بخشی از مقاله
چکیده
انقلاب اسلامی، بعد از گذشت چند دهه، علیرغم همه پیشرفتهای شگرف، هنوز درگیر مشکلات اقتصادی است. به اعتراف صاحبنظران اقتصادی و اجتماعی، راهکار اساسی حل این مشکلات، اجرای اقتصاد مقاومتی است، که الگویی است بومی، علمی و برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی. با تدقیق در اقتصاد مقاومتی مشخص میشود که یکی از ارکان آن، مردمی شدن اقتصاد است. اولین گام برای مردمی شدن اقتصاد، استخراج الگوی آن است، که تبیین جایگاه مردم در اقتصاد یکی از پایهای ترین بخشهای آن محسوب میگردد.
با این توضیحات، هدف پژوهش پیش رو این است که با تبیین جایگاه مردم در اقتصاد، مبتنی بر نگاه حضرت امام خمینی - ره - ، توانسته باشد بخشی از الگوی مذکور را استخراج نماید. به همین دلیل بیانات حضرت امام - ره - مورد بررسی قرار گرفته و با فیشبرداری و جمعبندی آنها این نتیجه حاصل شد که به دلیل نگاه غیر مادی اسلام به انسان و در نظر گرفتن ارزشهای انسانی، میبایست نبض اقتصاد در دست مردم بوده و مردم بر تمامی عرصههای اقتصاد، تسلط کامل داشته باشند.
مقدمه
مجموعه قواعد اسلامی در مسائل اقتصادی، هنگامی که در کل پیکره اسلام به صورت یک مکتب منسجم ملاحظه شود و همه جانبه پیاده شود، بهترین شکل ممکن خواهد بود؛ هم مشکل فقر را از میان میبرد و هم از فاسد شدن یک عده به وسیله تصاحب ثروت جلوگیری میکند و در نتیجه کل جامعه را از فساد حفظ میکند و هم مانع رشد استعدادها و شکوفایی قدرت ابتکار و خلاقیت انسانها نمیشود و جامعیت و همه جانبه بودن قوانین اسلام آنچنان است که اگر کسی آن را بشناسد، معترف خواهد شد که از حد و مرز فکر بشر بیرون است و ممکن نیست زاییده قدرت علمی و تفکر انسان باشد. - خمینی، :1385 ج 5، ص - 383
این بیان بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در مورد »مجموعه قواعد اسلامی در مسائل اقتصادی« است که با توجه به جمعبندی بیانات ایشان، حضور و مشارکت مردم نیز جزئی از آن است. برای دستیابی به این مجموعه یا باید مستقیماً به منابع و مآخذ اسلامی مراجعه نمود و با نگاه و تلاش مجتهدانه در آنها به کندوکاو پرداخت، و یا به اسلام شناسانی که توانستهاند با تمام وجود این مجموعه قواعد را به صورت نظامی منسجم درک کرده و در پی پیادهسازی آنها بودهاند و تا حدی توانستهاند بخشی از این مجموعه را ولو در عرصههای غیر اقتصادی اجرایی کنند، مراجعه کرد. حضرت امام خمینی - ره - ، اسلامشناسی است که ویژگیهای مذکور را داراست.
بیان مسئله
با توجه به توضیحات فوق، فهم نگاه حضرت امام خمینی - ره - ، به عنوان یک اسلامشناس و به عنوان ولی فقیه و بنیانگذار انقلاب اسلامی، در حوزه مجموعه قواعد اسلامی در مسائل اقتصادی، میتواند راهگشای مسائل و مشکلات اقتصادی انقلاب اسلامی باشد. لازمه فهم مذکور رجوع به بیانات ایشان و واکاوی و فحص در آنهاست. این مقاله سعی دارد که با رجوع به بیانات ایشان و واکاوی و فحص در آنها، نیم نگاهی به بخشی از مجموعه مذکور بیندازد.
این بخش میتواند مباحث حوزه کشاورزی، صنعت، تأمین مالی و مانند آن را شامل شود تا مباحث تولید و توزیع و مصرف و امثالهم. اما به علت اینکه یکی از پایهها و ارکان اقتصاد مقاومتی، مردمی شدن اقتصاد است، در این مقاله سعی شده است که جایگاه مردم در نگاه حضرت امام - ره - به مجموعه مذکور، مورد بررسی قرار گیرد. به عبارت دیگر، مسئله پژوهش پیش رو این است که مردم در مدل اقتصادی حضرت امام خمینی - ره - ، یا همان مدل اقتصاد اسلامی، چه جایگاهی دارند؟
اهمیت موضوع
جامعه ایران اسلامی را میتوان یک جامعه مردمی دانست که مردم آن با اخلاص و اتحاد در صحنههای اجتماعی حاضرند و به همین دلیل توانسته موانع بزرگ و کوچک بسیاری را از ابتدای انقلاب تاکنون پشت سر بگذارد . با این وجود و علیرغم همه پیشرفتهای شگرف، بعد از گذشت چند دهه از انقلاب اسلامی هنوز درگیر مشکلات اقتصادی است. به اعتراف صاحبنظران اقتصادی و اجتماعی، راهکار اساسی برای حل این مشکلات، اجرای اقتصاد مقاومتی است.
وقتی اقتصاد مقاومتی، که الگویی است بومی، علمی و برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی، مورد تدقیق قرار گرفته و مسائل اصلی و پایهای آن بررسی میشود، به وضوح مشخص میگردد که مردم و ملت نقشی بسیار اساسی و اثرگذار در آن دارند و مردمی شدن اقتصاد یکی از پایههای اساسی چنین اقتصادی به شمار میآید. پایه و اساس بودن حضور و محوریت مردم در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی مطلبی است که هم با رجوع به ادبیات موجود اقتصاد مقاومتی به دست میآید و هم از مقدمه و سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری، مخصوصاً بند اول این سیاستها، به وضوح قابل تشخیص است. - حسنی، مجتبی و حسینی، سید حسین، :1395 ص27 و - 28
