بخشی از مقاله
چکیده:
رخداد طلای قلقله، در بخش شمال غربی کمربند دگرگونی سنندج- سیرجان و در 50 کیلومتری جنوب غربی سقز واقع شده است. بر اساس نوع و درصد فازهای موجود در میانبارهای سیال و رفتار ریزدماسنجی آنها، سه نوع میانبار سیال در ذخیره معدنی قلقله تشخیص داده شده است: نوع اول - I - میانبارهای تک فازه آبگین، نوع دوم - II - میانبارهای دو فازه آبگین - L+V - ، که از نظر دمای همگن شدن در دو گروه جای می گیرند. گروه اول با دمای همگن شدن 205 تا 255 درجه سانتیگراد و درجه شوری شوری معادل 5 تا 13 درصد وزنی نمک طعام؛ و گروه دوم با دمای همگن شدن 335 تا 385 درجه سانتیگراد و درجه شوری معادل 15 تا 19 درصد وزنی نمک طعام، نوع سوم - III - میانبارهای سه فازه کربنی- آبگین با دمای همگن شدن 345 تا 385 درجه سانتیگراد و درجه شوری معادل 9 تا 13 درصد وزنی نمک طعام. همچنین چگالی سیال کانهدار، فشار و عمق کانهزایی به ترتیب برابر 0.79 تا 0.93 گرم بر سانتیمتر مکعب، 2 کیلوبار و 7 کیلومتر می باشد که نشان دهنده محیط تشکیل میان پوسته ای1 برای ذخیره معدنی قلقله می باشد. تغییرات در ترکیب میانبارهای سیال در رگههای همراه با کانه زایی، همراه با چگالی نسبتا بالای CO2 نشاندهنده یک منشاء عمیق - دگرگونی یا ماگمایی - برای کربن و سهم ناچیز و غیر محتمل آبهای اقیانوسی و مواد آلی به عنوان منشاء CO2 میباشد.
واژه های کلیدی: طلای کوهزایی، میانبار سیال، رگه کوارتز، قلقله
مقدمه :
بکارگیری روش میانبارهای سیال در مطالعه خاستگاه ذخایر در چند دهه اخیر بسیار متداول گشته و در بسیاری از موارد بطور کلی اساس نظریه های موجود در این ارتباط را دگرگون ساخته است. یکی از مشخصه های میانبارهای سیال در محیط های دگرگونی حضور محتوای بالای CO2 در این گونه از میانبارهاست . - Touret and Dietvorst, 1983 - امروزه اطلاعات بسیار اندکی در ارتباط با نقش CO2 در انتقال و نهشت طلا در کانسارهای طلای کوهزایی وجود دارد، با این وجود برخی محققین بر نقش غیر مستقیم CO2 در انتقال و نهشت طلا تاکید دارند . - Klein and Fuzikawa, 2009; Phillips and Evans, 2004 - بجز کانسار طلای موته کانسارهای طلای کوهزایی مهمی در ایران شناسایی نشده است، با این وجود در سال های اخیر چندین رخداد طلای کوهزایی در بخش شمال غربی پهنه سنندج- سیرجان شناسایی شده، که نشان دهنده پتانسیل قابل توجه این پهنه در اکتشاف ذخایر مشابه می باشد. موقعیت و محل دقیق این رخداد ها در شکل 1 نشان داده شده است. این مقاله ویژگی سیستم های کانسنگ ساز گرمابی - دما، فشار، عمق تشکیل - و منشاء CO2 در پهنه برشی قلقله را از طریق مطالعه ریزدماسنجی و سنگ نگاری میانبارهای سیال مورد بررسی قرار می دهد.
روشها و مواد:
به منظور بررسی ویژگی های فیزیکوشیمیایی سیال کانه دار و بررسی روند تغییرات شیمیایی و دمایی سیال کانه ساز طی نشست طلا، از هر دو نوع رگه کوارتز - رگههای کوارتز - سولفید طلادار و رگههای کوارتز-کلسیت - موجود در ذخیره معدنی قلقله، تعداد 8 مقطع دوبرصیقل تهیه گردیده و مطالعات ریزدماسنجی بر روی 145 میانبارهای سیال صورت گرفته است. به منظور جلوگیری از ترکیدن میانبارهای سیال در طی گرمایش، ابتدا فرآیند سرمایش بر روی آن انجام پذیرفته است. علاوه بر این به منظور حصول اطمینان از دقت مشاهده رفتار ذوب، نرخ گرمایش به آهستگی صورت پذیرفته است . - C/ min 0/2 - در حالی که به منظور جلوگیری از ثبات بخشی آهنگ سرمایش بالا بوه است. برای تمام دماهای حاصل از ذوب نهایی CO2 دقت 0.1 بوده است. در این بررسیها با توجه به آنکه دگرشکلی ممکن است سبب پدیدههای تغییر میانبارهای سیال بعد از بدام افتادن از قبیل گردندار شدن، نشست جزئی و کلی، آبشویی انتخابی و یا انتشار برخی متشکلهها گردد، سعی شده است برای کاهش اثرات ناشی از این پدیده از مطالعه این گونهها میانبارهای سیال و بطور کلی بخشهای کوارتزی بشدت دگرشکل شده اجتناب به عمل آید.
سنگ نگاری میانبارهای سیال:
بررسیهای سنگ نگاری را باید اولین گام در جهت مطالعه سیالات درگیر به حساب آورد. هدف اصلی این مطالعات شناسایی و تفکیک پدیدههای سیال مورد نظر و تعیین زمان نسبی آن می باشد. طی این مرحله مشخصات نوری میانبارهای سیال از قبیل شکل و ابعاد میانبارهای سیال، محتویات میانبارها - جامد، مایع، گاز - ، نوع سیالات درگیر - اولیه، ثانویه - ، درجه پرشدگی و پدیدههای تغییر میانبارهای سیال بعد از بدام افتادن مورد بررسی قرار میگیرد. همانگونه که قبلاً ذکر شد مطالعه میانبارهای سیال بر روی هر دو نوع رگه کوارتز طلادار و فاقد کانهزایی طلا - گاهی با مقادیر بسیار اندک - صورت گرفته است. بر اساس نوع و درصد فازهای موجود در میانبارهای سیال و رفتار ریزدماسنجی آنها، سه نوع میانبار سیال در ذخیره معدنی قلقله تشخیص داده شده است:
نوع اول - I - میانبارهای تک فازه آبگین؛ این نوع از میانبارهای سیال، از یک فاز آبگین تشکیل شده و معمولاً به اشکال کروی، نامنظم دیده میشوند، اندازه آنها بین 3 تا 8 میکرون میباشد - شکل .2 الف- ب - . نوع دوم - II - میانبارهای دو فازه آبگین - L+V - ؛ این تیپ از میانبارهای سیال توسط وجود یک حباب بخار در یک مایع آبگین در دمای اتاق مشخص میگردد و بیشتر حجم میانبارهای سیال را تشکیل می دهند. بخش عمده مطالعات ما هم بر روی همین میانبارها صورت گرفته است. در این تیپ از میانبارها، میانبارهای غنی از مایع بسیار رایجتر بوده و فاز بخار حدود %25 الی %40 حجم کل میانبارها را بخود اختصاص میدهد. از لحاظ شکل ظاهری نیز، به اشکال گرد، مستطیلی، کشیده، تخممرغی شکل و به ابعاد 4 الی 18 میکرون دیده می شوند - شکل.2 پ-ت - . نوع سوم - III - میانبارهای سه فازه آبگین-کربنی - Aqueous - LCO2 - VCO2 - ؛ این دسته از میانبارهای سیال در دمای اتاق 3 فازه بنظر میرسد. آنها در دمای اتاق حاوی یک حباب کوچک بخار هستند که تقریباً %30 از حجم کل میانبار را اشغال کرده است. این تیپ از میانبارهای سیال با اندازهای بین 5 الی 15 میکرون تنها در رگههای کوارتز- سولفید طلادار مشاهده شده است. تعداد این میانبارها نسبت به دو تیپ قبلی از فراوانی کمتری برخوردار است. از لحاظ شکل ظاهری بیشتر به اشکال گرد و تخممرغی شکل دیده میشود - شکل.2 ث- ج - .
ریزدماسنجی میانبارهای سیال:
در این بررسیها برای میانبارهای سیال آبگین پارامترهای مورد اندازهگیری شامل دمای همگن شدن کل - TH total - ، آخرین دمای ذوب یخ - TM - ، و همچنین برای میانبارهای سیال حاوی CO2،
