بخشی از مقاله
الگوی ارائه خدمات توانبخشی به آسیب دیدگان ناشی از بلایای طبیعی
چکیده
بدنبال وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله، سیل ، طوفان و ... جامعه با مخاطرات و نابسامانی جدی اجتماعی، اقتصادی و انسانی و بروز مشکلات عدیده روبرو می شود. عدم آمادگی نهادها، موسسات و سازمانهای مسئول در امور اجتماعی و ... می تواند بر دامنه مشکلات افزوده و امور خدمت رسانی را با معضل مواجه نماید. دلایل همیشگی بر اولویت امداد و نجات، معمولا باعث عدم پیگیری لازم در مورد افراد دارای معلولیت و یا آنان که دچار معلولیت می شوند، گردیده است. بررسی ها حاکی از آن است که سازمان بهزیستی عمدتا بیشترین خدمات را به اینگونه افراد ارائه کرده است، لیکن هیچگاه به صورت ویژه و فعال در چنین مناطقی حضور نداشته است و معمولا افراد نیازمند به دریافت خدمات با مراجعه تدریجی به مراکز توانبخشی و به صورت غیرفعال ( Passive ) خدمت دریافت کرده اند. از سوی دیگر، معلولان که عمدتا از اقشار آسیب پذیر جامعه هستند در مقایسه با افراد عادی در برابر اینگونه پدیده ها و بلایای طبیعی با معضلات و مشکلات مضاعفی روبرو خواهند بود که ایجاب می نماید با اتخاذ شیوه های منطقی و اصولی، راهکارهای مناسب برای آگاه سازی و پیشگیری از تشدید معلولیت را در اختیار آنان قرار داد. براین اساس، پیشنهادی برای تدوین الگوی ارائه خدمات توانبخشی به آسیب دیدگان ناشی از بلایای طبیعی تقدیم دبیرخانه کمیته فرعی تخصصی بهداشت و درمان کاهش اثرات بلایای طبیعی گردید که با تصویب آن کار مطالعاتی در سالهای ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ انجام گردیده است و الگوی مربوطه تدوین شده است. مقاله حاضر تلاش دارد تا به صورت مختصر نتایج حاصل از این مطالعه را بیان نماید. شناخت وضعیت موجود ارائه خدمات در ایران و دنیا، شیوه های ارائه خدمات، مسئولیتهای سازمان های مختلف خدمت رسان، وظایف معلولان و خانواده های آنان، جایگاه گروههای غیردولتی، نحوه آموزش های لازم و لزوم مناسب سازی های محیطی برای معلولان و سالمندان و ...، عناوین مباحثی هستند که ارائه خواهد شد.
مقدمه انسان از گذشته های بسیار دور همواره در بستر پر فراز و نشیب زندگی خود، طعمه حوادث و اتفاقات ناشناخته قرار داشته و قربانی بلایای متعدد بوده که او را بصورت موقت یا دائم از نعمت سلامتی و زندگی مستقل محروم و با محدودیتهایی مواجه ساخته است. قهر و خشم طبیعت بصورت های گوناگون چون زلزله، سیل، آتش سوزی، طوفان و بسیاری از عوامل دیگر، سلامت او را تهدید نموده و هر ساله گروههای کثیری از افراد فعال اجتماع را دچار معضل می سازد. فقدان اطلاعات و آگاهی عمومی جامعه موجب می گردد که پذیرش این افراد در جامعه و هموار ساختن زمینه های مساعد و ایجاد بستر مناسب جهت حضور فعال آنها در عرصه های اجتماعی با مشکلات عدیده روبرو گردد. بر این اساس، ضرورت دارد قبل از بروز حوادث و اتفاقات غیرقابل پیش بینی، اطلاعات و آگاهی های مورد نیاز در راستای چگونگی مراقبت از خود و ارائه کمکهای مورد لزوم در اختیار جامعه بویژه افراد مبتلا به ناتوانی و معلولیت قرار گرفته تا از این طریق بتوان ضمن ارائه پیش آگاهی لازم، تمهیدات مورد نقد در راستای پیشگیری از تشدید معلولیت را در آنان فراهم نمود. لازم به ذکر است که کشور ایران از نظر جغرافیایی در محلی واقع شده که در آن گسل های فراوانی وجود دارد، بطوری که هراز گاه شاهد وقوع زلزله هایی طی سالهای گذشته بوده ایم. شهر تهران نیز در قسمت شمال و جنوب خود بر روی دو گسل بزرگ واقع گردیده که در پهنه خود دارای شکستگی های کوچک فراوان است و در صورت فعالیت این دو گسل، شهر تهران دچار جابجایی و جنبش خواهد شد. سوابق نشان میدهد که این دو گسل در گذشته موجب بروز زلزله هایی کوچک و بزرگ بوده که آخرین زلزله ثبت شده در تهران مربوط به حدود ۷۰ سال قبل و با قدرت ۸ ریشتر به وقوع پیوسته است. در این میان، وضعیت افراد دارای ناتوانی و معلولیت و نیز آن دسته از افرادی که در هنگام وقوع زلزله دچار ناتوانی و معلولیت می گردند، مقداری حساستر است. این گروه از افراد جامعه به واسطه ناتوانی خود قدرت برخورد مناسب در هنگام وقوع زلزله را نداشته و ممکن است معلولیت آنان تشدید نیز بیابد. از اینرو ضرورت تدوین الگویی برای چگونگی ارائه خدمات توانبخش به این دسته از افراد جامعه انکار ناپذیر است. متاسفانه تاکنون نه در سازمان های امدادی و نه در سازمان های متولی خدمات توانبخشی به این موضوع اندیشیده نشده بود. پژوهش حاضر به قصد تدوین الگوی ارائه خدمات توانبخشی به هنگام وقوع بلایای طبیعی انجام گرفته است. آنچه در ادامه مرور خواهد شد در دو بخش کلی به صورت مختصر به موضوع پرداخته است: اول - اصول پیشگیری از تشدید معلولیت و ناتوانی و راهکارهای مناسب جهت مقابله با بلایای طبیعی برای افراد دارای ناتوانی (قبل، حین و بعد از بروز بحران) دوم - مدیریت و نحوه ارائه خدمات توانبخشی مورد نیاز به افراد آسیب دیده ناشی از بلایای طبیعی امید است این مختصر بتواند راهکارهای اجرایی مناسبی فرا روی دست اندرکاران امور امداد و توانبخشی در سازماندهی خدماتی مناسب و در خور افراد دارای معلولیت و ناتوانی در کشور قرار دهد.
قسمت اول الف- اصول آمادگی در مقابل بلایای طبیعی با توجه به نقش اساسی و مهمی که اطلاع رسانی و ارائه آگاهیهای لازم در اجتماع می تواند از یک سو در ارتقاء بخشیدن به سطح دانش و بینش جامعه هدف و از سوی دیگر در راستای پیشگیری و ممانعت از بروز برخی مشکلات و معضلات مربوطه مفید و مؤثر باشد، بنابراین ضرورت دارد در خصوص حوادث و بلایای طبیعی که زمان وقوع آن قابل پیش بینی نیست، از قبل راهکارها و شیوه های مناسب برخورد با آن بصورت ساده و روشن، با استفاده و بهره گیری از امکانات و منابع موجود اجتماعی در اختیار افراد بویژه معلولان و خانواده های آنان قرار گیرد تا در زمان وقوع، ضمن اتخاذ روش صحیح مقابله، از بروز نقص و یا تشدید معلولیت در خود و اطرافیان جلوگیری گردد. ارائه آموزش های مربوطه می تواند بصورت زیر طراحی شود:
- آموزش و آماده نمودن جامعه افراد ناتوان
در ارتباط با ارائه اطلاعات و آموزشهای لازم و آماده سازی جامعه بویژه افراد ناتوان (معلول) برای برخورد و مقابله با بلایای طبیعی و یا سایر حوادث، سازمانها و ارگانهای ذیربط مانند سازمان بهزیستی کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی، هلال احمر، بنیاد امور جانبازان و ... که به نوعی با پدیده معلولیت و افراد معلول در ارتباط مستقیم هستند، بهترین نقش را می توانند در این خصوص داشته باشند. این سازمانها می توانند با برنامه ریزی دقیق و هماهنگ و با استفاده از تسهیلات و امکانات موجود در جامعه و با اتخاذ روشها و تدابير خاص (انتشار جزوات و کتب آگاه کننده، پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی، انتشار مطالب و اطلاعات لازم، از طریق نشریات و .... زمینه های لازم را در خصوص دستیابی به اهداف مورد نظر مهیا نمایند. برخی از راهکارهایی که میتواند مورد استفاده قرار گیرند، عبارتند از:
۱ - ۱ برنامه ریزی و تدوین طرحی جامع و مناسب جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در خصوص امکانات موجود در جامعه و تمهیدات لازم در زمینه چگونگی برقراری ارتباط سریع و آسان با افراد ناتوان (مشخصات کامل محل سکونت و نوع محدودیت فرد ناتوان و ...) و همچنین پیش بینی لازم در خصوص در دسترس بودن خدمات مورد لزوم در مواقع بروز بحران برای این گونه افراد
۱ - ۲ با توجه به این که برخی از حوادث را می توان به طریقی از قبل پیش بینی کرد، ضرورت دارد با استفاده از امکانات موجود در جامعه ضمن همکاری با سازمانها و نهادهای مرتبط مانند صدا و سیما نسبت به انعکاس اطلاعات و آگاهی های مورد نیاز بصورت مختلف و تاکید بر رعایت نکات ایمنی، معرفی پناهگاههای امن جهت اسکان و انتقال افراد، پخش بروشورهای حاوی نکات ضروری و سایر روشهای مورد نیاز جهت مطلع نمودن افراد در مواردی که بحران ایجاد می گردد، اقدام نمود.
۱ - ۳ بهره گیری از شیوه های موثر و مورد اعتماد در راستای انتقال افراد مبتلا به ناتوانی و اقدامات سریع و بموقع جهت درمان آنان که در این زمینه می توان با بهره گیری از وسایل ارتباطی مانند، ماهواره، تکنولوژی ارتباطات سیار، شبکه های ارتباطی و خبری در اماکن و مواضعی که امکان برقراری ارتباط موجود است، پرسنل تخصصی را در چگونگی یاری رساندن به مصدومان کمک کرد.
۱ - ۴ بهره گیری از افراد متخصص و کارآزموده در کمک به تشخیص، ارزیابی، جمع آوری اطلاعات لازم فراهم نمودن لوازم مورد نیاز فرد ناتوان از اهمیت خاص برخوردار است در دسترس بودن لوازم ضروری و مورد نیاز زندگی باید همیشه تحت نظارت و کنترل باشد). برنامه ریزی و کنترل اطلاعات ذیربط می تواند در راستای ارائه این گونه خدمات در مواقع بحران برای افراد ناتوان مفید واقع گردد.
۱ - ۵ سازمانهایی که به طور مستقیم مسئولیت ارائه خدمات به معلولان را عهده دار هستند، ضرورت دارد با تدوین برنامه های خاص آموزشی، اطلاعات و آموزشهای مورد نیاز و ضروری را در اختیار عموم جامعه بویژه سازمانهای یاری رسان در سطح جامعه قرار دهند.
۱ - ۶ مناسب سازی و رفع موانع ترددی به منظور دسترسی سریع و آسان افراد ناتوان به امکانات مورد نیاز زندگی پس از بروز بلایای طبیعی باید پیش بینی و کنترل گردد.
۱ - ۷ طراحی و اجرای مانورهای نمایشی و آزمایشی در خصوص آماده سازی چگونگی برخورد منطقی با اینگونه بلايا و ارزیابی از روشهای تمرینی جهت آگاهی از میزان آمادگی جامعه در هنگام بحران ضروری است.
- آموزش به گروههای امدادرسان با توجه به این که حدود ۱۰ درصد از افراد جامعه بر اثر عوامل گوناگون (ارثی - محیطی) به نوعی با ناتوانی و محدودیت جسمی و یا ذهنی مواجه هستند و در مقایسه با افراد عادی با مشکلات و معضلات عدیده روبرو می باشند، بنابراین در مقابل حوادث و بلایا، آسیب پذیری بیشتری خواهند داشت، لذا ضرورت دارد آموزش های ویژه ای متناسب با نوع اختلالات افراد ناتوان به گروههای امدادرسان با هدف پیشگیری از ایجاد معلولیت در مجروحین و مصدومان و ممانعت از تشدید ناتوانی در افراد معلول ارائه شود. در راستای دستیابی به این اهداف، لازم است با تدوین برنامه ای مدون و فراگیر در خصوص حضور فعال نیروهای امدادرسان و دریافت آموزش های علمی و عملی، آنان را جهت اجرای عملیات نجات و انتقال مجروحین و مصدومان از محل حادثه با توجه به حفظ رعایت مسائل بهداشتی و ایمنی یاری نمود.
شرح وظایف کلی گروههای امداد رسان:
- حضور سریع و بموقع در محل خدمت خود و یا هر محل دیگری که از قبل برای حضور وی در هنگام بحران پیش بینی شده است. - از سلامت خود و اطرافیان خود اطمینان حاصل نماید. - وضعیت منطقه تحت پوشش خود را بررسی کرده و براساس اطلاعات موجود، اقدامات مورد لزوم را انجام دهد. - مکان و نحوه تماس مستقیم خود را با مسئولین مربوطه در هنگام نیاز کاملا شناسایی کند. - نسبت به شرح وظایف خود آگاه بوده و دستورالعمل های مربوطه را مرور و کنترل نماید. - از کنجکاوی در مواردی که مربوط به وظایف او نیست، جدا خودداری نماید. - از گسترش شایعات بی اساس و یا اطلاعات محرمانه که موجب تخریب روحیه افراد می گردد، خودداری نماید. - در صورت مشاهده هرگونه موارد مشکوک، مراتب را سریع به مسئولین مربوطه اطلاع دهد. - در برخورد با نمایندگان رسانه های عمومی، مطالبی را مطرح نماید که مورد تایید مسئولین بوده و از هر گونه اظهار نظر شخصی پرهیز نماید. - در انجام فعالیتها براساس شرح وظایف خود اقدام کرده و از انجام مواردی که مسئولیت آن به او محول نشده است، خودداری کند. - ارتباط خود را به صورت مستمر با مسئولین مربوطه حفظ نماید.
- از مداخله دادن افراد داوطلب آموزش ندیده در امور مربوطه خودداری کرده و تنها از افرادی که آموزش های لازم را دیدهاند و دارای کارت شناسایی معتبر هستند، بعنوان همکار در انجام امور استفاده نماید. - در پایان، هر مرحله از عملیات (ترجیحا بصورت روزانه) گزارش کاملی از فعالیت خود را تهیه و به مسئولین مربوطه انعکاس دهد.
اصول امدادرسانی به افراد دارای ناتوانی در هنگام بروز بحران (بلایای طبیعی) ١- معرفی مستمر أماكن أمن و پناهگاههای قابل اطمینان جهت آگاهی جامعه (افراد ناتوان و حضور آنها در این اماکن نصب علائم راهنمایی کننده جهت مشخص شدن محل پناهگاه در معابر الزامی است. ۲- ارائه اطلاعات لازم در مورد افراد ناتوان شامل (آدرس محل سکونت، میزان ناتوانی و سایر موارد مورد نیاز به گروههای امدادرسان و پرسنل ویژه نجات جهت انتقال سریع مصدومان به مناطق امن. 3- شناسایی دقیق محل سکونت افراد ناتوان و انجام تمهیدات لازم برای انتقال آنان به پناهگاه ضمن رعایت اصول ایمنی و پزشکی ۴- حفظ آرامش کامل و برخورداری از صبر و حوصله در گروههای امدادرسان و ایجاد هماهنگی لازم در انتقال افراد به مناطق امن ه- رعایت اصول بهداشتی و ارائه کمک های اولیه به مصدومان در خصوص پیشگیری از تشدید جراحت یا نقص توسط گروههای امدادرسان. و ارائه آموزشهای مورد نیاز به افرادی که در پناهگاه اسکان یافته اند (مسئولین مربوط موظفند ضمن برقراری آرامش در پناهگاه روشهای مناسب در خصوص ایجاد نظم و ارتباط در افراد را مهیا سازند٧- تنظیم کارت شناسایی موقت و درج مشخصات کامل افراد ناتوان (نام، سن، جنس، نوع ناتوانی و سایر موارد مربوطه) و نصب آن بر روی لباس فرد جهت تسهیل در ارائه خدمات مورد نیاز.
به پیش بینی و تهیه لوازم مصرفی اضافی جهت افراد ناتوان و حتی حیوانات خدماتی در صورت وجود داشتن مانند سگ راهنما
۹- شناسایی سریع افراد ناتوان در داخل پناهگاه و توجه مسئولین ذیربط نسبت به برخورد منطقی با اینگونه افراد متناسب با نوع ناتوانی آنها. ۱۰- تماس با سرویس های محلی مخصوص افراد ناتوان جهت تامین نیروی کمکی خاص برای این گونه افراد در راستای تهیه وسایل کمکی ویژه ناتوانان. ۱۱- معاینه مستمر افراد ناتوان توسط پزشک و تامین داروهای مورد نیاز آنان با توجه به نوع ناتوانی ۱۲- کنترل تسهیلات مربوط به پناهگاه توسط مسئولین ذیربط شامل: - محل ورودی پناهگاه باید کامل مشخص و قابل دسترس بوده و اطلاعات معمولی در ارتباط با پناهگاه روی آن نصب شده باشد - کنترل میزان غذا، آب، دارو و ... متناسب با تعداد افراد درون پناهگاه - نظارت مستمر بر افراد با ناتوانی های شدید و تأمین نیازهای ضروری آنها - حفظ آرامش و جلوگیری از هرگونه برخورد و تشدید شدن وضعیت درون پناهگاه - بهره گیری از افراد فاقد نقص و ناتوانی در خصوص ارائه خدمات به ناتوانان ضمن نظارت کامل بر عملکرد آنان - اطمینان خاطر از این که آدرس پناهگاه به طور روشن و واضح در اطراف محل پناهگاه نصب شده باشد. - سرویس های بهداشتی درون پناهگاه از هر نظر قابل استفاده برای افراد ناتوان باشد. - استفاده از وسایل ساده کمکی برای استفاده افراد ناتوان بصورت موقت تا رسیدن وسایل اساسی مورد نیاز - اعلام اطلاعات مربوط به پناهگاه و دستورات مربوطه بصورت سمعی و بصری و نصب نوشتاری آن بر روی تابلو جهت استفاده افراد با هر گونه ناتوانی ۱۳- مسئولین ذیربط در درون پناهگاه باید بدانند که- برخی از ناتوانیها ممکن است در فرد ناتوان حالت مسمومیت ایجاد کند. - برخی از افراد دارای ناتوانی در شرایط خاص از خود رفتارهایی را نشان میدهند که طبیعی نیست، لذا هنگام مشاهده چنین رفتارهایی باید واکنش مناسبی را از خود بروز دهند. - محل تردد افراد ناتوان باید فاقد هرگونه مانعی باشد. - با افراد ناتوان با توجه به نوع ناتوانی آنان برخورد مناسب داشته باشند. ۱۴- برنامه ریزی دقیق و منسجم برای تعیین کارشناسان و متخصصین مربوط به انواع معلولیت ها بصورت سیار و یا مستقر در اماکن امن و پناهگاهها در خصوص این که هنگام برخورد با فرد معلول و یا انتقال فرد ناتوان به درون پناهگاه اقدامات ضروری و اولیه در راستای ارائه خدمات مربوط به آنها را مهیا نمایند. ۱۵- اقدام به انتقال سریع و بموقع افرادی که نیاز به دریافت خدمت درمانی بصورت اورژانس دارند به اماکن درمانی تخصصی پیش بینی شده. ۱۶- با توجه به اهمیت موضوع و حساسیت قضيه، لازم است کلیه نکات مورد نظر و ضروری بصورت کتابچه و جزوهای تهیه و در اختیار کلیه افراد بویژه افراد مبتلا به ناتوانی قرار گیرد تا در هنگام برخورد با بحران از آمادگی کامل بهره مند باشند.
٣- هماهنگی و تبادل اطلاعات در راستای بهبود بخشی کیفی خدمات یکی دیگر از راهکارهای اساسی در آماده ساختن جامعه در مقابله با بلایای طبیعی، ایجاد هماهنگی و تبادل نظر با سایر سازمانها بویژه ارگانهای ذیربط می باشد. از طریق ایجاد نشست های کارشناسی، گفتگو و تبادل افکار، می توان ضمن بهره گیری از نظرات و تجربیات آنان از یک سو به راهکارهای اصولی مقابله آشنا شد و از سوی دیگر، از میزان امکانات و تسهیلات موجود نیز مطلع گردید تا بتوان در مواقع لزوم از آن برای رسیدن به اهداف مورد نظر بهره جست. بعضی از سازمانها و ارگانهایی که میتوانند در این خصوص مدنظر قرار گیرند، عبارتند از : - وزارت کشور - وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی - سازمان هلال احمر - صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران - بنیاد امور جانبازان - سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی - کمیته امداد امام خمینی (ره)- سازمان بهزیستی کشور مطمئنا ایجاد یک کمیته کشوری برای هماهنگی و سازماندهی خدمات توانبخشی در هنگام بلایای طبیعی می تواند بسیار مؤثر و راه گشا باشد.
پیشگیری از بروز آسیب و نحوه کمک رسانی به آسیب دیدگان (ضایعات نخاعی) باتوجه به نقش و اهمیتی که سیستم اعصاب مرکزی در ساختار فیزیکی بدن انسان دارد و در حقیقت کلیه فعالیتهای انسان از طریق اعصاب حسی و حرکتی که از اعصاب مرکزی منشعب می گردند، صورت می پذیرد، برای مراقبت و ممانعت از آسیب پذیری این بخش لازم است اهمیت خاص قائل بود. انسان با توجه به وضعیت فیزیکی خود، در مقابل حوادث و بلایای غیرمنتظره بسیار آسیب پذیر و حساس بوده و مورد آسیب جدی قرار می گیرد. با این وجود، با اتخاذ تدابیری خاص می توان در بسیاری مواقع از ایجاد نقص و یا تشدید آن جلوگیری کرد. اطلاعات و آمارهای گوناگون نشان دهنده این واقعیت تلخ است که اکثر آسیبهای وارده ارتوپدیکی بویژه در نواحی ستون فقرات که اکثر در زمان حمل مجروح از محل حادثه ایجاد شده است، متاسفانه براثر عدم آگاهی، اطلاع و همچنین برخورد ناصحيح به وقوع پیوسته است که منجر به آسیب های جزئی یا کلی به طناب نخاعی و ایجاد نقص و اختلال دائمی در مصدومان گردیده، بنابراین ضرورت دارد اطلاعات و آگاهی های لازم به جامعه برای پیشگیری از بروز مصدومیت و راههای مناسب برخورد با این پدیده انتشار یابد. راهکارهای اساسی که می تواند در این خصوص موثر باشد، حول دو محور اساسی تقسیم بندی می گردد:
آگاه سازی عمومی جامعه در ارتباط با مراقبت از خود: - پیش از مواجه شدن با حوادث و بلایا لازم است خدمات آموزشی به آحاد جامعه در خصوص چگونگی مقابله با حوادث ارائه شود. کلیه سازمانها و ارگانهای ذیربط می توانند با تدوین مطالب مورد نیاز و انتشار آن از طریق امکانات موجود اجتماعی (مانند صدا و سیما، روزنامه ها، نشریات و ...)، بینش و نگرش عمومی جامعه را نسبت به این موضوع ارتقاء داده تا در زمان بروز حادثه آمادگی لازم در جامعه ایجاد گردد. در زیر به برخی راهکارها که می تواند برای پیشگیری از تشدید صدمات در افراد بکار گرفته شود، اشاره می شود: ۱- آسان ترین روش خروج سریع از ساختمان، تمرین گردد. ۲- از قرار دادن لوازم و اشیاء غیرضروری در معابر خروجی خودداری گردد. ٣- وسائل درون خانه بنحوی طراحی شود که در هنگام بروز حادثه مانع از خروج فرد از ساختمان نگردد. ۴- وسایل مورد نیاز و ضروری از قبیل وسایل کمکهای اولیه، داروهای مورد نیاز (در صورت مصرف) و سایر موارد منطبق با شرایط فرد، از قبل آماده و در محل امن و قابل دسترس قرار گیرد.
۵- در صورتی که فرد ناتوان نیازمند دریافت خدمات ویژهای می باشد، مراتب روی کارتی درج و در محلی قابل رؤیت جهت استفاده امدادگران قرار گیرد.
در خصوص شناسایی اماکن امن و محل پناهگاههای محل زندگی تحقیق نماینده - در هنگام خارج شدن از محل حادثه نکات ایمنی رعایت گردد. ۸- اماکن امن موجود در ساختمان را شناسایی کرده تا در مواقع نیاز به آن پناه برند ۹- در صورت آسیب دیدگی با هر وسیله ای که می توانند گروه امداد را از محل خود مطلع نمایند. ۱۰- در صورت مصدومیت، قبل از خارج شدن از محل حادثه مامورین نجات را از نوع آسیب و محل آن مطلع نموده و . سعی شود تمامی نکات ایمنی و بهداشتی در این رابطه توسط آنها اعمال گردد. ۱۱- در هنگام ترک محل حادثه لازم است نسبت به محل وسائل مورد نیاز ضروری خود اطمینان حاصل نمایند.
آگاه سازی مامورین نجات در خصوص چگونگی برخورد با مصدوم با توجه به این که مصدومان معمولا از وجود درد در محل آسیب شکایت داشته و اغلب اوقات وجود علائمی مانند تورم، کبودی، کوفتگی، خونریزی و حتی شکستگی استخوان ها نیز در بدن فرد مصدوم مشاهده می گردد، لذا لازم است برای ممانعت از تشدید آسیب و ایجاد نقایص جبران ناپذیر که می تواند در صورت وقوع، فرد را بصورت موقت یا دائم از فعالیتهای روزمره زندگی باز داشته و وی را به فردی منفعل و غیرفعال تبدیل کند، از حرکت دادن و جابجا کردن آن بدون حضور امدادگران آموزش دیده خودداری نمود و بلافاصله مراتب را با امدادگران در میان گذاشتت. وجود یک یا چند علائم از علامتهای زیر میتواند به منزله علائم هشدار دهنده باشد: - تورم غیرطبیعی در محل آسیب - خون مردگی در سطح بدن - غیر طبیعی بودن وضعیت ظاهری اندامهای بدن و کوتاه شدن اندامها - عدم هشیاری فرد مصدوم - کاهش و یا فقدان کامل عملکرد اندامها بعلت درد - احساس درد شدید در نواحی آسیب دیده هنگام لمس کردن و یا فشاردادن - وجود صداهای غیر طبیعی در استخوانها - چرخش غیرطبیعی اندامها - خونریزی شدید در بدن - وجود شوک در شخص مصدوم - سایر موارد مشکوک دیگر گروههای امدادرسان باید در صورت مشاهده یک یا چند مورد از علائم فوق در مصدوم، اقدامات احتیاطی لازم را در خصوص حمل أو مدنظر قرار دهند.
نکات قابل رعایت توسط گروه امدادگر ا. در هنگام برخورد و مشاهده با مصدوم در محل حادثه لازم است ضمن خونسردی کامل از هرگونه حرکت و جابجا کردن بی مورد فرد جدا خودداری گردد. چنان که فرد آسیب دیده از نواحی حساس بدن دچار آسیب و شکستگی شده باشد، هرگونه تحرکی می تواند منجر به تشدید آسیب در او گردد.
۲- گروههای امدادرسان لازم است به سرعت و با رعایت احتیاط، معاینات سطحی از تمامی اعضای بدن فرد مصدوم بعمل آورده و قسمتهای آسیب دیده را با توجه به علائم ذکرشده) دقیق شناسایی نمایند. ۳- در صورتی که در اندامهای فرد مصدوم علائمی که نشان دهنده وجود شکستگی است، رؤیت شد، ضرورت دارد با رعایت کامل نکات ایمنی و با استفاده از تجهیزات ارتوپدیکی مانند اسپیلنت، آتل و یا هر وسیله ای که بتواند عضو شکسته را ثابت نماید، نسبت به بی تحرک نمودن آن اقدام نمود. ۴- در صورتی که در نواحی بسیار حساس مانند گردن و یا ستون فقرات که محل عبور طناب نخاعی است، علائم مربوط به آسیب دیدگی دیده شد، اولین اقدام برای کمک رسانی به مصدوم، ثابت کردن و ممانعت از تحرک در آن بخش است. در مورد آسیب در ناحیه گردن چنان که در شکل مشاهده می گردد، می توان با استفاده از یک کلار گردن نسبت به ثابت کردن وضعیت گردن استفاده کرد. در صورتی که وسیله و تجهیزات ارتوپدیکی در این خصوص در دسترس نیست، می توان از طریق بستن و یا با تمهیدات دیگری از حرکت دادن گردن فرد مصدوم جدا خودداری کرد. همچنین در صورتی که فرد مصدوم از ناحیه کمر احساس درد می نماید و یا آثار و شواهد مصدومیت در ناحیه کمری وی مشاهده می گردد، باید مصدوم را از هرگونه حرکت بازداشت و با استفاده از برانکارد و یا وسیله ای که سطح محکم دارد، فرد را با احتیاط روی آن منتقل و او را به نزدیکترین پناهگاه و یا اماکن درمانی هدایت نمود. . با توجه به این که برخی شکستگی ها فاقد هرگونه علائم است، چنانچه در هنگام حمل فرد مصدوم علائم شوک در وی مشاهده شد، باید دقت کرد که در این مواقع احتمال وجود شکستگی وجود دارد. ۶- در صورتی که فرد مصدوم از ناحیه گردن دچار آسیب شده است، باید توجه داشت که راه تنفسی او باز باشد و تنفس او دچار اختلال نگردد. ۷- حفظ خونسردی و تلقین آرامش به فرد مصدوم نقش بسیار مهمی در خصوص تسهیل روند ارائه کمک رسانی ایفا می نماید. ، چنانکه در فعالیت و حرکات مربوطه به اندامهای تحتانی و یا اندام فوقانی اختلالاتی مشاهده می گردد و در این اعضا علائم شکستگی وجود ندارد، باید احتمال داد که ستون فقرات و یا طناب نخاعی فرد، آسیب دیده و عصب های حسی در این اندامها دچار مشکل شده است، لذا ضرورت دارد نسبت به مراقبت از ستون فقرات فرد مصدوم اقدام عاجل معمول داشت.
- گروه کمک رسان لازم است گزارش مختصری از مشخصات کامل فرد مصدوم، نوع مصدومیت او و همچنین اقدامات بعمل آمده اولیه در وی را روی کارتی درج و در محل قابل رؤیت قرار داده تا گروههای بعدی بدانند چه کارهایی انجام شده و چه اقدامات دیگری باید انجام گردد.
مطالبی که در این بخش ذکر شد، چگونگی ارائه روشهای مناسب کمک رسانی به افراد مصدوم در محل حادثه توسط گروه امداد بود. به لحاظ اهمیت موضوع، ضرورت دارد مطالب آموزشی مورد نظر به گونه ای شفاف و روشن و با توجه به نوع آسیب در جزوهای مصور و به صورت عام (غير تخصصی و تخصصی تهیه و در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار گیرد. همان گونه که اشاره شد، صدا و سیما و رسانه های گروهی می توانند نقش ارزنده ای در ارتقاء سطح آگاهی و بینش عمومی افراد چه قبل از وقوع حادثه و چه بعد از آن عهده دار باشند.
۲- نحوه امدادرسانی به افرادی که دارای ناتوانی هستند الف) افراد مبتلا به ناتوانی حرکتی
تعریف ناتوانی حرکتی: هرگاه بر اثر عواملی، سیستم های حرکتی بدن دچار نوعی اختلال و نقص گردیده و فرد از لحاظ حرکت و جابجایی دچار مشکل شود، ناتوانی حرکتی ایجاد گردیده است. این اختلالات می تواند جنبه فیزیولوژیکی و یا نورولوژیکی داشته باشد خود نمی نمایند.
1- آماده نمودن افراد مبتلا به ناتوانی حرکتی در ارتباط با چگونگی برخورد منطقی و مقابله با بلایای طبیعی (قبل از وقوع) - وسایل کمکی لازم را در محل مناسب، امن و در دسترس نگهداری کنند. - تمرینات لازم را جهت استفاده از راههای خروج از ساختمان بصورت عادی و اضطراری انجام دهند. - وسایل کمک کننده حرکتی خود را مانند (عصا، چوبهای زیر بغل، واکر، صندلی چرخدار و...) همواره نزدیک خود قرار دهند تا در موقع لزوم قابل دسترس و استفاده باشد. - قراردادن لوازم منزل در محل سکونت طوری طراحی گردد که منجر به بسته شدن راههای خروجی نشود و در هنگام بروز بحران، آسیب رسان نباشد. - چنان که مقدور است، یک دستگاه صندلی چرخدار سبک را همواره در محل زندگی خود داشته باشند
لوازم و وسایل کمک های اولیه را درکیسه ای قرار داده و در قسمتی از وسایل کمکی حرکتی خود نصب نمایند .
یک جفت دستکش مناسب را در لوازم خود داشته باشند تا در هنگام جابجایی و یا هنگام استفاده از صندلی چرخدار مورد استفاده قرار گیرد. - طراحی و پیش بینی دستگاه هشداردهنده که در صورت عدم توانایی فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی، محل آگاه نمودن گروه امداد از موقعیت او باید مد نظر قرار گیرد. - اگر از صندلی چرخدار برقی جهت تردد استفاده می کنند، لازم است که نسبت به تهیه باتری اضافی اقدام نموده و در ارتباط با چگونگی شارژ کردن آن اطلاعات کافی را بدست آورند. - در صورت لزوم، وجود یک عدد رادیو جیبی جهت شنیدن پیام های اضطراری باید پیش بینی گردد. - به پیام هایی که از طریق گروههای نجات دهنده پخش می گردد، دقیق گوش داده و در حد امکان عمل گردد. - چنانچه از صندلی چرخدار جهت تردد استفاده می نمایند، سعی شود لاستیک چرخهای آن از نوع توپر باشد و چنانچه تهیه آن امکان پذیر نیست، وسایل و لوازم پنجرگیری را همراه داشته باشند. - چنانچه برای خروج از ساختمان نمی توانند از پله استفاده نمایند، سعی کنند روشهای جابجایی و حمل کردن صحیح خود را برای دیگران تشریح کنند، زیرا مواقعی فرا می رسد که نمی توان با استفاده از صندلی چرخدار از محل خارج شد و نیاز است که بدون استفاده از آن تحرک نماید. به هنگام حمل و جابجایی فرد توسط دیگران سعی شود موارد ایمنی یادآوری گردد و آنها را از محل های آسیب پذیر بدن خود آگاه نماید. - مشخصات کامل فرد را همراه با نوع ناتوانی و نکات ضروری در کارتی درج و در محل قابل رؤیت و در دسترس قرار گیرد.
۲- نحوه امدادرسانی به افراد مبتلا به ناتوانی حرکتی - شناسایی سریع و بموقع فرد در محل حادثه - ایجاد آرامش و اقدامات بموقع جهت انتقال فرد از محل حادثه
- مشورت با فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی در راستای یافتن وسایل ضروری مورد نیاز او - در هنگام خارج کردن فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی، وسایل کمک توانبخشی او نیز همراه وی منتقل گردد. به هنگام خارج کردن فرد، نکات ایمنی جهت جلوگیری از تشدید اختلال رعایت گردد. - معابر خروجی ساختمان در صورت امکان جهت انتقال فرد هموار گردد. - انتقال سریع فرد به پناهگاه و یا محل امن - با توجه به این که فرد ممکن است متناسب با نوع اختلال در بعضی از اندامها فاقد حس باشد، لازم است پس از خروج
وی تمامی نقاط بدنش کاملا مورد بازبینی قرار گیرد. - باید طوری عمل شود که فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی در هیچ حالتی از وسیله کمکی خود جدا نشود. - کارشناسان وظیفه دارند خصوصیات فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی را کاملا برای افراد عادی و حاضر در پناهگاه تشریح نمایند.
- تهیه گزارش مختصری از وضعیت فرد شامل مشخصات کامل، سن، جنس، نوع ناتوانی، نیازهای ضروری و نصب آن در محل قابل رؤیت. - قراردادن وسایل کمکی وی در محل قابل دسترس او. - معرفی فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی به افراد ذیربط و آماده سازی و برنامه ریزی لازم جهت ارائه خدمات مورد نیاز و ویژه برای او. - انتقال تمامی اطلاعات به فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی در راستای وضعیت محیطی، محل اسکان و نحوه دسترسی آسان به این مکان ها و استفاده از تسهیلات مربوطه
- آماده کردن وسایل کمک حرکتی جهت تردد فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی که باتوجه به نوع اختلال لازم است وسایل ذیل در دسترس باشد:
- صندلی چرخدار بزرگسال
- صندلی چرخدار اطفال
- واکر
-- آلبو کراچ - چوب زیربغل - سطح شیب دار قابل حمل - صندلی حمام - تخت انتقال - صندلی توالت - کیفهای یکبار مصرف - وسایل کمکی مورد نیاز - سایر وسایل مورد نیاز - باتوجه به این که افراد مبتلا به ناتوانی جسمی - حرکتی بویژه افرادی از ناحیه مهرهها دچار ضایعه هستند، آمادگی لازم جهت آسیب پذیری و ابتلا به زخم بستر را دارند، ضروری است که مراقبت خاص از آنها بعمل آید و نکات بهداشتی در آنها کاملا رعایت گردیده و روشهای مناسب ممانعت از بروز آن نیز به اطرافیان فرد ارائه گردد.
در صورتی که فرد مبتلا به ناتوانی حرکتی جهت تحرک و تردد، از صندلی چرخدار استفاده می نماید، ضرورت دارد نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:
- باتوجه به این که قسمتهایی از صندلی چرخدار برای بلند کردن از استحکام کافی برخوردار نیست و نقاطی هم وجود دارد که از یکدیگر جدا می شود، لذا جهت بلند کردن صندلی سوال کرد که آیا هنگام بلند کردن از آن قسمت استحکام کافی وجود دارد یا خیر؟ - برای حمل و نقل فردی که از صندلی چرخدار استفاده می کند، همیشه در زمینه چگونگی حمل صحیح با او مشورت شود. - در صندلی های چرخدار دو دسته ترمز در دو طرف خود دارند. زمانی که صندلی چرخدار را در محلی بصورت ثابت قرار
می گیرد، از ترمزهای آن حتما" استفاده نمایند.
. هنگامی که در اثر حمل صندلی چرخدار، افراد نیازمند تعویض جای خود هستند، باید دقت شود که این جابجایی و تغییر حتما در سطح مسطح صورت گیرد. - پس از حمل و نقل فرد مبتلا به ناتوانی جسمی توسط صندلی چرخدار لازم است مواردی که توسط وی تذکر داده می شود، بدقت عمل گردد و وی به محل امنی راهنمائی شود. - با توجه به سنگین بودن وزن صندلی چرخدار، حدود ۱۰ تا ۲۰ کیلو گرم لازم است جهت بلند کردن و جابجا کردن آن از دو نفر استفاده گردد.
- جهت حمل و نقل فرد مبتلا به ناتوانی جسمی - حرکتی بوسیله صندلی چرخدار در پله ها باید حتما از وجود دو نفر بنحوی استفاده گردد که یک نفر جلوی صندلی و نفر دوم پشت صندلی را گرفته و حمل أو بطریقی صورت گیرد که هر دو چرخ بزرگ صندلی همزمان روی لبه پله ها قرار گیرد. - پیش بینی وسائل یدکی مورد نیاز ناتوانان جسمی - حرکتی در درون پناهگاه باید مدنظر مسئولین ذیربط باشد. - معاینه مستمر پزشک از وضعیت جسمی ناتوانان جسمی - حرکتی درون پناهگاه و ثبت آن در پرونده مربوطه - انتقال سریع موارد مشکوک و یا اورژانسی به اماکن درمانی - تخصصی پیش بینی شده (موارد اپیدمی و ... )
ب امدادرسانی به افراد مبتلا به ناتوانی گفتاری تعریف ناتوانی گفتاری: به نقایصی اطلاق می گردد که هنگام تولید و کاربرد زبان شفاهی بوجود می آید و شامل ناتوانی هایی است که فرد در ایجاد صوت، تولید اصوات گفتاری، ارائه گفتار با آن مواجه هستند
. 1- آماده نمودن فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری در ارتباط با چگونگی برخورد منطقی و مقابله با بلایای طبیعی (قبل از وقوع) - تمرینات لازم جهت استفاده از راههای خروج سریع و بموقع از محل سکونت در مواقع ضروری - دانستن آدرس دقیق پناهگاه های امن (نزدیکترین پناهگاه) - آموزش به فرد برای قرار دادن وسایل منزل به طریقی که در هنگام وقوع بلایای غیر طبیعی مانع از بستن معابر خروجی گردد. - وسایل کمکی و مورد نیاز ضروری در محلی امن و قابل دسترس قرار گیرد. | - مشخصات کامل خود را همراه با نوع ناتوانی و نکات ضروری مورد نیاز در کارتی درج و همواره نزد خود داشته باشد. - وسایل کمک ارتباطی خود را همراه داشته و یا در محل قابل دسترس قرار داده و وسایل مربوط به شارژ کردن آن را تهیه نماید.
- داشتن کاغذ و ابزار نوشتاری، تخته کلمات یا حروف، پیامهای ضروری از قبل تهیه شده را آماده داشته باشد تا در موارد ضروری بتواند از آن استفاده نماید. - مشخص گردد چنان که وسیله ارتباطی در اختیار ندارد و یا قابل استفاده نیست، چگونه باید با او ارتباط برقرار گردد.
- طراحی و ساخت دستگاه هشداردهنده جهت مشخص کردن محل و موقعیت فرد ناتوان به گروه نجات دهنده نیز باید مدنظر قرار گیرد.
۲- نحوه امدادرسانی به افراد مبتلا به ناتوانی گفتاری - شناسایی سریع و بموقع موقعیت فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری در محل حادثه
- حفظ آرامش و اقدامات فوری در راستای انتقال وی از محل با رعایت نکات ضروری و ایمنی با توجه به این که فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری، امکان دارد از نقاط دیگری نیز مورد آسیب قرار گرفته باشد. ضروری است هنگام انتقال او كليه أصول ایمنی رعایت گردد. - نظرخواهی از فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری در خصوص یافتن وسایل ضروری و مورد نیاز او. - کلیه وسایل کمکی(کمک در گفتار) در هنگام انتقال با وی همراه باشد. - تهیه وسایل مربوط به کمک در گفتار شامل کاغذ و وسایل نوشتاری، تخته کلمات یا حروف و ... در اختیار فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری جهت برقراری ارتباط قرار گیرد. - رعایت کلیه نکات ایمنی در هنگام خروج فرد از محل حادثه الزامی است. - ثبت گزارش مختصری از وضعیت فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری مشخصات کامل فرد، سن، جنس، نوع ناتوانی نیازهای ضروری و...) و نصب آن در محل نزدیک به او و قابل رؤیت برای دیگران - انتقال سریع به پناهگاه و یا محل امن - قرار دادن وسایل کمکی مورد نیاز وی در کنار او یا در محلی قابل دسترس - معرفی فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری به افراد ذیربط و آماده سازی و برنامه ریزی در خصوص ارائه خدمات مورد نیاز و ویژه
- انتقال تمامی اطلاعات و مشخصات و موقعیت محلی به فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری و نحوه دسترسی و استفاده از تسهیلات مربوطه
- افراد متخصص و ذیربط ضرورت دارد افراد عادی حاضر در محل پناهگاه را با خصوصیات فرد مبتلا به ناتوانی گفتاری و
مشکلات وی و همچنین نحوه برخورد منطقی با این پدیده را تشریح نمایند. - وسایل کمک گفتاری مرتبط با افراد با ناتوانی گفتاری عبارتند از:
- کاغذ و قلم - تخته کلمات - حنجره مصنوعی - دستگاه شارژر - سایر وسایل مورد نیاز
ج- امدادرسانی به افراد مبتلا به ناتوانی شنوایی ناتوانی شنوایی کلا به دو گروه می گردد: ناشنوا و کم شنوا | تعریف ناشنوا: ناشنوا به فردی اطلاق می گردد که اختلال شنوایی او از روند پردازش موفقیت آمیز اطلاعات کلامی که از طریق شنیدن بدست می آید، چه با سمعک یا بدون آن، جلوگیری می کند. تعریف کم شنوا: کم شنوا فردی است که بطور کلی با بهره گیری از وسایل کمک شنوایی بتواند از باقی مانده شنوایی خود
در پردازش و فرایند سازی اطلاعاتی که از طریق شنیدن بدست می آورد، استفاده کند.
۱- آماده نمودن فرد مبتلا به ناتوانی شنیداری در ارتباط با چگونگی برخورد منطقی و مقابله با بلایای طبیعی(قبل از وقوع) - تمرین و استفاده مکرر از راههای خروج سریع و اضطراری محل سکونت - آگاهی با اماکن امن و پناهگاههای اطراف محل سکونت - قراردادن وسایل کمکی و ضروری در محلی امن و قابل دسترس جهت استفاده بموقع - آگاهی داشتن از نحوه قرار دادن وسایل منزل به طریقی که در هنگام بروز حوادث مانع از مسدود شدن معابر خروجی نگردد.
- مشخصات کامل خود را همراه با نوع ناتوانی و دیگر نکات ضروری مورد نیاز در کارتی درج کرده و نزد خود نگهداری
نماید. - وسایل کمک شنوایی اضافی خود را همراه داشته و یا در محل قابل دسترس قرار دهد. - پیش بینی وسایل یدکی مربوط به وسیله کمک توانبخشی (سمعک و باطری سمعک و ...) - داشتن کاغذ و وسیله نوشتاری جهت برقراری ارتباط و انعکاس نظرات به دیگران در صورت خرابی دستگاه ارتباطی - مشخص گردد، چنانچه وسیله ارتباطی همراه ندارد و یا قابل استفاده نبود، چگونه دیگران باید با او ارتباط برقرار کنند. - طراحی و ساخت دستگاه هشداردهنده جهت مشخص کردن محل و موقعیت فرد مبتلا به اختلالات شنیداری به گروه نجات دهنده باید مدنظر قرار داشته باشد.
۲- نحوه امدادرسانی به افراد مبتلا به اختلالات شنیداری - شناسایی بموقع و تشخیص محل حضور فرد مبتلا در مکان وقوع حادثه - اقدامات مربوط به خروج فرد از محل، ضمن داشتن آرامش و خونسردی و رعایت مسائل ایمنی باتوجه به اینکه امکان دارد فرد مبتلا به اختلالات شنیداری از نقاط دیگری نیز مورد آسیب قرار گرفته باشد. ضروری است هنگام انتقال فرد، کلیه اصول ایمنی مدنظر قرار گیرد. - مشورت با فرد مبتلا به اختلالات شنیداری در خصوص یافتن محل وسایل کمکی مربوط به او - کلیه وسایل
