بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه شیوه هاي فرزند پروري والدین با اختلال هراس اجتماعی نوجوانان دختر14 تا17 ساله بود. نمونه آماري 196 دختر بودند که به روش نمونه گیري تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزارهاي جمع آوري داده ها در این پژوهش پرسشنامه شیوه هاي فرزندپروري بامریند و پرسشنامه اختلال هراس اجتماعی - SPIN - بودند. تحقیق حاضر از نوع همبستگی بود. نتایج تحلیل داده ها با استفاده از روشهاي آماري ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیري نشان داد که بین شیوه هاي فرزند پروري والدین و اختلال هراس اجتماعی نوجوانان دختر رابطه معنی داري وجود ندارد. همچنین بین اختلال هراس اجتماعی والدین و اختلال هراس اجتماعی نوجوانان دختر رابطه معنی داري وجود دارد. از میان متغیرهاي پیش بین، تنها متغیر اختلال هراس اجتماعی مادران می تواند اختلال هراس اجتماعی نوجوانان دختر را پیش بینی کند.
مقدمه
نوجوانی یکی از بحرانی ترین مراحل رشد و بلوغ فکري و اجتماعی فرد است. هر گونه اختلال در این مرحله از زندگی، بر زندگی فرد اثر سویی می گذارد. هراس اجتماعی هم از پدیده هاي شایع در میان نوجوانان است - اسکینروهمکاران،. - 1992 هراس اجتماعی یا اضطراب اجتماعی به عنوان یک اختلال از طبقه اختلالات اضطرابی می باشد که با »ترس بارز و پایدار از یک یا چند موقعیت یا عملکرد اجتماعی مشخص« می شود که در آن شخص با افراد ناآشنا و غریبه مواجه است یا ممکن است مورد کنجکاوي آنها قرار گیرد و شخص می ترسد به گونهاي رفتار کند که موجب تحقیر و شرمندگی او گردد - انجمن روانپزشکی آمریکا، 1994، ص . - 411 آسیب شناسی روانی والدین و محیط خانوادگی نامطلوب از عوامل خطر اثبات شده اي براي شروع هراس اجتماعی فرزندان هستند.
در حقیقت دیرزمانی است که معلوم شده برخی از گرایش هاي تربیتی والدین با پیدایش رفتارهاي غیرانطباقی کودکان رابطه دارد - وبستروهمکاران، . - 1994 تأثیر پدر و مادر بر رشد فرزندان انکار ناپذیر است و تفاوتهاي خانوادگی عامل بسیار مهمی در چگونگی رشد است. یکی از عوامل مهم در بوجود آمدن اختلالات عاطفی و رفتاري و اجتماعی کودکان بدرفتاري والدین و بهکارگیري شیوه هاي تربیتی نامناسب می باشد - لطفی، . - 1376 باردن و همکاران - - 1998
دریافتند که میزان شیوع هراس اجتماعی در طول زندگی 3/2 درصد براي زنان و 2/3 درصد براي مردان بود. در شهر کرمان درصد افراد مبتلا به هراس اجتماعی در دانش آموزان دختر به صورت معنی داري از دانش آموزان پسر مبتلا بیشتر بود - %19 در مقابل - %10/3 و فراوانی بیماري در دختران 1/8 برابر پسران بود - وزیري نسب،موسی علی،. - 1376 همچنین طبق یافته ها و مطالعات طرح پذیرش - ریگینگ کاسبرت، - 2003، بیان شده است؛ فرزندانی که عوامل ریسک ژنتیکی - به واسطه آسیب شناسی روانی والدین - و روانی - کارکرد خانواده، سبکهاي تربیت فرزند - را دارا هستند، بیشترین سطح تداوم هراس اجتماعی را نشان می دهد. در پژوهشی تأثیر شیوههاي فرزندپروري مادران کودکان مبتلا به اختلالات رفتاري و مادران کودکان بهنجار را مورد بررسی قرار داد.
در این پژوهش نتایج نشان داد که تفاوت بین دو گروه از مادران در شیوهي سهلگیرانه و استبدادي معنادار نیست. اما در شیوه اقتدار منطقی معنادار است. خیر و همکاران - - 1386، یافتند که نوجوانان با اضطراب اجتماعی بالا، بیش از نوجوانان با اضطراب اجتماعی پایین در تفسیر رویدادهاي اجتماعی منفی، سوگیري نشان می دهند. چون سن شروع اضطراب اجتماعی دورة نوجوانی است - اسکینر و همکاران، - 1992 و می دانیم براي اینکه نوجوانان بتوانند از حداکثر ظرفیت هاي ذهنی و تواناییهاي بالقوه خود بهره مند شوند، می بایست از محیط اطراف و انگیزه اي غنی براي تلاش برخوردار باشند. بنابراین انجام چنین مطالعه اي جهت روشن ساختن عوامل ایجاد کننده و تداوم بخش این اختلال در نوجوانان ضروري می آید. این پژوهش شامل چهار فرضیه می باشد.
-1 بین شیوه فرزند پروري - سهل گیرانه، مستبدانه، مقتدرانه - و هراس اجتماعی نوجوانان دختر رابطه معنی دار وجود دارد.
-2 بین هراس اجتماعی والدین و هراس اجتماعی دختران رابطه وجود دارد.
-3 بین شیوه هاي فرزند پروري و هراس اجتماعی پدران و هراس اجتماعی دختران رابطه چندگانه وجود دارد.
-4 بین شیوه هاي فرزند پروري و هراس اجتماعی مادران و هراس اجتماعی دختران رابطه چندگانه وجود دارد.
روش پژوهش
جامعه ونمونه مورد مطالعه: جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر 14 تا 17 ساله شهر اهواز در سال1389 بود که به روش نمونه گیري تصادفی ساده و طبق جدول مورگان حجم نمونه 196 نفر تعیین گردید. میانگین و انحراف معیار گروه نوجوانان دختر به ترتیب 15/20 - و - %960 می باشد و آزمودنی هاي پایه تحصیلی اول بیشترین فراوانی با حدود 65/3 درصد و پایه تحصیلی سوم کمترین فراوانی با حدود 16/3 درصد نمونه را به خود اختصاص داده اند.
میانگین و انحراف معیار سن پدران به ترتیب 46/ 35 - و - 5/93 می باشد. میانگین و انحراف معیار سن مادران به ترتیب - 40/ 74 و 5/57 - می باشد. فراوانی سطح تحصیلات مادران - بیشترین فوق دیپلم با حدود 27/4 درصد و فوق لیسانس کمترین با حدود 0/6 می باشد. فراوانی پدران شاغل حدود 95/4 درصد و غیر شاغل 4/6 درصد می باشد. فراوانی مادران شاغل حدود 16/1 درصد و غیر شاغل 83/9 درصد می باشد.
ابزار پژوهش: الف - پرسشنامه شیوه هاي فرزندپروري بامریند: این پرسشنامه شیوه فرزندپروري دایانا بامریند، - - 1972 در سه شیوه فرزند پروري بدست می آید - اسفندیاري،1373؛ بوري، 1997؛ سیلک و همکاران،. - 2003 این پرسشنامه شامل 30 جمله می باشد که 10 جمله آن به شیوه اقتدار منطقی 10 جمله به استبدادي و 10 جمله دیگر به شیوه سهل گیرانه مربوط می شود. اسفندیاري - - 1374 براي تعیین پایایی پرسشنامه از روش بازآزمایی استفاده کرد. میزان پایایی براي آزاد گذاري 0/69، براي استبدادي 0/77 و براي اقتدار منطقی 0/73 به دست آمد.
بوري - - 1991 براي مشخص کردن میزان اعتبار پرسشنامه از روش اعتبار افتراقی استفاده نموده و نتایج زیر به دست آمد: مستبد بودن مادر رابطه معکوس با آزادگذاري مادر - - -0/38 و اقتدار منطقی مادر - - -0/48 داشت. همچنین مستبد بودن پدر رابطه معکوس با آزادگذاري پدر - - - 0/50 و اقتدار منطقی پدر - - -0/52 داشت. در تحقیق حاضر، براي تعیین پایایی پرسشنامه شیوه هاي فرزندپروري از دو روش آلفاي کرونباخ و تنصیف استفاده شده که به ترتیب برابر با 0/74 و 0/75 بوده که بیانگر ضرایب پایایی قابل قبول پرسشنامه یاد شده می باشد. ب - پرسشنامه اختلال هراس اجتماعی : - SPIN - این پرسشنامه نخستین بار توسط کانور و همکاران - - 2000 به منظور ارزیابی هراس اجتماعی تهیه گردید.
تلویحات بالینی این پرسشنامه بیانگر آن است که در سه حیطه علایم بالینی ترس، اجتناب و علایم فیزیولوژیکی اطلاعاتی را ارایه می کند. پرسشنامه هراس اجتماعی یک مقیاس خودسنجی 17 مادهاي است که داراي سه مقیاس فرعی ترس - 6ماده - ، اجتناب - 7ماده - و ناراحتی فیزیولوژیک - 4ماده - است و در آن هر ماده بر اساس مقیاس لیکرت پنج درجه اي - =0به هیچ وجه، =1کم، =2 تا اندازه اي، =3زیاد، =4خیلی زیاد - درجه بندي می شود. حسن وند و عموزاده - - 1386، ضریب آلفاي پرسشنامه را در نمونه غیر بالینی ایرانی در نیمه اول %82 و نیمه دوم%76، همبستگی دو نیمهي آزمون را %84 و ضریب همبستگی اسپیرمن براون را %91 گزارش نموده است.
همچنین محاسبه آلفاي کرونباخ مربوط به کل آزمودنی ها در زیر مقیاس هاي گزارش شده هراس اجتماعی - اجتناب%75، ترس%74 ، ناراحتی فیزیولوژیک - %75 رضایت بخش گزارش شده است. در تحقیق حاضر براي تعیین پایایی پرسشنامه اختلال هراس اجتماعی - - SPIN نیز از دو روش آلفاي کرونباخ و تنصیف استفاده شد که براي کل پرسشنامه به ترتیب برابر با 0/84 و 0/85، که بیانگر ضرایب پایایی مطلوب پرسشنامه یاد شده می باشد.
یافته هاي پژوهش
یافته هاي توصیفی این تحقیق شامل میانگین، انحراف معیار و حداقل و حداکثر نمره در متغیرهاي مورد تحقیق می باشند که در جدول 1 نشان داده شده اند.
