بخشی از مقاله
چکیده
امنیت اجتماعی در سایه قانون گذاری و احترام به حقوق اجتماعی افراد محقق میشود. بعضی از این قوانین اعتباری بوده و در گرو تعیین قانونگذاران بشری میباشد، اما قوانین حقیقی و برگرفته از احکام شارع مقدس، ثابت و غیرقابل تغییر است. این مقاله که با روش تحلیلی تطبیقی تنظیم شدهبه بررسی آیات مبیّن پوشش زنان و کنترل نگاه مردان از منظر مفسران فریقین پرداخته است. حاصل این بررسی آن است که امنیت اجتماعی در جهت حضور زنان، از تعامل و معاشرت سالم زنان و مردان محقق میشود. روابط و معاشرت بهنجار اجتماعی از یک سو با رعایت احکام پوششی زنان و از سوی دیگر با التزام مردان به کنترل نگاه امکان پذیر است.
واژگان کلیدی:پوشش زن، ستر، حجاب، خمار، جلباب، زینت، غض بصر، کنترل نگاه.
مقدمه
انقلاب اسلامی ایران، فرصت مناسبی را برای حضور اجتماعی زنان فراهم آورده است. پیش از انقلاب، زنان در محافل اجتماعی حضور داشتند و نه تنها قوانین محدود کنندهای در این رابطه وجود نداشت، که در نظر برخی، نبود بعضی قوانین بازدارنده، شرایط را برای حضور اجتماعی بانوان نامساعد کرده بود. این رویکرد و نیز وجود تعصبهایی که کم و بیش در بعضی خانوادهها مشاهده میشد، حتی فرصت ادامه تحصیل دختران در بعضی از خانوادهها را غیرممکن ساخته بود. بنابراین شاید بتوان گفت که پس از انقلاب و با توجه به اسلامی بودن حکومت، انتظار همگان خصوصا دین داران در این عرصه این بوده است که دو رویداد مهم به وقوع بپیوندد که هر دو شرایط مناسبی را برای حضور اجتماعی زنان رقم زند. اول. حاکمیت بر مبنای اصول و قوانین اسلامی که نتیجه آن، فراهم آوردن شرایط مناسب اجتماعی بوده که نه تنها حضور اجتماعی بانوان را با خطری مواجه نسازد که حریم و کانون خانوادهها را در برابر آسیبهای جدی محافظت کند.
این مقاله درصدد ارزیابی و سنجش میزان موفقیت یا عدم موفقیت حکومت در این خصوص نبوده و پرداختن به این امر، فرصت دیگری را میطلبد. انتظار دوم، شاکله بندی سازمانهای مدیریتی در جهت رفع تبعیض از حضور زنان در پستهای اجتماعی است، که بر نظام ساختاری استوار است. از این منظر، معیار برتری برای تصدی پستهای اجتماعی، جنسیت نبوده بلکه شایستگی فرد، تعیین کننده تصدیپستی است.توجه به این نکته ضروری است که شاید نتوان با معیارهای جنسیتی، به تقسیم پستهای اجتماعی اقدام کرد، اما قطعا میتوان گفت حضور بانوان در بعضی پستها موفقیت بیشتری را در پی داشته است.
بعضی از این موفقیتها در دستهای مشاغل از جمله مدیریت و ... حاصل نبوغ و استعدادهای شخصی است، اما موفقیت در بعضی دیگر از مشاغل همچون پزشکی در تخصصهای خاص و نیز پرستاری و ..... از ویژگیهای خاص جنسیتی نشأت گرفته است.حضور موفقیت آمیز بانوان در بعضی مشاغل سرنوشت ساز چون پزشکی و پرستاری که محدود به زمان و مکان نبوده و از درهم آمیختگی تخصص با رأفت و لطافت یعنی ویژگی جنسیتی زنان منشا میگیرد، ایجاب میکند که استخراج قوانین دینی منجر به ارائه شاخصه و الگوی عملی گردد تا علاوه بر رفع آسیبهای فردی و اجتماعی و مزاحمتهای جنسیتی، زمینه لازم برای خدمت و عملکرد بهنجار ایشان فراهم شود.
این مقاله با چنین رویکردی، به استخراج آیات الاحکام در این رابطه پرداخته و با توجه به دو اصل پوشش زنان و کنترل نگاه مردان، امنیت اجتماعی برای معاشرت سالم و به دور از هرگونه آسیب اجتماعی را امکان پذیر میداند؛ دو اصلی که به دلیل اهمیت، نزول آیاتی از قرآن کریم را در پی داشته است. بنابراین انتخاب این دو اصل در عنوان مقاله، توجه دادن به این نکته صریح و ساده است که امنیت اجتماعی حضور زنان در پرتو این دو امر امکان پذیر است اگر چه توجه به دو نکته ضروری است:اول. پوشش، خاص بانوان نیست و مردان نیز چون زنان موظف به رعایت حدی از پوشش هستند، اما از آنجا که تکیه گاه این مقاله، آیات قرآن است و در صدد تبیین احکام فقهی نمیباشد بررسی احکام فقهی در خصوص حد پوشش مردان و کیفیت آن فرصتی دیگر میطلبد.دوم. حکم کنترل نگاه نیز خاص مردان نبوده و بانوان نیز به حکم آیه قرآن، موظف به کنترل نگاه - غض بصر - هستند که در بحث نگاه، در این خصوص اشاره خواهد شد.
.1 پوشش زن
پوشش زن از احکام خاص دین اسلام نبوده است. پیشینه تاریخی این امر حکایت از آن دارد که پیش از بعثت، زنان در اقوام و ملیتها و ادیان گذشته به حجاب اهتمام داشتهاند. همچنین بیانگر آن است که احکام حجاب در بعضی ادیان آسمانی بسیار سختگیرانهتر از حکم آن در اسلام بوده است. به طور مثال در آئین مسیح در خصوص عفت و خانه نشینی زنان، پرهیز از آرایش با زیورآلات، وجوب پوشاندن موی سر به ویژه در مراسم عبادی، وقار و دوری از نگاه به نامحرم تاکید شده است. - ر.ک: محمدی آشنانی، 1373، ص - 95 این موارد، نشانههایی از وجود احکام خاص پوشش زن پیش از ظهور اسلام است.استقرار حکومت اسلامی در مدینه، نزول احکام فردی و اجتماعی را در پی داشته است. یکی از مهمترین احکام فردی که بروز اجتماعی دارد، حکم پوشش زنان است. به تصریح مفسران در ذیل آیه 59 سوره احزاب، حکم
