بخشی از مقاله
چکیده
هراس خون - تزریق - جراحت یکی از مهم ترین انواع هراس است که به نظر می رسد ارتباط زیادی با هیجان انزجار داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی نقش حساسیت انزجاری به عنوان عامل آسیب پذیری هراس خون - تزریق - جراحت انجام شد. برای انجام پژوهش، 320 نفر ازدانشجویان دانشگاه تبریز به شکل نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و به پرسشنامه حساسیت انزجاری و زمینه یابی ترس - فرم دوم - پاسخ دادند.
یافته ها نشان داد که حساسیت انزجاری و دو مولفه اصلی آن یعنی انزجار بنیادین و انزجار یادآور حیوان، تاثیر معنی داری روی هراس خون - تزریق - جراحت دارند. همچنین شاخص های برازش مدل فرضی در محدوده پذیرش مدل قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که حساسیت انزجاری می تواند ریسک فاکتور مهمی برای هراس خون - تزریق - جراحت باشد. یافته ها علاوه بر حمایت از پژوهش های مشابه انجام شده در این زمیته بر نقش انزجار بنیادین و انزجار یادآور حیوان در ارتباط با این نوع هراس تاکید کرد.
مقدمه
هراس خون - تزریق - جراحت - - BII یکی از مهم ترین انواع هراس خاص است که به واسطه احساس نفرتی فزاینده در مواجهه با خون، قطع عضو، جراحات بدنی و روش های پژشکی که مستلزم شکافت اعضاست، مشخص می شود.[1] برخلاف سایر انواع هراس، به نظر می رسد هراس BII به جای ترس، بیشتر مرتبط با انزجار است .[2] طیف وسیعی از مطالعات تجربی از اهمیت پاسخ های انزجاری، هنگام مواجهه با محرک های مرتبط با هراس BII در مقایسه با محرک های مرتبط با سایر انواع هراس، حمایت می کنند3]، .[4
همچنین پارادایم های شرطی سازی آزارنده1 نشان داده اند که آزمودنی های دچار هراس BII، اسلایدهای تزریق خون را بیشتر مرتبط با محرک های غیرشرطی انزجارآور - مثل خوردن یک نوشیدنی تهوع آور - می دانند تا محرک های غیرشرطی ترسناک - مثل شوک الکتریکی - .[ 1 ] پاسخ های انزجاری تنها محدود به محرک های مرتبط با هراس BII نمی شود. شواهد نشان می دهد که افراد دچار هراس BII، در مواجهه با تصاویر و ویدئوهایی که محرک های نامرتبط با نگرای های هراس اور آنها را به تصویر می کشید مثل کرم خاکی، حشرات، فاضلاب، غذاهای فاسد و تولیدات بدنی، انزجار فزاینده ای را نشان می دهند.[5]
در پژوهش مشابهی اسکینل، استارک و ویتل[6] نشان دادند که افراد دچار هراس BII در مقایسه با گروه کنترل، تصاویر انزجار کننده اما غیرترسناک را بیشتر انزجار کننده ادراک می کنند و تظاهرات چهره ای قوی تری که با استفاده از فعالیت الکترومیوگرافیک - 2 - EMG ارزیابی شده بود، نشان می دهند. برخی نظریه ها بر این باورند که هراس BII به واسطه حساسیتی فراگیر نسبت به انزجار و یا گرایشی قدرتمند نسبت به تجربه انزجار مشخص می شود؛ مولفه های که می تواند به خوبی به عنوان یک عامل آسیب پذیری برای این اختلال عمل کند.[7]
احتمالاً نقش منحصر به فرد انزجار در سبب شناسی هراس BII می تواند به طور نسبی تبیین گر این مسئله باشد که چرا برخی افراد، به درمان های مواجهه محور کمتر پاسخ می دهند، در حالی که برخی بیشتر مستعد عود هستند.[8] انزجار، هیجانی فراگیر و همگانی است که در ابتدا، به عنوان پاسخی به محرک های مرتبط با خوردن مفهوم سازی شده بود.[ 9] با این حال نظریات جدیدتر، انزجار را مرتبط با طیف وسیعی از محرک ها مثل حیوانات، غذاها، بوها، تولیدات بدنی و بهداشت قلمداد می کنند.
بنابراین به نظر می رسد انزجار، سازه ای تک بعدی نباشد11]،.[10 روزین، هدیت و مک کوالی[12] در نظریه خود، انزجار را به دو مولفه تقسیم بندی کردند: انزجار بنیادین3 و انزجار یادآور حیوان.4 انزجار بنیادین برپایه احساس نفرت و تهدید آلودگی است که شامل محرک هایی مثل غذاهای فاسد، تولیدات و ضایعات بدنی و حیوانات کوچک است که تجلی مشخصه های بیماری و کثیفی است. انزجار یادآور حیوان منعکس کننده انزجار از محرک هایی است که ریشه های حیوانی جسم آدمی را یادآور می شود؛ این محرک ها شامل فعالیت های جنسی، بهداشت ضعیف، جراحات بدنی، مرگ و فناپذیری و بهداشت ضعیف است.
در ارزیابی رابطه بین هراس BII و هراس عنکبوت با انزجار بنیادین و یادآور حیوان، دی جانگ و مرچلباخ[7] نشان دادند که هراس BII و هراس عنکبوت به ترتیب، بیشتر با انزجار یادآور حیوان و انزجار بنیادین رابطه دارند. اگرچه محرک های انزجارآور به راحتی در گروه های انحصاری، به طور مشترک گروه بندی نمی شوند؛ با این حال، جراحات بدنی و خون هم می توانند یادآور فناپذیری و خاستگاه حیوانی جسم ادمی باشند - یادآور حیوان - و هم به طور بالقوه آلوده کننده باشند - انزجار بنیادین - . نقش انزجار یادآور حیوان و انزجار بنیادین در سبب شناسی هراس BII پیش از این نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است؛ با این حال روش شناسی قدرتمندتری برای روشن شدن ماهیت این رابطه نیاز است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی سهم انزجار یادآور حیوان و انزجار بنیادین در پیش بینی هراس BII براساس رویکرد مدل یابی معادلات ساختاری است. مدل فرضی پژوهش به شکل زیر خواهد بود.
شکل - 1 مدل فرضی پژوهش
بدنه اصلی مقاله
پژوهش حاضر به لحاظ هدف جز پژوهش های بنیادی و به لحاظ نحوه جمع آوری داده ها از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش حاضر، دانشجویان شهر تبریز بودند که به روش نمونه گیری در دسترس 320 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. بعد از جلب رضایت شرکت کنندگان پرسشنامه های زیر برای پاسخگویی در اختیار آنها قرار داده شد:
نسخه فارسی مقیاس حساسیت انزجاری
یک مقیاس 32 سوالی که توسط هیدت و همکاران[13] با هدف ارزیابی حساسیت انزجاری در هفت قلمرو برانگیزاننده انزجار یعنی: غذا، حیوانات، تولیدات بدنی، رابطه جنسی، نقض قالب بدنی، مرگ، بهداشت و همچنین سطوح جادوی سمپاتیک که به صورت باوری جادویی درباره انتقال آلودگی تعریف می شود، طراحی شده است. 16 ماده اول به صورت بلی/ خیر - نمره گذاری به صورت صفر، - 1 و 16 ماده بعدی به صورت طیف لیکرت 3 درجه ای - نمره گذاری به صورت صفر، 0/5، - 1 هستند.
هر کدام از خرده مقیاس ها چهار گویه دارند و نمره کل آزمون با جمع نمرات تمام سوالات به دست می آید که در دامنه صفر تا 32 قرار دارد. پایایی درونی برای مقیاسDS دردامنه ای بین 0/80 تا 0/87 قراردارد.[13] در پژوهش حاضر از نسخه فارسی این مقیاس که در حال اعتباریابی بوده و حاوی 25 سوال است، استفاده شده است. این نسخه دارای چهار خرده مقیاس انزجار بنیادین، انزجار یادآور حیوان، انزجار آلودگی و انزجار از رابطه جنسی است. در پژوهش حاضر که براساس دیدگاه روزین و همکاران[12] است تنها از خرده مقیاس های انزجار یادآور حیوان و انزجار بنیادین استفاده شده است.
زمینه یابی ترس- 5 فرم دوم - : - FSS-II زمینه یابی یک مقیاس 51 سوالی بوده که حاوی سوالاتی است که میزان ترس افراد را در موقعیت ها و شرایط مختلف در یک طیف 7 درجه ای می سنجد. این مقیاس دارای خرده مقیاس های زیادی از جمله ترس حیوان، ترس خون - تزریق - جراحت، ترس موقعیتی، ترس طبیعی، ترس اجتماعی و آگورافوبی است. برای این مقیاس ویژگی های روانسنجی مطلوبی گزارش شده است.[14] در پژوهش حاضر از نمره هراس BII استفاده شده است.
یافته ها:
به منظور ارزیابی بهتر رابطه بین انواع انزجار و فوبی تزریق - خون - جراحت از مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شد. از این رو هرکدام از متغیرهای پژوهش به عنوان متغیر نهفته و سوالات هر متغیر به عنوان متغیر نهفته در نظر گرفته شدند. همچنین سوالاتی که بارعاملی کمتری بر روی متغیر خود داشتند از پژوهش حذف شدند. در نهایت انزجار یادآور حیوان و انزجار بنیادین هرکدام با 5 سوال و هراس BII با 4 سوال اندازه گیری شدند. پیش از کاربرد روش مدل سازی معادلات ساختاری، با هدف اطمینان از اینکه هرکدام از متغیرها به خوبی توسط متغیرهای مشهود خود اندازه گیری و عملیاتی می شود از روش تحلیل عاملی تاییدی برای ارزیابی برازندگی مدل اندازه گیری استفاده شد. نتایج مربوط به این آزمون در جدول 3 مشاهده می شود.
برای اینکه برازش مدل مناسب باشد، شاخص های برازش باید حدنصاب مربوط را به دست آورند. شاخص خی دو اگرچه در گذشته برای ارزیابی برازش مدل استفاده می شد، امروزه به علت محدودیت ها و خطای این شاخص در تخمین صحیح مدل، کمتر مورد توجه قرار می گیرد. امروزه پژوهشگران به جای شاخص خی دو، از شاخص خی دو بر درجه آزادی استفاده می کنند که حاصل آن باید کوچکتر از 5 باشد.[15] در پژوهش حاضر این مقدار برابر 1/94 است که در محدوده قابل قبول قرار دارد.
مقدار شاخص RMSEA باید کوچکتر از 0/08 و بهتر است کوچکتر از 0/06 و مقدار شاخص SRMR باید کوچکتر از 0/1 و بهتر است کوچکتر از 0/08 باشد. همچنین ارزش شاخص CFA و TLI باید بزرگتر از 0/90 باشد.[15] همانگونه که مندرجات جدول 3 نشان می دهد تمامی شاخص ها مناسب بوده و نشان دهنده برازش مناسب مدل اندازه گیری است. از این رو متغیرهای نهفته به خوبی توسط متغیرهای مشهود اندازه گیری می شوند. بنابراین در ادامه می تواند مدل فرضی پژوهش را موردآزمون قرار داد. همان گونه که مدل فرضی در شکل 2 نشان می دهد انزجار بنیادین با ضریب استاندارد 0/589 و انزجار یادآور حیوان با ضریب 0/329 بر روی هراس BII تاثیر دارد. همچنین رابطه بین دو نوع انزجار برابر 0/549 است. شاخص های برازش برای مدل فرضی در جدول 4 گزارش شده است.
بحث و نتیجه گیری:
هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی رابطه بین انزجار و هراس BII ، با تاکید بر ارزیابی اثر انزجار بنیادین و انزجار یادآور حیوان در پیش بینی این نوع هراس بود. نتایج این پژوهش در ارتباط با اثر مثیت و معنی دار انزجار بنیادین و انزجار مرکزی بر هراس BII ، حمایتی تجربی برای سایر مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است بود - به عنوان مثال: - . انزجار بنیادین انزجاری بر پایه احساس تنفر و تهدید آلودگی است که عمدتا تاکید بر محرک هایی مثل غذاهای فاسد، تولیدات زائد و حیوانات کوچک است.
[12] همواره پژوهش های مرتبط با حساسیت انزجاری، حوزه انزجار از غذاهای فاسد را در آسیب شناسی روانی مهم تلقی کرده اند و گزارش کرده اند که انزجاری که بر پایه ی هیجانات مرتبط با غذاست نقش کلیدی را در مدل اجتناب از بیماری ایفا می کند که مرتبط با طیف وسیعی از اختلالات روانی است.[16] انزجار یادآور حیوان نیز انزجار از محرک هایی است که ماهیت حیوانی جسم انسان را یادآوری می کند و عموما عناصری را در بر می گیرد که حاوی محتوایی مرتبط با مرگ و جراحت هایی است که در آن قالب بدنی متلاشی می شود.
از آنجایی که این مولفه انزجاری به طور وسیعی طرحواره های »خطر« را بازنمایی می کند، می تواند در آسیب شناسی اختلالات روانی و به طور اختصاصی اختلالات مرتبط با اضطراب دخیل باشد.[17] نقش بارز انزجار یادآور حیوان و انزجار مرکزی در پیش بینی هراس BII را می توان به واسطه مدل دو مرحله ای انزجار روزین تبیین کرد. روزین، هیدت و مک کوالی[12] استدلال می کنند که انزجار به عنوان یک مکانیسم دفاعی، عمدتا از آلودگی بدن به وسیله مواد سمی وعوامل بیماری زایی که در محیط وجود دارند، جلوگیری می کند. این نوع انزجار، انزجار بنیادین نامیده می شود.
