بخشی از مقاله
رابطه سبك اسناد با پيشرفت تحصيلي در دختران و پسران سال سوم دبيرستان
چكيده
به منظور بررسي سبك اسناد و پيشرفت تحصيلي در دختران و پسران سال سوم دبيرستان ابعاد سه گانه اسناد شامل بعد مكان كنترل (دروني در مقابل بيروني)، بعد ثبات (پايدار در مقابل ناپايدار) و بعد كليت (كلي در مقابل جزئي) در دو موقعيت شكست و موفقيت در 120 نفر دانش آموز از طريق پرسشنامه سبك اسنادي (ASQ) مورد بررسي قرار گرفتند. نمرات بدست آمده از
طريق اين پرسشنامه با روش تحليل واريانس تك متغيره و چند متغيره و رگرسيون مورد تحليل قرار گرفت نتايج نشان داد كه ابعاد سه گانه اسناد بين دختران و پسران در موقعيت شكست و موفقيت تفاوت معني داري ندارند. رابطه بين ابعاد سه گانه اسناد و پيشرفت تحصيلي نشان داد كه بجز بعد دروني – بيروني در موقعيت شكست، بقيه ابعاد با پيشرفت تحصيلي رابطه معنا داري ندارند.
همچنين تنها متغيري كه تا حدي مي توانستيم از طريق آن تا حدي به پيش بيني تحصيلي دانش آموزان بپردازيم همان بعد دروني –بيروني در موقعيت شكست بود.
مقدمه
واكنش دانش آموزان در برابر مدرسه و فعاليتهاي كلاسي متفاوت است. اين واكنش در برخي با اشتياق ، در برخي با اكراه و در برخي با امتناع همراه است. از لحاظ مقدار انرژي كه دانش آموزان بكار مي‌گيرند، زمينه اي كه مي‌خواهند كار كنند وياتداوم در زمينه يا كار مورد نظر بين آنها تفاوت وجود دارد.اين تفاوتها به مفهوم انگيزش ارتباط دارد. بنابراين در نظر گرفتن انگيزش در برانگيختن، جهت دادن وتداوم بخشيدن رفتار دانش آموز در فرآيند آموزش و پرورش از اهميت خاص برخوردار است.اما چه سازه‌هايي در اين فرآيند موثرند؟
مطمئناً عوامل زيادي در اين زمينه نقش دارد. از جمله اين عوامل اسناد مي باشد. اسناد به معني نسبت دادن رفتار خود يا رفتار ديگري به علل مختلف مي باشد. نظريه هاي اسناد نيز بر همين اساس به توضيح و تبيين علل رفتار مي پردازند. در حوزه آموزشگاهي، دانش آموزان موفقيت ها و شكست هاي خود را به عنوان يك پي آمد تحصيلي تفسير مي كنند و جوياي علت آن هستند. عمده ترين عواملي كه توسط دانش‌آموزان بكار مي روند عبارتنداز: توانايي ، كوشش ، شانس و دشواري تكليف ، همچنين بررسيها نشان مي دهد كه دانش آموزان ممكن است عوامل نسبت داده شده به عملكرد خود را دروني يا بيروني، پايدار يا ناپايدار وكلي يا اختصاصي بدانند . در راستاي همين تحقيقات آنها علاقمند شده اند كه بدانند آيا جنسيت نيز در اين موضوع دخالت دارد يا خير ؟
برخي روش اسنادي دختران و پسران را متفاوت مي دانند و علت اين تفاوتها را ناشي از فرهنگ مي دانند. پژوهش حاضر اسناد را به عنوان يكي از عوامل مهم انگيزش در دو جنس دختر و پسر و پيشرفت تحصيلي را به عنوان موضوعي كه متأثر از روش اسناد دانش آموزان مي باشد، مورد تحليل و بررسي قرار ميدهد.
زمينه و بيان مسئله
يكي از عوامل توجيه كننده پيشرفت تحصيلي دانش آموزان كه استعداد يكساني دارند، انگيزش است . به عبارتي در بين دانش آموزان افرادي يافت مي شوند كه علاقه و انگيزش بيشتري از خودشان نشان مي دهند .اين علاقه وانگيزش ، پيشرفت آموزشگاهي آنها را توجيه مي كند .
انگيزش را مي توان بطور كلي نيروي محرك فعاليتهاي انساني و عامل جهت دهنده آن تعريف كرد. به عبارتي انگيزش عامل فعال ساز رفتار انسان مي باشد (سيف ،1379).
از عواملي كه انگيزش دانش آموزان را تحت تأثير قرار مي دهد اين است كه دانش آموزان موفقيتها و شكستهاي خود را به چه عاملي اسناد مي دهند . اين موضوع در يكي از نظريه هاي شناختي مربوط به انگيزش مورد بحث قرار مي گيرد كه نظريه هاي
اسناد نام دارد. مبحث اساسي در اين نظريه ها تحليل علت ومعلولي است كه افراد در مورد رفتار خود و رفتار ديگري بكار مي برند .به عبارتي انسان مي خواهد درباره ساختار علي محيط خويش هرچه بيشتر شناخت پيداكند و بداند رويدادي كه اتفاق مي افتد به چه انگيزه اي قابل اسناد است (خداپناهي ،1379).
نظريه هاي اسناد بطور كلي دو موضوع اساسي را مورد بحث قرار مي دهند كه عبارتند از عوامل علي و ابعاد عليت . عوامل علي بدين معناست كه افراد موفقيتها و شكستهاي خود را به چه
علتي اسناد مي دهند .به فرض هايدر (1958) به نقل از هيوستن و همكاران (1993) به چهار علت كلاسيك توانايي ، كوشش ، دشواري تكليف و شانس اشاره مي كند اما مي توان اين عوامل علي را از طريق ابعاد نيز مورد بحث قرار داد. مثلاً هايدر به بعد دروني – بيروني بودن اشاره مي كند
. به نظر او استعداد و تلاش از علل دورني و شانس ودشواري تكليف از عوامل بيروني و موقعيتي هستند . واينر به بعد پايداري و قابليت كنترل اشاره مي كند وتوضيح مي دهد كه خلق‌وخو و تلاش هر دو ناپايدارند . ولي خلق و خوبه مراتب كمتر از تلاش قابل كنترل است (سابيني ، 1992).كلي (73-1972) به نقل از لوك بدار و همكاران (1999) ترجمه گنجي (1380) ابعاد تمايز ، ثبات و همرائي (توافق) را بيان مي كند.
نوع اسنادي كه دانش آموزان به پي آمد تحصيلي خود مي دهند با موضوعاتي در ارتباط
است كه پيشرفت تحصيلي را مورد تأثير خود قرار مي دهد. اسنادهاي علي دانش آموزان با انتظارات آنها درباره عملكردهاي آينده ، رفتار تحصيلي آينده و حالات عاطفي دانش آموزان در ارتباط مي باشد. اين تحقيق رابطه دو موضوع جنسيت و پيشرفت تحصيلي را با اسناد مورد بررسي قرار ميدهد. موضوع جنسيت در تحقيقاتي از جمله دوئك و همكاران(1978) به نقل از كريمي(1375)
، بير وسلويا (99-1998)ودر ايران توسط افرادي چون احدي(1373) و بيابانگرد(1370) مورد بررسي قرار گرفته است.احدي(1373)نمونه خود را از دانشجويان انتخاب مي كند وبيابانگرد فقط بعد كنترل را مورد بررسي قرار مي دهد . در صورتي كه اين تحقيق علاوه بر اين كه دانش آموزان را به عنوان نمونه تحقيق انتخاب مي كند سه بعد مهم اسناد شامل بعد ثبات،بعد مكان كنترل و بعد كليت را
مورد بررسي قرار مي دهد. همچنين در مورد رابطه اسناد وپيشرفت تحصيلي نيز تحقيقات زيادي صورت گرفته است.از جمله پترسون و بارات (1978)ولفولك (1993)، وانير (1994).اين تحقيق با توجه به در نظر گرفتن سه بعد مذكور در دو جنس دختر و پسر رابطه اسناد با پيشرفت تحصيلي را مورد بحث قرار خواهد داد.
اهميت وضرورت پژوهش
از آنجايي كه دانش آموزان علت موفقيت و شكست خود را شناسايي مي كنند در بررسي علت و معلولي اين موفقيتها وشكستها نه تنها به استعداد ، كوشش ، دشواري تكليف وشانس استناد مي كنند همين طور در استنباطهاي خود از ابعاد اسنادي از قبيل دروني بودن ، قابليت كنترل و ثبات نيز استفاده مي كنند .از طرفي اسنادها پيشرفت تحصيلي را نيز تحت تأثير قرار مي
دهند.متخصصان تعليم و ترتيب با آگاهي از جوانب مختلف اسناد و رابطه آن با پيشرفت تحصيلي مي توانند به دانش آموزان كمك كنند تابه نتايج مفيدي از نظر تحصيلي دست يابند وبه دانش آموزان ياري دهند تابه كشف علل موفقيت وشكست بپردازند واز اين طريق عملكرد خود را بهبود بخشند
(كريمي ،1375).
همچنين معلمان مي توانند شاگردان را تشويق كنند تا شكست خود را به عواملي ربط دهند كه مي توان آنها را كنترل كرد. در آن صورت مي توان از نتايج زيان آور شكست در دانش آموزان تا حدي پيشگيري كرد(بريج ،2001).
با توجه به نياز دانش آموزان و مربيان از شيوه هاي اسناد دهي مطلوب و مناسب و همچنين پيشگيري از نتايج زيان آور پي آمدهاي تحصيلي در دانش آموزان ضرورت تحقيق و پژوهش در اين زمينه لازم و ضروري به نظر مي رسد.
سوالات پژوهش
با توجه به تحقيقات انجام شده در اين زمينه مانند بريج (2001) ، هاستون (1994)، بيروسلويا (99-1998)، ولفولك (1993) و تحقيقات انجام شده در ايران چون بيابانگرد (1370) واحدي (1373) ، سوالات زير به ذهن خطور مي كند:
1- آيا بين دختران و پسران در ابعاد سه گانه اسناد پس از موفقيت تفاوتي وجود دارد ؟
2- آيا بين دختران وپسران در ابعاد سه گانه اسناد پس از شكست تفاوتي وجود دارد؟
3- آيا بين نوع اسناد و پيشرفت تحصيلي رابطه اي وجود دارد؟
4- كداميك از ابعاد سه گانه اسناد مي تواند پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را تا حدي پيش بيني كند؟
متغيرهاي پژوهش
1- متغيرهاي پيش بين : ابعاد اسناد واسنادهاي علي.
2- متغيرهاي ملاك: پيشرفت تحصيلي.
3- متغيرهاي تعديل كننده: جنسيت (دختر وپسر)
4- متغيرهاي كنترل : سن (ميانگين 5/16 سالگي)، پايه تحصيلي (سال سوم دبيرستان) ، هوش، طبقه اقتصادي و اجتماعي.
تعاريف مفهومي
اسنادهاي علي : عللي كه افراد در برابر رفتار خود يا ديگري استفاده مي كنند ، اسنادهاي علي ناميده مي شود.
ابعاد اسناد:
- بعد دروني –بيروني : افراد ممكن است علت رفتار خود و ديگري را به عوامل دروني و بيروني نسبت بدهند.
- بعد پايدار-ناپايدار: افراد ممكن است علت رفتار خود وديگري را به عوامل پايدار يا ناپايدار نسبت بدهند.
- بعد كلي – اختصاصي : آنچه موجب شكست يا موفقيت شخص شده است تنها در موقعيت خاصي اتفاق افتاده است يا گستره كلي دارد (يعني در تمام موقعيتهاي زندگي اتفاق مي افتد).
تعاريف علمياتي
اسنادهاي علي: با توجه به پرسشنامه سبك اسنادي ASQ (پترسون ، سليگمن ،باير ،آبرامسون ،متالسكي ،1982) در هر موقعيت اولين سوال ، اسنادهاي علي را معين مي كند . فرد ممكن است علت رويداد را به عوامل مختلفي اسناد دهد .ولي عمده ترين و مهمترين علت مدنظر مي باشد .
ابعاد اسناد: با توجه به پرسشنامه سبك اسنادي نمره فرد در سوال دوم هر موقعيت بعد دروني، بيروني ، نمره فرد در سوال سوم هر موقعيت بعد پايدار-ناپايدار ونمره فرد در سوال چهارم هر موقعيت بعد كلي-اختصاصي را مي سنجند.
پيشرفت تحصيلي: معدل كلي دانش آموزان در ترم گذشته در كل دروس در دو معدل چهارده و بالاتر (براي دانش آموزان با پيشرفت بالا)و پايين تر از چهارده (براي دانش آموزان با پيشرفت پايين)در نظر گرفته مي شود.
در فصل بعد ما به بررسي نظريه هاي مختلف اسناد كه در دو بعد اساسي علتها وابعاد اسناد متمركز مي شوند، مي پردازيم. همچنين سه بعد مورد نظر در اين تحقيق يعني بعد دروني-بيروني ، بعد پايدار-ناپايدار وبعد كلي و اختصاصي مورد بحث قرار خواهد گرفت. رابطه اسناد با پيشرفت تحصيلي و جنسيت در تحقيقات زيادي مورد بررسي قرار گرفته است. اين تحقيقات نيز در فصل بعدي مورد مقايسه و بررسي قرار خواهد گرفت.
فصل دوم : پيشينه نظري و پژوهشي
خلاصه فصل :دراين فصل ابتدا مفهوم اسناد تعريف مي شود و سپس به بررسي نظريه هاي مختلفي كه در اين زمينه ارائه شده است، مي پردازيم . دو مفهوم اساسي كه در زمينه اسناد وجود دارد شامل اسنادهاي علي و ابعاد عليت توصيف خواهد شد. موفقيت و شكست در حوزه هاي آموزشگاهي ، جنسيت و پيشرفت تحصيلي از موضوعهاي مرتبط با اسناد مي باشد كه در اينجا مورد بررسي قرار گرفته است.
اسناد
قبل از پرداختن به بحث اسناد تعاريفي چند در اين رابطه بيان مي كنيم.
هايدر(1958)به نقل از خداپناهي (1379) مي گويد كه اسناد عبارتست از فرآيندي كه افراد بكار مي برند تا رويدادها(رفتارها) را به عوامل زير بنايي آنها پيوند دهند.
تمز و وريشن (1997)توضيح ميدهند كه اسنادها گمانهايي هستند كه درباره علل رفتار ديگران و خودمان داريم . اين گمانها تأثير عمده اي در ارتباطات اجتماعي دارند .
بارتال (1978)اظهار مي دارد كه اسناد استنباطي است كه يك مشاهده گر درباره علل رفتار خود يا ديگران بعمل مي آورد.
ولفولك (1993) اسناد را اين گونه تعريف مي كند كه اسناد چگونگي تبيينات و توجيهات ودرك موفقيتها وشكست ها مي باشد .
تمز و وريشن در مورد اين كه چرا مردم اسناد سازي مي كنند ، توضيح مي دهد كه عمدتاً ساختن اسنادها به اين دليل است كه مردم نياز به درك رفتار خود و ديگران دارند. فرض اساسي صاحبنظران اسناد براين متكي است كه انسان مي خواهد درباره ساختار علي محيط خويش هر چه بيشتر شناخت پيدا كند وبداند كه چه واقعه اي رخ داده است و اين واقعه به چه انگيزه اي قابل اسناد است.
تمز و وريشن (1997) توضيح ميدهد كه مردم علت رويدادي را جستجومي كنند كه آن رويداد توجه آنها را جلب كند ، تأثير شخصي بر آنها داشته باشد و آن رويداد براي آنها غير منتظره باشد.
نظريات مختلفي رابطه بين رفتار، شناخت وجنبه هاي مختلف اسناد ، دلايل اسناد و تأثير فرآيند اسناد بر رفتار را مورد بررسي قرار مي دهند،نظريات اسنادي بر شناخت و ادراك فرد از رويدادها مبتني بوده و بر اين باورند كه انسانها بر انگيخته شده اند تا ساختار رفتارهاي خويش و رفتار هاي ديگران را هر چه بيشتر مورد بررسي قرار دهند و نسبت به آنها شناخت پيدا كنند.
نظريه هاي اسنادي
يكي از نظريه پردازاني كه بعنوان پرچمدار نظريه اسناد محسوب مي شود هايدر است.هايدر هم در زمينه علتها و هم در زمينه ابعاد اسناد به بررسي و تحقيق پرداخته است.
هايدر (1958)
هايدر براي اولين بار در مورد علل رفتار و رويدادها و درك اين علل و توضيحاتي كه افراد در اين رابطه بكار مي برند صحبت مي كند. او اعتقاد دارد كه انسانها همواره در پي شناخت و ارزيابي محيط هستند . هايدر رفتار را تابعي از عوامل فردي و محيط مي داند.
(عوامل محيطي ، عوامل فردي) تابعي = رفتار B =F(P ,E )
هايدر دريافت كه اگر چه تببين هاي فراواني بر رويدادهاي مختلف وجود دارد، اما مناسب است كه آن تببين ها را در دودسته عمده و اساسي شخصي (دروني) و موقعيتي (بيروني) تقسيم كنيم(سابيني ،1992). چنانچه انسان در شناخت و ارزيابي عوامل دروني و بيروني دچار اشتباه گردد يا تنها يكي از عوامل را مورد توجه قرار دهد دچار خطاي اسنادي مي گردد. بنابراين اگر عوامل به درستي شناخته نشود و مورد تجزيه و تحليل قرار نگيرد ممكن است انتظارات غلطي در فرد
شكل بگيرد واين انتظارات مباني رفتار آينده فرد تلقي شود.بدين ترتيب قضاوت ما در يك موقعيت وامكان دگرگوني آن در آينده تا حد زيادي به اسنادما به عوامل دروني و بيروني بستگي دارد .
(خداپناهي ،1379).
هايدر در يك طبقه بندي عوامل را به سه دسته پايدار و ناپايدار ، دروني وبيروني و قابل مهار و غير قابل مهار تقسيم مي كند .به فرض كوشش شخصي به عنوان يك عامل دروني و قابل مهار مي باشد .در صورتي كه كوشش فرد ديگر به عنوان يك عامل بيروني قابل مهار مي باشد ويا توانايي شخص به عنوان يك عامل دروني ، غير قابل مهار و پايدار توصيف شده است درصورتيكه دشواري تكليف به عنوان يك عامل بيروني ، غبر قابل مهار وپايدار در نظر گرفته شده است.
مهار
پايايي متغير
عوامل قابل مهار غير قابل مهار
پايدار ناپايدار پايدار ناپايدار
دورني كوشش پايدار شخصي كوشش‌ناپايدارشخصي توانايي شخصي نوسان‌توانايي‌شخصي خستگي‌شخص‌خلق‌وخو
بيروني كوشش‌پايدار‌فرد‌ديگر كوشش‌ناپايدار فردديگر توانايي فرد ديگر دشواري تكليف نوسان توانايي فرد ديگر شانس خستگي خلق و خو
جدول 2-1-طبقه بندي ادراك موفقيت و عدم موفقيت (خداپناهي،1379)
جونز و ديويس ديگر نظريه پردازان روانشناسي اجتماعي در پي شناخت افراد از طريق مشاهده و استنباط از رفتار مي باشند كه در ذيل به توصيف آن مي پردازيم.
نظريه جونز وديويس (1956)
جونز و ديويس نظريه خود را بنام استنباط متناظر در سال (1965) اينطور بيان كردند كه هدف فرآيند اسناداستنباط از رفتار مشاهده شده و تطابق آن رفتار با خصوصيات پايدار در فرد مي باشد .به عبارتي اين نظريه به يك موضوع اساسي مي پردازد واينكه چگونه خصوصيات افراد را از روي رفتارشان استنباط كنيم. چنين استنباطي ضروري است زيرا مردم از خود علائمي كه صفات ثابتشان را آشكار كند بروز نمي دهند .بنابراين اگر مايل باشيم كه افراد پيرامون خود را بهتر بشناسيم ودرك كنيم بايستي رفتار آنها را مشاهده كنيم و براي نيل به نتايجي درباره آنان از اين مشاهده آگاهي دهنده استفاده كنيم.
جونز و ديويس بيان مي دارند كه استفاده از رفتار ديگران به عنوان راهنمايي براي درك انگيزه ها يا صفات پايدارشان مي تواند ما را بطور جدي به اشتباه بيندازد.بر طبق ديدگاه جونز وديويس اين تكليف دشوار را بايد از طريق توجه روي انواع معيني از اعمال كه به احتمال زياد در اين خصوص آگاهي دهنده اند انجام دهيم. اول اينكه رفتارهايي كه به نظر مي رسد آزادانه انتخاب شده اند
در نظر بگيريم و رفتارهايي كه به گونه اي بر فرد تحميل شده اند كنار بگذاريم و دوم اينكه توجه دقيق خود را بر رفتارهايي متمركز كنيم كه اثرات غير متعارف توليد مي كنند . از نظر جونزوديويس تلاش براي درك افراد بايستي بيشتر روي اعمالي متمركز گرددكه از مطلوبيت اجتماعي كمتري برخوردار است (ماليم ،2000)
هارولد كلي در ادامه تحقيقات انجام شده در زمينه اسناد به موضوعي در روانشناسي اجتماعي مي پردازد كه از اهميت خاصي برخوردار است او براي بررسي و درك بيشتر رفتارهاي اجتماعي سه معيارثبات ، تمايز وهمرايي را بيان مي كند كه در اينجا به توضيح آن مي پردازيم .
نظريه كلي (73-1972)
هارولد كلي در سال (73-1972) تئوري مشهوري را درباره معيار سه بعدي براي كمك به تعيين رفتار بيان كرد.او مطرح مي كند كه عمل شخص بطور عمده ناشي از علل بيروني يا علل دورني است واين علل روي سه بعد اساسي تمركز دارند. اين سه بعد عبارتنداز :
1- همرايي يا توافق كه به گستره‌اي اشاره دارد كه ديگران نيز نسبت به يك رويداد يا محرك خاص به شيوه اي يكسان واكنش نشان ميدهند.
2- ثبات كه به گستره‌اي اشاره مي كند كه فرد به رويداد يا محرك در موقعيتهاي ديگر نيز به شيوه اي مشابه واكنش نشان ميدهد.
3- تمايز كه به گستره‌اي اشاره دارد كه فرد نسبت به رويداد يا محركهاي مختلف به شيوه اي يكسان واكنش نشان نخواهد داد(بارن ،1992).
طبق نظركلي (1972)به نقل از لوك بدار و همكاران (1999) ترجمه گنجي (1380) مابه شيوه مشابه عمل مي كنيم تا بدانيم كه مثلاًچرا وقتي به دوستمان زنگ زديم با سردي پاسخ داد. نظريه كلي اسناد را از طريق ادراك رابطه بين رفتار وعلت رفتار كه در طول زمان و بطور منظم تغيير مي يابد ، تبيين مي كند . از نظر كلي در اين زمينه سه سوال به ذهن ما مي رسد:
1- آيا دوست من، هر وقت كه به او تلفن مي زنم به همين شيوه عمل مي كند؟ (معيار ثبات)
2- آيا دوست من، تنها زماني كه من به او تلفن مي زنم به همين شيوه عمل مي كند؟ (معيار تمايز)
3- آيا هر وقت كه به يك نفر تلفن مي زنم به همين شيوه پاسخ مي دهد؟(معيار همرايي)
به نظر كلي ثبات، تمايز و همرأئي معيارهايي هستند كه براي بيان رفتار ديگران بكار مي بريم. پاسخ مثبت به سه سؤال بالا موجب مي شود كه ما به اسناد بيروني حكم كنيم.
پاسخ منفي به سه سؤال بالا براي ما ارزش نخواهد داشت. زيرا علت خارجي رفتار دوستانمان خودما خواهيم بود. زماني كه ما رفتار ديگري را به تركيبي از اين عوامل نسبت دهيم يعني تركيبي از اسنادهاي دروني و بيروني پاسخ به سؤالات اول و دوم مثبت و پاسخ به سؤال سوم منفي خواهد بود.
پژوهشهاي زيادي نشان داده اند كه ما واقعاً درباره علل رفتار ديگران به روشي كه كلي پيشنهاد مي كند فكر مي كنيم(ديويسن ونيل ، 2001)
جمع آوري اطلاعات درباره همرايي ثبات و تمايز در مورد رفتار ديگران نياز به تلاش بيشتري دارد. در حقيقت تعجبي ندارد كه افراد تمايل به دور شدن از چنين فعاليتهاي
شناختي دارند و به آساني از رفتار ديگران نتيجه گيري مي‌كنند. آنها از تجارب گذشته خود استفاده كرده و ياد گرفته اند كه رفتارهاي خاصي را به عوامل دروني و رفتارهاي ديگري را به عوامل بيروني اسناد بدهند. براي مثال بيشتر مردم اعتقاد دارند كه موفقيت ناشي از عوامل توانايي و كوشش است(دو عامل دروني)، بنابراين وقتي آنها به يك فرد موفق روبرو مي شوند فرض مي كنند كه اين
پي آمد ناشي از يك يا چند عوامل دروني است و برعكس بيشتر مردم خنديدن با صداي بلند را عموماً به يك عامل بيروني اسناد مي دهند (وجود عوامل خنده آور) در صورتيكه چنين نتيجه گيري سريع ميتواند اشتباه باشد. موفقيت به همان اندازه كه ناشي از عوامل دروني است ميتواند ناشي از عوامل بيروني باشد.. بعضي از افراد اظهار ميدارند كه وقتي تحت فشار قرار مي گيرند موفقيت
كسب مي كنند. به عبارتي اشاره مي كنند كه شانس يك علت عمده در پيشرفت آنها بوده است. مشابه با اين گاهي مردم به خاطر يك علت دروني مي خندند. (به خاطر چيزي كه به ذهن مي آورند مي‌خندند)
بطور كلي افراد زماني مي توانند تحليل درست و دقيق از يك رويداد داشته باشند كه آن رويداد غير قابل انتظار و غير معمول باشد. چون در آن صورت نمي توانند توضيح آسان و سريع از آنچه را كه در يك موقعيت خاص مشاهده كرده اند، داشته باشند (بارن،1992).
با توجه به اينكه تحقيق حاضر از نظريات سليگمن و همكارانش استفاده كرده است لازم است اين نظريه نيز مورد بررسي قرار گيرد. اساس نظريه سليگمن، درماندگي آموخته شده است كه به تفضيل خواهد آمد.
نظريه سليگمن(1975)
سليگمن و همكارانش در سال (1975) در ضمن آزمايشات مربوط به شرط سازي حيوانات پديده درماندگي آموخته شده را كشف كردند. بررسيهاي اوليه سليگمن و همكارانش نشان داد كه وقتي موجود زنده در مقابل رويدادهاي غير قابل كنترل قرار ميگيرد اين كنترل ناپذيري به موقعيت هاي ديگر زندگي او تعميم مي يابد. و باعث غير فعال شدن و ناتوان شدن موجود مي گردد.
در آزمايشي كه توسط سليگمن در سال (1988) انجام شد حيوانات را در دو گروه مورد آزمايش قرار دادند گروه اول شوك هاي قابل كنترل دريافت كردند و يا گاهي اصلا شوكي دريافت نمي كردند. در مقابل بر گروه دوم در تمام شرايط شوك غير قابل كنترل و گريز ناپذير وارد شد. او به اين نتيجه
رسيد كه حيواناتي كه قبلا شوكهايي قابل كنترل دريافت كرده بودند يا اصلا شوكي دريافت نكرده بودند به محض اينكه واكنش آنها به يك رويداد كارگر مي افتد آن را فرا مي گرفتند و ادامه مي دادند در صورتيكه براي حيواناتي كه شوك گريز ناپذير وارد شده بود در مقابل رويدادهاي بعدي غير فعال و ناتوان بودند. سليگمن اثبات كرد كه چنين اثرات درماندگي مي تواند به گونه هاي حيواني و شرايط ديگر عموميت پيدا كند (كومر، 1995).
