بخشی از مقاله
چکیده
موضوع تحقیق خشونت خانگی مرد علیه زن است. گزارش های جهانی، پژوهش های ملی و تحقیقات داخلی شیوع و رواج خشونت خانگی علیه زن را نشان می دهند. هدف پاسخ به این پرسش اصلی است که چه عوامل اجتماعی در شیوع خشونت خانگی مرد علیه زن در ایران نقش دارند. در پاسخ به این پرسش تمام تحقیقات موجود در آرشیو پایگاه های علمی کشور مورد جستجو قرار گرفته است. بنابراین روش تحقیق آرشیوی است. این پایگاه های علمی شامل پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID - ، بانک مجلات ایران - Magiran - و پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags - است. واحد تحلیل کشور ایران است و جامعه آماری شامل کلیه پژوهش های چاپ شده در مجلات علمی - پژوهشی ثبت شده در پایگاه های علمی کشور است. یافته های تحقیق نشان می دهند که عوامل اجتماعی مختلف در بروز خشونت خانگی علیه زنان نقش دارند. این عوامل شامل اختلاف سنی زوجین، ازدواج اجباری، ازدواج زودرس و غیره است. هر کدام از عوامل اجتماعی در اندازه خود در بروز خشونت خانگی علیه زنان سهم دارند. اما از میان این عوامل اجتماعی، عواملی که بیشترین نقش در بروز خشونت خانگی علیه زنان دارند به ترتیب انحرافات اجتماعی مرد، اختلاف سنی زوجین و مردسالاری است.
واژگان کلیدی: خشونت خانگی، زنان، ایران.
مقدمه
یکی از اساسی ترین و بنیادی ترین پایه های هر جامعه نهاد خانواده است، بطوریکه سلامت جامعه با سلامت خانواده پیوند دارد - خراسانی و میرزائی مهر، . - 1391 در این نهاد زن نقش بسیار سازنده ای دارد. یکی از نقش های مهم زن ایجاد پیوندهای اخلاقی و عاطفی اعضای خانواده است و این هدف در محیطی آرام و به دور از خشونت میسر می شود - زارع شاه آبادی و امینی، . - 1389 خشونت علیه زنان علاوه بر پیامدهای درون خانواده پیامدهای کلان نیز دارد. در اعلامیه رفع خشونت علیه زنان - 1993 - این پدیده به عنوان مانعی جهت نیل به برابری و توسعه معرفی شده است - صابریان و همکاران، . - 1382 بنابراین خشونت خانگی علیه زنان پدیده ای است که سلامتی اعضای خانواده، جامعه، برابری و توسعه را تهدید می کند.
خشونت علیه زنان در حوزه ها و عرصه های مختلف وجود دارد. این نوع خشونت هم در محدوده عمومی - جامعه - و هم در محدوده خصوصی - خانواده - اتفاق می افتد. در محدوده عمومی خشونت علیه زنان در عرصه هائی نظیر آداب و رسوم، فرهنگ و دین صورت می گیرد و در محدوده خصوصی در عرصه هائی مانند خانه شوهر اتفاق می افتد - علیوردی نیا و همکاران، . - 1388 خشونت علیه زنان پدیده ای جهانی و فرافرهنگی است و در تمامی جوامع بشری با وجود تفاوت های دینی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی وجود داشته است - طاهر خانی و همکاران، . - 1388 خشونت خانگی متداول ترین و رایج ترین شکل خشونت علیه زنان است - صابریان و همکاران، . - 1382 خشونت خانگی خاص یک جامعه نیست و نمی توان آن را محدود به فقرا، طبقات کارگری و خانواده های کم سواد دانست بلکه پدیده ای جهانی است و پیشرفته ترین کشورهای جهان از آن رنج می برند - خسروی و خاقانی، . - 1389
خشونت علیه زن عملی است که بر اختلاف جنسیت مبتنی است - خانجانی و همکاران، - 1388 و هر نوع اقدام خشونت آمیز جنسیتی است که به آسیب بدنی، جنسی یا روانی در زنان منجر شود یا برای زنان رنج آور بوده و به محرومیت اجباری از آزادی فردی و اجتماعی منجر گردد - احمدی و سلیمان اختیاری، 1390؛ ارجمند سیاهپوش و عجم دشتی نژاد، . - 1392 به عبارت دیگر، خشونت علیه زن رفتاری است که با نیت آشکار و پنهان برای وارد کردن آسیب فیزیکی، روانی و اجتماعی به زن انجام می گیرد - زارع شاه آبادی و امینی، . - 1389 خشونت علیه زن انواع مختلف فیزیکی، روانی، جنسی و مالی دارد. خشونت فیزیکی یا جسمی - مانند کتک کاری، خفه کردن - هر گونه رفتار غیر اجتماعی و خشنی است که جسم زن را مورد آزار قرار داده و سلامت جسمی او را به خطر اندازد - جلالی و همکاران، 1385؛ رئیسی سرتشنیزی، 1381؛ زارع شاه آبادی و امینی، . - 1389
خشونت جنسی - مانند اجبار به نزدیکی غیر طبیعی، نزدیکی در دوران بارداری، مزاحمت های تلفنی - هر گونه رفتار خشن و خشونت آمیزی است که به سوء استفاده جنسی و آسیب جنسی زن بیانجامد - خسروی و خاقانی فرد، . - 1389 خشونت روانی - مانند استفاده از کلمات رکیک، توهین، بی احترامی، بی تفاوتی - هر گونه رفتار و گفتار خشنی است که سلامت روانی زن را به خطر اندازد - جلالی و همکاران، . - 1385 خشونت مالی - مانند بر آورده نکردن نیازهای مالی خانواده، فروش وسایل خانه - هر گونه رفتار خشنی است که برای زیر فشار گذاشتن، آزار و تبعیض مالی زن انجام شود - همان - . در این بررسی همه انواع خشونت خانگی مرد علیه زن مد نظر است.
بر اساس گزارش ها و تحقیقات خشونت خانگی علیه زن پدیده ای قابل توجه و رسیدگی است. بر اساس گزارش بانک جهانی تجاوز و خشونت خانوادگی بیش از بیماری هائی نظیر سرطان سینه و رحم و تصادف سبب از بین رفتن سلامتی زنان 15 تا 44 ساله می شود. 90 درصد آزار و خشونت نسبت به زنان و 2 تا 3 درصد نسبت به مردان می باشد - صابریان و همکاران، . - 1382 بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در هر ثانیه یک زن مورد خشونت یا بد رفتاری مرد قرار می گیرد. همچنین طبق تحقیقات این سازمان در تمامی جوامع 15 تا 65 درصد زنان از زوج خود آزار جسمی دیده اند - خانجانی و همکاران، . - 1388
در کشورهای در حال توسعه شیوع خشونت خانگی بین 15 تا 71 درصد و در کشورهای توسعه یافته بین 19 تا 30 درصد بوده است - حسن و همکاران، . - 1392 در ایران نیز در زنان بین 15 تا 44 ساله میزان مرگ ناشی از خشونت با میزان مرگ ناشی از سرطان برابر است - پایگاه خبری تحلیلی خانواده و زن، . - 1393 بر اساس گزارش پژوهش ملی در 28 استان کشور شیوع خشونت خانگی بطور متوسط 66 درصد است - حسن پور ازغدی و همکاران،. - 1390 تحقیقات داخلی نیز به اندازه های مختلف شیوع خشونت خانگی علیه زن را نشان داده اند. در اینجا به برخی از این تحقیقات اشاره می شود. درخشانپور و همکاران در تحقیق خود دریافته اند که 92 درصد از زنان مورد خشونت خانگی قرار گرفته اند - درخشانپور و همکاران، . - 1393
بر اساس یافته های تحقیق فلاح و همکاران میزان مواجهه زنان با خشونت روانی، جنسی و فیزیکی به ترتیب 49 درصد، 33/7 درصد و 32/8 درصد است - فلاح و همکاران، . - 1394 بر ساس یافته های تحقیق نیازی و همکاران شیوع خشونت فیزیکی، روانی و جنسی علیه زنان به ترتیب 17 درصد، 41 درصد و 21 درصد است - نیازی و همکاران، . - 1394 حسن و همکاران نیز در تحقیق خود دریافته اند که 86/25 درصد زنان باردار در طی دوران بارداری مورد خشونت همسر قرار گرفته اند - حسن و همکاران، . - 1392بنابراین، گزارش های جهانی، پژوهش های ملی و تحقیقات داخلی شیوع و رواج خشونت خانگی علیه زن را نشان می دهند. هدف پاسخ به این پرسش اصلی است که چه عوامل اجتماعی در شیوع خشونت خانگی مرد علیه زن در ایران نقش دارند.
روش تحقیق
برای بررسی خشونت خانگی مرد علیه زن در ایران و عوامل اجتماعی موثر بر آن تمام تحقیقات موجود در آرشیو پایگاه های علمی کشور مورد جستجو قرار گرفته است. بنابراین روش تحقیق آرشیوی است. این پایگاه های علمی شامل پایگاه علمی جهاد دانشگاهی - SID - ، بانک مجلات ایران - Magiran - و پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags - است. واحد تحلیل کشور ایران است و جامعه آماری شامل کلیه پژوهش های چاپ شده در مجلات علمی - پژوهشی ثبت شده در پایگاه های علمی کشور است. برای انتخاب تحقیقات انجام گرفته از کلیدواژه های خشونت، تبعیض، سلطه، ستم و زنان استفاده شده است. پس از انتخاب تحقیقات اولیه آنهایی گزینش شدند که ماهیت توصیفی یا تبیینی داشته و عوامل مرتبط با خشونت علیه زنان را مورد مطالعه قرار داده اند. رویه بررسی مطابق نمودار 1 است.
یافته ها
یافته های کلی تحقیق در جدول شماره 1 آورده شده است.
