بخشی از مقاله
چکیده
از آنجا که منابع انسانی با ارزشترین عامل تولید و مهمترین سرمایه و منبع اصلی مزیت رقابتی و ایجاد کننده قابلیتهای اساسی هر سازمانی به شمار میآید، یکی از مؤثرترین راههای دستیابی به مزیت رقابتی در شرایط فعلی، کارآمد تر کردن کارکنان سازمانها است. آنچه که در راستای توسعه منابع انسانی اهمیت دارد این است که بهبود منابع انسانی تنها با آموزشهای فنی و تخصصی حاصل نمی شود، بلکه باید از راههای گوناگون به توسعه آموزش کارکنان پرداخت و این مهم، جز با اعمال برنامههای راهبردی در قلمرو مدیریت منابع انسانی، امکانپذیر نخواهد بود.
انسجام در برنامههای توسعه منابع انسانی مستلزم توسعه برنامههای توانمندسازی کارکنان است که مدیریت منابع انسانی نقش بسزایی در یکپارچه سازی و تلفیق این برنامهها برای ارائه الگوی مناسب توانمندسازی کارکنان ایفا میکند.
به منظور دستیابی به این هدف و کمک به محققان و مدیران حوزه منابع انسانی، در این مقاله سعی شده است ضمن بررسی الگوهای توانمندسازی، الگوی جامع توانمندسازی کارکنان ارائه گردد.
مقدمه
در جهان رقابتی امروزی، یکی از ابزارهای مهم برای ایجاد تحول و بقای سازمان و رسیدن به هدفها و رسالتهای موردنظر، عنصر انسان است. در این میان آنچه مقوله تحول را حیات می بخشد و بقای سازمان را نیز تضمین می کند، منابع انسانی است. کامیابی سازمانی، به آمیزه ای اثربخش از پول، مواد، ماشین و منابع انسانی برای دستیابی به هدفهای کوتاه مدت و بلندمدت بستگی دارد و به علت پیچیدگی، گوناگونی و یگانگی سازمانها، زمینه های تخصصی بسیاری پدید آمدهاند، تا منافع بالقوه هر یک از اجزای سازنده را به حداکثر برسانند.
واقعیت این است که اگر در سازمانها از وجود انسانهای خلاق، دانشگر، فرصت شناس و تبیین گر مسائل بی بهره باشیم، بسیاری از فرصتها و موقعیتها را از دست خواهیم داد. برای رسیدن به هدف جهانی شدن و یا حتی ماندن در این سطح، پرورش و جایگزینی نیروهای جدید به منظور ادامه راه رشد و ترقی الزامی است و آینده صنعت متعلق به کسانی است که برای آن برنامه و هدف دارند.
این گونه است که تغییر و دگرگونی در نیروی انسانی و ساختار سازمانی اجتناب ناپذیر می شود و دانشمندان علم مدیریت بر این باورند که تغییر و تحول در نیروی انسانی، ریشه تمام موفقیتهای سازمانها است. بدیهی است اگر در مدیریت منابع انسانی تغییری حاصل نشود، صنعت محکوم به فنای حتمی است. پس برنامهریزی در راستای توسعه منابع انسانی و طراحی برنامههای توانمندسازی منابع انسانی، یکی از راهکارهای اساسی رسیدن به توسعه پایدار و جهانی سازی است که مدیران منابع انسانی در آن نقش بسزایی دارند.
بیان مساله
امروزه سازمانها با چالشهای زیادی روبه رو هستند که برخی از این چالشها و تغییرات سریع در محیط رقابت فزآینده جهانی و توسعه و نوآوری گسترده در تکنولوژی تغییر در محیط کار تغییر در ویژگی جمعیت شناختی نیروی انسانی و اانعطاف پذیری در محصولات و خدمات است. توانمندسازی" یکی از نویدبخش ترین مفاهیم دنیای کسب و کار است که اکنون به موضوع روز بدل شده است.
به رغم بحث های فراوان درباره فواید توانمند سازی، تاکنون بهره برداری از آن اندک و ناچیز بوده است. توانمندسازی نوعی راهبرد کلان و قابل قبولی است که از آن برای بهبود مستمر استفاده می شود و یک علامت اختصاری جهت به کار گیری شایستگی های کارشناسان در روش های خلاق و نوآور در تمامی جنبه های عملکردی سازمان می باشد
تواناسازی همچنین تشویق افراد به مشارکت بیشتر در اتخاذ تصمیم هایی که بر فعالیت های آنان تاثیر گذار است. از این طریق می توانیم فرصت هائی را برای افراد فراهم آوریم تا نشان دهند که می توانند ایده های خوبی آفریده و به آن جامه عمل بپوشانند
امروزه نیروی انسانی ماهر و پرتوان مهم ترین عامل پویایی جوامع و سازمان ها به شمار می رود، زمانی نظریه پردازان سازمانی از مواردی مانند ثروت، تجهیزات و دارایی های فیزیکی به عنوان مهم ترین منابع یاد می کردند، ولی امروزه با تغییرات و پیشرفت های شگرفی که در فناوری ها، به ویژه فناوری اطلاعات به وجود آمده است، ماهیت کارها، اطلاعاتی و انسان محور شده است، از این رو منابع انسانی سازمانها کلیدی ترین منبع برای رشد، توسعه و موفقیت آنهاست. نیروی انسانی نیز به عنوان عامل اساسی تغییرات و تحولات سازمان، خود در معرض بیشترین تغییرات بوده است و بی توجهی به آن، زمینه به خطر افتادن بهبود و توسعه سازمان را فراهم می کند
علیرغم این توجه فزآینده به توانمندسازی بعنوان استراتژی مهم سازمان پژوهش های تجربی کم تری انجام شده است که بررسی کند چه عواملی محتوایی یا محیطی و چه فرآیندی شناختی و سازمانی و چه رویکردی آن را تسهیل می کند. روشن است که تنها راه حل ممکن برای رویا رویی با چنین چالشی این است که کارکنان و مدیران باید توانمند شوند .یعنی درتمام جهات و زمینه های ممکن تا حد امکان رشد کنند تا توانایی انجام کارهای مهم را داشته باشند.
همانگونه که مستندات مختصر فوقالذکر نشان میدهند لزوم انجام تحقیقات مرتبط با توانمندسازی - و بخصوص تحقیقات بومی - در کشور به منظور بهرهبرداری از مزایای توجه به آن در جامعه، بخوبی میتواند توجیه کننده مسئله طرح تحقیق حاضر باشد. مسئله مذکور در نمودار شماره یک نشان داده شده است.
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
باتوجه به دگرگونی های سریع وپرشتاب دانش ومعلومات بشری، همه چیز به شدت درحال تغییرو تحول است. سازمان ها به عنوان یک سیستم باز با محیط در تعامل می باشند و برای تداوم حیات نیازمند پاسخگوئی به تغییرات محیطی هستند. از آنجا که منابع انسانی مهمترین عامل ومحور سازمان ها محسوب می شوند، تجهیزوآماده سازی منابع مزبور برای مواجهه باتغییرات، ازاهمیت ویژه بر خوردار است وکلیه سازمان ها با هر نوع ماموریتی باید بیشترین سرمایه، وقت و برنامه را به پرورش انسان ها در ابعاد مختلف اختصاص دهند
بسیاری از سازمان ها راه حل این مسأله را اجرای برنامه های توانمند سازی تشخیص داده و تلاش کرده اند زمینه لازم برای پرورش کارکنان فراهم نمایند
تغییرات محیطی و افزایش رقابت جهانی، موضوع توانمندسازی کارکنان را در کانون توجه مدیران قرارداده است. چرا که سازمانها با داشتن مدیران و کارکنان توانمند، متعهد، ماهر و باانگیزه، بهتر خواهند توانست خود را با تغییرات وفق داده ورقابت کنند. توانمند سازی، سالم ترین روش سهیم نمودن کارکنان در قدرت است. با این روش حس اعتماد، انرژی مضاعف، غرور، تعهد وخوداتکایی درافراد ایجاد می شود وحس مشارکت جویی در امور سازمانی افزایش یافته، در نهایت بهبود عملکردرا به دنبال خواهد داشت
پس از دهها سال تجربه، دنیا به این نتیجه رسید که اگرسازمانی بخواهد در اقتصاد وامور کاری خود پیش تاز باشد و در عرصه رقابت عقب نماند، باید از نیروی انسانی متخصص، خلاق و با انگیزه برخوردار باشد. منابع انسانی، اساس ثروت واقعی یک سازمان را تشکیل می دهند، بین سرمایه انسانی و بهره وری در سازمان ها رابطه ای مستقیم وجود دارد یک سازمان موفق مجموعه ای است مرکب از انسانهائی با فرهنگ، اندیشه واهداف مشترک که با کار گروهی در نظام انعطاف پذیر سازمان، تجارب و دانش خود را با عشق به پیشرفت روز افزون سازمان در اختیار مدیریت خود قرار می دهد .در این راستا رشد، پیشرفت شکوفایی و ارتقای توانمندیهای کارکنان تحت عنوان توانمندسازی کارکنان مورد توجه صاحبنظران وکارشناسان قرار گرفته است
کانگر و کانانگو - 1998 - دلایل زیر را برای ضرورت توانمندسازی در سازمان عنوان نموده اند:
- تجارب مدیریتی نشان می دهد که توانمندسازی زیردستان بخش مهمی از اثربخشی سازمانی و مدیریتی است.
- تجربیات تشکیل گروه در سازمان ها دلالت بر این دارد که استراتژی های توانمندسازی کارکنان نقش مهمی در ایجاد و بقاء گروه دارد. تجزیه و تحلیل قدرت و کنترل در سازمان ها دلالت بر این دارد که مشارکت کارکنان در قدرت و کنترل اثربخشی سازمان را افزایش می دهد.
کاملا مسلم است که سازمان برای رفع نیاز جامعه شکل می گیرد و بدون قصد و هدف، معنا ندارد بنابراین سازمان به وجود می آید که هدف یا اهدافی را محقق سازد. هر متغیری که این مسیر را هموار سازد، مهم است که از آن جمله توانمندی کارکنان و مدیران است که به پیشرفت سازمان و تحقق اهداف سازمان کمک زیادی می کند؛ پس ضرورت و اهمیت پرداختن به این متغیر مهم و اصلی سازمان، که تحقق آن نشانه سلامت و رشد و توسعه سازمان، و ملاک بررسی موفقیت سازمان است بر کسی پوشیده نیست. به همین د لیل، محقق در صدد برآمد تا به شناخت زوایا و ابعاد آنها کمک کند..
با عنایت به مشروحه فوق و همچنین اهمیت مباحث توانمندسازی منابع انسانی محقق سعی بر آن دارد تا با انجام این پروژه گامی کوچک در راستای رسیدن به اهداف سازمانی برداشته و تا حدودی مسیر را برای دیگران که تمایل به فعالیت در این حوزه دارند، هموار سازد.
مبانی نظری پیشینه تحقیق - نظریه¬های مربوط به موضوع و مطالعات انجام یافته -
وطنی - 1389 - ، در تحقیقی به بررسی عوامل موثر بر توانمند سازی منابع انسانی که از نظر هدف تحقیق وی کاربردی و داده های تحقیقی و توصیفی می باشد و جامعه آماری وی کارشناسان و مدیران ادارات بانک ملت می باشد در این تحقیق وی دریافت که مهمترین عوامل تاثیرگذار در این بعد، مهارت، نگرش، شخصیت کارشناسان شناسایی شدند که با طراحی پرسش نامه ای در این راستا و با استفاده از ابزار آماری رگرسیون چند متغیره، رابطه سه عامل فو ق، با توانمندسازی کارشناسان برآورد گردید بنابراین هر سه فرضیه تحقیق تایید شده و عوامل مهارت، شخصیت و نگرش تاثیر مثبتی برتوانمندسازی کارشناسان دارند و توصیه می کند عامل مهارت به انواع: مهارت فنی ، مهارت انسانی و مهارت ادراکی تقسیم می شود. لذا جهت ارتقاء سطح توانمندی کارشناسان در سازمان مورد مطالعه، پیشنهاد می گردد
