بخشی از مقاله
چکیده
مقوله تربیت وتهذیب نفس، ازغنی ترین مفاهیمی است که درفرهنگ دینی مامتجلی است . ارباب فضیلت وصاحبان کرامت در سیره علمی و عملی خود به اثبات رسانده اند که حیات انسانی در سایه ارزشهای تربیتی مقدور است و انسان با ارزشهای تربیتی و اخلاقی ازحیات بدوی به حیات طیبه وابدی گام برمی دارد. با این وصف، نگاهی به اوضاع و جوامع بشری امروز، نشان می دهد آنچه به دست فراموشی سپرده شده است، تربیت اخلاقی و معنوی انسان است. دراین مقاله، جلوه های تربیتی عاشورا را در دو سطح » فردی« و »جمعی« میتوان به تحلیل نشسته که هر یک خود اقسام و زیر مجموعههای خاص خود را خواهد داشت؛مثلاً »تربیتاخلاقی« از زیر مجموعههای تربیت فردی است و حال آن که »تربیت سیاسی« ، »تربیتاجتماعی«،»تربیت فرهنگی«،»تربیت اقتصادی«و...،که درذیل تربیت جمعی دسته بندی میشود. درادامه مباحث جهت رعایت اختصار، دربحث تربیت ازبعد فردی وازمصادیقتربیت اخلاقی به »عزت مداری« در قیام عاشورا اشاره شده ودرتربیت جمعی نیزتنها جلوههای تربیت سیاسی مطالعه و بررسی میشود.
واژه های کلیدی: امام حسین - ع - ، نهضت کربلا، قیام عاشورا، روش های تربیت ، آزادگی و بینش.
1 تعریف تربیت : تربیت کلمهای عربی و معادل « Education » انگلیسی استکه در فارسی به »آموزش و پرورش « ، ترجمه میشود. واژه تربیترَبَوَاز«»، اخذ شده است.در »المنجد«، ربو، گاه به معنای غذا دادن - ربه الوالد: ای غذاه وجعله یربوا - و گاه به معنایتهذیب و پاک ساختن اخلاق فرد از آلودگیها - ربه الوالد ایهذّبه وهذّب الرجل، ای طهر اخلاقه مما یعیبها - به کار رفته است. و »راغب اصفهانی« در »مفردات«، ذیل کلمه ربّ«» تربیت را حرکت تدریجی چیزی به سوی کمال تعریف نموده است . - انشاء الشیحالاً فیلد الی حد التمام - . مرحوم »دهخدا« در »لغتنامه« تربیت را به معانی زیر آورده است : پروردن، پرورانیدن، پروردن کودک تا بالغ شود، پروردن و آموختن.
2 از تربیت در اصطلاح، تعریف واحدی وجود ندارد. از شاخصهها و ویژگیهایامر تربیتی آن است که گرچه »تعلیم« شرط لازم آن است، کافی نیست واز اینروآموختهها را محقق کردن، بار آوردن، شکوفا نمودن وبه ثمرنشاندن از ممیزات امورتربیتی است.بالتّبع حصول به چنین غایتی، مسئله روش تربیت موضوعیت مییابد. »مربی« اهمیت ویژه مییابد، درحدی که کسی ممکن است معلم خوب وموفقی باشد،اما مربی شایستهای نباشد. ازویژگیهای تربیت آن است که هرسه حوزه »جسم«،»عقل« و»قلب« - دل - آدمی را شامل میشود. مفروض در تربیت آن است که چون نشو ونما دادن چیزی مطرح است. پس متعلق تربیت باید دارای استعداد درونی بالقوه برایبالفعل شدن باشد.
3 از نهضت حسینی وقیام عاشورا دربعد تربیتی سخن اندکی رفته است و حالآن که از قیام عاشورا هم در »ابعاد مختلف تربیت«، فردی وجمعی - سیاسی، اجتماعی،اقتصادی، فرهنگیو... - بهرههای فراوان میتوان برد و هم از»روشهای تربیتی« درموارد بسیاری میتوان استفاده نمود و هم...طرح همه مباحث تربیتی مربوط به امام حسین - ع - درحدیک مقاله نمیگنجد؛مثلاً ازخاستگاههای تربیتی امام حسین - ع - وازتأثیرهای خانوادگی میتوان سخنگفت. ازخصایص تربیتی و روحی امام حسین - ع - ، ظلم ستیزی بود.اوفرزند پدری استکه حتی درحال احتضاروپس ازضربت خوردن از ابن ملجم و در وصیتش به فرزندانش - امام حسن و امام حسین - میآموزد. »کونا للظالمخصماً و للمظلومعوناً« ؛ دشمن ظالمو یاور مظلومان باشید.
یا درکودکی، حرکت پیچیده تربیتی امام حسین - ع - همراه با برادرش را در اصلاح نقص وظیفه دینی پیر مردی را دیدیم که وقتی وضوی با اشکالش را دیدند، از پیرمرد خواستند که به داوری درباره وضوی آن دو بنشیند تا ببیند کدام یک زیباتر وضومیگیرندقالا - ایّنا یاحسن؟ - و پیرمرد متوجه شد که این کاربرای رفع نقیصه او بود و...حدود ونقطه تمرکزاین مقاله، بر نکتههای تربیتی است که در نهضت حسینی ازمدینه آغاز و در کربلا با قیام عاشورا به خاتمه رسیده وسپس پیامهای سازنده وجلوههای مؤثرآن توسط ادامه دهندگان نهضت به گوش اعصاربرای همیشه رسیده است.
4 - نهایتاً، نوشتارمختصرحاضردر گزینش نکات تربیتی از نهضت حسینی و قیامعاشورا نظر به مسائل عصر، شبهات مبتلا به وپرسشهای نسل جدید درفضای امروزایران دارد. ازاینرو، اگرامروزه مطرح میگردد که ازدین پیامهای سیاسی نبایدجست وانتظار داشت و»سکولاریسم« مدافعان جدی دارد، دراین مقاله ازتربیت سیاسی درنهضت کربلا، زیاد سخن خواهد رفت. یا اگر مسئله زن و حضور سیاسیاش در جامعه وحقوق بانوان از نگاه دینی با مطرح شدن پرسشهای »فمینیستها« پرسش جدی روزماست؛ ازاین روازتربیت بانوان وزنان درنهضت عاشورا سخن به میان میآید.
ابعاد تربیت در قیام عاشورا
دریک نگاه تربیت را در دوسطح »فردی« و»جمعی« میتوان به تحلیل نشست وهریک خود اقسام وزیرمجموعههای خاص خود را خواهد داشت؛ مثلاً»تربیت اخلاقی« از زیرمجموعههای تربیت فردی است و حال آنکه »تربیت سیاسی«، »تربیت اجتماعی«،»تربیت فرهنگی«،»تربیت اقتصادی«و... در ذیل تربیت جمعی دستهبندی میشود. درادامه مباحث جهت رعایت اختصار، دربحث تربیت ازبعد فردی وازمصادیقتربیت اخلاقی به »عزت مداری« در قیام عاشورا اشاره شده و در تربیت جمعی نیز تنهاجلوههای تربیت سیاسی بررسی میشوند:
