بخشی از مقاله
چکیده
تا کنون تلاشهاي زیادي براي جمع آوري و شناسایی خانوادههاي گیاهی و در نتیجه تکمیل هرباریومهاي موجود در سطح کشور بویژه در مراکز استان ها به عمل آمده و یا در حال انجام است. خانواده بارهنگ آبی از جملهي خانوادههایی است که تاکسونومی آن به خاطر تنوعی که در شرایط آبی دارد مشکل میباشد و همچنین به علت آبزي بودن محیط رویش، کمتر گیاهشناسی به فکر جمع آوري آنها بودهاست. لذا هدف اصلی این پژوهش تکمیل جمع آوريهاي صحرایی این خانواده در استان فارس و شناسایی آن ها با استفاده از کتب فلور و نمونههاي شناساییشدهي هرباریومی میباشد.
در این تحقیق از22 رویشگاه در استان فارس بازدید صحرایی به عمل آمد و 34 نمونهي گیاهی جمعآوري گردید. بعد از انجام مراحل ویژه براي آمادهسازي نمونههاي جمعآوريشده و شناسایی آنها، جمعا 1 جنس و 8 گونه شناسایی گردیدند. شناسایی19 محل جدید براي تعدادي از گونههاي این خانواده در سطح عرصه هاي منابعطبیعی تجدید شونده استان یکی دیگر از نتایج این تحقیق یود. همچنین معرفی پنج رکورد جدید استانی به نام P.lucens. P. perfoliatus pusillus. P. crispusp. P. filiformis. به ترتیب از جنوب، غرب و شمال استان فارس به عنوان رکوردهاي جدید از فارس و به عنوان ذخایر ژنی جدید گیاهان استان فارس، نتیجه ویژه این تحقیق میباشد.
.1 مقدمه و هدف
استان فارس با دارا بودن تنوع قابل توجه از نظر اقلیم و توپوگرافی داراي رویشگاه هاي متنوع مرتعی و جنگلی است و همواره در کانون توجه گیاه شناسان و علاقه مندان به محیط زیست بوده است. توان اکولوژیک این استان به ویژه برخورداري از منابع آبی غنی و زمین هاي مناسب کشاورزي موجب شده تا این استان نسبت به استان¬هاي هم جوار زاگرس از تمرکز جمعیتی بالایی برخوردار باشد و به تبع آن بیشتر در معرض تخریب زیست محیطی به وسیله انسان قرار گیرد.
[1] این استان بین مدار هاي 27 و 31 عرض شمالی و نصف النهار هاي 50 و 55 طول شرقی گرفته است و از شمال به استانهاي اصفهان و کهکیلویه و بویراحمد، از غرب به استان بوشهر، از جنوب به استان هرمزگان و از شرق به استانهاي یزد و کرمان و هرمزگان محدود میشود. در استان فارس هر چه از سمت شمال غرب به سمت جنوب شرق پیش رویم با کاهش نسبی ریزشهاي جوي، جریانهاي آبی سطحی و وجود چشمهسارها روبرو میشویم بطوري که در مقایسه با شمال غرب و مرکز استان که داراي رودهاينسبتاً پر آب است در برخی از مناطق جنوبی استان رودها فقط به صورت فصلی وجود دارند و مشکل کم آبی به خوبی آشکار میباشد .[4]
از سوي دیگر اجراي هر نوع طرح هاي مطالعاتی یا پروژه هاي اجرایی در زمینه اصلاح، احیا و حفاظت ازجنگلها و مراتع، گیاهان دارویی، گیاهان صنعتی و غیره مستلزم شناخت گیاهان موجود در هر منطقه می باشد. از اینرو اقدامات اساسی نظیر جمع¬آوري و شناسایی گیاهان منطقه به منظور شناسایی این منبع عظیم ژنتیکی با ارزش ضروري است .[3] آقاي جیمز ادگار دندي[6 ] در جلد 83 کتاب فلور ایرانیکا جمعا 2 سرده و 13 گونه از فلات ایران معرفی کردهاست.
.3مواد و روشها
براي جمع آوري گیاهان جدید بررسیهاي صحرایی در فصل بهار و تابستان صورت گرفت. با مسافرت به تعدادي از نمزارهاي استان، بویژه در مناطقی که جمعآوري در آنها کمتر صورت گرفته بود، نسبت به جمعآوري گیاهان این خانواده اقدام شد و پس از یادداشت اطلاعاتی از قبیل محل جمع آوري، ارتفاع از سطح دریا و تاریخ جمع آوري و ....، طبق روش معمول، با استفاده از تخته پرس و مقوايخشککن نمونهها را تحت فشار قرار داده تا آبگیري و خشک شوند. در مرحلهي بعد، نمونههاي تحتپرس، به هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی فارس انتقال یافتند .[5]
در هرباریوم و بطور روزانه، مقواهاي مربوط به هر نمونه تعویض می شدند تا عمل خشککردن، به خوبی انجام شود. گیاهان پرسشده را پس از اطمینان از خشک شدن با استفاده از نوارهاي باریک چسب کاغذي بر روي مقواهاي سفید استاندارد 29×41 - سانتیمتر - چسبانده و اطلاعات همراه آنها را بر روي صفحهاي موسوم به برچسب در سمت راست مقوا و در کنار گیاه وارد گردید. هر برچسب هرباریومی شامل اطلاعات نام خانواده، نام جنس و گونه، محل جمعآوري، تاریخ جمع آوري، ارتفاع محل، نام شناساییکننده و شماره هرباریومی است. بدین ترتیب گیاهان آمادهي شناسایی شدند. شناسایی نمونهها با استفاده از کلیدهاي شناسایی و شرح سردهها و گونه ها در فلورهاي مختلف فارسی، ایرانیکا، ترکیه، عراق و فلسطین انجام گردید .[5]
.4نتایج و بحث
در این پژوهش جمعا تعداد34 نمونه گیاهی از 1 جنس و 8 گونه از خانواده بارهنگآبی از 22 منطقه در اقالیم مختلف شامل غرب، مرکز و شمال و در جوامع آبزي از ارتفاع 800 متر تا 2300 متر جمع آوري و شناسایی شدند.
