بخشی از مقاله
چکیده:
درپاسخ به رکود گسترده تجاری در سراسر دنیا، حسابرسی مبتنی برریسک رویکرد غالب سال های اخیر برای مبارزه با فساد بوده است.زیرا حسابرسی مبتنی برریسک مستلزم تعیین ریسک های سازمانی می باشدوباعث استفاده بهینه ازمنابع کمیاب حسابرسی،هماهنگی بیشتر بین اهداف مدیریت، تهسیل توسعه سازمانی و کاهش ریسک های احتمالی از طریق تمرکز بر حوزه های دارای نقاط ضعف می شود.باتوجه به نقش و اهمیت روزافزون حسابرسی مبتنی برریسک در سازمان ها در این پژوهش به بررسی نحوه بکارگیری حسابرسی مبتنی بر ریسک در ایران می پردازیم.این پژوهش توصیفی است و براساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است.یافته های پژوهش نشان داد درحالی که حسابرسی مبتنی برریسک مزایای متعددی برای سازمان ها دارد و باعث افزایش کارایی و اثربخشی آنها می شود ولی در ایران با وجود پیاده سازی مدل های مختلف هنوز یک مدل جامع برای پیاده سازی حسابرسی مبتنی برریسک وجود ندارد.
کلمات کلیدی: حسابرسی ، اثربخشی، حسابرسی مبتنی بر ریسک
مقدمه:
توسعه روز افزون صنعت در جهان ودرکنار آن محدودیت منابع تولید و کاهش سریع آن ها،جوامعی را که صادرات مواد اولیه عمده درآمدناخالص ملی آنها راتشکیل می دهد،روزبه روز از جهات مختلف اقتصادی،سیاسی، فرهنگی آسیب پذیرتر می گردند.کشورهای تک محصولی مانند ایران که درصدد رشد و توسعه جامعه خود باروشهای مختلف اقتصادی مانند توسعه صنایع تولیدی می باشند با چالش های ناشی از مشتری،رقابت و تغییر روبرو هستند.زیرا امروزه مشتریان ازطریق شبکه اینترنت به عرضه کننده می گوید که چه می خواهد،کی می خواهد،چگونه می خواهد و چه پرداخت می کند.
امروزه تداوم حیات واحدهای اقتصادی و توسعه و پیشرفت آنها،پیش ازآنکه به تبدیل مواد خام به کالا یا ارائه خدمت نیاز داشته باشد،یا حتی نقشه سیستم های کنترلی را مورد توجه قراردهد،ایجاد و برقراری مکانیزم هایی را مورد اهمیت قرارمی دهدکه هر واحد اقتصادی برای تحلیل وقایع پیرامون خود به آن نیاز دارد و این مهم به عهده مدیران می باشد. که نه تنها مسئولیت تداوم فعالیت واحد اقتصادی و نیز پیشرفت آن و حفظ قابلیت رقابت سازمان با توجه به اهداف جامعه از طریق تصمیم گیریهای درست و به موقع را نیز، متوجه خودمی سازند. پس یکی از مهمترین عوامل رشد و بقای واحد اقتصادی که خود سبب رشد اقتصادی یک کشور می گردد، داشتن مدیرانی با کارایی بالا می باشد. باید با استفاده بهینه از منابع حداکثر کارایی را ایجاد نمایند و برای رسیدن به این هدف نیاز به شناسایی حوزه های دارایی ریسک بالا می باشد و همچنین حوزه های که دارای نقاط ضعف زیاد هستند که این امر به وسیله حسابرسی مبتنی برریسک انجام می پذیرد.
- پیشینه:
حسابرسان تا سه دهه پیش تلاش می کردند با انجام آزمونهای محتوای گسترده - سندرسی و سایر روش های حسابرسی - خطر حسابرسی را کاهش دهند، اما توسعه شرکت ها و افزایش روزافزون حجم عملیات آن ها، حسابرسان را با مشکل روبرو نمود. از سوی دیگر پیشرفت فن آوری اطلاعات و ابزارهای آن - مانند رایانه - و بهره گیری از علوم ریاضی و آمار، حسابرسان را در وضعیتی قرار داد که بتوانند روش علمی و قابل استفاده برای خود بدست آورند و با استفاده از مدل خطر حسابرسی و محاسبات ریاضی، مقدار خطر حسابرسی و عناصر تشکیل دهنده آن - خطر ذاتی، خطر کنترل و خطر عدم کشف - را از پیش برآورد و تعیین کنند. حسابرسان با تعیین خطر عدم کشف می توانند نوع و ماهیت، زمانبندی اجرا و حدود آزمون های محتوای لازم را برای تامین پوشش کافی در برابر خطر حسابرسی، مشخص کنند.به این منظور تحقیقاتی انجام گرفت که در زیر بیان شده است:
· پیشینه داخلی:
در ایران تحقیقات مشابه کمی صورت گرفته اما در مورد خود ریسک تحقیقات گسترده ای صورت گرفته باقرپورولاشانی،محمدعلی وهمکاران - - 1392در تحقیقی با عنوان "ارائه مدلی تجربی برای پیاده سازی, بکارگیری حسابرسی داخلی مبتی برریسک در ایران" به بررسی مدلی برای پیاده سازی حسابرسی مبتنی بر ریسک در ایران پرداختند. آنها به این نتیجه دست یافتند که مدل های قبلی کارایی مناسبی ندارند و نمی توانند در ایران جوابگو باشند به همین دلیل مدل خود را ارائه کردند.وحیدی الیزای و حامدیان - - 1388 در تحقیقی باعنوان"برداشت حسابرسان ایران از کارایی علائم خطر در کشف گزارشگری مالی متقلبانه" به برسی تفاوت درک و برداشت حسابرسان داخلی و مستقل در خصوص کارایی36علامت خطر استاندارد حسابرسی جهت کشف گزارشگری مالی متقلبانه، پرداختند.
· پیشینه خارجی:
نقطه شروع برای رویکرد حسابرسی مبتنی برریسک تعیین سطح کلی ریسک است که حسابرس هنگام بیان اظهارنظرحسابرسی درباره صورت های مالی آماده پذیرش آن است. ارزیابی ریسک عدم کشف مرکزحسابرسی مبتنی برریسک است و به طور مستقیم براثربخشی و کارایی توزیع منابع و نیروی کار در حسابرسی، کیفیت حسابرسی وتعیین راهبردهای حسابرسی تاثیرگذار است.ارزیابی ریسک در حسابرسی ماهیت ، میزان و زمانبندی رویه های حسابرسی را تعیین می کند. - هلیارو همکاران1،.1996خورانا و رامان2،.2004 کریشنان3،.1997خوروات4،2008و آستن وهمکاران5، - 2000 بنابراین تعیین عوامل مؤثربرهریک از اجزای مدل ریسک حسابرسی می تواند در ارزیابی دقیق ریسک مؤثر باشد.البته حقیقت که با ظهور محیط تجاری متنوع و توسعه مشکلات تجاری ویژه این محیط تجاری نوین، هیچ کس اطلاعات کافی برای پشتیبانی و دفاع از ارزیابی ریسک ندارد. - ایمونیاناو گارتنر، - 2007
پینسوس - 1989 - 6 در مطالعه ای به بررسی سودمندی علائم خطر جهت کشف گزارشگری مالی متقلبانه پرداخت. نتایج نشان داد که استفاده از لیست علائم خطر اثر عمده ای برارزیابی های ریسک تقلب توسط حسابرسان نسبت به حسابرسانی که از این لیست استفاده نمی کنند، ندارد. گراملینگ و مایز - 2006 - 7برداشت و درک حسابرسان داخلی از علائم خطر را بررسی کردند. نتایج نشان داد که علائم خطری که بیشترین اهمیت را دارند، شامل علائم وابسته به گرایش استدلال ها است.پیرسی - 2009 - 8درباره اثر الزامات مستندسازی در حسابرسی روی حسابرسانی تحقیق نموده است که با تضاد به وسیله فشارهایی که توسط صاحبکاربه آن ها وارد می شود،تا قضاوت های از قبل ترجیح داره شده ای انجام دهند، روبرو می شوند. نتایج نشان می دهد که الزامات مستندسازی می تواند منجر به ارزیابی ریسک ملایم وآسان گیرانه تر شود،البته وقتی حسابران ریسک را با واژه های کیفی ارزیابی می کنند نه کمی. دیفانت و همکاران - 2008 - 9 به این نتیجه رسیدند که حسابرسانی که از نظر مکانی دورتراز منطقه دفترSEC هستند،ریسک کمتری دارند و در نتیجه استقلال بیشتری دارند. به عبارت دیگر بین حسابرسان در حوزه جغرافیایی SEC و خارج از تفاوت معنی داری در درک و ارزیابی ریسک های حسابرسی مشاهده شد.
- ادبیات نظری پژوهش:
· تعریف ریسک
در استاندارد حسابرسی ریسک یا خطر اینگونه تعریف شده است:آسیب پذیری یک ادعا در مقابل تحریفی که بتواند به تنهایی یا در مجموع با تحریف های دیگر، بااهمیت باشد با این فرض که هیچ گونه کنترل داخلی برای آن وجود ندارد.ریسک دارای سه نوع است:.1 ریسک ذاتی ،.2 ریسک کنترل،.3 ریسک عدم کشف.که ریسک ذاتی هم معنا با تعریف ریسک است. ریسک کنترل" یعنی رخ دادن تحریف در یک ادعا که بتواند به تنهایی یا در مجموع با تحریف های دیگر با اهمیت باشد، و کنترل های داخلی قادر به کشف آن نباشند.ریسک عدم کشف" این که حسابرس نسبت به صورتهای مالی حاوی تحریف با اهمیت ،نظر نامناسبی ارائه کند. اگر چه مدل ریسک سه نوع ریسک را مجزا از هم فرض می کد اما ریسک ذاتی و کنترل در درون شرکت قراردارند، در حالی که ریسک عدم کشف به حسابرسان بستگی دارد.
· حسابرسی مبتنی برریسک
حسابرسان تا سه دهه پیش تلاش می کردند با انجام آزمونهای محتوای گسترده خطر حسابرسی را کاهش دهند، اما توسعه شرکت ها و افزایش روزافزون حجم عملیات آن ها، حسابرسان را با مشکل روبرو نمود. از سوی دیگر پیشرفت فن آوری اطلاعات و ابزارهای آن - مانند رایانه - و بهره گیری از علوم ریاضی و آمار، حسابرسان را در وضعیتی قرار داد که بتوانند روش علمی و قابل استفاده برای خود بدست آورند و با استفاده از مدل خطر حسابرسی و محاسبات ریاضی، مقدار خطر حسابرسی و
