بخشی از مقاله
چکیده
یونجه زرد Melilotus officinalis از جمله گیاهانی است که داراي دوره خواب میباشد. این تحقیق به بررسی شیوههاي موثر در شکستن خواب بذور یونجه زرد و تحریک جوانهزنی آن پرداختهاست. در این مطالعه اثر تیمارهاي اسید سولفوریک غلیظ - %98 - در طول زمانهاي مختلف 15، 20، 30 دقیقه و نیز تیمار سرمادهی در 3 درجه سانتیگراد به مدت 9 روز، جهت شکستن خواب و تحریک جوانهزنی بذر بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که صفات درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، بنیه طولی، بنیه وزنی، 1نق، تز1، طول ریشچه و وزن گیاهچه تحت تأثیر تیمارهاي شکست خواب قرار گرفته اند. مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه نشان داد که بیشترین درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، 1نق و تز1 مربوط بهتیمار با اسید سولفوریک در 30 دقیقه بود که اختلاف آماري معنیداري با تیمارهاي اسید سولفوریک در 15 و 20 دقیقه نداشت و کمترین مقدار را تیمار شاهد به خود اختصاص داد. همچنین بیشترین مقدار بنیه طولی، بنیه وزنی، طول ریشچه و وزن گیاهچه مربوط به تیمار سرمادهی 3 درجه سیلسیوس بود و کمترین مقدار از تیمار شاهد به دست آمد.
کلمات کلیدي: اسید سولفوریک، خواب بذر، سرمادهی، یونجه زرد.
مقدمه
یونجه زرد بومی اوراسیا، نواحی مدیترانهاي و نواحی مرکزي اروپا تا تبت میباشد. این گیاه از گیاهان پر اهمیت براي علوفه مرتعی و کود سبز جهت بهبود ساختار خاك و کنترل فرسایش در خاك، داراي ریشههاي کاملا توسعه یافتهاي است که موجب سازگاري به خشکی در این گیاه میشود. این گیاه یک پوشش گیاهی مناسب در سطح زمینهاي تحلیل رفته خصوصا اراضی با شوري متوسط که اصولا گیاهان علوفهاي از خانواده لگوم نمیتوانند در آن رشد کنند را به وجود میآورد. یونجه زرد داراي خصوصیات ضخیم شدگی دیواره سلولی در ماکرواسکلروئیدهاي راس سلول بوده که موجب ایجاد محدودیت در سلولهاي نردبانی و عدم نفوذپذیري پوسته بذر بوده که موجب القاي خواب در اثر عامل فیزیکی در آن میگردد - ذ - که جوانهزنی بذر را تحت تاثیر قرار میدهد.
به طور کلی دو نوع خواب بذر وجود دارد: خواب فیزیکی - ناشی از پوشش نفوذ ناپذیر - و خواب فیزیولوژیکی یا درونی - به علت وجود برخی شرایط فیزیولوژیک مربوط به جنین - که جوانهزنی بذر را بهتاخیر میاندازد . - 4 - پیش تیمار بذرها به عنوان یک تکنیک آسان، کم هزینه و کم خطر براي بهبود جوانهزنی بذرها پیشنهاد شدهاست . - 3 - از بین بردن خواب بذر با ابزارهاي مکانیکی1، بهکارگیري اسیدها نظیر اسید سولفوریک یا اسید نیتریک امکانپذیر میباشد . - 2 - با توجه به اهمیت بالاي درصد سبز یکنواخت و تولید گیاهچههایی با بنیه بالا در یونجه زرد که داراي خواب فیزیکی میباشد، از تیمارهاي مختلف شکست خواب در این آزمایش استفاده شد.
مواد و روشها
تحقیق حاضر در آزمایشگاه تکنولوژي بذر دانشکده کشاورزي دانشگاه ارومیه در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار بر روي بذور یونجه زرد انجام شد. بذور در پاییز سال 1394 از مزارع دانشکده کشاورزي دانشگاه ارومیه جمع آوري و با انجام آزمایشهاي اولیه مشخص شد که بذور از درصد جوانهزنی پایینی برخوردارند. بنابراین تیمارهایی به شرح زیر جهترفع خواب بذور استفاده گردید: -1 اسید سولفوریک غلیظ %98 به مدت 15 دقیقه، -2 اسید سولفوریک غلیظ %98 به مدت20 دقیقه، -3 اسید سولفوریک غلیظ %98 به مدت 30 دقیقه، -4 سرمادهی در دماي 3 درجه سانتیگراد به مدت 9 روز، -5شاهد. بذرها را ابتدا با محلول هیپوکلریت سدیم 5 درصد به مدت 5 دقیقه ضدعفونی کرده و سپس با آب مقطر شستشو داده شدند و پس از خشک کردن در ظروف پتري کشت شدند.
در پیش تیمار اسید سولفوریک بذرها پس از قرار گرفتن در اسید در مدتهاي یاد شده شستشو داده شده و پس از خشک شدن به ظروف پتري منتقل شدند. کشت همه تیمارها بهطور همزمان انجام شد. تعداد بذور کشت شده در هر ظرف 50 عدد بود. اولین شمارش سه روز پس از کاشت، و شمارشهاي بعدي بذرها به صورت روزانه انجام شد. تامین رطوبت بذرها با آب مقطر بود. پس از ثابت شدن جوانهزنی 11 - روز - ، درصد نهایی جوانه زنی اندازهگیري، و سرعت جوانهزنی، شاخص میزان جوانهزنی - عل - ، میانگین مدت جوانهزنی 1 - نق - و مدت زمان لازم براي جوانهزنی %50 بذور - تز - 1 محاسبه شدند. طول ریشچه، وزن گیاهچه، بنیه طولی و بنیه وزنی گیاهچه با استفاده از هفت نمونه براي هر ظرف پتري بهدست آمد. دادههاي حاصل از آزمایش با استفاده از نرمافزار ذحکحAح تجزیه واریانس و میانگینها با استفاده از آزمون کئأکلسغهعwکشسصغک2أصح مقایسه شدند.
نتایج و بحث
با توجه به نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه - جدول - 1 مشاهده گردید که صفات درصد جوانهزنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشچه، وزن گیاهچه، بنیه طولی و بنیه وزنی تحت تأثیر تیمارهاي شکست خواب قرار گرفته است. مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه نشان داد که بیشترین درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، میانگین مدت زمان جوانهزنی و میانگین مدت زمان جوانهزنی 50 درصد بذور مربوط به تیمار با اسید سولفوریک در 30 دقیقه بود که اختلاف آماري معنی داري با تیمارهاي اسید سولفوریک در 15 و 20 دقیقه نداشت، و کمترین مقدار را تیمار شاهد به خود اختصاص داد. همچنین بیشترین طول ریشچه، وزن گیاهچه، بنیه طولی و بنیه وزنی مربوط به تیمار سرمادهی 3 درجه سیلسیوس در مقایسه با شاهد - داراي کمترین مقادیر - بود - جدول . - 2
خواب بذر یونجه زرد از سختی پوسته ناشی میگردد. این خواب به علت سختی پوسته به بذر تحمیل میشود و از عدم نفوذ آب و گازها ناشی میگردد. تیمار اسید سولفوریک سبب نرم شدن پوسته سخت بذر شده و جذب آب و تبادل گازها را تسهیل نموده و سبب ترغیب جوانهزنی میشود - جدول . - 1 با بررسی اثر تیمارهاي مختلف در شکستن خواب و تحریک جوانهزنی بذور یونجه زرد مشخص شد که هم سرمادهی و هم تیمار با اسید سولفوریک تأثیر معنیداري را بر روي اکثر صفات یونجه زرد داشته و سبب افزایش درصد و سرعت جوانهزنی میگردد . - 5 -
