بخشی از مقاله
تجارت الکترونیک
مقدمه 1
تجارت الكترونيك چيست؟ 2
تفاوت تجارت الكترونيك با تجارت سنتي 4
اهميت و ضرورت تجارت الكترونيكي 4
الگوهاي تجارت الكترونيك 6
وضعيت تجارت الكترونيك در جهان 9
وضعيت تجارت الكترونيك در ايران 10
منابع 13
مقدمـه
تكنو لوژي اطلاعات به سرعت در حال تغيير جهان از شكلي است كه ما آن را مي‌شناسيم. اين تغييرات،كه در اواخر قرن بيستم آغاز شده، در اوايل قرن بيست و يكم با شتاب بيشتري خود را نشان مي‌دهد. اينترنت، تجارت الكترونيكي و وب سايت اصطلاحاتي هستند كه امروزه بسيار به كار برده مي‌شوند. هر روز تعداد زيادي آدرسهاي اينترنتي را مي‌توانيد در روز نامه ها، مجلات، آگهي هاي تبليغاتي درتلويزيون و يا حتي در و ديوار خيابان ها مشاهده كنيد. سرعت گسترش اين
تكنولوژي به حدي است كه تمام جوانب زندگي روز مره بشري را تعيير داده است. به همين دليل گفته مي‌شود، اگر كسي مهارت كافي در استفاده از اين تكنولوژي را نداشته باشد مانند فردي بي سواد در ايجاد ارتباط با ديگران دچار مشكل خواهد شد. به همين صورت اگرشركت ها و سازمان‌ها خود را با اين تعييرات گسترده و همه جانبه هماهنگ نسازند به سرعت از عرصه تجارب حذف خواهند شد.
برعكس آن‌هايي كه خود را آماده استفاده از اين نمايند مي‌توانند در اين رقابت فشرده برنده باشند. در نتيجه آشنايي با مباني تجارت الكترونيكي، شناخت روش‌ها و رويدادهاي اجراي آن براي تمام سازمان ها و شركت‌ها ضروري به نظر مي رسد.
مطالعه و بررسي استراتژي ها و مدل‌هاي تجارت الكترونيكي مي‌تواند تأثير قابل توجهي بر موفقيت شركت ها در بكارگيري تجارت الكترونيكي داشته باشند. درواقع مي‌توان علل ورود به تجارت الكترونيك را براي سازمان‌ها چنين برشمرد :
1- هزينه سربار بالا
2- هزينه‌هاي عملياتي بالا
3- عدم بكارگيري فناوري رقابتي
4- پاسخ ندادن به موقع به مشتريان
تجارت الكترونيكي چيست؟
عبارت تجارت الكترونيكي از ايده ابتدايي فروش الكترونيكي برخاسته كه تمامي جنبه هاي تبادلات مالي و فرايندهاي بازرگاني را از طريق اينترنت و تكنولوژي شبكه جهاني web پشتيباني مي‌كند.
تجارت الكترونيكي يعني :
خريد و فروش اطلاعات، محصولات و خدمات از طريق شبكه هاي رايانه اي و يا تعريف گسترده‌تر آن : حمايت از كليه اشكال معادلات تجاري از طريق ساختارهاي ديجيتال و عناصر آن عبارتند از : بازار الكترونيك، تبادل الكترونيك داده و تجارت اينترنتي :
تجارت الكترونيك و به تبع، مدل‌هاي تجارت الكترونيك اولين بار در اوايل دهه 70 (ميلادي)ارايه شدند. در اين دوره استفاده از مدل‌هاي تجارت الكترونيك بسيار گران بود و عموم كاربران آن را، شركت هاي بزرگ مالي و بانك‌ها و گاهي شركت هاي بزرگ صنعتي تشكيل مي‌دادند.
به علاوه نياز به سرمايه گذاري‌هاي سنگين براي تهيه بستر مورد نياز آن لازم بود. لذا محدوده كاربرد آن به مؤسسات مالي و شركت هاي بزرگ محدود مي شد. در مرحله بعد استاندار تبادل اطلاعات الكترونيك ايجاد شد كه تعميمي از مدل نقل و اننقالات مالي و بانكي با استفاده از ابزارهاي نوپاي اطلاعاتي، بود. با اين تفاوت كه تبادل اطلاعات الكترونيك، امكان استفاده و بهره‌برداري در ساير
انواع مبادلات تجاري را نيز دارا بود. تبادل اطلاعات الكترونيك باعث شد تا دامنه كاربرد مدل‌هاي تجارت الكترونيك، از محدوده موسسات بزرگ مالي به ابعاد وسيعتري گسترش بيابد. مدل‌هاي تجارت الكترونيك در اين دوره براي فعاليت‌هايي نظير رزروبليت هواپيما و معاملات سهام مورد استفاده قرار گرفتند.
با وجود اين، پياده‌سازي مدل‌هاي تجارت الكترونيك بر اساس تبادل اطلاعت الكترونيك نيز سنگين و هزينه بر بود. نياز به سرمايه‌گذاري بسيار، براي آموزش پرسنل و تهيه بسته‌هاي لازم وجود داشت. لذا تنها شركت هاي بزرگ بودند كه مي توانستند به ياجاد مدل‌هايي بر اساس آن نپردازند. در نيمه اول دهه 90 ، اينترنت گسترش بسياري پيدا كرد و به تدريج از حيطه دانشگاهي و نظامي خارج شد و كاربران بسيار زيادي در بين همه افراد جامعه پيدا كرد. گسترش وب سايت جهاني،
استانداردها و پروتكل‌هاي مربوطه از يك طرف باعث جذب هر چه بيشتر كاربران به اينترنت شد و استفاده از ابزارهاي فناوري اطلاعات در اين زمينه را عمومي كرد و از طرف ديگر اين امكان را براي شركت‌ها و موسسات به وجود آورد كه به گونه‌اي آسان و كم‌هزينه، به انجام فرايند اطلاع رساني بپردازند. مدل‌هاي تجارت الكترونيكي متنوعي در اين دوره ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند. تجارت الكترونيك به تدريج رونق گرفت و مدل‌هاي تجارت الكترونيك به عنوان دسته اي از مدل‌هاي دنياي تجرات، مطرح شدند. ايجاد بسترهاي مناسب و ارزان براي تجارت الكترونيك و رشد كاربران اين بسترها از دلايل رشد سريع تجارت الكترونيك در اين دوره بود. رشد فشارهاي رقابتي بين شركت‌ها نيز از ديگر دلايل توجه شركت ها به مدل‌هاي تجارت الكترونيك بود.
تفاوت تجارت الكترونيك با تجارت سنتي :
تفاوت اساسي تجارت الكترونيكي با تجارت سنتي در نحوه تبادل اطلاعات مي‌باشد. در تجارت سنتي اطلاعات از طريق ارتباطات چهره به چهره و يا حداكثر بوسيله تلفن و سيستم پستي انتقال پيدا مي كند ولي در تجارت الكترونيكي توسط شبكه هاي كامپيوتري اين فرآيند صورت مي پذيرد. اين تفاوت باعث بوجود آمدن مشكلاتي نظير امنيت، اعتماد و شناخت هويت واقعي افراد در اينترنت نيز گرديده است كه البته براي هر يك راه حل‌هايي وجود دارد ولي براي اجراي آنها نيازمند يك سري امكانات خاص مي‌باشيم.
اهميت و ضرورت تجارت الكترونيكي
اگر به آمار استفاده از اينترنت و سرعت گسترش آن طي سال گذشته توجه كنيم متوجه خواهيم شد كه تا چند سال آينده موج تجارت الكترونيكي همه جا را فرا خواهد گرفت.
سهولت بعلاوه دقت و سرعت بسيار بالا در انجام كارها دليل اصلي تمايل فروشندگان و خريداران در پذيرش تجارت الكترونيكي مي‌باشد. از ديگر مزاياي استفاده از تجارت الكترونيكي مي توان به موارد زير اشاره نمود.
1-عدم حضور واسطه 2- صرفه جويي هزينه
3- خدمات و ارتباطات بهتر به مشتريان 4- سهولت در انجام تجارت
5-كاهش هزينه تبليغات بين المللي كالا 6- اطلاعات سريع و به هنگام
7- تطبيق محصول با مشتري 8- افزايش سطح رفاه زندگي مردم
9-كارآفريني نسل جوان در دراز مدت 10-كوتاه شدن زمان ارسال
از معايب آن نيز مي‌توان موارد زير را نام برد :
1- تأثير ناشناخته آن بر روابط اجتماعي و كاهش ارتباطات چهره به چهره
2- تسلط زبان و فرهنگ انگليسي و آمريكايي با توجه به اينكه بيشترين حجم مطالب را دارند.
3- افزايش شديد رقابت و تسلط ابر قدرت هاي اقتصادي.
4- و در نهايت اينكه اينترنت يك شبكه بدون صاحب و سياستگذاري و غير قابل كنترل مي‌باشد.
به هر حال تجارت الكترونيكي روش‌هاي جديدي را براي انجام كارها ارائه نموده كه هيچ شركت و يا سازماني نمي تواند آنها را ناديده بگيرد. در واقع تجارت الكترونيكي ديگر يك انتخاب نيست، بلكه يك ضرورت است و تنها انتخاب ممكن اين است كه اين كار را با سرعت آغاز مي‌كنيم يا خير؟
الگوهاي تجارت الكترونيك
بر اساس طرف‌هاي تجاري در مبادلات الگوهاي متفاوتي از اجراي تجارت الكترونيكي وجود دارد. البته هنوز تعريف جامعي از اين الگوها وجود ندارد.
1- تجارت بين بنگاه و بنگاه ( B2B)
قسمت عمده اي از تجارت الكترونيكي خريدهايي است كه در واقع با قصد مصرف انجام نمي‌گيرد بلكه توليد كنندگان كالاهاي واسطه‌اي را از توليد كنندگان ديگر خريداري مي‌كنند. براي خريد بهتر اين شركت‌ها نياز به اطلاعات دقيقي در مورد جزئيات كالا، فعاليت‌هاي ارتقايي، قيمت هاي دقيق، خدمات پس از فروش و ديگر ويژگي‌هاي كي محصول دارند تا با مقايسه آها بهترين تصميم را براي خريد محصولات بگيرند. به دليل حجم زياد خريد و تأير مستقيم آن در بهاي تمام شده كالا استفاده
از تجارت الكترونيكي اثر ماده‌اي روي قدرت رقابتي شركت‌ها مي‌گذارد. اهميت اين روش هنگامي مشخص مي‌گردد كه بدانيم نزديك به حجم پولي تجارت الكترونيكي در اين بخش صورت مي‌گيرد. به طور خلاصه با استفاده از (B2B) بين دو مجموعه توليد كننده مي‌توان علاوه بركاهش هزينه ها و بهبود كيفيت، سرعت توليد را افزايش داد.
2- فعاليت‌هاي بين بنگاه و مصرف كننده (B2C)
اين نوع از تجارت الكترونيكي بسيار مرسوم گرديده است. در اين روش شركت‌ها سعي در فروش محصولات خود به مصرف كنندگان نهايي از روش‌هاي جديد اينترنتي مي‌نمايند. البته مهم ترين مسئله در اين روش اعتماد خرداران و پرداخت بهاي كالاها به صورت الكترونيكي مي‌باشد. به طور معمول كالاهايي از طريق اينترنت خردياري مي شوند كه نياز به جزييات زياد يا شماهده فيزيكي ندارند. در حال حاضر 10گروه اول فروش كالاها و خدماتي كه از طريق اينترنت و بر اساس B2C انجام مي‌پذيرد عبارتند از : سخت افزار كامپيوتر، امور مسافرت، جهانگردي، كتاب، موسيقي، ارسال هديه، گل، مواد غذايي و نوشيدني، جواهرات و كالاهاي ورزشي و الكترونيكي كه برخي از آنها نيز در فهرست كالاهاي صادراتي كشورمان قرار دارند. بنابراين با توجه به وجود اين زمينه هاي لازم مي‌توان با سرمايه گذاري در اين بخش به موفقيت هاي ويژه‌اي دست يافت.
3- فعاليت هاي بين دو مصرف كننده ( C2C)
شايد براي شما نيز پيش آمده باشد كه يك كالا را خريداري كنيد ولي پس از مدتي ديگر از آن استفاده نكنيد و يا بخواهيد آن را با يك مدل جديدتر عوض كنيد. از طرف ديگر افراد زيادي نيز به دليل قيمت پايين وسايل دست دوم مايل به خريد آنها مي باشند. اما معمولاً پيدا كردن فروشنده يا خريدار دراين گونه موارد بسيار سخت است. بانك هاي اطلاعاتي ايجاد شده در اينترنت اين ارتباط بين مصرف كنندگان را به وجود مي‌آورند انواع مزايده و مناقصه كالاها از طريق اينترنت نيز در اين
حوزه از فعاليتها قرار مي‌گيرند. با توجه به استقبال عمومي آينده روشني براي اين بخش پيش بيني مي شود گرچه اين روش در حال حاضر از نظر پولي درصد ناچيزي از حجم تجارت الكترونيكي را به خود اختصاص داده ولي بازار بالقوه بسيار مناسبي در اين زمينه وجود دارد. درضمن جذابيت‌هاي خاص اين سبك از كار مي تواند مكمل مناسبي براي ديگر انواع تجارت الكترونيكي باشد.
4- فعاليت‌هاي بين مصرف كننده و بنگاه ( C2B)
اگرچه اين روش زياد گسترش نيافته و تعداد كمتري از سايت‌ها از ان استفاده مي‌كنند، ولي قدرت انتخاب مشتري و اين حقيت كه مشتريان در اين روش شروع كننده ارتباط تجاري هستند باعث توجه ويژه آنان به اين روش شده است. براي مثال فرض كنيد كه يك مشتري جهت تهيه بليط يك تور هوايي به يك سايت C2B مانند Priceline.com مراجعه مي‌كند و فرمي را كه شامل تمام ويژگي‌هاي درخواست خود است، تكميل مي‌كند. اين ويژگي‌ها مي‌تواند شامل سقف قيمت، زمان، مكان، خدمات جانبي و غيره باشد. پس از تكميل اين فرم موتور جستجوي اين سايت تمام آژانس‌هاي هواپيمايي و تورها را براي يافتن موارد مطابق با درخواست شما جستجو كرده و با استفاده از كارت اعتباري شما مورد مناسب را خريداري مي‌كند. از اين روش مي توان براي خريد ساير كالاها و خدمات مانند اتومبيل، خانه، لوازم خانگي و قطعات كامپيوتري نيز استفاده نمود. بدليل مشتري مدار بودن اين روش آينده روشني براي آن پيش بيني مي‌شود.
5- ساير الگوهاي تجارت الكترونيكي
بر اساس تفاوت ميان طرف‌هاي يك ارتباط تجاري الگوهاي جديدي معرفي شده اند كه هنوز به اندازه چهار مدل ذكر شده بكار گرفته نشده اند ولي با پيشرفت و گسترش اينترنت مطمئناً در آينده شاهد رواج آنها خواهيم بود. در اينجا به ذكر نام اين الگوها و توضيح مختصري راجع به آنها اكتفا مي‌كنيم :
B2E الگوي بنگاه و كاركنان، در اين مدل يك شركت اقدام به ايجاد رابطه الكترونيك با كاركنان خود مي‌كند. براي مثال پرداخت حقوق و مزايا از طريق بانكداري الكترونيكي و آموزشي كاركنان با استفاده از امكانات آموزشي الكترونيكي.
G2C الگوي دولت و شهروندان، با شكل‌گيري دولت الكترونيكي روابط بين دولت و شهروندان نيز الكترونيكي خواهد شد. در اين بين الگوهايي نظير دولت و بنگاه تجاري و بر عكس B2G و G2B نيز مطرح شده اند.
وضعيت تجارت الكترونيك در جهان :
در كشورهاي توسعه يافته امريكا بيشترين سهم از بازار تجرات الكترونيكي را به خود اختصاص خواهد داد اما اروپا به سرعت در حال كم كردن فاصله خود با امريكا مي‌باشد.
پيش‌بيني مي شود تعداد كاربران اينترنت در سال 2020 ميلادي، 80 درصد از افراد كره زمين به اينترنت متصل شوند.
از طرف ديگر شركت بين المللي ديتا پيش بيني كرده كه حجم خريد اينترنتي از 4/12 ميليارد دلار در 1997 به 7/425 ميليارد دلار در سال 2002 ترقي خواهد كرد كه سهم آمريكا 8/268 ميليارد دلار، اتحاديه اروپا 5/55 ميليارد دلار، ژاپن 4/21 ميليارد دلار و آسيا 6/15 ميليارد دلار مي باشد.
تجارت الكترونيك در ايران
اگرچه در نگاه اول اكثر ما زمينه تجارت الكترونيكي در ايران را مناسب نمي بينيم اما با توجه به آمار مربوط به استفاده از اينترنت در ايران متوجه مي شويم كه بازار بالقوه بسيار مناسبي در اين بخش وجود دارد. بر اساس اين آمار رشد كاربران اينترنت طي چند سال گذشته آن چنان سريع بوده كه فرصت هر گونه تفكر و تعقل در زمينه قانونمند كردن آن نيز وجود نداشته است. اولين آمار طي غير رسمي در مورد تعدا كاربران اينترنت در ايران در سال 1376 رقمي در حدود 5 هزار نفر را نشان مي داد. اما در پايان سال 1382 به نقل از خبرگذاري ايلنا تعداد كاربران ايراني اينترنت بنا به اذعان وزارت فناوري اطلاعات و ارتباطات بيش از 3 ميليون نفر است كه با رشد ساليانه 20 درصد رويرو است.
بنابراين درصد افراد داراي دسترسي به اينترنت به ازاي هر ده هزار نفر 57/ 155 است كه در مقايسه با ميزان جهاني اين شاخص ( 16/972 در ده هزار ) شش برابركمتر است. تعداد ميزبانان اينترنت نيز به ازاي هر ده هزار نفر 53 است كه در مقايسه با ميزان جهاني آن يعني 26/238 بسيار كمتر است. هم چنين به طور متوسط تنها 97/6 نفر از هر صد نفر ايراني به رايانه شخصي دسترسي دارند كه اين رقم در مقياس جهاني آن 22/9 نفر در هر صد نفر است. بيشتر اين كاربران از طريق Dial – up و با خدمت‌دهي بيش از 200 مركز ارايه كننده خدمات به اينترنت متصل هستند.
بر اساس اطلاعات وزارت بازرگاني ( بانك اطلاعات تجاري ايران ) حدود 2000 شركت از شركت كنندگان در نمايشگاه هاي كشور داراي وب سايت بوده اند. اما مطمئناً تعداد بيشتري از شركت‌ها و سازمان‌ها ( مخصوصاً آن دسته از شركت ها كه در زمينه خدمات رايانه‌اي اشتغال دارند ) از طريق تجارت الكترونيكي به فعاليت مي پردازند و همانطور كه ذكر شد اغلب اين شركت‌ها درك درستي از اهداف و استراتژي هاي خود ندارند و يا به صورت طبقه بندي شده و كلاسيك با اين مفاهيم آشنا نيستند.
براي گسترش تجارت الكترونيكي زير ساخت هايي لازم است كه از آن جمله مي‌توان به موارد زير اشاره نمود :
1- وجود قوانين گمركي، مالياتي و بانكداري الكترونيكي متناسب با نيازهاي جديد تجارت الكترونيكي
2- تعريف كد تجاري ( بار كد ملي ) براي محصولات و خدمات
3- تهيه و تدوين نظام ملي اطلاعات و نظام حقوقي اطلاع‌رساني و كپي‌رايت ( قانون حمايت از حقوق مدني )
4- ايجاد سيستم‌هاي امنيت اطلاعات و محرمانه بودن اطلاعات شخصي
5 - امكان پذيرش اسناد الكترونيكي توسط قوه قضائيه ( به جاي اصل سند مالكيت ) در دعاوي حقوقي
6- ايجاد امكان دسترسي آسان، ارزان و پرسرعت به اينترنت
