بخشی از مقاله
چکیده
بانکداری الکترونیک به عنوان یک مفهوم عام در توسعه دیجیتالی خدمات بانکداری به شمار میرود که استفاده کامل و در نتیجه کارایی آن، مستلزم استفاده آن از جانب کاربران میباشد؛ از سویی استفاده از دستاوردهای فناوری امروزی میتواند به راحتی برای نقض حریم خصوصی افراد مورد استفاده قرار گیرند. همچنین فناوری مدرن، قلمرو و نقض حریم خصوصی را توسعه داده است که میتواند بر اعتماد کاربران نقش به سزایی را ایفا نماید. در این پژوهش مدلهای نگرانی حریم خصوصی بیان گردیده، سپس مدلی برای نشان دادن رابطه نگرانی حریم خصوصی بر اعتماد کاربران بانکداری الکترونیک طراحی و ترسیم شده است. پژوهش حاضر براساس مطالعات کتابخانهای و میدانی تنظیم گردیده است.
کلمات کلیدی: حریم خصوصی اطلاعات، کاربران، اعتماد، بانکداری الکترونیک.
-1 مقدمه
پیدایش انواع فناوریها باعث دگرگونی جوامع گشته و شکل زندگی را از قالب سنتی پیشین بیرون آورده است. گرچه ظهور این فناوریهای نوین، زمینه پیشرفت، غلبه بر مشکلات و همچنین سهولت در رفع نیازهای بشر را در جهت تکامل و رشد وی فراهم ساخته، ولی این امر بدان معنا نیست که این فناوریها تنها در راستای صحیح و برای تحقق عدالت بهرهبرداری گردند؛ بالعکس افراد هر روز شاهد نمونههای متعددی از سوءاستفاده از این ابزارها، برای دستیابی به مقاصد غیرقانونی هستند.
استفاده از آنها برای دستیابی به اطلاعات شخصی افراد، یکی از مصادیق شایع در این زمینه است. حریم خصوصی اطلاعات، توانایی افراد در کنترل زمان، چگونگی و مقدار ارائه اطلاعات شخصی خود به دیگران است که یکی از مهمترین موضوعات اخلاقی، حقوقی، اجتماعی و سیاسی عصر اطلاعات میباشد. حفظ حریم خصوصی اطلاعات شخصی، اهمیت زیادی برای افرادی دارد که از فناوریهای اطلاعات استفاده میکنند. از سویی دیگر، دگرگونیهای جهان به واسطه فناوری اطلاعات، اینترنت و تبع آن دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک که آن نیز به نوبه خود از فناوری اطلاعات مشتق میشود، تحول ژرف و عمیقی در ارتباطات و فرآیند انتقال اطلاعات ایجاد کرده است.[3]
در فناوری اطلاعات و ارتباطات، بحث تعامل به دلیل صرفهجویی در زمان و هزینه و اهمیت روزافزون به اشتراکگذاری دادهها از اهمیت زیادی برخوردار است.[1] یکی از مهمترین راههای کسب مزیت رقابتی برای بانکهای امروزی، استفاده از فناوری اطلاعات برای ارائه خدمات بانکی است.[4] بانکها و موسسات مالی، سرمایهگذاری زیادی در زمینه ارائه خدمات مبتنی بر این فناوریها برای کسب مزایای رقابتی انجام دادهاند. یکی از مصادیق فناوری اطلاعات در بانکها، بانکداری الکترونیکی است.[5] بانکداری الکترونیکی از این جهت الکترونیکی خوانده میشود که ارائه خدمات بانکی را با ابزارهای جدید، فناوریهای مختلف و متفاوت از ابزار بانکداری سنتی - از طریق دستگاههای خودپرداز الکترونیکی، بانکداری اینترنتی و مانند آن - ارائه میدهد.[6]
در سالهای اخیر بانکها گامهای موثری را برای دستیابی به خدمات بانکداری الکترونیکی برداشتهاند و بسیاری از روشهای سنتی برای خدمات بانکی جای خود را به استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات برای دریافت خدمات بانک دادهاند. بنابراین با افزایش رو به رشد اهمیت بانکداری الکترونیکی و اقدامات مهمی که از سوی بانکها، در خصوص عرضه خدمات نوین بانکی انجام شده است، ارائه مدلی برای بررسی این موضوع که نگرانی کاربران بانکداری الکترونیکی در مورد حریم خصوصیشان چه تاثیری بر رفتار آنان خواهد داشت مهم و ضروری است.
-2 مدل نگرانی حریم خصوصی اینترنت
مدل دیگری به نام نگرانی حریم خصوصیِ اینترنت - IPC1 - توسط دینِو و هارت در سال 2004طراحی شد. دینِو و هارت - 2004 - دو پیشایند را به صورت تئوری در آوردند: درک آسیبپذیری و درک توانایی کنترل چهار بُعد یعنی سوءاستفاده، پیامد، کنترل و آسیبپذیری.[7] مطالعه دیگری که توسط دینِو و هارت - 2006b - انجام شددو بُعد مفهوم سرویسدهیِ آنلاین را شناسایی کرد: نگرانیهایی مربوط به پیدا کردن اطلاعات شخصی در اینترنت و نگرانیهای مربوط به سوءاستفاده از اطلاعات شخصی ارائه شده آنلاین[8]مدل. نگرانی حریم خصوصیِ اینترنت از ششبُعد استفاده میکند: جمعآوری، استفاده ثانویه، خطاها، دسترسی نامناسب، کنترل و آگاهی.[9]
-3 مدل پیشایندها <- نگرانیهای حریم خصوصی <- پیامدها
اسمیت و همکارانش در سال 2011، مدل ماکرو2 را طراحی کردند که به »پیشایندها <- نگرانیهای حریم خصوصی <- پیامدها - APCO3 - « اشاره میکند. مدلِ APCO، چارچوبی برای مفهوم رابطه بین پیشایندها و پیامدهای نگرانیهای حریم خصوصی ارائه میکند. این مدل، از نگرانی حریم خصوصی هم به عنوان یک متغیر وابسته و هم متغیر مستقل استفاده میکند[10]؛ این نگرانیها در جدول 1 و جدول 2 آورده شده است. با توجه به تجارب حفظ حریم خصوصی، اسمیت و همکارانش - 1996 - یافتند افرادی که در معرض یا قربانی سوءاستفاده اطلاعات شخصی هستند باید نگرانیهای بیشتری در مورد حفظ حریم خصوصی اطلاعات داشته باشند.[17]
آگاهی از حریم خصوصی نشاندهنده میزان آگاهی یک فرد به شیوههای حفظ حریم خصوصی سازمانی است.[16] تحقیقات نشان میدهد که نگرانیهای حریم خصوصی مشتریان زمانی بوجود میآید که مشتریان آگاه میشوند که سازمان برای استفاده شخصی خود، اطلاعاتشان را بدون اجازه آنها جمعآوری کرده است. مشتریان هنگامی تمایل کمتری در مورد حفظ حریم خصوصی خود دارند که شرکتها مجوز دسترسی و جمعآوری و استفاده از اطلاعاتشان را دارند.[19] مطالعات مختلفی نیز بر روی چگونگی تاثیر تفاوت جمعیتشناختی بر میزان نگرانیهای حریم خصوصی انجام شده است.[20] به عنوان مثال، یافتند که به طور کلی زنان بیشتر از مردان نگران تاثیر جمعآوری اطلاعات بر حفظ حریم خصوصی خود هستند.
1. نگرانی حریم خصوصی
تعاریف متعددی نگرانیهای حریم خصوصی را بر قصد و رفتارها به منظور حفاظت از حریم خصوصی توضیح دادهاند.[9,21] مفهوم نگرانی در مورد حریم خصوصی اطلاعات، اشاره به "دیدگاههای ذهنی فرد از انصاف در چارچوب حریم خصوصی اطلاعات" دارد.[17] بدیهی است نگرانیهای حریم خصوصی فردی تحت تاثیر شرایط خارجی به عنوان مثال بخش صنعت، فرهنگها و قوانین نظارتی قرار دارد. با این حال، درک فرد از شرایط خارجی با ویژگیهای شخصی و تجارب گذشته متفاوت است.[22] بنابراین، مردم اغلب عقاید مختلفی در مورد عادلانه بودن یا عادلانه نبودن جمع آوری اطلاعات توسط شرکت و استفاده از اطلاعات شخصی خود دارند.
نگرانیهای حریم خصوصی با درک خطر، عدمکنترل، سوءاستفاده از اطلاعات یا احساس اضطراب ارتباط دارد. از نظر افراد، انتشار اطلاعات شخصی یک عملِ خطرناک است زیرا آنها در مقابل رفتارهای فرصتطلبانه بالقوه یک شرکت آسیبپذیر می-شوند.[23,24] ناح و گالانکسِح - 2006 - نگرانیهای راجع به حریم خصوصی اطلاعات را به عنوان درک افراد از حقوق خود بر کنترل اطلاعات شخصی خودشان تعریف کردند. تحقیقات قبلی نشان داده است که نگرانیهای حریم خصوصی مشتریان ارتباط منفی با خرید اینترنتی دارد[25] و بسیاری از مشتریان تمایلی به خرید محصولات آنلاین به دلیل عدماطمینان از امنیت و حریم خصوصی اطلاعاتِ مربوط
-4 مدل مفهومی پژوهش به معامله ندارند.[26]
در این قسمت مدل مفهومی پژوهش طراحی شده است تا درک بهتری نسبت به موضوع ایجاد گردد. این مدل براساس مبانی نظری بررسی شده و همچنین نظر اساتید و کارشناسان، تبیین شده است؛ شکل 1، این مدل را نشان میدهد.
.2 اعتماد به بانکداری الکترونیک
به میزان باور و اطمینان شخص نسبت به عملکرد بانک و همچنین فناوری بکار رفته در بانکداری الکترونیک و اطمینان از امنیت مالی و حفظ حریم خصوصی از سوی بانک در بانکداری الکترونیک گفته می-شود. اعتماد، یک عنصر مهم در سازمانها و معاملات تجاری است که کاهشدهنده خطر بوده و به طور قابل ملاحظهای انجام معاملات اقتصادی را تسهیل میبخشد.[2] روانشناسان شخصیت، به اعتماد به عنوان یک ویژگی شخصیتی مینگرند. آنها اعتماد را به عنوان یک اعتقاد، انتظار یا احساس که در شخصیت ریشه دوانده میدانند. روانشناسان اجتماعی، اعتماد را به عنوان انتظار از رفتار دیگران در معاملات با توجه به عواملی که باعث گسترش و حفظ اعتماد میگردد، تعریف میکنند. در مطالعهای در ایالات متحده، محققان یافتند که نگرانیهای حریم خصوصی تاثیر قابل توجهی بر قصد خرید و بیشترین تاثیر منفی را بر روی ارتباط آن با اعتماد دارد.[27] شرکتهایی که در لیست "امن" یا "قابل اعتماد" قراردارند، بُعد حفظ حریم خصوصی، احتمالا برای آنها یک مزیت رقابتی است.[28] آنها یافتند مشتریانی که به
