بخشی از مقاله
چکیده :
در قرن معاصر »درد « و »رنج« زنان یکی از مهم ترین چالش های موجود در خانواده و اجتماع است. نادیده گرفتن زنان، نسبت به موقعیت مردان در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، از مشخصه های بارز وجود »درد و رنج« در زنان است. نظام نابرابری حقوق فردی و اجتماعی زنان، در مقایسه در جوامع سنتی و مردسالارانه و نگرش زن به عنوان جنس دوم در خانه و جامعه از پیامدهای این دیدگاه است. اساس این پژوهش، بررسی یک دوره حدودا پنجاه ساله در آثار» جلال آل احمد« در نیمه اول قرن معاصر و نیز » پرتقال خونی« اثر »پروانه سراوانی« است، که در همین سال های اخیر به صورت تلویحی به مصائب فردی و اجتماعی زنان پرداخته شده است. این پژوهش از دیدگاه های متفاوتی به ماهیت و حقیقت درد و رنج، علت بروز درد و رنج، ریشه های فردی، ریشه های اجتماعی، تبعیض جنسیتی زنان و راهکارهای از کمرنگ تر کردن آلام روحی و جسمی زنان، پرداخته شده است.
کلید واژه: درد و رنج زنان، علل و ریشه ها، ابعاد تاریک و روشن درد ورنج، آثار آل احمد، پرتقال خونی، پروانه سراوانی
-1 مقدمه
»درد و رنج« با تولد برای هر انسانی آغاز می شود و در طول زندگی به هر ناملایمتی آشکار می گردد. تقریبا همه افراد در طول حیات خویش با هر وضعیت اجتماعی که داشته باشند، زندگی توام با »درد و رنج« تجربه می کنند. ریشه های گسترده درد و رنج برای افراد متفاوت است. گاه فردی است و گاهی اجتماع زمینه ساز ظهور آن می شود. بررسی و علل »درد و رنج« در هر برهه ای از زمان متفاوت است، اما آن چه ظهور این پدیده را در ادوار مختلف متفاوت نشان می دهد؛ شیوه مقابله انسان و نوع تحمل پذیری وی در برابر آسیب های فردی و اجتماعی در جامعه است.بروز»درد و رنج« یکی از عوامل یأس و شکست برای انسان ها شمرده می شود، که بدیهی ترین پیامد آن، احساس افسردگی و پوچی در شخصیت افراد است و گاهی سبب می شود، فرد به سرزنش خویش یا محیط پیرامون خود بپردازد.
موضوع »درد و رنج« بازتاب خوبی در آثار نویسندگان از ابتدای قرن معاصر در ادبیات داستانی داشته است.»درد و رنج« در زندگی زنان نمود متفاوتی در جامعه مرد سالار دارد. دلایلی مانند ریشه های فقر اجتماعی و فرهنگی، عدم آگاهی و شناخت کافی زنان به برخورداری از حقوق فردی خویش، کم بهره بودن از سواد کافی و نیز عدم توانایی لازم در مواجه با مشکلات درون خانه و بیرون خانه از ریشه های درد و رنج است.از دیگر عوامل مهمبروزِ »درد و رنج« در زندگی زنان در دهه های سی و چهل که در شخصیت های داستانی نمودی آشکار پیدا کرده است، کم رنگ بودن رابطه عاشقانه و عشق بین زن و مرد ایرانی است.
جبر حاکم بر فضای سنتی خانواده، زن را به پذیرش هر گونه سرنوشت اجباری سوق می دهد. در همین راستا خرافه گرایی و باورهای سنتی غلط، شرایط بحران زده یک زن رنجور را که مفری از گریز حوادث ندارند، به انزوا سوق می دهد.در دهه های نخستین قرن معاصر نویسندگان، »درد و رنج« در زندگی زنان را که ناشی از دلایل فردی، خانواده و جامعه بوده در قالب داستان هایی به تصویر کشیده اند.امروزه با فاصله چند دهه؛ » درد ورنج« را در زندگی زن امروز به وضوح می توان مشاهده کرد. بروز این »درد رنج« ها با توجه به موقعیت زمانی و مکانی و شرایط حاکم بر فضای خانواده و جامعه بادهه های اول قرن معاصر تفاوت هایی دارد، و ظهور درد ها و رنج ها در برخی موارد ملموس تر از گذشته شده است.
برای کاهش درد و رنج ها از دیرباز، زنان به اقداماتی پرداختند، که اثر این اقدامات شیوه مقابله با مصائب و مشکلات را تا حدودی قابل تعمیم تر کرده است.نمود این سرنوشت های درد آور و رنج آور در چند داستان از کتاب های»زن زیادی«، »سه تار« و »پنج داستان« به قلم »جلال آل احمد« پرداخته شده است. در ابتدای قرن معاصر به »دردها« و »رنج های زنان«در قالب داستان کوتاه اشاره شده که این زنان در برابر »درد و رنج« چاره ای جز تسلیم و رضا ندارند آشکار شده است.با گذر پنجاه ساله ای از زمان، »پروانه سراوانی« در کتاب»پرتقال خونی« نیز با اشاره به مصائب زن در قالب یک رمان »درد و رنج« زندگی او را از ابتدا تا پایان داستان با فراز و نشیب های شخصیت ها به رشته تحریر درآورده است.
-2پیشینه تحقیق:
در بررسی »درد و رنج« پژوهش های متعددی صورت گرفته است. یکی از آثار مورد نظر در این مبحث، کتاب »جامعه شناسی زنان« از »پاملا آبوت و کلر والاس« با ترجمه »منیژه نجم عراقی« صورت گرفته که از منظر جامعه شناسی »درد و رنج« های زنان را مورد ارزیابی قرار داده است. در کتاب»رنج و التیام« اثرج. »ویلیام وُردِن«، ترجمه»محمد ناقد« به بیان »درد و رنج« در سوگواری و داغدیدگی پرداخته است. »مصطفی ملکیان« در مقاله ای تحت عنوان »درد از کجا، رنج از کجا« سخنی در باب خاستگاه درد و رنج بشری به مقوله »درد و رنج« از دیدگاه علت های آن در نظام طبیعی پرداخته است. »
عفت نادری نژاد و مصطفی گرجی« نیز در مقاله ای تحت عنوان » مفهوم درد ورنج در اشعار غاده السمان و فروغ فرخزاد« به صورت مقایسه ای به » مفهوم درد و رنج« در آثار منظوم این دو شاعر زن پرداخته اند. در ادامه بررسی های درد ورنج در زندگی زنان، مقاله ای با نام »درد و رنج در نگاه شاعران زن و مقایسه آثار فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی« از »مصطفی گرجی، فاطمه کوپا، محمدرضا کهندانی« بازتاب »درد و رنج« در آثار منظوم این دو شاعر زن پرداخته اند. »نفیسه شوشی نسب« نیز به
