بخشی از مقاله
خلاصه
با خاتمه یافتن تولید از منابع نفت و گاز دریایی، بحث جمع آوري تاسیسات نفت و گاز از این میادین اهمیت روز افزونی یافته است، با در نظر داشتن این نکته که امحاء تاسیسات نفت و گاز در مرحله پایانی پروژه اتفاق می افتد و دراین زمان ادامه فعالیت پروژه دیگر صرفه اقتصادي ندارد، از مهمترین چالشهاي آن رعایت الزامات زیست محیطی امحاء و تحمل هزینه هاي هنگفت امحاء تاسیسات مزبور میباشد.
مقاله حاضر در صدد بررسی و تحلیل این موضوع بوده و راه حل این مشکل را در تئوري "امحاء پایدار" می داند، دیدگاه جدیدي که به دنبال اعمال مفاهیم زیست محیطی - توسعه پایدار - بر مشکل جمع آوري تاسیسات دریایی است با این هدف که رژیمهاي حقوقی ملی، منطقه اي و بین المللی را به معیاري رهنمون سازد تا بتوان بوسیله آن مشکل مهم فرا روي دولتها و شرکتهاي نفتی و دیگر بخشهاي ذینفع را بر طرف سازد.
1. مقدمه
با نزدیک شدن بسیاري از میادین نفت و گاز دریایی به پایان عمر تجاري 30 تا 40 سال خود، بحث امحاء و برچیدن خطوط لوله و تاسیسات نفت و گاز از این میادین روز به روز از اهمیت بیشتري برخوردار شده است، بطوریکه از اواسط دهه 1980 که دولتها و شرکتهاي نفتی به ضرورت جمع آوري چنین تاسیساتی پی بردند، این موضوع از ابعاد حقوقی روشنتري در سطح ملی و بین المللی برخوردار شده است. گفتنی است هزینه بر چیدن حدود 7300 سازه دریایی در سراسر جهان در حدود 40 میلیارد دلار تخمین زده می شود که در این میان سهم اروپا براي جمع آوري 1600 سازه در کشورهاي عضواتحادیه اروپا و نروژ حدود 22 ملیارد دلار برآورد شده است. بسیاري از این تاسیسات در مسیر هاي دریایی واقع شده اند که امکان محدود ساختن فعالیتهاي دریانوردي و صیادي را دارا می باشند.
چنین ملاحظاتی، بحثهاي جهانی گسترده اي را بر سرجمع آوري تاسیسات غیر ضروري واقع در آبهاي ساحلی و بین المللی ایجاد کرده است. فضاي کلی این مباحث تحت تاثیر ضرورت توجه گسترده تر به مسائل زیست محیطی قرار گرفته است. مشکل اساسی با جمع آوري چنین تاسیساتی این است که قوانین و مقررات ملی و بین المللی موجود از کارایی مناسبی برخوردار نبوده و در زمان بروز مشکل مذکور راه گشاي آن نیستند.
مقاله حاضر در صدد بررسی و تحلیل این موضوع بوده و راه حل این مشکل را در تئوري "امحاء پایدار" می داند. پرسشی که در این مقاله درصدد پاسخ به آن می باشیم، این است که آیا می توان چالشهاي پیش روي مسئله امحاء تاسیسات دریایی را با اعمال مفاهیم توسعه پایدار حل نمود؟ براي پاسخ گفتن به این پرسش مطالعه حاضر بر 3 فرضیه تحقیقی استوار است:
الف - توسعه پایدار یکی از مفاهیم حقوق بین الملل است که بر امحاء تاسیسات دریایی نیز اعمال می شود.
ب - توسعه پایدار تضمین می کند که مقررات مربوط به امحاء داراي ثبات بوده و از طرف ذینفعان آن مورد پذیرش قرار می گیرد. ج - "امحاء پایدار" براي تضمین استاندارد بالاي زیست محیطی ضروري و لازم می باشد. لازم به ذکر است که بخش عمده ادبیات حاضر، در طی 20 سال اخیر در قالب کنفرانسها، مقالات علمی، گزارشات دولتی، داده هاي صنعت نفت، اصول سازمانهاي غیر دولتی محیط زیستی و مطالعات علمی توسعه یافته است.
نویسندگان و محققان قبلی عمدتاً بر واکنش حقوق ملی منطقه اي و بین المللی در رابطه با مسائل خاصی همچون "گزینه هاي تکنیکی و مهندسی" ،"هزینه ها" "مشکلات حقوقی" و "محیط زیستی" تمرکز نموده اند و تحلیل هر یک از این بخشها را بصورت جداگانه و نه در ارتباط با هم انجام داده اند. علاوه بر اینکه در ادبیات حاضر، شکافی میان مسئله " امحاء" با مفهوم "توسه پایدار" وجود دارد، موضوعی که رفع آن به غناي ادبیات حاضر کمک بسیاري خواهد نمود. - شکل -1 توزیع جغرافیاي تاسیسات دریایی -
2. امحاء تاسیسات نفت و گاز – سوابق و زمینه ها
این بخش را با توصیف مختصر جنبه هاي فنی امحاء آغاز می کنیم. در نظر داریم به جاي ورود به جزئیات آن، صرفاً تصویر روشنی از گزینه ها و روشهاي فنی- مهندسی که در این زمینه بکار برده می شود، ارائه دهیم. مسائل اقتصادي موثر بر امحاء نیز در این بخش بررسی می شوند. با توجه به این حقیقت که میادین نفتی عمر اقتصادي 20 تا 40 ساله دارند، بحث مربوط به پیش بینی هزینه هاي امحاء از اهمیت ویزه اي برخوردار است و در رژیمهاي ملی اعمال کننده استانداردهاي امحاء نفوذ ویژه اي داشته است.
همچنین وجود تاسیسات نفتی در اشکال و اندازه هاي مختلف، بر پیچیدگی این مسئله افزوده است. بدیهی است که پیش بینی روشن هزینه هاي مرتبط با جمع آوري تاسیسات نفت و گاز، براي طرحهاي و برنامه هاي تجاري شرکتها از یک طرف و سیاستگذاري دولتهاي میزبان ازطرف دیگر بسیار مهم و اساسی است.2 از دیدگاه دولت میزبان، امحاء تاسیسات دریایی، واقعه اي نامشخص است که در میان سایر عوامل، متکی به توان مالی شرکت نفتی است. این بدان معنی است که، روشی جهت تامین هزینه هاي مالی - امحائی که در آینده صورت خواهد گرفت - ، باید وجود داشته باشد و به نحو موثري تا فرارسیدن زمان امحاء، مورد حفاظت و نگهداري قرار گیرد.
1-2 ابعاد فنی امحاء
در خصوص نحوه جمع آوري تاسیسات دریایی، گزینه هاي متعددي وجود دارد. ذکر این نکته نیز حایز اهمیت است که تاسیسات نفت و گاز دریایی منحصر به فرد می باشند و با توجه با نوع و موقعیت تاسیسات نفت و گاز، شناور و ثابت بودن آنها و همچنین اندازه تاسیات دریایی، راه حل واحدي براي امحاء وجود ندارد و انتخاب هر روش، بستگی به فضاي حقوقی اي دارد که در زمان جمع آوري این تاسیسات، برعملیات امحاء حاکم است و عموماً مشتمل بر 3 مرحله شامل طراحی، اخذ مجوز و اجرا می باشد. بطور کلی می توان روشهاي امحاء را به موارد زیر دسته بندي نمود:
1. امحاء کامل سازه: امحاء کامل وضعیتی را توصیف می کند که در آن سازه بطور کامل با جدا کردن پایه هاي زیر mudline و محل عملیات با پاك کردن تمام مواد سمی و آوار بحالت قبلی خود بر می گردد. این روش براي بسیاري از سکوهاي فلزي به کاررفته است، اما اصول فنی امحاء کامل براي سازه هاي بتونی نا معلوم است.
2. امحاء جزئی سازه: به وضعیتی اطلاق می شود که در آن، تنها قسمت بالایی سکو برچیده می شود تا اینکه عبور و و مرور و ایمنی دریانوردي حفظ شود. همه یا قسمتی از بخش زیرین در محل باقی می ماند.
3. از موضوعات مهم در امحاء تاسیسات دریایی، مسئله انتخاب میان امحاء کامل و یا امحاء جزئی است که بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع سازه، فاصله سازه از ساحل، امکان فنی- مهندسی و شرایط جوي دارد.
4. وازگونی سازه در محل: در این روش، تاسیسات نفتی از طریق جدا کردن پایه هاي بالاي مودلاین1 جمع آوري می شوند و سپس بروي بستر دریا انداخته می شوند. این روش براي سازه هاي بتونی قابل استفاده نیست.
5. رها کردن سازه در محل: در اینجا، در پایان تولید، سکو در محل باقی می ماند. در این روش تجهیزات و مودلاین هاي روي عرشه سکو جزئاً یا کلاً جمع آوري می شوند.
6. استفاده مجدد از سازه: در این روش سکو یا بخشی از آن براي تولید نفت و گاز بروي سایت دیگري احیاء می شود. اگر سکو در نزدیکی میدان دیگري قرار داشته باشد، می تواند به عنوان واحد پشتیبانی براي هلیکپترها، قایقها و امکانات پزشکی مورد استفاده قرار گیرد.
2-2 ابعاد اقتصادي امحاء
تعیین تاریخ مناسب براي شروع عملیات امحاء تاسیسات دریایی، بدلیل اینکه مستلزم تحلیل اقتصادي و در نظر گرفتن عوامل متعددي می باشد، از پیچیدگی خاصی برخوردار است. از جمله این عوامل می توان به قیمت هاي فعلی و قیمت هاي پیش بینی شده، وجود تکنیکهاي جدید ترمیم چاه و نیاز به تجهیزات جدید، امکان اتصال به میادین مجاور، بی عیبی و یکپارچگی سازه و هزینه هاي نگهداري آن، امکان استفاده مجدد از سازه در محل عملیاتی خود، دسته بندي کردن تاسیسات جهت امحاء، مسئولیت هاي شرکت نفتی و احتمال تغییر قوانین دولت میزبان اشاره نمود.
بطور کلی در خصوص زمان امحاء گزینه هاي چندي وجود دارد از جمله: - الف - هر کدام از تاسیسات که بلا استفاده می شوند در همان زمان جمع آوري شوند، - ب - همه تاسیسات بطورگروهی در پایان عملیات جمع آوري شوند. بنابراي میدان نفتی ممکن است در عملیاتی واحد تخلیه شود و یا ممکن است در جمع آوري برخی از اجزاء مانند جکت و تاپ سایدها تاخیر صورت گیرد. در تعیین زمان مناسب براي امحاء از روشها و مدلهاي اقتصادي نیز استفاده می شود.
