بخشی از مقاله
چکیده
امروز بحث فناوریاطلاعات و ارتباطات نوین، که تجلی روشن آن فضای تبادل اطلاعات - فضایسایبر - است. مسئلهجدیدی را با عنوان پاسخگویی به سوء استفاده هایی که از فضای تبادل اطلاعات به عمل میآید پیش روی دانشمندان علوم جنائی قرار داده است . در این مقاله ابتدا جرایم رایانهای را در ابعاد خرد و کلان مورد بررسی قرار میدهیم، و در ادامه در مورد نحوه پیشگیری از این جرایم بحث خواهیم کرد.
-1 مقدمه
بشر در طول حیات خود اعصارگوناگونی را پشت سرگذاشته و هریک از آنها را با الهام از تحول عظیمی که در آن عصر پدید آمده و گامی از رشد و تکامل بشری را رقم زده نامگذاری کرده است، مانند: عصر آتش، عصر آهن و عصر حاضرکه عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نام گرفته است. هنوز نیم قرن از اختراع اولین رایانه نمیگذرد، آن هم رایانهای 30 تنی که البته سرعت عمل آن از ابتدایی ترین ماشین-حسابهای دیجیتالامروزی نیز کمتر بود، اما به هرحال تحولی شگرف در دنیای علم و فناوری محسوب میشد و از همین رو رایانهها در این مدت کم به خوبی توانستند جایخودرا در تمامی شئون زندگی انسان باز کنند و به نوعی خود را درتمامی پیشرفتها سهیم سازند.
این اقبایل عمومی بهرهبرداری روزافزون از سیستمهای رایانهای زمانی شتاب بیشتری به خود گرفت که در ابتدای دههی نود میلادی امکان متصل شدن آنها به یکدیگر در سراسر جهان فراهم شد. در این زمان بود که مشاهده شد مرزها و موانع فیزیکی بی اثر شده و به نوعی رؤیاهای جهانی بشر واقعیت یافته است. اما از آنجا که این پدیدهی شگفتانگیز از همان بدو تولد در دسترس همگان قرار گرفت،هرکس مطابق اغراض و مقاصد خود از آن سود میجست و نتیجه آن شد که بعضی از این بهرهبرداریها جنبه سوءاستفاده به خود گرفت و سیاستگذاران خرد و کلان را مجبور کرد که تدبیری بیاندیشند.
این سوءاستفادهها که در مجموع جرائم رایانه ای نام گرفتهاند، طیف جدیدیاز جرائم هستند که به سبب ویژگیهای متمایزی که با جرائم سنتی دارند،تصمیمگیران جامعه را بر آن داشتهاند تا در ابعاد مختلف اقدامات متمایزی را طرحریزی کنند. جرایم رایانهای جرایمی سازمان یافتهاند که از طریق اشخاص حرفهای و باسواد انجام میشوند و همیشه قوانین رایانهای امروزه برای مجازات مجرمین کافی اما کامل نمیباشد چون هر روز جرایم جدیدی به وجود میآید که برای مجازات آنها نیاز به قوانین جدید داریم همانگونه که جرایم اینترنتی همیشه درحال روز شدن هستند بایستی تلاش کرد تابتوان با نو شدن جرایم هرساله قوانینی را که در زمینه جرایم جدید قابل اعمال باشد ارائه کرد چون رایانه واینترنت همیشه وهمیشه شکلهای مختلفی به خود میگیرند برای پیشگیری از این جرایم باید همه دستگاهها تلاش کنند و مردم نیز توصیههای مسئولین را در این مورد جدی بگیرند ودر هنگام استفاده از اینترنت و رایانه مورد استفاده قرار دهند تا مورد سوء استفاده دیگران قرارنگیرند.
همچنین اگر دیدند سایت یا وبلاگی برخلاف قوانین تعیین شده در حالارایه مطلب باشد موضوع راسریعا به دادستانی اطلاع تا نسبت به اعمال فیلتر درمورد آن سایتاقدام شود قضات نیز میبایست به شدت با کسانی که اقدام به جرایم رایانهای میکنند برخود نمایند چون این جرایم هم سبب بردن مال وهم سبب بردن ابروی اشخاص میگردد برخورد قضات نیز در پیشگیری از وقوع جرم اهمیت دارد بایست سعی شود در زمینه جرایم رایانه ای مجازات ها بازدارندگی بیشتری داشته باشد تا هم سبب ارعاب مردم وهم سبب عبرت گرفت مجرمین شود تا دیگر اقدام به چنین جرایمی ننمایند.
-2تعریف جرم رایانهای
جرایم اینترنتی و رایانهای نوعیجرایم جدید است که طیف گسترده افعال مجرمانه ای که این مفهوم جا دارد و ماهیت متغیر - آن ناشی از پیشرفت لحظه به لحظه فناوریاطلاعات و شیوههای سوءاستفاده از آن است. تا آنجا که در جدیدترین و جامعترین سند بینالمللی در این زمینه که در - کنوانسیون جرایم سایبر 2001 بوداپست - تعریفی از این جرایم به عمل نیامده است. به نظر میرسدکاملترین تعریف این باشد: »هر جرمی که قانونگذار به صراحت رایانه را به منزله موضوع یا وسیله جرم جزء رکن مادی آن اعلام کرده باشد، یا عملاً رایانه به منزله موضوع یا وسیله ارتکاب یا وسیله ذخیره یا پردازش یا انتقالدلایلجرم درآن نقش داشته باشد.« این تعریف هم علاوه بر جرایم ذکر شده در دو دسته قبل، جرایمی را نیزکه صرفاً دلایل آنها یا اطلاعات مربوطه در رایانه ذخیره شدهاند، به لحاظ تأمین بهتر اهداف تحقیق و تعقیب جرم با در نظر گرفتن قواعد خاص آیین دادرسی کیفری، جزء جرایم رایانهای دانسته است.
برخی از نویسندگان، جرم رایانهای را مترادف جرم سایبری میدانند و آن دو را دارای دو معنی و مفهوم میدانند. »در تعریف دیگر، جرم کامپیوتری جرایمی است که در فضای سایبر رخ میدهد از این نظر جرایمی مثل هرزه نگاری، افترا، آزار و اذیت و سوء استفاده از پست الکترونیکی و سایر جرایمی که در آنها کامپیوتر به عنوان ابزار و وسیله ارتکاب جرم بکار گرفته میشود، در زمره جرم کامپیوتری قرار نمیگیرد. در تعریف دیگری از جرم کامپیوتری هر فعل و ترک فعلی که »در« یا »از طریق« و یا »به کمک« اتصال به اینترنت، چه به طور مستقیم، یا بطور غیرمستقیم رخ میدهد و توسط قانون ممنوع گردیده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است جرم کامپیوتری نامیده میشود. و بر این اساس جرایم کامپیوتری را میتوان به سه دسته تقسیم بندی کرد:
· دسته اول: جرایمی هستند که در آنها رایانه و تجهیزات جانبی آن موضوع جرم واقع می شوند مانند سرقت، تخریب و غیره.
· دسته دوم: جرایمی هستند که در آنها کامپیوتر به عنوان ابزار یا وسیله توسط مجرم برای ارتکاب جرم بکار گرفته میشود.
· دسته سوم: جرایمی هستند که می توان آنها را جرایم کامپیوتری محض نامیداین. نوع از جرایم کاملاً با جرایم کلاسیک تفاوت دارند و در دنیای مجازی به وقوع میپیوندند. اما آثار آنها در دنیای واقعی ظاهر می شود، مانند دسترسی غیر مجاز به سیستم های کامپیوتری، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی جرم رایانهای را چنین تعریف میکند »سوء استفاده از کامپیوتر شامل هر رفتار غیر قانونی غیر اخلاقی یا غیر مجاز مربوط به پردازش اتوماتیک و انتقال دادههاست.«
»کمیته اروپایی مسائل جنایی در شورای اروپا در سال 1989 گزارشگری بیان کرد که در آن یکی از متخصصان چنین تعریفی ارائه کرده است : هر فعل مثبت غیر قانونی که کامپیوتر، ابزار یا موضوع جرم باشد، یعنی به عبارت دیگر هر جرمی که ابزار یا هدف آن تأثیرگذاری بر عملکرد کامپیوتر باشد.« پلیس جنائی فدرال آلمان جرم کامپیوتری را چنین تعریف میکنند »جرم کامپیوتری در بر گیرنده همه اوضاع و احوال و کیفیاتی است که در آن شکلهای پردازش الکترونیک دادهها، وسیله ارتکاب و یا هدف یک جرم قرار گرفته است و مبنایی برای نشان دادن این است که جرمی ارتکاب یافته است.«همچنین پلیس ژاپن جرم کامپیوتری را چنین تعریف کرده است: »حوادثی که موجب تخریب عملکرد سیستم کامپیوتر یا استفاده غیر قانونی از آن باشد، جرم کامپیوتری است..«
در مورد این تعریف باید گفت که پلیس ژاپن حوادثی که موجب تخریب سیستم کامپیوتر شود را نیز جزء جرایم آوردهاند که به اطلاق حوادث در این تعریف ایراد وارد است که چرا ما باید بین زمانی که فردی حادثه را ایجاد میکند و تخریب در عملکرد سیستم میآورد مرتکب جرم میشود و موجب ضرر میشود که در این مورد ما نمیتوانیم آن را جرم بدانیم، چرا که به وجود عنصر اراده مختل شده و ما میدانیم که مسلوب اراده بودن باعث رفع مسئولیت کیفری است و در این زمان ما نمیتوانیم فرد را مجرم بدانیم و اطلاق تعریف در حادثه شامل مورد دوم یعنی حوادث قهری نیز میشود که صحیح به نظر نمیرسد و بهتر بود حادثه را به شکلی میآورد که فقط شامل مورد دوم شود. همچنین وزارت دادگستری آمریکا »هر گونه عمل ناقض قانون کیفری که مستلزم آشنایی با دانش مربوط به تکنولوژی کامپیوتر جهت ارتکاب عمل، تعقیب و یا رسیدگی به آن باشد، جرم کامپیوتری است.«
