بخشی از مقاله
ارگونومي يا مهندسي فاكتورهاي انساني چيست
ارگونومي يا مهندسي فاكتورهاي انساني از دو كلمه يوناني»Ergo« به معني كار و «Nomos» به معني قانون و قاعده مشتق شده است و در لغت به معناي قانون و قاعده كار است. ارگونومي كوششي است در جهت تناسب كار با انسان. هدف اساسي از اين علم، بهبود بخشيدن به نحوه كار،
روش هاي كار و وسايل كار و انطباق بخشيدن آنها با خصوصيات رواني و بدن انسان است.
يكي از اصول ساده ارگونومي به اين مطلب اشاره دارد كه تمام فعاليت ها در محيط كار بايد به گونه اي انجام گيرد كه سبب كاهش ميزان استرس هاي جسمي و روحي و رواني شود. اگر اين استرس ها در محيط كاري بيش ازاندازه و از حد عادي خود تجاوز كند نتايج نامطلوبي نظير اشتباهات كاري، ايجاد حوادث و كاهش سلامتي جسمي و رواني افراد خواهد داشت.
با رعايت اصول ارگونومي، فشار كار و خستگي هاي بي مورد كاهش مي يابد و كارايي افزايش پيدا مي كند.
ارگونومي (مهندسي فاكتورهاي انساني) عملي نسبتاً جديد است كه با علوم مختلف در ارتباط است.
ستون فقرات
به طور كلي در كارهاي عملي به ويژه درمحيط هاي كارگاهي و حتي اداري بيشتر ناراحتي هاي كمر به علت فشاري است كه به روي ديسك پدپد مي آيد. ديسك مانند بالشي است كه بين دو مهره متوالي ستون فقرات قرار دارد و درون آن مايع روغني شكلي وجود دارد كه اطراف آن را غشاء محكمي فرا گرفته است. ديسك ها ممكن است شكننده شوند و مايع درون آنها به خارج تراوش كند، اين مايع روي نسوج ستون مهره فشار وارد كرده و ايجاد ناراحت
ي و درد مي كند. نشستن غلط و صندلي نامناسب تخريب ديسك ها را تسريع مي كند.
از ديگر مواردي كه موجب آسيب ستون فقرات و ديسك ها مي شود كار كردن غلط است، به ويژه هنگام خم شدن به پهلوها دو اثر مخرب پدپد مي آيد.
1- فشار بيشتري به كمر وارد مي آيد.
2- ديسكِ بين مهره ها، به طور نامتجانس فشرده مي شود (توزيع نامتناسب فشار روي ديسك)
ستون فقرات از33 مهره كه به وسيله مفاصل بين مهره هاي به همديگر متصل شده اند تشكيل شده است و شامل7 مهره گردني،5 مهره كمري،12 مهره پشتي،5 مهره متصل به هم بنام استخوان خاجي و4 مهره متصل به هم بنام استخوان دنبالچه اي است.
فشار روي ديسك (صفحات بين مهره هاي) هنگامي كه زاويه به100 تا120 درجه افزايش يابد كم خواهد شد.
معمولاً كمر درد انسان به علت هاي زير به وجود مي آيد:
- نشستن غلط به روي صندلي هاي نامناسب
- بلند كردن اجسام به طريق غلط يا بلند كردن اجسام سنگين و حمل آنها.
- بيماري هاي ستون فقرات، نارسايي هاي مادر زادي اندامي، فشارهاي رواني- استرسي و فقر حركتي.
كاهش فشار
مواردي كه فشارهاي وارده بر ستون فقرات را كاهش مي دهد به شرح زير هستند:
- نشستن همراه با انجام گهگاه حركات ورزشي
- به طور صحيح بلند كردن و حمل اشياء
- تمرين هاي ورزشي و تمرين هاي تعادل بخش ژيمناستيكي
ستون مهره هاي انسان از بالا به سمت پايين از نظر ابعاد و جسم بزرگتر شده و به ترتيب مهره هاي پشتي از مهره هاي گردني بزرگتر و مهره هاي كمري از مهره هاي پشتي بزرگتر هستند. در مركز مهره ها، حفره يا سوراخي وجود دارد كه متحدالمركز بوده و درست به روي هم چيده مي شود به نحوي كه تونل يا گذرگاه اختصاصي طناب عصبي يا نخاع را مي سازند. توزيع بار بر روي ستون مهره ها به نحوي است كه فشار از بالا به پايين بر روي ستون مهره افزايش مي يابد و
بيشترين فشار در هنگام بلند كردن بار، بر روي مهره هاي4 و5 كمري به وجود مي آيد. به همين دليل است كه بيشترين ضايعات در هنگام بلند كردن بار، روي همين مهره ها ايجاد مي شود.
در صورتي كه ستون مهره ها در هنگام بلند كردن بار تحت فشار قرار گيرند آسيب هاي بين مهره اي ايجاد مي شود.
ديسك هاي بين مهره اي دو وظيفه عمده را براي حفاظت از ستون فقرات انسان بر عهده دارند:
1- هنگام وارد شدن ضربه، سبب توزيع ضربه بر روي كل ستون مهره گرديده و سبب تعديل ضربه مي شوند.
2- هنگام خميدگي و چرخش ازساييدگي مهره ها جلوگيري به عمل مي آورند و چنانچه باري را به روش غلط بلند كنيم، ديسك بين مهره ها آسيب ديده و تخريب مي شود.
علل دردهاي پشت را مي توان به دو عامل آني و تدريجي تقسيم كرد:
الف - علل آني:1- بلند كردن اجسام خيلي سنگين2- وارد شدن ضربه به ستون مهره ها
ب - علل تدريجي:1- انقباضات طولاني و خستگي شديد عضلات
2- كار كردن و قرار گرفتن در حالتي كه ستون مهره ها براي مدت طولاني يا مكرر از وضع طبيعي خارج باشد.
حفظ ستون فقرات
نكاتي از ارگونومي را به منظور حفظ ستون فقرات چنين مي توان خلاصه كرد:
- خم كردن نامتعارف كمر هنگامي كه مي خواهيم چيز سنگيني را از زمين برداريم مي تواند به ستون مهره ها صدمه وارد كند.
- حركت چرخشي تند در حال حمل اجسام سنگين خطرناك است.
- با تمرين هاي ورزشي بايد عضلات كمر را تقويت كرد.
- هر كسي بايد بداند كه ستون فقرات را فقط عضلات كمر نگهداري نمي كنند، بلكه عضلات شكم نيز بايد تقويت شوند. هر چه عضلات شكم شل تر باشند، به همان ميزان فشار بر روي ستون فقرات بيشتر خواهد شد. بنابراين بايد عضلات شكم و كمر را با هم تقويت كرد تا فشار بر روي ستون فقرات تقليل يابد.
- حتي الامكان (مثلاً در موقع تماشاي تلويزيون) بر روي كمر بخوابيد.
- بر روي تشك سفت يا زيرانداز سفت بدون استفاده از بالش مرتفع بخوابيد.
- اجسامي را كه مي توانيد قل داده يا هل بدهيد، هرگز حمل نكنيد.
