بخشی از مقاله
.1 مقدمه
مطبوعات همچون سایر نهادهاي جدید مقوله اي وارداتی از غرب است که در طول عمر 167 ساله خود آثار مثبت و منفی بر جاي گذاشته و همواره مورد بحث و جدلهاي زیادي قرار گرفته است. به نظر می رسد داوري دربارة عملکرد مطبوعات به شیوه اي که رایج گشته نمی تواند تصویري صحیح و علمی و بی طرفانه ارائه دهد، چراکه براي ترسیم عملکرد واقعی مطبوعات از یک سو با دیدگاه ها و نگرشهاي متفاوت و بلکه متضاد در جامعه روبهرو هستیم و از سوي دیگر اطلاعات پایه دربارة مطبوعات نیز دقیق ، کامل و جامع نیست و از آنجا که اظهارنظر در امور فرهنگی از نگاه عده اي بسیار سهل و ساده به نظر می رسد، اکثراً تصور می کنند اطلاعات لازم را براي اظهارنظر در این امر تخصصی دارند.
شاید بتوان نقطه مشترك همه دیدگاه هاي مطرح دربارة مطبوعات و عملکرد آن را در این جمله خلاصه کرد که مطبوعات موضوعی " مهم و حساس " در جامعه است و به عبارت روشن تر به یک موضوع " حساس " تبدیل شده است. لذا دقت نظر در این مسئله و با لحاظ کردن تفاوت دیدگاه ها تلاش براي ایضاح اطلاعات ، آمار و مسائل اساسی مربوط به مطبوعات می تواند به شناخت واقعی تر از وضعیت مطبوعات و ایجاد همگرایی نسبی میان دیدگاههاي قطبی شده، کمک کند.اگرچه پرواضح است که به دلیل تنیدگی مسئله مطبوعات با چالشهاي سیاسی جامعه در طول تاریخ معاصر کشور نمی توان انتظار داشت که به این سادگی به یک اجماع نظر کارشناسی دربارة عملکرد مطبوعات رسید اما تلاش صادقانه و مبتنی بر حقایق روشن و ارائه تحقیق کارشناسانه بهویژه از بعد حقوقی و قانونی آثار مثبتی بر افزایش همگرایی نظري دربر خواهد داشت و از این طریق میتوان بهیافتن راههاي مؤثرتر براي توسعه مطبوعات کمک کرد.
تحلیلهاي حقوقی و تکیه بر قانون در داوریهاي کارشناسی معیار و شاخص دقیقی در تشخیص سره از ناسره خواهد بود چرا که همگان - حداقل در مقام نظر - قانون را به عنوان قوي ترین ، صحیح ترین ، و دقیق ترین شاخص و معیار پذیرفتهایم و خواستار اجراي دقیق و کامل و صحیح آن هستیم ولو اینکه با قانون و موادي از آن موافق نباشیم.با این مقدمه به توضیح مختصر دربارة گزارش حاضر می پردازیم. گزارش حاضر با اشاره بهتاریخچه مختصر مطبوعات و شکلگیري آن در کشور و با استناد به "اطلاعات پایه " که حاوي نکات دقیق و کلیدي دربارة وضعیت مطبوعات است میکوشد دستاوردهاي جامعه و نظام را در عرصه مطبوعات بازگو کرده و آنگاه تهدیدها و چالشهاي اصلی فراروي مطبوعات را تشریح نماید و " مسئله مطبوعات "را از نگاهی نسبتاً متفاوت در معرض دید و قضاوت خوانندة گرامی قرار دهد.
بررسی عملکرد دستگاه ها از منظر قانون سوم توسعه یکی از هدفهاي اصلی این مقاله است ، اما از آنجا که مسئله مطبوعات بسیار فراتر از این امر است به ناچار گزارش در قالب متفاوتی تنظیم و پیوست مستقلی براي تشریح عملکرد مطبوعات در تطبیق با اهداف قانون برنامه سوم توسعه ارائه گردید.نگارنده بنا به " تجربیات عملی " در عرصه فعالیت اطلاع رسانی و اینکه دغدغه اصلی این قلم حفظ و توسعه نهاد مستقل مطبوعات به عنوان سمبل و معیار گسترش و پیشبرد اصل آزادي - بیان - در جامعه است ، تلاش کرده نتایج فعالیت در قلمرو اجراییخود را با در نظر گرفتن مطالعات و معلومات نظري در قالب این مطلب عرضه نماید.انشاءاالله که مفید واقع شود.
.2 تاریخچه رشد و توسعه مطبوعات
به منظور سهولت مطالعه روند رشد و توسعه کمی و کیفی مطبوعات و بررسی فراز و نشیبهاي آن مرحله بندي زیر با نیم نگاهی به وضعیت مطبوعات در رژیم گذشته در نظر گرفته شد:
1.2 نیمنگاهی بهگذشته
2.2 دوران جمهوري اسلامی ایران
12.2 اوایل انقلاب اسلامی و دوران جنگ تحمیلی
22.2 دوران سازندگی 1376 - - 1367
32.2 دورة پس از دوم خرداد 1376
1.2 نیمنگاهی بهگذشته
اصولاً پیدایش روزنامه در ایران معلول ابتکار عمل " درباریان " در سال 1253 ق 1837 - م - بود. یعنی زمانی که میرزا صالح شیرازي ماهنامه کاغذ اخبار را بهامر همایونی و به منظور " تربیت ساکنین ممالک محروسه " به مدت سه سال منتشر کرد و سالها پس از آن نیز هفته نامه وقایع اتفاقیه به دست امیرکبیر به زیر چاپ رفت. متعاقباً با رواج محدود صنعت چاپ، ارتباطات بهشیوة نوشتاري و جمعی در کنار ارتباطات فردي و شفاهی جایی براي خود دست وپا نمود. بلافاصله دستگاه مخصوص کنترل و نظارت بر این رسانه در سال 1288 ق تأسیس گردید و مطبوعات در ادامه فعالیت با توجه به شرایط و محدودیتهاي سیاسی آن روزگار به ممالک " غیر محروسه " روي آورد تا اینکه انقلاب مشروطه رخ داد 1285 - ش 1906 / م - . در چنین شرایطی که قدرت فائقهاي در کشور وجود نداشت، " آزادي مطلق " نصب مطبوعات شد و
