بخشی از مقاله
چکیده
تخریب زیستگاه یکی از مهمترین عوامل انقراض و نابودی گونه‌هاست. این تخریب به دو صورت رخ می‌دهد:
الف_ تخریبی که متأسفانه ناشی از فعالیت‌های نادرست و خودخواهانه‌ی انسان‌هاست و بر اساس برآورد IUCN اولین عامل انهدام گونه‌های حیات وحش به حساب می‌آید. (باعث انقراض 127 گونه ماهی، 27 دوزیست، 40 خزنده، 102 پرنده و 153 پستاندار در سال 1980 میلادی و به طور کلی 30% انهدام گونه‌هاست).
ب_ بلایای طبیعی
Shaffer چهار دلیل برای انقراض گونه‌ها بیان می‌کند:
1. وقایع اتفاقی در زیستگاه
2. وقایع اتفاقی در دینامیزم جمعیت
3. بلایای طبیعی
4. احتمالات ژنتیکی
بلایای طبیعی از طریق اثراتی که بر محیط زیست می‌گذارند، در بیشتر موارد به علت تخریب زیستگاه گونه‌ها و به علت عدم سازگاری گونه‌های زنده مانده با م
حیط تخریب شده و تغییر یافته‌ی جدید باعث از بین رفتن گونه و حتی انقراض گونه‌ها می شوند.
توفان‌ها، گردبادها، سیل‌ها و ... و در کل اقلیم و آب و هوا اثرات غیر مستقیم زیادی روی مرگ و میر یا جمعیت حیات وحش و گونه‌ها دارند، به عنوان مثال روی غذا، آب، انگل‌ها یا جمعیت شکارچیان اثر می‌گذارند. بلایای طبیعی به طور مستقیم می‌تواند یک عامل مرگ و میر باشد. توفان ناگهانی می‌تواند تمام پرندگان مهاجر را از بین ببرد، یا سرمای ناگهانی می‌تواند باعث نابودی بسیاری از جمعیت‌های حیات وحش شود. البته اثرات معمول آب و هوا پیش از آنکه اثرات مخرب داشته باش
د می‌تواند باعث از بین بردن مازاد جمعیت شود. به عنوان مثال قرقاول در تراکم متوسط می‌تواند مکان‌های آشیانه‌سازی مناسبی را پیدا کند، اگر جمعیت بیش از اندازه زیاد شود، بعضی از قرقاول‌ها مکان‌های مناسب آشیانه‌سازی را پیدا نکرده و در فضای آزاد و مکان‌های آسیب‌پذیر،
جایی که حتی آب و هوای نرمال باعث نابودی تخم‌ها می‌گردد، آشیانه‌سازی می‌کنند...
مقدمه
محیط زیست شامل محیط انسانی و محیط طبیعی است. بررسی اثر بلایای طبیعی بر روی محیط انسانی بطور گسترده و توسط کشورهای مختلف، بالاخص کشورهای بلاخیز مانند ژاپن، چین، امریکا و ... صورت گرفته است. متأسفانه بررسی آثار این بلایا بر روی محیط طبیعی به خاطر اهمیت کمتر آن نسبت به محیط انسانی به طور گسترده و کامل صورت نگرفته است.
در این مقاله ضمن معرفی بعضی از بلایای طبیعی به بررسی آثار این بلایا روی محیط طبیعی پرداخته می‌شود. بلایای طبیعی در اغلب موارد به خاطر تغییراتی که در محیط به وجود می‌آورند، باعث از بین رفتن شرایط مناسب محیط زندگی گونه‌های گیاهی و به تبع آن گونه‌های جانوری منطقه می‌شوند، حتی در بعضی مواقع در صورت عدم سازگاری گونه‌ها با شرایط جدید، باعث انقراض گونه‌ها می‌شوند.
توفان‌ها، گردبادها، مواد مذاب آتشفشانها، خاکسترهای ناشی از فعالیت‌های آتشفشانها، از بین رفتن پوشش گیاهی در اثر بیابان‌زایی، خشکسالی، از بین رفتن خاک مناسب بر اثر توفان، سیل، یخزدگی، آتش‌سوزی حاصل از گرمای شدید، خشکسالی، رعد و برق و ... و در کل اقلیم و آب و هوا از جنبه های مختلف اثرات غیر مستقیم زیادی بر روی گونه‌های گیاهی، جمعیت حیات وحش و ... در یک منطقه می‌باشند. همچنین این عوامل می‌توانند بصورت مستقیم یک عامل مرگ و میر یا افزایش جمعیت در یک منطقه باشند. یک توفان ناگهانی می‌تواند بیشتر پرندگان مهاجر را از بین ببرد.
بلایای طبیعی می‌توانند با از بین بردن رقبای یک گونه یا مساعدتر کردن شرایط باعث رشد و پراکنش جمعیت گونه‌ي دیگر شوند.
هر یک از عناصر جوی به تنهایی می‌توانند بلایای مهمی مانند افزایش دما و گرما زدگی، سرعت‌های زیاد باد و وقوع توفان، بارش های تندری و وقوع تگرگ، یخبندان و سرمازدگی و ... را ایجاد کنند. اما بیشترین خسارت جانبی و مالی بر اثر پدیده‌های جوی ترکیبی و خطرات ثانویه ی ناشی از آن‌ها می‌باشد، مانند توفان، رعد و برق و خشکسالی‌ها، سیل، آتش‌سوزی و ...
رویدادهای جوی بیشترین خسارت جانبی را در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و بیشترین خسارت مالی را در کشورهای بیشتر توسعه یافته ایجاد می‌کنند. در سال‌های اخیر نگرانی دانشمندان در مورد تغییرات اقلیمی ناشی از دخالت‌های بی‌رویه‌ی بشر در طبیعت و افزایش آلودگی‌های جوی بیشتر شده است. افزایش دمای سطح زمین که از نیمه‌ي دوم قرن اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته است، معلول عواملی چون افزایش فعالیت‌های صنعتی و تولید روز افزون گازهای گلخانه‌ای است.
برخی از بلایای طبیعی از جمله زمین‌لرزه، نشست و فروريزش زمین، در نقاط جغرافیایی خاص اتفاق می‌افتند. در صورتی که انواع دیگر مثل گسیختگی دامنه‌ای یا جریان سیل ممکن است در هر جایی که شرایط آماده باشد، به وقوع بپیوندد، از فعالیت برخی از آن‌ها می‌توان جلوگیری کرد، ولی وقوع برخی دیگر اجتناب ناپذیر است.
تمام حوادث و بلایای زمین‌شناسی که معمولاً به صورت طبیعی اتفاق می‌افتند، ممکن است بر اثر دخالت انسان نیز ایجاد شوند. در مواردی بزرگی و تواتر رخداد این خطرهای القایی به مراتب بیشتر از حالت طبیعی آن‌هاست. آثار بلایای طبیعی بر محیط زیست معمولاً با شدت‌های متفاوت یکی است:
تغییر و تخریب محیط و در اکثر مواقع از بین رفتن اکوسیستم‌ها و جمعیت‌های موجودات، یا به صورت مستقیم یا با از بین رفتن زیستگاه، منابع غذایی، سرپناه و ... .
مهمترین بلایای طبیعی عبارتند از:
• سیل
سیل‌ها نتیجه‌ي جریان ناگهانی آب سطحی حاصل از بارش مخصوصاً رگبارند. در مواردی نیز تخریب سدهای طبیعی ایجاد شده بر اثر زمین لغزه‌ها در جلو مسیر آب، یا هجوم آب به ساحل که ناشی از مد بیش از اندازه است، می‌تواند سیل‌های بزرگی را ایجاد نماید. در خلال یا پس از یک بارندگی شدید، مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و در نتیجه آب از بستر عادی خود سرریز نموده و دشت سیلابی و مناطق اطراف را در بر می‌گیرد. با بررسی دشت سیلابی قدیمی و آبرفت‌های آن، شاید بتوان با درجه‌ای از تقریب، احتمال وقوع و بزرگی سیل‌های آتی منطقه را مشخص کرد.
نواحی ساحلی و دره‌ی رودها در اقلیم‌های خشک مستعدترین نقاط برای ایجاد سیل هستند. وقوع یک سیل، رابطه‌ي مستقیم با شرایط توپوگرافی و اقلیمی دارد. البته امروزه به دلیل دخالت‌های بی رویه‌ی انسان در بسیاری نقاط که قبلا سیل نمی‌آمده، طغیان‌های بزرگی مشاهده می‌شود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد. از آن جمله می‌توان به
ساختمان‌سازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخش‌هایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود می‌شود، اشاره کرد. به این ترتیب محدوده‌ای از دشت سیلابی که در زمان طغیان زیر آب می‌رود گسترده‌تر می‌گردد.
آب نفوذی و افزایش آب سطحی می‌شود. حجم زیاد آب از یک طرف بر بزرگی طغیان می‌افزاید و از طرفی با افزایش فرسایش، رسوباتی به وجود می‌آورد که با برجای گذاشتن آن‌ها ظرفیت بستر اصلی رود کاهش می‌یابد. موارد پیش معمولاً تأثیر تدریجی دارند، ولی سیل‌های ناگهاني و فاجعه آمیز اغلب بر اثر تخریب سدها و بند‌ها، ایجاد می‌شوند.
یکی دیگر از دلایل ایجاد سیل در بسیاری از نقاط، استخراج آب زير زميني، نفت و گاز از زمین است که اغلب نشست منطقه‌ی وسیعی از زمین را به همراه دارد. با فرونشینی زمین، قابلیت سیل‌گیر بودن آن نیز افزایش می‌یابد. هدف از پیش‌بینی سیل، برآورد دبی جریان و سطح سیلابی است که در یک دوره‌ي بازگشت مشخص (مثلاً در یک دوره‌ی 25، 50 یا 100 ساله) احتمال وقوع آن وجود دارد. نتایج این پیش‌بینی که سیلاب طراحی نام دارد، به عنوان مبنایی برای انتخاب روش‌های مقابله با سیل مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیلاب طراحی معمولاً بر مبنای هزینه‌ی لازم برای
کنترل آن و میزان ریسک و خطری که تخریب سیستم کنترل سیلاب پیشنهادی برای جان انسان‌ها دارد می‌شود. در مواردی که گسیختگی سازه‌ی آبی منجر به از دست رفتن جان انسان‌ها و اموال زیادی بشود، طراحی بر مبنای سیلاب‌ها با احتمال رخداد کمتر و دوره بازگشت طولانی‌تر، مثلاً سیلاب هزار ساله و حتی بیشتر، انجام می‌شود. سطح گسترش و ارتفاع این سیلاب‌ها بیش از سیلاب‌هایی است که از احتمال رخداد بیشتری برخوردارند.
• فرسایش
فرسایش سطح زمین بر اثر آب جاری، نیروی امواج، جریان باد و یخچال‌ها ایجاد می‌شود. در صورتی‌که فرسایش در مناطق مرتفع ایجاد شود، قادر است دامنه ها را ناپایدار نموده و باعث رسوبگذاری در دریاچه‌ها و مخازن بشود. وقوع فرسایش در خشکی‌ها تابعی از پوشش گیاهی، وضعیت توپوگرافی، شرایط آب و هوایی و زمین شناسی است.
حذف پوشش گیاهی موجود جهت انجام فعالیت‌های عمرانی و افزایش شیب دامنه‌ها از عوامل مهم افزایش سرعت جریان آب سطحی و تسریع فرایند فرسایش توسط انسان است. افزایش فرسایش در یک محل به معنی رسوبگذاری در نواحی پایین دست و نقاطی است که در آنجا آب ساکن وجود دارد. افزایش رسوبگذاری در این نقاط ضمن صدمه زدن به محیط زیست جانداران آبزی، ظرفیت ذخیره سیلاب محیط را نیز کاهش می‌دهد.
• گسیختگی دامنه‌ها
ریزش، لغزش و جریان خاک و سنگ در مناطق شیبدار نتیجه‌ی هوازدگی و تخریب مصالح طبیعی، افزایش شیب دامنه بر اثر فرسایش و فعالیت‌های تکتونیکی و عوامل دیگری چون زمین‌لرزه و بارندگی و ذوب برف‌هاست. وقوع این حوادث عمدتاً وابسته به وضعیت توپوگرافی، زمین شناسی و اقلیمی منطقه است. حرکات توده‌هایی از مصالح در بستر دریاها معمولاً ناشی از زمین لرزه‌ها،
نیروی امواج و بارگذاری ناشی از رسوب گذاری است. گرچه در برخی شرایط زمین شناسی احتمال وقوع حرکات دامنه‌ای بیشتر است، ولی گسیختگی طبیعی دامنه‌ها اغلب وابسته به شدت و درجه‌ی اشباع زمین است.
یکی از عوامل مهم تحریک گسیختگی دامنه‌ای توسط بشر ایجاد برش‌ها و حفاری‌ها در روی دامنه است. علاوه بر این‌ها، حذف پوشش گیاهی، احداث خاک‌ریز بر روی دامنه و تغییر در شرایط زهکشی طبیعی که منجر به ورود آب به دامنه می‌شود، ازدیگر عوامل مؤثر در حرکات دامنه است.
• نشست و فروریزش زمین
وقوع فروریزش یا نشست طبیعی سطح زمین اغلب محدود به زمین‌های غاردار و حفره‌دار آهکی است. در چنین شرایطی آب و هوا عاملی تعیین کننده است. ایجاد غار بر اثر حل شدن آهک در آب زیرزمینی به کندی تمام انجام می‌شود و فروریزش ناشی از آن نیز به ندرت اتفاق می‌افتد. در مقابل، اگر در ناحیه‌ای با سنگ‌های غاردار، برای مدتی سطح آب زیرزمینی به مقدار قابل ملاحظه‌ای پایین برود، فشار در سقف غار افزایش یافته و احتمال فروریزش بیشتر می‌شود.
نشست و فروریزش زمین اغلب در نتیجه‌ي فعالیت‌های بشر نیز صورت می‌گیرد. نشست تدریجی ولی قابل پیش‌بینی زمین، سیل‌گیر بودن منطقه و به تبع تخریب منطقه را افزایش می‌دهد. نشست محلی زمین ممکن است بر اثر اشباع خاک‌های فروریزنده ، مثل رس‌ها یا آبرفت‌های دره‌ای در اقلیم‌های خشک ، آبکشی از زمین برای ایجاد حفاری و گودبرداری در آن و تغییر شکل و کمانش بیش از حد دیوارهای حایل گودبرداری‌ها ایجاد شود. نشست زمین در مقیاس ناحیه‌ای معمولا بر اثر استخراج سیالات (آب ، نفت و گاز) از زمین به وقوع می‌پیوندد.
مهمترین عامل فروریزش زمین که باعث ایجاد حفره‌ای در سطح زمین می‌شود، افت سطح ايستابی در سنگ‌های آهکی و دیگر سنگ‌های قابل حل است. پایین رفتن سطح آب زیرزمینی از یک طرف سرعت حل شدن مواد را افزایش داده، ایجاد حفره و سوراخ در سطح زمین را سبب می‌شود.
• زمین‌لرزه
آثار زمین لرزه در سطح زمین به صورت کج شدن و گسل خوردن سنگ‌ها و لرزش زمین، قابل تشخیص است. زمین لرزه علاوه بر تاثیر مستقیم بر سازه‌ها ممکن است باعث آبگونگی یا روانگرایی برخی از خاک‌ها و نشست برخی دیگر شود. تاثیر زمین لرزه بر آب دریاها و دریاچه‌ها به صورت امواج عظیم به نام تسونامی تظاهر می‌کند. زمین لرزه‌ها پدیده‌هایی جغرافیایی هستند، یعنی الزاماً در همه جا به وقوع نمی‌پیوندند. احتمال وقوع زمین لرزه در یک محل را تا حدی می‌توان از روی زمین لرزه‌های تاریخی و ثبت شده قبلی و در سال‌های اخیر توسط تحلیل برخی از نتایج مطالعات ژئوفیزیکی، پیش‌بینی کرد.
زمین لرزه ممکن است بر اثر تزریق مایعات در چاه‌های عمیق و احتمالاً بر اثر استخراج سیالات از زمین نیز ایجاد شود. زمین لرزه‌های القایی علاوه بر آن در مخازن سدهایی که ارتفاع بیش از 100 متر دارند، نیز مشاهده شده‌اند. در این نوع وزن مخزن و مهمتر از آن فشار آب بین منفذی زیاد باعث لغزندگی و ایجاد جابجایی در امتداد سطوح ضعیف سنگ می‌گردد و به این ترتیب زمین لرزه ایجاد می‌گردد.
میزان تخریب در زمین لرزه تابع ترکیب خاک، خصوصیات تکان‌های زمین لرزه، نیرو و جهت تکان می‌باشد. سرعت موج در سنگ‌های سخت خیلی بیشتر از سنگ‌های سست و نرم است. امواج در طبقات سست و نرم مانند آبرفت‌های دره‌ها ضعیف می‌گردند و حتی ممکن است از بین بروند، اما طبقه‌ی نازکی از سنگ‌های سست بر روی سنگ‌های سخت نمی‌توانند لرزه‌ها و امواج را
مستهلک کنند لذا طبقه‌ی مزبور از روی سنگی که بر روی آن قرار گرفته است به طور ناگهانی حرکت می‌کند، در این صورت تخریب بیشتر از ساختمان‌هایی که روی طبقه‌ی سخت است، معمولاً خطرناک‌تر از کهریز‌های سنگ، طبقات نازک آبرفت‌ها در ته دره‌ها، سپس باتلاق، توربزارها و دریاچه‌هایی که گیاهان آن را فرا گرفته‌اند می‌باشند. خطر زمین‌های خشک از زمین‌های اشباع شده از آب کمتر است.
زمین لرزه_ صداهای زلزله
دراغلب موارد زلزله ها با صداهای خاصی همراه است که ایجاد وحشت می‌کند البته این صداها به غیر از صدای ناشی اززلزله است. تولید صداهای زلزله بخاطر امواج ارتعاشی است که در اثرزلزله بوجود می آیند. صداهای زلزله در بعضی موارد شبیه رعد، صدای صفیر باد یا خمپاره، غلغل آب جوش، انفجار گلوله‌های بزرگ توپ، چرخ‌های قطار و ... می‌باشد. صداهای زلزله گاهی جلوتر از موج‌های زلزله است ولی ممکن است نسبت به آن تاخیر داشته باشد. ممکن است صدای شدید زیر زمین هیچ زلزله‌ای را در پی نداشته باشد یا همراه زلزله‌ای خفیف باشد.
زمین لرزه_ نورهای زلزله
در هنگام وقوع بعضی زلزله‌ها آثار نورانی مختلفی مثل نور افشانی رعد و برق، جرقه‌های نور و امثال آن دیده می‌شود. اگرچه پاسخ مناسبی برای آن یافته نشده به عقیده دانشمندان این نورها اثرات ثانوی زلزله است.
زمین لرزه_ لرزش‌های دریا (تسونامی)
زمانی که کانون زلزله در کف دریا یا نزدیک آن باشد، امواج متعددی را درآب تولید می‌کند که به نام تسونامی معروف است. این امواج به بدنه‌ي کشتی‌ها برخورد می‌کند وموجب ارتعاش آن‌ها می‌گردد. اگر تکان قائم باشد، کشتی ناگهان بالاآمده وبعد پایین می‌رود وتحدبی در آب مشاهده می‌شود. اگر مرکز بیرونی نزدیک کرانه باشد، درهنگام نخستین تکان آب دریا عقب می‌رود وسپس با موجی قوی به ساحل می‌ریزد وموجب تخریب و زیان‌های شدید می‌شود .
زمین لرزه_ تغییر مشخصات آب چشمه‌ها
به علت وقوع زلزله معمولاً در وضع چشمه‌ها وچاه‌ها تغییراتی به‌وجود می‌آید، چرا که بر اثر ارتعاش، مجاری زیرزمینی، تنگ، گشاد یا مسدود می‌گردد. ممکن است چشمه‌های جدید ایجاد گردد یا به علت لغزش‌های زمین ممکن است مجاری قدیمی آب بسته شود ودر جائی دیگر جاری شود یا طبقات نفوذ ناپذیری که طبقات آبدار روی آن‌ها قرار دارد شکاف بردارد وآب به اعماق زمین رفته وموجب خشکیدن چشمه‌ها گردد. دمای آب چشمه‌ها ممکن است براثر مخلوط شدن با چشمه‌های معدنی دیگر تغییر نماید.
زمین لرزه_ ایجاد شکاف و گسل
هرنوع زلزله‌ای، هراندازه کوچک و کم اهمیت باشد شکاف‌هایی در پوسته‌ی زمین ایجاد می‌کند ودر ناحیه‌ي مرکز زلزله بیشتر مشاهده می‌شود. شکاف‌ها گاهی بصورت شعاعی از یک مرکز می‌باشد اما بیشتر بی‌نظم بوده و در جهات مختلف پراکنده است. شکاف دردامنه‌ي کوه‌ها در
جهت عمود، در کرانه ودر طول آن ایجاد می‌شود. پهنای شکاف‌ها از 20 سانتیمتر تا 10 یا 15 متر هم مشاهده شده است وطول چند کیلومتر. این شکاف‌ها با نخستین تکان‌ها بوجود می‌آید وممکن است در تکان‌های بعدی بیشتر شود. اگر شکاف‌ها از آبرفت‌های کف دره یا دشت عبور کند در عمقی از این آبرفت آب وجود داشته باشد با خود گل وگاهی گازهایی راکه در هوا مشتعل می‌گردد، خارج می‌کند.
زمین لرزه_ زمین لغزش
این پدیده عمدتاً توسط زلزله ایجاد می‌شود ودر اثر آن حجم بزرگی از خاک و سنگ در مناطق دارای شیب تند به سمت پائین حرکت می‌کند، البته بعضی از آن‌ها ناشی از اشباع منطقه از آب می‌باشد. این پدیده می‌تواند خطرات زیادی مثل مدفون نمودن روستاها یا شهرها زیر خروارها خاک وسنگ ایجاد کند سنگریزش هم گاهی اوقات ناشی از زلزله است.
زمین لرزه_ آبگونگی یا وارونگی
اگر در عمق کمتر از 8 متری سطح زمین خاک از ماسه‌های یکدست سستی که ازآب اشباع است تشکیل شده باشد، ممکن است در اثر زلزله‌ی شدید رفتار این خاک مانند رفتار یک سیال باشد. یعنی خاک بصورت فوران وجوشش گل وماسه در سطح زمین پدیدار گردد و درنتیجه اگر ساختمانی بر روی این زمین واقع باشد فرو می‌ریزد.
• رعد و برق
آذرخش يا رعدوبرق يك تخليه‌ي الكتريكي شديد و بسيار سريع در هواست و همين تخليه‌ي الكتريكي است كه نور و صدا توليد مي‌كند. پيش از ايجاد رعدوبرق ابرها طي فرايندهايي بشدت باردار مي‌شوند كه اين بار معمولاً مثبت است، سطح زمين بار منفي القا مي‌كند و به اين ترتيب
مجموعه‌ي ابر، هوا و زمين به يك خازن بسيار بزرگ تبديل مي‌شود كه لحظه به لحظه بارشان بيشتر مي‌شود، بنابراين اختلاف پتانسيل دو قطب آن در حال افزايش است. بالاخره مقدار اين بار الكتريكي آنقدر زياد مي‌شود كه اختلاف پتانسيل بين ابر و زمين به 10 تا 100 ميليون ولت مي‌رسد.
ميدان الكتريكي حاصل از چنين اختلاف پتانسيلی مي‌تواند هوا را با اينكه در حالت عادي
نارساناست در يك سير خاص يونيزه و آن را به رسانا تبديل كند. به محض اينكه چنين سيري از مولكول‌هاي يونيزه‌ی رسانا از ابر تا زمين ايجاد شود بارهاي الكتريكي به طرف هم حركت مي‌كنند و در عرض ده هزارم ثانيه، جريان وحشتناكي در حدود 30 هزار آمپر از هواي يونيزه مي‌گذرد، اما هر جرياني ضمن عبور از ماده با مقاومت اتم‌هاي آن روبه‌رو مي‌شود و اين مقاومت بخشي از انرژي الكتريكي را به گرما تبديل مي‌كند. با استفاده از اصول اوليه‌ي الكترومغناطيسی مي‌توان تخمين زد،
اين جريان در ولتاژ 10 ميليون ولت توان گرمايي در حدود 100 ميليارد وات دارد. چنين تواني حتي در مدت زمان ناچيز ده هزارم ثانيه، مي‌تواند گرمايي در حدود 10 ميليون ژول ايجاد كند. اين گرما باعث مي‌شود دماي هوا در مسير آذرخش به 30 هزار درجه‌ي سانتي‌گراد برسد. اگر كمي با قوانين حاكم بر گازها آشنايي داشته باشيد مي‌بينيد كه اين تغيير ناگهاني دما حجم هوا را 100 برابر مي‌كند و اين يعني يك انفجار واقعي انبساط سريع و شديد هوا، يك موج ضربتي در هواي اطراف ايجاد مي‌كند كه با سرعت صوت و به شكل تندر يا رعد به گوش شما مي‌رسد.
گرماي ايجاد شده غير از انبساط، بلاهاي ديگري هم سر مولكول‌هاي هوا مي‌آورد. در لامپ معمولي يك جريان نه چندان زياد از رشته‌ي تنگستن مي‌گذرد و دماي آن را به بيش از 2000 درجه مي‌رساند. اين دما انرژي لازم براي بر انگيختگي اتم‌هاي فلز را فراهم مي‌كند. اتم‌ها بر انگيخته مي‌شوند و در بازگشت انرژي اضافي را به صورت فوتون‌هاي نوري آزاد مي‌كند و به اين ترتيب رشته‌ي تنگستن روشن مي‌شود. در آذرخش هم چيزي شبيه اين ماجرا اتفاق مي‌افتد، جريان شديدي از هوا مي‌گذرد، آن را گرم مي‌كند و به تابش وا مي‌دارد، تابشي كه يك مسير نوراني بين ابر و زمين ايجاد مي‌كند.
• آتشفشان
یک آتشفشان از جنبه‌های مختلف می‌تواند روی محیط تأثیر بگذارد. جریان گدازه‌ها، خاکستر ناشی از فعالیت آتشفشان، زمین لرزه‌های ناشی از فعالیت آتشفشانها، گرم شدن زمین، تغییر خصوصیات آب‌های حوالی حوزه‌ی آتشفشانها ... همگی می‌توانند روی محیط اثر بگذارند.
• خشکسالی
خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم است. گرچه بسیاری به اشتباه آن را واقعه‌ای تصادفی و نادر می‌دانند. این پدیده تقریباً در تمامی مناطق اقلیمی رخ می‌دهد، گرچه مشخصات آن از یک منطقه به منطقه‌ي دیگر کاملاً تفاوت می‌کند. خشکسالی یک اختلال موقتی است و با خشکی تفاوت دارد چرا که خشکی صرفاً محدود به مناطقی با بارندگی اندک است و حالتی دائمی از اقلیم می‌باشد.
خشکسالی جزء بلایای طبیعی نامحسوس است. گر چه تعاریف متفاوتی برای این پدیده ارائه شده لیکن در کل حاصل کمبود بارش در طی یک دوره‌ي ممتد زمانی معمولاً یک فصل یا بیشتر می‌باشد. این کمبود منجر به نقصان آب برای برخی فعالیت‌ها، گروه‌ها و یا یک بخش زیست محیطی می‌شود. خشکسالی بایستی در رابطه با برخی شرایط متوسط درازمدت از موازنه بین بارش و تبخیر و تعرق درنظر گرفته شود، معمولاً در هر منطقه‌ای یک شرایط خاص به عنوان نرمال تعریف می‌شود.
بعلاوه این پدیده با زمان (فصل اصلی وقوع این پدیده، تأخیر در شروع فصل بارانی، وقوع بارش در ارتباط با مراحل اصلی رشد گیاه) و نیز مؤثر بودن بارش‌ها (شدت بارش، تعداد رخدادهای بارندگی) مرتبط است.
سایر فاکتورهای اقلیمی نظیر دمای بالا، باد شدید و رطوبت نسبی پایین‌تر غالباً در بسیاری از نقاط جهان با این پدیده همراه شده و می‌توانند به طرز قابل ملاحظه بر شدت آن بیافزایند.
خشکسالی را نباید صرفاً بعنوان پدیده‌ای کاملاً فیزیکی یا طبیعی در نظر گرفت. تأثیرات آن در جامعه ماحصل ایفای نقشی طبیعی مابین یک رخداد طبیعی (بارش کمتر از حد مورد انتظار به دلیل تغییرات اقلیمی) و نیاز به منبع تأمین آب می‌باشد.
افزایش دما، توفان، بهمن، بارش‌های تندری، بیابان زایی، آتش‌سوزی، سرما زدگی .... نیز از دیگر بلایای طبیعی می‌باشند. بلایای طبیعی از طریق اثراتی که بر محیط زیست می‌گذارند در بیشتر موارد به علت تخریب زیستگاه گونه‌ها و به علت عدم سازگاری گونه‌های زنده مانده با محیط تخریب شده و تغییر یافته‌ی جدید، باعث از بین رفتن گونه و حتی انقراض گونه‌ها می‌شود. توفان‌ها، گردبادها، مواد مذاب آتشفشانها، خاکسترهای ناشی از فعالیت آتشفشانها، از بین رفتن
پوشش گیاهی در اثر بیابان زایی، خشکسالی، از بین رفتن خاک مناسب بر اثر توفان، سیل، یخزدگی، آتش سوزی حاصل از گرمای شدید، رعد و برق ... و در کل اقلیم و آب و هوا از جنبه‌های مختلف اثرات غیر مستقیم زیادی روی گونه‌های گیاهی، جمعیت حیات وحش و ... در یک منطقه می‌گذارد. به عنوان مثال روی غذا، آب، انگل‌ها یا جمعیت شکارچیان اثر می‌گذارد. همچنین این عامل می‌تواند به طور مستقیم یک عامل مرگ و میر یا افزایش جمعیت در یک منطقه باشد، یک توفان ناگهانی می‌تواند تمام پرندگان مهاجر را از بین ببرد، یک سرمای ناگهانی می‌تواند باعث نابودی بسیاری از جمعیت‌های حیات وحش شود. این عامل می‌توانند با از بین بردن رقبای گونه، باعث رشد و پراکنش جمعیت گونه‌ی دیگر شود...
• اثرات تغییرات اقلیمی بر خطر حوادث و بلایای طبیعی
مارتین ک وان آلست (Marten K. Van Aalst) متخصص آب و هوا، مرکز هلال احمر و صلیب سرخ در آماده باش بلایا و تغییرات اقلیمی هلند.
تغییرات جهانی اقلیم
تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی، یا گرم شدن جهانی، به دلیل افزایش گازهای گلخانه‌ای ایجاد شده است. این گازها با ممانعت از فرار تشعشعات زمین به فضا، باعث به دام انداختن گرما در اتمسفر ما می‌شوند. گاز عمده‌ی گلخانه‌ای دی اکسید کربن است که از سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ و نفت، هنگام سوختن منتشر می‌شود
. از زمان انقلاب صنعتی، استفاده از سوخت‌های فسیلی به سرعت افزایش یافته است. به عنوان مثال غلظت دی اکسید کربن در اتمسفر حدود یک سوم، یعنی از 280 ppm در سال 1750 به 368 ppm در سال 2000 افزایش یافته است. این مقدار حداقل در 420000 سال گذشته و احتمالاً از 20 میلیون سال گذشته بی سابقه بوده است.
اتمسفر به افزایش گازهای گلخانه‌ای، با افزایش میانگین دما پاسخ می‌دهد. درواقع سطح دمای جهانی 6/0 درجه در قرن اخیر افزایش یافته است، که در آن خشکی‌ها سریع‌تر از اقیانوس‌ها گرم شده‌اند. گرم شدن در سطح نیمکره‌ی شمالی بیش از هر قرن دیگر در هزار سال گذشته بوده است. در مقیاس جهانی، دهه ی 1990 احتمالاً گرم‌ترین دهه در 1000 سال اخیر بوده است، و نه سال از ده سال گرم‌ترین، بین 1995-2004 ثبت شده است. (1998، 2002، 2003 و 2004 گرم‌ترین بوده‌اند.) (2004، WMO). این تغییرات در دما، دامنه‌ای از اثرات ثانویه بر سیستم‌های
هیدرولوژیک و خاکی و اکوسیستم‌های دریای داشته است. مثال‌ها شامل یک افزایش جهانی در میانگین سطح دریا (1 تا 2 میلیمتر در سال در دوره‌ی قرن بیستم)، عقب نشینی گسترده‌ی یخچال‌ها، افزایش در پوشش برف، ذوب شدن یخ‌های دائمی، تغییر دامنه‌ی گیاهان و حیوانات (رو به قطب، و رو به بالا در ارتفاعات)، گل‌دهی زودتر گیاهان، تغییر فصل جفتگیری پرندگان و ظهور حشرات و تناوب حوادث سفید شدن مرجانی، خصوصاً در طی حوادث ال نینو (ٍ(El Nino می‌شوند.
