مقاله در مورد علوفه و یونجه

بخشی از مقاله

علوفه و یونجه

به نام خدا
مقدمه:
1-3- اهميت وارزش غذايي علوفه يونجه به حدي است كه موجب شده به ملكه نباتات علوفه اي شهره گردد . خاستگاه و مركز پيدايش يونجه به نام علمي Medicago satival ايران زمين است .
يونجه يكي ازمهم ترين گياهان علوفه اي براي حيوانات اهلي است . زيرا داراي مقدار زيادي پروتئين ، ويتامين هاي مختلف ، انرژي و قابليت هضم پذيري بالاست . همچنين در مخلوط علوفه يونجه براي حاصلخيزي خاك ، اصلاح ظرفيت نگهداري آب و خاك به صورت مالچ و استخراج مواد معدني و نيتروژن در لايه پاييني استفاده مي شود .

- كشت يونجه سابقه اي بسيار طولاني دارد به طوري كه قدمت آن به ابتداي تاريخ تمدن مي رسد . كشت يونجه در اكثر نقاط دنيا رايج بوده و روز به روز به سطح زير كشت آن افزوده مي شود . بهترين شرايط براي رشد ونمو يونجه در مناطق خشك ، آفتابي ، گرم و با آب فراوان انجام مي گيرد .
- تركيب صفات زير به همراه سازگاري گسترده به محيط هاي متنوع يونجه را به عنوان يك محصول منحصر به فرد معرفي نموده است اين صفات عبارتند از :
- ظرفيت رشد مجدد سريع
- توانايي تثبيت بيو لوژيكي نيتروژن
- مقاومت به سرما و گرما
- مقاومت به خشكي
- دارا بودن دورۀ خاك
- كيفيت مناسب علوفه
- هضم پذيري بالا
- مغذي بودن
- واكنش پذير بودن به مديريت خوب
- قابليت ذخيره و انبار كردن
- قابليت استفاده به صورت چراي مستقيم ، كود سبز

- قدرت رقابت با علف هاي هرز
- تكثير به وسيله بذر ، ريزوم ، استولون
- پايا و چند ساله بودن
توليد يونجه با عملكرد بالا مستلزم خاكهاي عميق است كه توان ذخيره فراوان آب جهت عرضه در مدت طولاني فصل رشد داشته باشد همچنين براي توليد يونجه با عملكرد بالا نياز به مقادير زيادي آب از طريق بارندگي، اب ذخيره اي و يا آبياري است. يونجه به ازاي توليد يك تن علوفه در 6/0 هكتار است در سال نياز به تقريبا 15 سانتي متر آب در ناحيه ريشه دارد. علاوه بر اين خاك هايي كه در آن يونجه كشت مي شود بايستي PH نزديك خنثي (6/6-5/7 )داشته و به اندازه كافي حاصلخيز براي عرضه مقادير زياد مواد غذايي باشند. فوايد داشتن PH مناسب عبارتند از :
- كاهش حلاليت عناصر محلول سمي

- افزايش دسترسي به مواد غذايي ضروري
- افزايش فعاليت ميكروارگانيسم هاي خاك
- تثبيت بهتره نيتروژن
با برداشت حدود يازده تن علوفه در هكتار تقريبا 45 كيلوگرم فسفر (P) ، 90 كيلوگرم كلسيم و 198 كيلوگرم پتاسيم (k2O) از خاك هارج مي گردد. از امداد خارج شده فوق بايستي با استفاده از كودهايي كه بر اساس تجزيه خاك تعيين مي شوند به خاك باز گردانده شود .
در تمام انواع خاك ( شني ، لومي و رسي ) مي توان يونجه را كشت نمود . با اين حال بايستي خاك به خوبي زهكشي شود تا از ابتدا به بيماري هاي ريشه و جلوگيري و همچنين اجازه جريان اكسيژن كه براي تثبيت نيتروژن به وسيله باكتري Rhizobiam لازم است ، داده شود . خاكهاي با PH نزديك خنثي به علت در دسترس قرار دادن مواد غذايي و فعاليت باكتري Rhizobiam براي توليد مطلوب يونجه مناسب هستند .
2-3- گياهشناسي يونجه
1-2-3- بذر
بذر يونجه درون غلاف ، نيام يا پيله كه مارپيچي يا حلزوني شكل است و داراي 2 تا 4 پيچش است تشكيل ميگردد . در طول مدت رسيدن نيام يونجه ، بذور داخل آن به هم نزديك شده و به علت رشد خارجي سه گوش به نظر ميرسند . طول و عرض بذور رسيده، به ترتيب 5/2 و 5/1 ميلي متر و ضخامتشان حدودا يك ميلي متر است . نيام در گونه هاي مختلف يونجه به اشكال مختلف مي باشد(شكل 1-3 )
بذررسيده يونجه زرد روشن يا سبز زيتوني تا قهوه اي است . به طور كلي بذر يونجه كوچك و ريز است و وزن هزار دانه آن از 5/2 تا 5/3 گرم متغير است . در هر گرم وزن يونجه 300 تا 40

0 بذر وجود دارد .
بذر يونجه داراي دو لپه (Cotylidon) ، يك ريشه چه ، يك اپي كوتيل ، آندوسپرم و پوسته رنگي يا تستا و ناف است . در انتخاب بذرمرغوب و مناسب جهت كشت ، سنگيني و خوش فرمي آن از فاكتورهاي مهم به شمار ميرود . هر چه قدر پوسته بذر سفت ، سخت و سالم باشد قدرت انباري بيشتري خواهد داشت . مدت زمان انبارداري به طوري كه خصوصيات بذر براي كشت حفظ

شود 1-2 سال است . به طور كلي هر چه بذر نامناسب و مدت نگهداري در انبار زياد باشد درصد جوانه زني بذور يونجه كاهش مي يابد . آزمايش ها نشان داده كه بذور سالم ومرغوبي كه در شرايط مناسب انبارشده اند بعد از چهارسال در صد جوانه زني شان 10 درصد كاهش يافته است . لذا هنگام كاشت بذور يونجه مخصوصاً در صورت عدم اطمينان از طول عمر بذر و شرايط انبار داري بايستي تست جوانه زني انجام گيرد . براي تعيين درصد جوانه زني بذوريونجه را روي كاغذ صافي مرطوب در دماي 20 درجه سانتيگراد قرار داده و اولين شمارش بعد ازچهارروز و آخرين شمارش بعد از هفت روز انجام مي گيرد ( شكل 1-3 بذور يونجه )

2-2-3- گياهچه
با قرار گرفتن بذريونجه در خاك وجذب رطوبت ريشه راست و مستقيم وبدون انشعاب ازريشه چه بوجود مي آيد ( شكل 2-3 ). به موازات پيدايش ريشه اوليه ، محور زير لپه (هيپوكوتيل ) طويل شده و باعث خارج شدن ازخاك مي شود . در اين زمان گياه به زيادي وكمبودرطوبت ، شوري خاك وسله بستن خيلي حساس است . زماني كه هيپوكوتيل از خاك خارج مي شود فقط داراي دو لپه بصورت برگ هاي متورم است . بعد از مدتي اين لپه ها از بين رفته و از مركز آن اولين برگ با دمبرگ بلند خارج مي شود . برگ اوليه ساده و قلبي شكل بوده و شباهتي به برگچه هاي اصلي يونجه ندارد . باگذشت زمان نخستين برگ مركب يونجه با سه برگچه به وجود آمده و با ادامه رشد ونمو به تدريج ساير برگ هاي مركب ظاهر مي شوند .

3-2-3- ريشه
يونجه علاوه بر ريشه اصلي كه راست ومستقيم است ريشه هاي جانبي نيز دارد كه سيستم ريشه اي قوي براي يونجه ايجاد كرده و خود عامل مهمي براي مقاومت گياه در برابر عوامل نامساعد ونيزجذب مواد غذايي از لايه هاي پاييني خاك به شمار ميرود . همچنين ريشه گياه اجازه جذب آب از اعماق زمين را داده ( تاعمق حدود 5 متر يا بيشتر) كه باعث مقاومت گياه در برابر خشكي هاي طولاني مدت مي شود . علاوه بر اين به علت همزيستي ريشه يونجه با نژادهاي باكتري Rhizobium در گرۀ تثبيت كننده نيتروژن ( شكل 3-3 ) در حاصلخيزي خاك نيز بسيارموثراست ، به طوري كه بعد از مدتي نيازي به كاربرد نيتروژن در مزارع يونجه نخواهد بود . در مزارع يونجه با گذشت زمان بتدريج ساقه هاي خزنده روي زمين ( استولون ) و نيز ساقه هاي خزنده زير زمين ( ريزوم ) بوجود مي آيد .
4-2-3- ساقه
ساقه اصلي يونجه تو پر و از سلول پارانشيمي نسبتاً بلند و فشرده اي پرشده و تقريباً چهار گوش است . ساقه اصلي يونجه انشعابات زياد و نسبتاً ظريفي دارد . ساقه يونجه در نزديك سطح خاك ، انشعابات زيادي توليد مي كند كه به مرور زمان ضخيم وچوبي شده و طوقه را به وجود مي آورد . باگذشت زمان از طوقه ساقه هاي كوتاه و منشعب و ضخيم بوجود مي آيد .كه ساقه هاي اصلي و بلند يونجه را بوجود مي آورد . بعد از چيدن يا رسيدن يونجه ساقه ديگري از ساقه

قبلي از محل طوقه خارج مي شود . تعداد ساقه هاي يونجه از 5 تا40 عدد متغير است . ارتفاع ساقه يونجه در ارقام مختلف در هر يك از اين چين ها ، مناطق گوناگون و خاك هاي مختلف متفاوت بوده و از 60-100 سانتي متر متغير است . ساقه هايي كه دائماً توليد مي شوند راست ، نرم و كرك دار بوده و در محل خروج برگ ها انشعابات كوتاهي پيدا مي كند .

5-2-3- برگ
برگ يونجه مركب بوده ودرمحل انشعابات ظريف ساقه بوجود مي آيند . برگچه ها كشيده ، طويل ودر يك سوم انتهايي دندانه دار هستند . برگچه ها داراي يك رگبرگ اصلي هستن

د كه تا انتهاي برگچه كشيده ميشود و از اين رگبرگ اصلي برگچه ( رگبرگچه ) رگبرگچه هاي فرعي منشعب مي شوند ( شكل 4-3 ).
برگ مركب به وسيله دمبرگ به ساقه وصل شده ودرمحل اتصال دمبرگ به ساقه دو گوشوارك (stipule ) باريك وجود دارد كه به دمبرگ متصلند . هر كدام از گوشوارك ها ، زائده باريك و بلند در انتها و دندانه هاي ظريف و كوچك در قاعده دارند .
برگچه هاي يونجه تخم مرغي شكل بوده و در سطح زيري از كرك هاي فراواني پوشيده شده است . تراكم كرك ها دردر سطح رويي برگ كمتر است . برگچه ها سبز تيره هستند . برگچه مياني داراي دمبرگ كوتاهي است در حالي كه برگچه هاي كناري فاقد دمبرگچه بوده و مستقيماً به دمبرگ وصل مي شوند .

6-2-3- گل
تغيير حالت گياه ازرشد ونمورويشي به زايشي با توليد گل هاي يونجه آغاز مي شود . توليد شاخه هاي گل دربهاراز دهمين تا چهاردهمين گره از طوقه يونجه و در فصل تابستان از ششمين تا دهمين گره صورت مي گيرد . ( شكل 5-3 ) . بعضي از يونجه هايي كه در بهار به گل مي نشينند ارتفاع ساقه بيشتري دارند و بر عكس در تابستان ارتفاع ساقه كوتاه تري دارا هستند . هنگام تشكيل گل ، برآمدگي بافت مريستم درمحوربرگ بوجود مي آيد و از هر برآمدگي يك گل آذين بوجود مي آيد . هر گل يونجه ، داراي يك كاسه ( با پنج كاسبرگ هم اندازه ) و يك جام ( با پنج گلبرگ به نام هاي درفش يك عدد و بال و ناو هر كدام دو عدد ) ، ده پرچم و يك مادگي است (شكل 5-3 ) . رنگ گل ارقام مختلف و گونه هاي جنس Medicago ممكن است بنفش ، سفيد ، زرد ، و يا رنگارنگ باشد . گل يونجه داراي خصوصيات خاصي است از اين رو تعداد محدودي از حشرات در گرده افشاني يونجه مؤثر هستند به خاطر اين ويژگي و نيز پلي پلوئيدي بودن يونجه عوامل موثر در گرده افشاني يونجه كمتر اثر دارند .
در هنگام آزاد شدن اندام هاي جنسي ، كيسه بساك تركيده و دانه هاي گرده بفراواني در روي كلاله مادگي قرارميگيرند . بااين حال مشكل عمده در گرده افشاني يونجه غشاء كوتيكولي موجود در روي كلاله است كه مانع از ترشح مواد توسط كلاله مي شود . اين غشاء بعد از آزاد شدن اندام هاي جنسي از بين ميرود وازاين طريق امكان باروري ناشي ازگرده افشاني فراهم مي گردد . عمل آزاد شدن اندامهاي جنسي از درون ناو را مي توان به عواملي مانند فشار وارده از طرف سلولهاي مربوط به اندامهاي جنسي ، فشار مكانيكي وارده توسط حشرات و عوامل محيطي مانند باران ، باد ودرجه حرارت مربوط دانست .
در گرده افشاني غير مستقيم يونجه ، تعداد گل هاي تشكيل شده زيادتر و تعداد بذر در هر نيام بيشتر است علت اين پديده به عواملي مانند 1) خود ناسازگاري نسبي بيشتر بوته هاي يونجه 2) اختلاف ادامه حيات تخمك هاي بارور شده كه داراي جنين و آندوسپرم خود گشن شده و هيبريد شده هستند مربوط مي شود . گل آذين يونجه بصورت خوشه مركب است كه از محل محور برگ خارج مي گردد كه دمگلي به اندازه دمبرگ برگ مركب يا طويل تر از آن دارا مي با

شد . ميوه يونجه نيامي باشكل خاص است . در اثر رشد سريع طرف داخلي نيام ، پيچشي در نيام توليد مي گردد . نيام داراي چند بذر است . بذور شكل كم وبيش قلوه مانند داشته و برنگ زرد يا قهوه اي روشن ديده مي شوند .

پيوست
ارقام يونجه :ي بعد ميزان محصول اين ارقام بيشتر و مطمئن تري است جهت انتخاب ارقام يونجه محلي يونجه بايستي به وضع جغرافيايي محل رشد گياه توجه نمود بعنوان مثال چنانچه ارقام يونجه مقاوم به سرما مورد نظر باشد بايستي از يونجه هاي بومي مناطق سردسير ( مانند يونجه همداني) كه به احتمال قوي داراي عوامل وراثتي مقاوم به سرما هستند استفاده نمود .
ارقام يونجه موجود در بازارهاي دنيا را بر حسب منطقه جغرافيايي آنها نامگذاري مي كنند لذا ارقام مختلف يونجه خارجي به نام هاي يونجه آرژانتين، جنوب افريقا ، يونجه پرواس (مبدأ جنوب شرقي فرانسه ) ، يونجه بوفالو(مبدأ كانزاس ايالت متحده ، آمريكا ، يونجه ويليامس بورگ ( مبدأ كانزاس ) ، يونجه تالنت ( مبدا فرانسه ) ، يونجه تركستان ، يونجه (مبدا تركمنستان ) ، يونجه هارايسان ( مبدا تركستان ) ، يونجه اورستان ( مبدا تركستان ) ، يونجه گريم ( مبدا آلمان ) ، يونجه كوزاك ( مبدا روسيه ) يونجه كانادايي ، يونجه رولاك (مبدا هندوستان) ، يونجه بالتيك ، يونجه هارديگان ( رقم اصلاح شده مخصوص مناطق مرطوب و نسبتاً مرطوب ) ، يونجه رنجر ( رقم اصلاح شده از يونجه هاي كوزاك 45% ، تركستان 45% ، لاداك 10% ) ، يونجه آتلانتيك ، يونجه ناراگامنت ( يونجه اصلاح شده ) .

ارقام مختلف يونجه ايراني :
رقم هاي يونجه موجود در ايران بر اساس نام ناحيه اي كه در آنجا كشت مي شود نامگذاري شده اند .
1) يونجه همداني :
مشخصه بارز اين رقم رشد و نمو در مناطق سرد و مقاومت زياد به سرماي زمستان است . يونجه همداني نسبت به يونجه رنجر كه در گذشته براي كشت در مناطق سرد سير توصيه مي شد مزاياي زيادي دارد . يونجه همداني رشد نسبي داشته و ساليانه بيش از 5-4 چين بيشتر توليد نمي نمايد .
يونجه همداني داراي ساقه هاي بلند خشبي با شاخ و برگ نسبتاً كم و ارتفاع بوته ها به طور متوسط تا 85 سانتي متر يونجه همداني به آب نياز فراواني دارد . هر 10-8 روز بايستي آبياري شود . حداكثر عملكرد اين رقم در زمان ظاهر شدن حدود گل ها است .
2- يونجه يزدي :
مشخصه بارز يونجه يزدي كيفيت و عملكرد بالاست . اين رقم خاص مناطق معتدله است كه البته مي توان در مناطق نسبتاً گرم و خشك نيز كشت نمود . ارتفاع بوته 60-50 سانتي متر ولي داراي شاخ وبرگ نسبتاً زياد و برگ هاي بزرگتر است .
يونجه يزدي ساليانه تا هفت جين توليد مينمايد به همين خاطر به يونجه هفت چيني نيز معروف است .
3- يونجه بغدادي :
يونجه بغدادي مخصوص مناطق گرمسيري است به همين خاطر در نواحي جنوبي ايران و استان خوزستان كشت مي شود . از مشخصات بارز مقاومت به گرماست بطوريكه در شرايطي مانند استان خوزستان با گرماي سوزان بدون ركود در سرتاسر سال رشد مي

كند . يونجه بغدادي ارتفاع بلندي داشته كه بيش از 1 متر نيز مي رسد بطور متوسط ساليانه 10 چين توليد مي نمايند .
4- يونجه بمي : يونجه بمي مانند يونجه بغدادي مخصوص مناطق حاره اي يا گرم است . ارتفاع متوسطي 65-60 cm داشته وبرگ هاي نسبتاً بزرگي دارد . اين رقم نيز ساليانه مي تواند تا بيش از 10 چين توليد نمايد . اين رقم نيز مانند رقم يزدي به يونجه هفت چين معروف است .
1- درجه حرارت مورد نياز يونجه :
يونجه در مقابل تغييرات دماي محيط حساس نيست و طبق آزمايش هاي ان

جام شده ثابت گرديده كه گياه مي تواند دماي 60-50 درجه سانتي گراد زير صفر تا 50 درجه سانتيگراد بالاي صفر را بدون صدمه ديدن تحمل نمايد . يونجه با ريشه هاي عميق اش در مناطق نسبتاً خشك وكم آب مقاومت مي كند و حتي بعد از چند سال كه از رشد آن گذشت توانايي آن را دارد كه از آب تحت الارضي واقع در عمق چند متري سطح زمين نيز استفاده كنند . كشت يونجه درمناطق كوهستاني وسردسير نيز رايج است ولي ساليانه بيش از 4-2
جين بيشتر محصول توليد نمي كند بر عكس در مناطق گرم مانند جلگه خوزستان كه ارتفاع زيادي از سطح دريا ندارد با كشت و كار مناسب تا 10 چين در سال مي توان يونجه برداشت نمود .

2- رطوبت مورد نياز يونجه :
در مناطقي كه بارندگي بيش از اندازه است و يا زمين مرطوب است يونجه محصول خوبي توليد نمي نمايد . در خاكهايي كه بيش از حد مرطوب است و يا در خاكهاي اسيدي كه كمبود آهك دارند عملكرد يونجه رضايت بخش نيست
اصولاً يونجه را نبايستي در خاكهايي كه زهكشي نشده اند و يا عمل تصفيه در آنها به خوبي انجام نگرفته است كشت نمود .
ريشه يونجه نياز به اكسيژن زيادي دارد لذا در خاكهاي مرطوب و رسي كه فاقد اكسيژن هستند مناسب براي ريشه يونجه نيست . توصيه مي شود در مناطق با بارندگي زياد يونجه را بصورت مخلوط با ساير گياهان علوفه اي كشت نمود .
3-3- عمليات زارعي كاشت يونجه
يكي از عوامل بسيار مهم در توليد محصول بهينه يونجه انتخاب زمين و تهيه بسته مناسب است . با اجراي عمليات صحيح كاشت ، انتخاب بذر مرغوب و نيز تهيه مناسب بستر و عوامل ديگر مي توان زراعت مطلوبي را ايجاد كرد .
در انتخاب زمين براي زراعت يونجه بايستي دقت فراواني نمود زمين براي كشت يونجه بايستي خاكي حاصلخيز شني رسي يا رسي شني و عاري از علف هاي هرز باشد ( به همين منظور كشت يونجه بعد از نباتات وجيني مي شود ) همچنين زمين كشت يونجه بايستي مسطح بوده و در اراضي مكانيزه ، شيب بايستي يك تا 2 در هزار در نظر گرفته شود . از طرف ديگر خاك بايستي داراي ساختماني باشد كه در آن به آساني تهويه انجام گيرد .
ايران يكي از مناطق مناسب براي كشت يونجه است . در اين ميان علاوه بر بومي بودن و سازگاري گياه با شرايط آب وهوايي ، خاك نيز در اين موقعيت نقش بسزائي داشته است . از عوامل مهمي كه در توليد بهينه اين محصول نقش داشته آهك است . به طور كلي اغلب خاكهاي ايران آ

هكي بوده و به همين دليل براي زراعت يونجه مناسب اند . چونكه چنين خاكهايي كلسيم و منيزيم مورد نياز يونجه را تأمين كرده و نيز باعث حفظ تعادل PH مناسب براي كشت يونجه مي شوند .
PH مطلوب براي كشت يونجه حدود هفت (خنثي ) است . PH هاي بالاتر از هفت براي كشت يونجه مناسب ولي PH هاي كمتر از هفت نامناسب اند.
به همين خاطر در هاشيه درياي خزر يا يونجه به عمل نمي آيد و يا در صورت پاگرفتن زراعت ، محصول ناچيز و با طول عمر كوتاه توليد مي نمايد . لذا در صورت نياز به كشت يونجه در خاكهاي اسيدي اضافه نمودن آهك يكي از برنامه هاي مهم مديريت مواد غذائي و PH خاك است كه حتماً

بايستي لحاظ گردد . براي اين كنظور بايستي آهك را حدوداً شش ماه قبل از كشت و يا نصف آن را قبل از كشت و بقيه را به صورت سرك ( فرم هيدراته ) بعد از كشت مي توان اضافه نمود .

1-3-3 تهيه زمين
به طور كلي كشت يونجه در بهار و پائيز امكان پذير است و هر كدام محاسن و معايبي دارد . براي تهيه زمين در كشت هاي بهاره ابتدا بسته به ساختمان خاك شخم عميق يا خيلي عميق (25 تا 30 سانتي متر ) در پائيز و قبل از بارندگي زده مي شود . شخم در پائيزباعث ذخيره آب باران و از بين رفتن نسبي علف هاي هرز مي گردد . بعد از مساعد شدن شرايط در بهار در صورت نياز ، شخم ديگري در جهت عمود بر شخم پائيز ، زده مي شود كه سبب خرد شدن كلوخه ها و علف هاي هرز باقيمانده مي گردد .
بعد از شخم زدن ديسك زده مي شود و بلافاصله بقاياي گياهي و ريشه هاي علف هاي هرز با استفاده از دندانه يا هرس جمع آوري مي گردد . بعد از هرس بايستي زمين تسطيح شود كه اين عمل براي آبياري مناسب ونيز برداشت راحت تر مخصوصاً در اراضي مكانيزه بسيار مهم است . عمل تسطيح به وسيله ماله (Leveler ) دو بار و عمود بر هم انجام مي گيرد . سپس بذر پاشي با دست يا با ماشين بذر كار انجام مي گيرد . با توجه به نياز خاك كه با تست آن قبل از كشت انجام ميگيرد ممكن است كود نيز مورد نياز باشد كه مي توان همراه كاشت بذر به خاك داد .
2-3-3 كشت بذر
1- بذر به دو طريق در مزرعه كشت مي شود : 1 ) بذر پاشي با دست و يا دستگاه قابل حمل به وسيله انسان . 2 ) بذر پاشي به وسيله ماشين هاي بذر افشان .
مسئله مهم در بذر پاشي ، پاشيدن يكنواخت بذر است . به همين خاطر در مناطق مختلف معمولاً بذر پاشي به وسيله دست توسط افراد با تجربه انجام مي گيرد .
روش ديگر بذر پاشي استفاده از ماشين هاي بذر افشان است . بذر پاش Cultipacker مانند بذر پاشي Brillian بذر را روي سطح خاك پاشيده و سپس به وسيله ماله آن را به داخل خاك فشار مي دهد .
اين بذر پاشها بذور را در عمق ثابت و در تماس خوب با خاك قرار مي دهند . بذر پاشهاي نواري بذور را به صورت رديفي ، معمولاً با فاصله 5/17 تا5/22 سانتي متر كاشته و مي تواند كود را در زير بذر ها قرار دهد . براي اصلاح استقرار بوته هاي يونجه ، از چرخ هاي فشردن كه به بذر پاش يا ساير وسايل فشرده كرده مانند يك Cultichker وصل مي شود استفاده شده و پشت سر بذر پاش كشيده شده يا به طور جداگانه استفاده مي گردد . عمومي ترين بذر پاش نواري ، Grain drills

هستند كه مي تواند بذر يونجه و محصول مخلوط را (Companion ) به طور همزمان بكارد . Grain drill كنترل عمق كاشت ضعيفي دارند . بذر پاشهاي نواري كه براي كشت علوفه ها درست شده براي غلبه بر اين مشكل نوارهاي عميقي دارند .
بذر يونجه و محصول همراه مي بايستي به طور جداگانه در جعبه هاي بذر ريخته شود . محصولات همراه مي بايستي 2/5 تا5 سانتي متر عميق تر از بذور يونجه كشت شوند . اين مي تواند با ي

ك كشت با قرار دادن لوله اي كه بذر محصول همراه را كشت مي كند . بين Coulter و يونجه پشت Coulters قرار گيرد .
بسياري از شركت هاي سازنده بذر پاشها ، بذر پاشهاي اختصاصي No-till براي يونجه و ساير محصولات توليد مي نمايند . طراحي اين بذر پاشها بين شركتهاي مختلف متفاوت است . با اين حال براي موفقيت بايستي خصوصيات زير را دارا باشد .
1- فشار پائين انداختن بذر

2- ديسك دو طرفه Oponers
3- چرخهاي فشرده

4- جعبه بذر كوچك و مكانيسم كنترل عمق
يكي از موارد مهم در كشت يونجه كاليبره كردن دستگاه است ، چونكه اندازه دانه بين واريته هاي مختلف و نيز بين محموله هاي مختلف يك واريته متفاوت است . لذا كاليبره كردن بذر پاش هر وقت كه واريته جديدي و محموله بذر جديد استفاده مي شود و يا اگر بذور پوشش دار كشت شود ضروري است . تنظيم كاليبراسيون مي تواند از كشت بيش از حد و يا كمتر بذر جلوگيري نمايد .
چون خاكهاي به هم فشرده سبب سبز شدن درصد بيشتري از بذور كشت شده مي گردد به همين خاطر بهتر است بعد از بذر پاشي بستر يونجه را غلتك تا بذرتماس بيشتري با خاك داشته باشد . براي آبياري يونجه ، بعد از بذر پاشي و كود پاشي به كمك رديف كار ، رديف هايي را در يونجه ايجاد نمود . فاصله رديف هاي كشت يونجه 30 تا50 سانتي متر و ارتفاع رديف ها بايستي حدوداً 10 سانتي متر باشد . بدين منظور ممكن است از ادوات بخصوصي استفاده گردد .
در زراعت هاي مكانيزه فاصله مرزهاي يونجه از يكديگر با توجه به ساختمان خاك ، مقدار آب آبياري و نيز عرض ماشين آلات برداشت متفاوت است . طول كرت ها نيز با توجه به شيب خاك و نيز ساختمان خاك متغير است . در خاكهاي شني رسي ، طول هر كرت را كمتر از خاكهاي رسي شني مي گيرند . به طور كلي كرت ها را 50 و حداكثر 100 متر در نظر مي گيرند . بعد از كاشت نهرهاي مخصوص آبياري احداث خواهد شد .
2- عمق بذر كاري
با توجه به اينكه يونجه محصولي دانه ريز است لذا عمق صحيح كشت بسيار مهم است بهمين خاطر بايستي با مقدار كافي خاك پوشانده شود يا رطوبت كافي براي جوانه زني را فراهم آو

رد در عين حال بايستي عمق خاك به حدي باشد كه اجازه رسيدن ساقه كوچك به سطح خاك را بدهد. عمق مناسب كاشت با توجه به نوع خاك متفاوت است . در خاك هاي با بافت سنگين عمق كاشت بايستي 6/0 تا 25/1 سانتي متر و در خاك هاي شني 25/1 تا 5/2 سانتي متر باشد . زماني كه خاك رطوبت كافي داشته باشد ممكن است بذور يونجه سطحي تر نيز كشت شود . برعكس در خاك هاي خشك مي بايستي عمق كاشت را بيشتر گرفت.

3- مقدار بذر مصرفي
ميزان بذر مورد نياز 12 تا 15 كيلوگرم د رهكتار در خاك هاي با شرايط خوب و نيز دستگاه مناسب مي باشد . بذر بيشتر محصول بيشتري را توليد نخواهد كرد مگر اينكه شرايط كشت نا

مساعد باشد به طور عادي ميزان بذر كمتري در نواحي خشك استفاده شده است در حالي كه در شرايط مطلوب كشت ممكن است ميزان بذر بيشتري نيز مورد نياز باشد . البته شرايط منطقه د رميزان بذر مورد نياز براي كشت موثر است . طولاني شدن دوره سرما ، آب و هواي مرطوب مي تواند سبب از بين رفتن مقدار بيشتري از گياهچه هاي يونجه شود. آب و هواي مرطوب مي تواند سبب از بين رفتن مقدار بيشتري از گياهچه هاي يونجه شود. اب و هواي خشك و گرم در زمان كاشت نيز مي تواند جوانه زني و استقرار بوته هاي يونجه را كاهش دهد. تحت شرايط عادي، فقط حدود 60 درصد بذور جوانه و تقريبا 60 تا 80 گياهچه ها در سال از بين خواهند رفت.

4-3- داشت يونجه
1-4-3- آبياري يونجه
يونجه گياهي است كه در برابر خشكي مقاومت نسبي دارد. با اين حال محصول خوب در اراضي با خاك هاي مناسب و عميق و اب فراوان توليد مي شود . يعني با توجه به ميزان آبي كه دريافت مي كند محصول توليد مي نمايد. چنانچه در قسمت گياه شناسي يونجه اشاره شد، يونجه داراي ريشه هاي عميقي است به طوري كه در شرايط مطلوب خاك و رطوبت ريشه هايش تا بيش از ده متر نفوذ مي كند. بايستي توجه داشت كه ريشه هاي فعال يونجه تا عمق يك تا سه متر نفوذ مي كند. با اين همه يونجه توان جذب رطوبت از منابع سطحي و عميق خاك را دارد.
آب مورد نياز يونجه بستگي به عوامل مختلفي مانند ميزان تبخير و تعريق ، ارقام مختلف يونجه ، حاصلخيزي خاك قابل دسترس بودن آب و اثرات متقابل اين عوامل عمده دارد.
به طور كلي براي توليد يك تن ماده خشك ، يونجه نمياز به 15 سانتي متر آب دارد. از اين رو حداقل بارش پنج سانتي متر در هفته تا زمان برداشت براي توليد يونجه مورد نياز است در جدول 1-3 ميزان اي قابل جذب عادي و ظرفيت ذخيره اي براي خاك هاي مختلف نشان داده شده است .
براي تخمين ، كل ظرفيت ذخيره اي آب در دسترس يك خاك فرضي، حد وظرفيت آب ذخيره اي (ستون سمت راست) در عمق ناحيه ريشه ضرب مي شود.
بسياري از خاك هاي يونجه كاري ظرفيت نگهداري آب بيش از4/16 سانتي متر درمتر عمق دارند. خاك با ناحيه ريشه اي 8/1متر عمق مي تواند 30 سانتي متر آب ذخيره نمايد . اگرمحصول ميزان آب در دسترس را خالي كند تحت استرس قرار گرفته و تا حدودي رشدش متوقف مي شود . به طور كلي، زماني كه بيش از 60 درصد آب در دسترس خاك از ناحيه موثر ريشه خالي نشده بايستي مزرعه آبياري شود. اين بدان معناست كه مي بايستي محصول را بعد از اين كه 5/12 تا 15 سانتي متر آب استفاده شد، آبياري گردد . مقدار خالص آب جايگزين شده در هر بار آبياري مي بايستي برابر مقدار آب استفاده شده باشد و دوره زماني سپري شده قبل از اين مقدار اب استفاده شده با توجه به فصل و شرايط اب و هوايي متغير است .

الف ) كيفيت آب آبياري
مانند اكثر محصولات ، افزايش عملكرد يونجه مي تواند به طور معني داري با كيفيت آب آبياري تحت تاثير قرار گيرد. وجود نمك هاي معدني قابل حل در آب مي تواند ميزان انرژي لازم براي گياه را با برداشت آب از خلل و فرج خاك افزايش دهد. بعضي از محصولات تحت تاثير شوري آب قرار مي گيرند . در اين ميان يونجه حساسيت متوسطي به شوري دارد .

زماني كه خاك هاي اشباع شده هدايت الكتريكي شان 2 ميلي موس بر سانتي متر باشد كاهش محصول بروز خواهد كرد. با توجه به اين ارقام ، عملكرد نسبي تقريباً به ازاء هر ميلي موس بر سانتي متر افزايش در هدايت الكتريكي كاهش خواهد يافت و زماني كه هدايت الكتريكي به 16 برسد، ميزان عملكرد به صفر خواهد رسيد. بعضي از عناصر معدني اثرات سمي بر روي يونجه به اثرات سمي سديم در خاك و آب متحمل است. در شرايط غير شوري ، يونجه اثرات سوئي از سديم دريافت نمي كند. سديم قابل تبادل بيش از 15 درصد سبب خراب شدن شرايط فيزيكي خاك مي شود. همچنين يونجه به ميزان عنصر بر B در آب آبياري متحمل است. هيچ اثر سمي قابل مشاهده با سه ميلي گرم در ليتر بر در آب آبياري تا كنون مشاهده نشده است.

به طور كلي آب با كمي شوري بدون اينكه اثرات مضري روي يونجه داشته باشد مي تواند براي آبياري يونجه استفاده شود زيرا مقادير زياد آب استفاده شده سبب شسته شدن نمك به لايه هاي پائيني خاك مي شود. كيفيت آب آبياري نقش مهمي در تثبيت و استقرار محصول دارد. اگر به يونجه تازه كشت شده آب شور داده شود مشكلات جدي را ايجاد مي نمايد. طي جوانه زني و سبز شدن، دانه ها حجم زيادي آب جذب خواهند كرد، با استفاده مكرر آب شور كه بعدا تبخير خواهد شد غلظت بالايي از نمك به بذر جوانه زده نفوذ كرده و در اطراف آنها باقي خواهد گذاشت. وجود غلظت بالاي نمك در ناحيه جوانه زده بذر سبب مي شود كه انرژي بيشتري براي جذب آب به وسيله دانه ها مصرف شود و همچنين ممكن است نمك ها براي ريشه هاي جديد سمي باشد.
قبل از اينكه توليد يك سيستم آبياري لحاظ شود يا آب آبياري با شوري نامعلوم استفاده شود، توصيه مي شود آب مورد استفاده براي تعيين مناسب بودن آن براي آبياري يونجه آزمايش گردد. آب آبياري را مي توان با آزمايش خاك، آب و علوفه برداشت شده در آزمايشگاه هاي خاكشناسي بررسي نمود.
ب) روش هاي مختلف آبياري يونجه
روش هاي متعدد و مختلفي براي آبياري مزارع يونجه وجود دارد كه مهم ترين آنها عبارتند از : آبياري غرقابي ، آبياري رديفي، آبياري باراني و آبياري زير زميني. لازم به ذكر است كه هيچ كدام از اين روش ها را نمي توان براي تمام شرايط كشت به كار برد.
نوع خاك روش آبياري مورد استفاده را تحت تاثير قرار مي دهد. نفوذ پذيري خاك مقدار آب مورد استفاده را تعيين مي كند كه تا حد زيادي با بافت خاك مشخص مي شود. در جدول 1-3 ميزان نفوذ پذيري براي خاكهاي با بافت هاي مختلف نشان داده شده است.
جدول 1-3 خصوصيات آبياري براي بافت هاي مختلف خاك
بافت خاك ميزان جذب (ساعت) آب قابل دسترس /ذخيره آن (به cmخاك)
رسي 1/0 96/60
لوم رسي سيلتي 3/0 056/67
لوم سيلتي 5/0 2/76
لوم 7/0 96/60
لوم شني ريز 1 72/45
لومي ريزشن 5/1 528/33
شني ريز 3 3/24

1- آبياري غرقابي
روش متداولي است كه كشاورزان به خوبي با آن اشنا هستند. بعد از تثبيت بوته هاي يونجه آبياري غرقابي يكي از بهترين روش هاي آبياري يونجه است و كشاورزان از آن استقبال مي كنند. علت پذيرش آن از طرف زارعين وجود شيب هاي غيريكنواخت و كم و بيش زياد در اراضي كشاورزي است كه در چنين شرايطي با كرت بندي يونجه آب از كرتي به كرت ديگر هدايت مي شود.

نكته مهم در اين نوع آبياري اين است كه نبايستي آب به مدت طولاني راكد بماند زيرا سبب خفگي بوته هاي يونجه مي شود. عيب عمده آبياري غرقابي در اوايل كشت يونجه است به خاطر اينكه در اين زمان به علت سله بستن، بذور جوانه زده نمي توانند از سطح خاك بيرون آيند . بايد توجه داشت در چنين شرايطي بعد از گاو رو شدن زمين حتما آبياري دوم انجام شود تا سله بستن مشكلي را براي يونجه بوجود نياورد. (شكل 15-3)

شكل 15-3 آبياري غرقابي يونجه

2- آبياري رديفي
به منظور جلوگيري از سله بستن هنگام جوانه زدن و سبز شدن دانه هاي يونجه امروزه اين روش آبياري انجام مي شود. (شكل 16-3 ) براي اين منظور آب در رديف هاي ايجاد شده جريان يافته به طوري كه روي پشته ها سوار نمي شود. در اين روش بتدريج آب از رديف ها به پشته ها نشت كرده و سبب خيس شدن كامل پشته مي شود كه اصطلاحا سياه شدن مي گويند.

شكل 16-3 آبياري رديفي يونجه
آبياري رديفي يا نشتي در مزارعي انجام مي گيرد كه زمين تخت و مسطح باشد . در اين حالت به علت مسطح بودن زمين و نيز شيب مناسب آبياري، ديگر نيازي به كرت بندي نيست در اين حالت قطعات كشت شده رديفي است و انتخاب طول ان بستگي به ساختمان خاك دارد. به طور كلي طول آن از پنجاه تا 150 متر متغير است. اين روش آبياري در سبز شدن يكنواخت و صرفه جويي آب بسيار موثر بوده و با توجه به اينكه يونجه، زراعتي چند ساله است بعداً به علت حركت ماشين آلات برداشت، رديف ها پر شده و به آبياري غرقابي تبديل ميشود.

3- آبياري باراني
اين روش در اراضي شيب دار كه امكان آبياري غرقابي يا رديفي نيست روش كارآمدي است و تنها روش آبياري مي تواند باشد. آبياري باراني با حفظ رطوبت خاك در سبز شدن بذور يونجه بيش از دو روش قبلي موثر است. از طرف ديگر در اين روش آب بيشتر صرفه جويي شده و با توجه به اينكه ايران در منطقه خشكي از دنيا وقاع شده است لذا صرفه جويي بيشتر جز اولويت هاي بخش آب كشور به شمار مي رود . به طور كلي آبياري باراني در اراضي شيب دار ونيز در خاك هاي سبك كه ضريب نفوذ پذيري خاك بالاست كارايي زيادي مي تواند داشته باشد . اما عيب عمده آبياري باراني عدم نفوذ به اعماق خاك است كه در نهايت باعث به عمل آمدن بوته هاي ضعيف مي شود. چنين بوته هايي در برابر عوامل زيان آور مانند علف هاي هرز، آفات و بيماري ها كمترين مقاومت را خواهند داشت. لذا توصيه مي شود اين روش در تلفيق با روش هاي ديگر با فراهم آوردن شرايط آبياري انجام گيرد.
4- آبياري زير زميني
در بعضي از كشورهاي جهان با ايجاد كانال زيرزميني و نصب لوله هاي در عمق 30- 5/37 سانتي متر زير خاك ، سطح خاك مرطوب نمي شود و در نتيجه به طور قابل توجهي تبخير آب كاهش و كارآيي آبياري بهبود مي يابد فاصله لوله ها بستگي به بافت خاك داشته ولي معمولا 150 تا 240 سانتي متر است. تهويه كافي و استفاده از جريان تند آب براي جلوگيري از گرفتگي لوله ها ضروري است. ضد عفوني دوره اي با اسيد براي جلوگيري از رسوب گرفتگي و نيز ضد عفوني با كلر (براي حذف گرفتگي به علت رشد مواد بيولوژيك مانند باكتريهاي لزج و جلبك ها ) لازم است. با نگهدار مناسب لوله ها ، چنين لوله هايي مي تواند با كارايي بالا به مدت ده تا بيست سال استفاده شود.
در اين روش كنترل دقيق زمان و مقدار آبياري، كارايي استفاده آب را بهبود بخشيده و به علت نياز به كارگر كم به رغم هزينه اوليه بالا آبياري يونجه مورد توجه قرار گرفته است.كارايي بالاي اين سيستم ها آن را مخصوصا در نواحي كه آب آبياري محدود است يا جاهايي كه آب و ان

رژي جهت پمپ نمودن خيلي گران است. قابل استفاده نموده است.

2-4-3- كوددهي يونجه
آزمايش خاك تنها روش تعيين وضعيت حاصلخيزي و PH خاك است براي توليد يونجه وجود حداقل 65 كيلوگرم در هكتار فسفر 350 كيلوگرم در هكتار پتاسيم و PH خاك نزديك 7 ضروري است. اگر اين مواد غذايي ضروري ناكافي باشد و يا PH خاك كمتر از 5/6 باشد عملكرد و طول عمر يونجه به طور معني داري كاهش مي يابد . بايستي PH نزديك خنثي (7= PH) باشد. به طوري كه باكتري Rhizobium بتواند نيتروژن مورد نياز يونجه در اين حد را تثبيت نمايد در صورتي كه آزماش خاك نشان داد كه PH اسيدي است بايستي آهك استفاده نمود و در صورت نياز به مواد غذايي قبل از كاشت فسفر و پتاسيم به خاك داده شود. در صورت نياز به آهك و كود بايستي در 15 سانتي متري سطح خاك داده شود. عملكرد بالاي يونجه ، مقادير زيادي مواد غذايي را از خاك خارج مي كن

د (جدول 2-3).
جدول 2-3 ميزان مواد غذايي تقريبي و برداشت آن بوسيله بوته هاي يونجه با عملكرد 5 تن در هكتار
ماده غذايي ميانگين تركيب كيلوگرم در 5 تن علوفه خشك
نيتروژن (N) 0/3 136
فسفر (P2O5) 55/0 5/24
پتاسيم (K2O) 5/2 4/113
كلسيم (Ca) 2/1 4/54
منيزيم (Mg) 4/0 19
گوگرد (S) 28/0 7/12
يونجه مانند گندم و ساير محصولات نمي تواند خاك هاي اسيدي را تحمل كند. PH خاك مي بايستي بالاتر از 2/6 باشد تا شرايط مناسب با باكتري تثبيت كننده نيتروژن را فراهم كند. گندم به خوبي در خاك هاي با 5/5 =PH نشو و نما مي كند در حالي كه توليد يونجه در 5/5 = PH ، 50درصد كاهش مي يابد و همچنين يونجه در خاك هاي با 5=PH نمي تواند مستقر شود. به طور كلي عملكرد و كيفيت يونجه در خاك اسيدي كاهش مي يابد.
زمانيكه PH خاك كمتر از 2/6 است بايستي حداقل يك تن ECCE (كربنات كلسيم موثر معادل) در عمق 10-15 سانتي متر خاك قبل از كشت داده شود. با توجه به ميزان اسيدي بودن خاك خاك هاي نوع لومي ورسي ممكن است چندين تن آهك در هكتار لازم داشته باشند. از آنجاي كه چندين ماه طول مي كشد آهك با خاك واكنش نشان دهد لذا بهتر است حداقل يكسا

ل قبل از كشت يونجه به خاك داده شود . براي اينكه به مدت سال يونجه با عملكرد حدود 11 تن در هكتار داشته باشيد 6/6 تا 1/11 تن آهك لازم است كه در اين حالت PH خاك كاهش زيادي پيدا نمي كند .
حتي اگر خاك تحتاني اسيدي نباشد نمي توان آن را جايگزين خاك سطحي نمود چونكه غالب فعاليت باكتري ها تثبيت كننده نيتروژن در 15 سانتي متر سطح خاك است. اگريونجه توان جذب تركيبات ضروري (پتاسيم ، كلسيم و منيزيم) در خاك را داشته باشد. استفاده مناسب از آهك قبل از كاشت براي تنظيم PH تا 7 براي عرضه كافي عناصر براي طول عمر يونجه ضروري است.