بخشی از مقاله
توانمندي‌ها و قابليت‌هاي كشور در تعمير و نگهداري هواپيما
سال‌ها است توانمندي‌ها و دستاوردهاي كشور در صنعت تعمير و نگهداري هواپيما مورد بي‌توجهي مسئولين قرار گرفته است، البته اخيراً تحولات دلگرم‌كننده‌اي در اين زمينه رخ داده است كه نويد دستاوردهاي بزرگي براي آينده كشور را مي¬دهد.
بازار جهاني خدمات تعميرات و نگهداري هواپيماهاي تجاري به اندازه بازار فروش هواپيماهاي تجاري، ارزشمند و گسترده مي‌باشد. طبق گزارش يك تيم مشترك از شركت‌هاي Back Aviation Solution/Team SAI حجم بازار خدمات تعميرات و نگهداري هواپيما در سال 2003، برابر 1/36
ميليارد دلار محاسبه شده است كه 5/10 ميليارد دلار مربوط به بخش تعميرات و نگهداري موتور، 2/8 ميليارد دلار سهم خدمات سرويس و نگهداري هواپيما در خط پرواز، 7/10 ميليارد دلار سهم تعميرات سنگين (اورهال) و اصلاحات فني و همچنين 7/6 ميليارد دلار سهم بخش تعميرات قطعات
و متعلقات شده است. طبق پيش‌بيني اين شركت ارزش بازار فوق در سال 2014 به 1/49 ميليارد دلار خواهد رسيد. اما بررسي شركت مشاوره‌اي Aero strategy ارزش بازار اين بخش را در سال 2003 معادل 7/35 ميليارد دلار محاسبه كرده است و دورنماي آن را در سال 2013 برابر 60 ميليارد
دلار برآورد نموده است. اين شركت سهم بخش تعميرات موتور را 4/12 ميليارد دلار، سهم سرويس و تعميرات در خط پرواز را 8/7 ميليارد دلار و سهم تعميرات سنگين و اصلاحات فني را 8 ميليارد دلار، سهم تعميرات قطعات و متعلقات را 5/7 ميليارد دلار در سال 2003 محاسبه كرده است. طبق برآوردهاي ديگر هزينه تعمير و نگهداري يك هواپيما در دوران عمرش چندين برابر (2تا3 برابر) قيمت اوليه هواپيما است.
رقم¬هاي فوق به خوبي نشان‌دهنده حجم فوق‌العاده‌اي است كه شركت‌هاي حمل و نقل هوايي هزينه نموده و صنايع مهندسي خدمات تعميرات و نگهداري مي‌توانند كسب نمايند. اهميت و ارزش تعميرات نگهداري به گونه‌اي است كه از پارامترهاي مهم و كليدي در انتخاب و بهره‌برداري هواپيماها در خطوط هوايي دنيا مي‌باشد. صنعت هوايي کشور در طول سال‌هاي دفاع مقدس تجربيات ارزنده¬ای در اين زمينه کسب نموده است. همچنين سرمايه-گذاری¬های صنعتی گسترده¬ای توسط ارگان‌های مختلف در زمينة طراحی، ساخت، مونتاژ، تعمير و نگهداری هواپيماهای مختلف صورت پذيرفته است. در ادامه توانمندي‌ها و قابليت‌هاي كشور در تعمير و نگهداري هواپيما مورد اشاره قرار گرفته است.
الف- هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران
هما از سابقه¬اي طولاني در تعمير و نگهداري برخوردار است و توانسته است هواپيماهاي بوئينگ 727 و 737 و فوكر 100 را تعميرات اساسي نمايد. هم اکنون انجام تعميرات سنگين هواپيماهاي بدنه باريک در هما نهادينه شده است. اين شرکت، در سال 1381 اقدام به تعمير اساسي دو فروند هواپيماي ايرباس نمود كه از هر حيث قابل توجه و موجب افتخار است. در طول اين تعميرات،
سيستم¬هاي ناوبري ACASII نيز هم¬زمان روي اين هواپيما نصب گرديد. ترخيص هواپيما پس از اولين آزمايش پرواز نشان از کيفيت بالا در تعميرات انجام گرفته مي¬باشد. اين درحالي است که کل هزينة ارزي اين تعمير کمتر از 500 هزار دلار مي¬باشد. دستورالعمل¬هاي تعميراتي اين هواپيما نيز براي اولين بار، بجاي خريد از کشور، توسط بخش مهندسي واحد تعميرات اساسي هواپيماي هما نوشته و تهيه گرديد که از اين بابت نيز حدود يکصد¬ و -پنجاه هزار دلار صرفه¬
جويي ارزي نصيب شرکت و کشور گرديده است.
در اين شركت، چک¬هاي هواپيماهاي ايرباس در سطوح A ، B ، C و D انجام مي‌شود. قابل ذكر است كه شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران اورهال هواپيماهاي بويينگ 727 شركت هواپيمايي آسمان را نيز انجام مي‌دهد.
ب- شركت صنايع هواپيمايي ايران (صها)
شركت صنايع هواپيمايي ايران (صها)، با بيش از 30 سال سابقه در فناوري پيشرفته هوانوردي و دارابودن گواهينامة ايزو 9002 در ايران، جزو معدود مراكز تعميرات در جهان است كه به طور همزمان تعميرات اساسي و بازرسي‌ها و آرايش‌هاي فني 9 نوع هواپيما و 20 نوع موتور انواع هواپيماهاي نظامي و غيرنظامي و صنعتي را همزمان انجام مي‌دهد.
اين شركت با برخورداري از كادر تخصصي مجرب، ماشين‌آلات و تكنولوژي پيشرفته، از مهم‌ترين زيرساخت‌هاي كشور در تعمير و نگهداري هواپيما به شمار مي‌رود.
ج- شركت خدمات هوايي كشور (آسمان)
شرکت آسمان نيز داراي پتانسيل¬ بالايي در اين زمينه است و آشيانه بزرگي را در دست احداث دارد. اين شرکت توانسته در اين بخش، استانداردهاي بين¬المللي را به دست آورد. نمونه‌هايي از كارهاي انجام گرفته در شركت هواپيمايي آسمان به شرح زير مي‌باشد:
الف- تعمير اساسی هواپيماهاي فالکن
ب- تعميرات اساسي هواپيماي F-27 ( فرندشيپ)
پ- تعميرات هواپيماهاي F-28
ت- تعميرات اساسي هواپيماي ATR - 42 و ATR - 72
ث- برنامه¬ريزي براي تعمير و سرويس قطعات مختلف هواپيماها
ج- آموزش نيروها
چ- تجهيز کارگاه¬هاي تخصصي
ح- کتابخانة فني هواپيمايي آسمان
خ- دريافت گواهينامة JAR-145 ، AS-9000 و ISO-9002
د- ساخت آشيانة تعمير و نگهداري
ذ- نصب دوربين نقشه‌برداري هواپيماي فالکن
د- شركت خدمات هوايي پارس
شركت خدمات هوايي پارس، با بهره‌گيري از متخصصين باتجربة ايراني و خارجي و همچنين مجهز بودن به 20 كارگاه تعميراتي، 2 آشيانه مستقل و مجهز،4 انبار قطعه و 2 مركز كاليبرايسون پيشرفته در وسعتي بالغ بر 17000 مترمربع واقع در شمال غربي فرودگاه مهرآباد، ضمن دارابودن نمايندگي انحصاري شركت‌هاي معتبر جهان در كليه سطوح، به عنوان اولين و تنها مركز تعمير و نگهداري هواپيماهاي شرقي در ايران، در زمينه‌هاي زير فعال است
:
الف) تعمير قطعات، تجهيزات، تسترها، هواپيماها وهلي‌كوپترهاي شرقي
ب) راه‌اندازي، بهينه‌سازي وتعمير موتورهاي هوابرد شرقي
ج) تهيه وتعمير تجهيزات، قطعات يدكي و يونيت‌هاي مورد نياز طراحي
د) اجراي آموزش‌هاي تخصصي و تايپ در زمينة تعمير ونگهداري هواپيماها و هلي‌كوپترهاي شرقي
نظر به رويكرد كشور در ساخت هواپيما، و از آنجا كه هواپيماي ايران 140 (آنتونوف 140) در ايران به ساخت و بهره‌برداري رسيده است، همكاري ميان شركت هسا و خدمات هوايي پارس از اهميت خاصي برخوردار است.
ه- شركت هسا
جهت انجام چك¬ها و تعميرات احتمالي مربوط به هواپيماي ايران 140، شركت هسا آشيانه¬اي را ساخته است و چك¬هاي مربوط به اين هواپيما در داخل اين آشيانه انجام مي-شود.
فرصت‌هاي پيش‌روي صنعت تعمير و نگهداري هواپيما
الف- بخش عمده‌اي از ناوگان حمل و نقل هوايي كشور در اختيار دولت است و اغلب مراكز مربوط به حمل و نقل هوايي اعم از سياست‌گذار، قانون‌گذار (مقررات) و بخش بازرگاني (شركت¬هاي هوايي)، بخش تعميرات، منابع مالي و غيره همه و همه دولتي است و بسياري از آنها نيز از يك بخش از دولت اداره مي‌شوند كه اين يك فرصت استثنايي و ويژه است.
ب- ناوگان ما تقريباً قديمي است و عمدتاً ملكي است و سن و سال آنها به هم نزديك است و مي‌توان براي جايگزيني آنها تصميم واحدي گرفت. اين يك فرصت عالي است.
ج- موضوع ديگر اين است كه حمل و نقل هوايي ما جواب-گوي تقاضاي بازار نيست و براي توسعه تحت فشار است و هنوز دوران رشد خود را طي نكرده است و در صورت مهيا بودن شرايط و امكانات، بيشترين رشد جهاني حمل و نقل هوايي در ايران خواهد بود و براي اين كار مي‌توانيم برنامه‌ريزي كنيم. در مجموع ناوگان هوايي مورد نياز كشور، خود بازار بزرگي را تشكيل مي‌دهد.
د- ديگر اينكه هنوز در كشورهاي همسايه، امكانات تعمير و نگهداري كليه هواپيماهاي موجود منطقه راه‌اندازي نشده است و ظرفيت‌هاي خاص وجود دارد. اين نيز فرصتي خوب تلقي مي‌شود.
نقاط قوت صنعت تعمير و نگهداري هواپيما
الف- از نقاط قوت كشور ما دارا بودن سابقه طولاني در بخش هوايي، اعم از صنعت تعمير و نگهداري، ساخت، بازرگاني و يا حتي آموزش فني حرفه‌اي و آكادميك در بخش هوايي است. به همين دليل انبوهي از نيروي كار متخصص و با تجربه در اين بخش در كشور وجود دارد. علاوه بر اين، ظرفيت مؤسسات آموزشي اعم از دانشگاه ¬ ها و مراكز آموزش موجود در صنايع براي آموزش و وارد كردن نيروي كار مورد نياز بسيار بالاست. اين موضوع يكي از نقاط قوت ماست كه در بسياري از كشورهاي همسايه ما بي‌نظير است. اين امكان به راحتي وجود دارد كه نيروهاي جوان به سرعت گواهينامه‌هاي خاص تعميراتي در هر زمينه‌اي را كسب نمايند.
ب- از ديگر نقاط قوت در كشور ما، ارزان بودن نيروي كار متبحر و متخصص است كه داراي رتبه‌بندي معتبر بين‌المللي است. دستمزد در ايران نسبت به بسياري از كشورهاي هم‌رده و كليه كشورهاي اروپايي پايين‌تر است.
ج- از نظر كيفيت كار نيز، سطح كيفي كار هوايي در ايران با كشورهاي پيشرفته اروپايي قابل مقايسه است و كم‌فروشي‌هايي كه در برخي از كشورها ديده مي‌شود در كيفيت كار هوايي ايراني‌ها ديده نمي‌شود. اين امر دلايل مختلفي دارد كه عواملي چون نيروي كار مسؤوليت‌پذير و تابع مقررات و ... از آن جمله هستند.
د- ايجاد تأسيسات هوايي در ايران به سهولت و با هزينه‌هاي پايين قابل انجام است.
ه- علاوه بر شرايط مطلوب فوق، ما امكانات خوبي نيز به صورت داير و فعال در ايران داريم. مثل امكانات تعميرات هواپيماهاي قديمي بوئينگ 727 ، 737 و 707 و ايرباس A300 ، امكانات تعميرات فالكن و برخي هواپيماهاي ديگر كه فعاليتشان داراي تأييد بين‌المللي است و علاوه بر اينها توانايي‌هايي در زمينة تعميرات موتور و بدنه برخي ديگر از هواپيماها و همچنين تأسيسات تخصصي مربوط كه داراي استانداردهاي هوايي هستند، نيز موجود است.
همكاري وزارت دفاع و وزارت راه و ترابري
در سال 1381 علاوه بر آنكه كشور به بعضي موفقيت¬ها در صنعت تعمير و نگهداري نائل آمد، رويكردهاي وزارتخانه‌هاي دفاع و راه و ترابري كه در واقع بازيگران اصلي اين صنعت بودند، به هم نزديك شد. از جمله موفقيت ها مي توان به موارد زير اشاره كرد.
• شركت هواپيمايي آسمان موفق به دريافت گواهينامة JAR-145 شد.
• هما توانست براي اولين بار اورهال ايرباس 300 را با موفقيت (و با صرف هزينه¬اي به مراتب پايين¬تر از آنچه كه به خارجي¬ها مي¬داديم) انجام دهد.
• وزير راه و ترابري، خروج هواپيما از كشور براي اورهال (در مواردي كه توانايي آن در كشور موجود است) را ممنوع كرد و به دستور او در بهمن¬ماه گذشته کميته-اي با حضور نمايندگان هما، هواپيمايي کشوري و وزارت دفاع در هواپيمايي کشوري تشکيل شد که هدف آن ايجاد مرکز تعمير و نگهداري هواپيما در داخل کشور بود. اين كميته در بدو كار پيگير شد تا اورهال هواپيماهاي بوئينگ 747 هما در داخل كشور انجام شود.
• صها در مذاكراتش با يك شركت فرانسوي، از تأسيس شركتي خصوصي خبر داد كه بصورت غيردولتي اداره مي¬شود و مي¬تواند از امكانات صها بهره جويد. اين شركت، آمادگي خود را براي انجام اورهال هواپيماي بوئينگ 747 هما در آشيانه «فجر» اعلام كرد.
قرارداد فارسكو و سوژرما و تشكيل شركت فجرآشيان (موفقيت بزرگ)
بيان تجارب فوق نشان مي¬دهد كه موفقيت در هر عرصه¬اي، از جمله صنعت تعمير و نگهداري، نيازمند نگاه ملي به ظرفيت¬هاي ملي است؛ اين تجربه¬اي است كه با قرباني شدن چندين و چند فرصت به آن دست يافته¬ايم.
