بخشی از مقاله
چکیده:
بررسی نظریات و راهبردهاي توسعه روستایی نشان دهندة آن است که مبحث فنّاوري اطلاعات هنوز بهطور جدي وارد این مباحث نشده و این مسأله خود بیانگر تأخیر صاحبنظران توسعه روستایی در درك اهمیت نقش فنّاوري اطلاعات در تسریع روند توسعه روستایی است. بنابراین در این مقاله، تلاش شد با مطرح کردن آثار مثبت و منفی این فنّاوري در فرایند توسعه روستایی، جایگاه فنّاوري اطلاعات به عنوان ابزاري مهم و تأثیرگذار در توسعه کلیه ابعاد اقتصادي، اجتماعی، انسانی و کالبدي روستایی تبیین گردد. در عین حال، با توجه به این قابلیتها، راهبرد »توسعه اطلاعاتی روستایی« به عنوان راهبردي جدید در توسعه روستایی مطرح شد.
براین اساس، توسعه اطلاعاتی روستایی عبارت است از: فرایندي همهجانبه و پایدار که بر ظرفیتسازي و توانمندسازي همه افراد، فضاها و نهادهاي روستایی براي بهرهگیري از فنّاوري اطلاعات و کسب اطلاعات و دانش براي بهبود شرایط زندگی اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و محیطی خود و گسترش ارتباطات با دنیاي بیرون از روستا و دستیابی به رفاه بلندمدت تأکید دارد. این راهبرد مبتنی بر اصل شمول، پایداري، همه جانبهگرایی، رفاه بلندمدت، توانمندسازي، بهرهگیري از منافع فنّاوري اطلاعات و مشارکت است. البته فرایند دستیابی به این گونه توسعه ، امري پیچیده است و باید شامل سیاستگذاري براي توسعه، توسعه زیرساخت، توسعه کاربرد، پشتیبانی و نظارت و ارزیابی مستمر باشد.
مقدمه
تاریخ بشر تا حال حاضر را میتوان به سه عصر کشاورزي، صنعتی و اطلاعات تقسیم کرد. مهمترین عوامل توسعه و پیشرفت در هر یک از این اعصار متفاوت بوده است. بطوریکه مهمترین عامل توسعه در عصر کشاورزي زمین و نیروي انسانی یدي، در عصر صنعت نیروي انسانی تحصیل کرده و کارآفرین، سرمایه و فنّاوري بوده و بالاخره در عصر حاضر یعنی عصر اطلاعات مهمترن عوامل توسعه دانش، اطلاعات و نیروي کارآفرین است. متناسب با هر عصر راهبردهاي مختلفی براي توسعه مطرح شده که در هر یک مبتنی بر مهمترین عوامل توسعه عصر بوده اند. به عنوان مثال راهبردهایی مانند توسعه کشاورزي، انقلاب سبز و اصلاحات ارضی در عصر کشاورزي و راهبردهاي مختلف صنعتی شدن در عصر صنعت مطرح شده اند. اما در عصر حاضر متناسب با مهمترین عوامل توسعه یعنی دانش و اطلاعات راهبردهاي مانند: جامعه اطلاعاتی و انگاره توسعه اطلاعاتی ارائه شده است. در این راهبردها، توسعه متکی به اطلاعات، منبع تولید در فنّاوري، تولید دانش، پردازش اطلاعات و انتقال نمادها است امروزه راهبردهاي توسعه مبتنی بر فنّاوري اطلاعات در سطوح کلان و ملّی نفوذ بسیاري داشته اند و بسیاري از کشورهاي جهان راهبردهاي توسعه ملّی خود را مبتنی بر توسعه فنّاوري اطلاعات تدوین نموده اند؛ اما کاربرد فنّاوري اطلاعات به عنوان محور توسعه در نظریه ها و راهبردهاي توسعه روستایی چندان نفوذ نکرده است.
این در حالی است که فنّاوري اطلاعات به علت توانمندیها و قابلیتهاي خاصی که دارد می تواند در تسریع فرایند توسعه و کاهش فاصله بین مناطق شهري و روستایی مؤثر باشد.با توجه به این مسأله در این مقاله، ابتدا اثرات مثبت و منفی بالقوه توسعه فنّاوري اطلاعات در مناطق روستایی ارائه شده است، در ادامه جایگاه فنّاوري اطلاعات در راهبردهاي متأخر توسعه روستایی شامل توسعه پایدار روستایی و توسعه همه جانبه و پایدار تبیین شده و سپس متناسب با نیازها و ویژگیهاي داخلی و با توجه به تجربیات خارجی و داخلی راهبرد »توسعه اطلاعاتی روستایی« به عنوان راهبردي جدید در توسعه روستایی مطرح شده است و در نهایت از مباحث جمع بندي بعمل آمده و پیشنهادات تحقیق ارائه شده است.
-2 اهمیت کاربرد فنّاوري اطلاعات در فرایند توسعه روستایی معمول آن است که وقتی در مورد اهمیت یک مسأله صحبت میشود تنها آثار و تبعات مثبت آن ذکر شود. اما واقعیت آن است که هر موضوع بهطور معمول هم داراي آثار مثبت و هم منفی است. با توجه به این مسأله در این بخش از مقاله اهمیت فنّاوري اطلاعات با ذکر نظریات مختلف در مورد آثار مثبت و منفی ناشی از گسترش کاربرد این فنّاوري ارائه شده است. نکته قابل توجه اینکه بسیاري از مطالبی که در زمینه اثرات مثبت ناشی از گسترش فنّاوري اطلاعات در مناطق روستایی ذکر میشوند در حد ادعا و فرضیه هستند. زیرا فنّاوري اطلاعات بویژه در مناطق روستایی کشورهاي جهان سوم هنوز به آن حد گسترش نیافته و همگانی نشده که تمامی آثار آن کاملاً نمایان شود. در عین حال باید توجه داشت که شدت و نوع آثار ناشی از گسترش کاربرد فنّاوري اطلاعات اعم از منفی یا مثبت ممکن است در طی زمان تغییر کند و در ضمن سیاستها و عملکردهاي کشورهاي مختلف در چگونگی این تأثیرات بسیار مؤثر است.
