بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله بر اساس پروژهاي که هم اکنون در منطقه آرمرده و روستاي هه واره خول بانه در حال اجراست به نگارش درآمده است. پروژهاي که با مشارکت مردم محلی روستاها، مرکز پوهشژ و توسعه جنگلداري زاگرس شمالی و انجمن غیردولتی دامون و با حمایت برنامه کمک هاي کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی UNDP-GEF/SGP در منطقه پایه ریزي و شکل گرفت. بر این اساس به منظور استفاده از مردم محلی برايمدیریت و حفظ جنگل و استفاده از وابستگی مردم به جنگل در این امر با استفاده از روش هاي مشارکتی با کمک مردم و با اسفاده از پیشنهادات آنان که مراحل این پروژه پایه ریزي شد. براي این کار 8 روستا و مجموعه کخ هاي منطقه آرمرده و روستاي هه واره خول به عنوان روستاهاي هدف انتخاب و در این روستاها کارگاه هاي مشارکتی با حضور اکثر اهالی روستاها برگزار گردید و مجموعه
اظهارات و پیشنهادات مردم در این روستاها با استفاده از روشهاي ویژه مشارکتی مورد بررسی و اولویت بندي قرار گرفت که در نهایت سه روستاي وشترمل، ههواره خول و کوخ مامو به عنوان محل اجراي پروزه انتخاب گردید مطابق نتایج کارگاه هاي مشارکتی مقرر گردید که در روستاي وشترمل زنبورداري، در روستاي ههواره هول باغداري و پرورش نهالهاي جنگلی و درروستاي کوخ مامو دامداري نیمه مدرن یا زنبورداري به عنوان معیشت هاي جایگزین به اجرا درآید. مطابق نتایج و گزارش هاي پیشرفت پروژه تا آبان ماه 1387پروژه زنبورداري وشترمل به طور کامل و بخشی از پروژه روستاي ههواره خول به انجام رسیده. نتایج حاکی از این است که زنبورداري روستاي اشترمل خیلی موفق بوده و پروزه توانسته است در کنار حفظ جنگل، ایجاد حس مشارکت در میان اهالی روستا و کسب درآمد بیشتري برآي مردم، از تولیدات و محصولات فرعی جنگل به عنوان منبعی براي اسفتاده زنبور عسل در تولید عسل بهره بگیرد.
واژه هاي کلیدي: توانمندسازي، معیشت پایدار،جنگلـداري محلـی،UNDP-GEF/SGP، معیـشت جـایگزین، مـشارکتمحلی
1
انجمن جنگلبانی ایران، سومین همایش ملی جنگل، 22-24 اردیبهشت 1388 مجموعه مقالات سخنرانی
مقدمه
بااجراي طرح تدوین، ثبت و ترمیم جنگلداري سنتی در روستاي هواره خول کردستان به شماره IRA-G52-200 (1, 2 or 3)-
00 (IRA98G52) که با حمایت برنامه کمک هاي کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی UNDP-GEF/SGP و در حوزه شهرستان بانه اجرا شد (طرح نمونه منابع طبیعی در سال (1384 ،و موفقیت این طرح در دستیابی به اهداف و اجراي روش جنگلداري مشارکتی در روستاي هواره خول؛ و با تلطیف سیاست سازمان جنگلها، از "طرح مبارزه با گلازنی " در منطقه ، به " طرح ساماندهی گلازنیتهیه" و اجراي طرحی مشابه براي جنگلهاي منطقه آرمرده آغاز شد. طرح ساماندهی و مدیریت گلازنی در منطقه آرمرده، براي حدود 19000 هکتار از جنگلهاي این منطقه که در 5 بخش تقسیم بندي شده اند، توسط مرکز تحقیق و توسعه جنگلداري زاگرس شمالی، وابسته به دانشگاه کردستان( که در جریان اجراي پروژه SGPقبلی زمینه تاسیس آن فراهم شد)و با همکاري اداره منابع طبیعی، تهیه شد، طرح هاي جنگلداري چند منظورهبراي جنگلهاي منطقه، با همکاري مردم محلی و کارشناسان سازمان جنگلها تهیه گردید(سازماندهی اجرایی و نظارتی این طرحهبا همکاري سازمان جنگلها و در بدنه این سازمان طراحی شده بود).جهت بهبود اجراي طرحهاي جنگلداري تهیه شده و حفاظت منابع طبیعی، توجه به راههاي معیشت جایگزین، به گونه اي که ضمن کاهش آسیب به طبیعت، درآمد مردم نیز افزایش یابد، یکی از مهم ترین عوامل در همکاري جامعه محلی به شمار می رود. در این زمینه، توجه به محصولات غیر چوبی جنگل، بهبود روشهاي برداشت محصولات فرعی، و بازگشت ارزش افزوده ناشی از این محصولات(از جمله انواع گال ها، صنایع دستی، تولید عسل و ... ) یکی از بهترین گزینه ها جهت کاهش فشار بر منابع طبیعی و ایجاد انگیزه در جامعه محلی براي حفاظت و بهره برداري خردمندانه از آن می باشد. در این زمینه ، وجود یک گونه بومی بز در منطقه، به نام بز مرخز (مرغز) (که داراي موهاي خاصی بوده و در سایر کشورهاي جهان ( از جمله هند، پاکستان و...) ، یکی از منابع بسیار مهم نساجی به شمار می رود)، یکی از پتانسیل هاي مهم منطقه به شمار می رود که متاسفانه تاکنون مهجور مانده است. در این مورد نیزایجادِ کارگاههاي کوچک نساجی به منظور افزایش درآمد بز مرخز و احیاي نسل آن، در چهارچوب طرح مدیریت تلفیقی جنگل- دام (اضافه کردن روشهاي اصلاح و بهبود دامداري مرخز به ساماندهی ومدیریت گلازنی) ، به عنوان یک شیوه کارآمد معیشت جایگزین مطرح است.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه
6 روستا ي ( هه واره خول، بلکه، اشترمل، گندمان، کلاه دول، کوخ مامو) و مجموعه کوخ هاي دره جنوبی و دشـته گـوره
آرمرده از توابع شهرستانبانه استان کردستانکه در آنها طرح ساماندهی و مدیریت گلازنـی تهیـه گردیـده بـه عنـوان
روستاهاي هدف براي بررسی اولیه انتخاب گردید همه این روستاها و کوخ ها داراي پوشـش جنگلـی و شـرایط اقتـصادي اجتماعی جنگل هاي زاگرس شمالی را دارا هستنداین. طرح، شامل یک دسته از پر وژه ها می گردد که در پنج روسـتاي اصلی حوزه تهیه طرح و کوخهاي پیرامونی آنها، جهت توانمنـد سـازي جامعـه محلـی بـراي شناسـایی راههـاي معیـشت جایگزین و استفاده از این روشها براي کاهش فشار بر منابع طبیعی و ایجاد معیشت پایدار در منطقـه ، انجـام مـی گـردد.
روستا هاي در نظر گرفته شده، به شرح زیر است: 1 آرمرده و توابع
.2 کوچر و توابع
2
انجمن جنگلبانی ایران، سومین همایش ملی جنگل، 22-24 اردیبهشت 1388 مجموعه مقالات سخنرانی
3. بلکه و توابع
4. کنده سوره و توابع
5. اشترمل و توابع
که به ترتیب بخشهاي 1 تا 5 طرح ساماندهی و مدیریت گلازنی هستند.
روش مطالعه
در آغاز، با برگزاري کارگاههاي مشارکتی تشخیص مسئله در روستاهاي منتخب ( هه واره خول، بلکه، اشـترمل، گنـدمان، کلاه دول، کوخ مامو) و کوخ هاي دره جنوبی و دشته گوره آرمرده توسط پروژه پشتیبان، روش هاي مختلف درآمد زایـی و راههاي معیشت جایگزین، مورد بررسی قرار می گیرد و با اجماع نظرات جامعه محلی، روشهاي مناسـب بـراي هـر منطقـه
مشخص میپسشوداطلاع. رسانی و آموزش هاي لازم به نمایندگان جامعه محلی ارائه شده و قراردادهاي همکاري بـین
شوراهاي روستا هاوبستهSGP خواهد شد و زمینه سازیهاي لازم براي اجراي طرح هـاي در نظـر گرفتـه شـده معیـشت
جایگزین، صورت می گیرد
مراحل اجراي کار و برگزاري کارگاه ها در روستاهاي مذکور
الف) روستاي بلکه (1385/9/11) محل برگزاري جلسه: مسجد روستا
روستاي بلکه یکی از روستاهاي حوزه طرح ساماندهی و مدیریت گلازنیمیباشد که در حـدود 30 کیلـومتري شهرسـتان بنه دارد این روستا داري جاده آسفالت بوده و در منطقه کاملاً جنگلی واقع گردیده است. ایـن روسـتا بـه همـراه جمعیـت کخنشن آن شامل 250 خانوار دائمی میباشد که در محل به امرار معاش میپردازند.
مراحل انجام کار
-1 تشکیل گروههاي کاري براي رسم نقشه روستا و پدیدههاي موجود در آن در این مرحله افراد حاضر در مسجد روستابه 4 گروه به اسامی گروه سوره کیو، گروه آربابا، گروه بـسیج و گـروه ده کهـن
تقسیم گردیدند.
در مرحله بعدي سر گروه ها در مورد هر کدام از نقشه ها توضیح هاي خود را ارائه داده و مهمترین موارد هر کدام از نقـشه-
ها در مورد هر کدام از گروهها به ترتیب ذیل بود:
گروه سوره کیو: مدرسه- دهیاري- پاسگاه- مسجد- خانه بهداشت- قبرستان گروه آربابا: مسجد- خانه بهداشت- رودخانه- شرکت نفت- زمین کشاورزي گروه بسیج: مسجد- خانه بهداشت- شرکت نفت- زمین کشاورزي گروه ده کهن: شرکت نفت- خانه بهداشت- رودخانه- جاده- مدرسه
-2 تعیین منابع درآمد (معیشت) روستا:
در این مرحله به گفته اهالی روستا تمام ساکنین روستا (هر250خانوار) هر چند نصف و نیمه به کار کشاورزي می-
پردازند ده درصد باغداري, 2/5دامداري، 15درصد رانندگی را انجام میدهند و در این مرحله مردم نیز با مفهوم آشنا گردیدند.
-3 بررسی مشکلات موجود در روستا: در این مرحله برگههایی در بین حاضرین و گروهها توزیع گردید که مردم مشکلات موجود در روستا را بر روي آنها درج نمایند که پس از دستهبندي و اولویت بندي مشکلات با توجه به نوشتههاي مردم نتایج ذیل به دست آمد:
