بخشی از مقاله
عکس هوایی و کاربردهای آن
تاریخچه عکسهای هوایی
عکسبرداری هوایی ، تفکیکی نسبتا" جدید است که تاریخ آن کم و بیش مقارن با پیدایش هنر و علم عکاسی و همچنین صنعت هوانوردی است. اولین گزارش کتبی اختراع فن عکاسی به آکادمی علوم و هنرهای فرانسه به سال 1839 باز می‌گردد. برای اولین بار فردی فرانسوی به نام لوئیس داگور (Luis Daguevre) روش استفاده از فن عکاس را اختراع کرد. اولین عکس هوایی که در دنیا
گرفته شد از طریق بالون و بوسیله شخصی به نام نادار Nadar در سال 1858 میلادی صورت گرفت. با اختراع هواپیما و جنگنده‌های نظامی و پیشرفت‌های هوایی در طول جنگهای اول و دوم جهانی و نیاز به تهیه نقشه‌های دقیق به منظور هدفهای نظامی ، عکسبرداری هوایی رو به توسعه گذاشت. گفتنی است که استفاده عظیم از عکسهای هوایی در امور نظامی در طول جنگ اول بوده در حالیکه برای مصارف غیر نظامی در جنگ جهانی دوم بطور وسیع آغاز شد.
ارزش و اهمیت عکسهای هوایی در امور نظامی
امروزه کشورهای قدرتمند جهان اقدام به ساختن هواپیماهای دور پرواز و ماهواره‌های جاسوسی نموده‌اند تا بتوانند از نقاط مورد نظر و غیر قابل دسترسی عکسبرداری کرده و به اطلاعات و داده‌های مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. اگر بتوان اطلاعات مفید و سرنوشت سازی را در روی عکسهای هوایی بدست آورده می‌توان بطور موثری سرنوشت جنگ را تغییر داد.
به عبارت دیگر لشگرها و نیروهایی که از این اطلاعات بطور کافی در اختیار داشته باشند، می‌دانند که در حمله‌ها پس از عبور از هر منطقه به چه مناطقی وارد خواهند شد و مشخصات این مناطق چیست، می‌دانند که برای عبور از هر منطقه چه وسایل و ابزارهایی نیاز دارند و کیفیت این ابزار چگونه باشد. بنابراین مفسر عکسهای هوایی قادر خواهد بود پس از تمرینات مداوم و کسب تجربه اطلاعات تاکتیکی و استراتژیکی زیادی را تهیه کند و نهایت بهره برداری واحد کسب اطلاعات مربوط به زمین و دشمن و فعالیت‌های او به عمل آورد.
مزایای عکسهای هوایی نسبت به نقشه
عکسهای هوایی تصاویر حقیقی عوارض هستند و آنها را به شکل واقعی به ما نشان می‌دهند، در حالیکه نقشه ترسیمی بوده و علامت و نشانه‌های قراردادی از عوارض هستند. عکسهای هوایی جدیدترین و تازه‌ترین اطلاعات و تغییرات سطح زمین را نشان می‌دهد. جزئیات عوارض و پدیده‌هایی که در عکسهای هوایی مشاهده می‌شوند، در نقشه وجود ندارد. عکسهای هوایی ساده‌تر ، سریع تر و ارزانتر از نقشه‌ها تهیه می‌شوند و از نقاطی که به علل جغرافیایی یا نظامی غیر قابل دسترس بوده و نمی‌توان نقشه تهیه کرد، می‌توان عکسبرداری نمود.
معایب عکسهای هوایی نسبت به نقشه
مقیاس عکسهای هوایی در همه جای آن کاملا ثابت نیست و از مرکز عکس به طرف حاشیه ، مقیاس تغییر می‌کند، در حالیکه نقشه ثابت است. برای استفاده از عکسهای هوایی نیازمند آموزشهای تخصصی تری نسبت به استفاده از نقشه می‌باشد. برای استفاده از عکسهای هوایی ، نیاز به وسایل و امکانات مخصوص می‌باشد، در حالیکه استفاده از نقشه‌ها با وسایل ساده میسر می‌باشد. اطلاعات حاشیه‌ای عکسهای هوایی مانند اطلاعات حاشیه‌ای نقشه کامل نیست و از عکسهای هوایی ممکن است عوارض کوچک به وسیله و پدیده‌های بزرگ یا بوسیله سایه عوارض پوشیده و پنهان شوند.
انواع عکسهای هوایی
بطور کلی عکسهای هوایی بر اساس این که محور دوربین عکسبرداری نسبت به سطح زمین عمود یا مایل باشد به چند دسته تقسیم می‌شوند:
1. عکسهای هوایی قائم: محور دوربین از این نوع از عکسها عمود بر سطح زمین است.
2. عکسهای هوایی کمی مایل: از این نوع عکسها ، محور دوربین عکسبرداری با خط قائم بر سطح زمین تشکیل زاویه داده ولی افق در این عکسها دیده نمی‌شود و محدود است.
3. عکسهای هوایی بسیار مایل: در این عکسها ، تمایل محور دوربین عکسبرداری زیاد بوده ، بطوری که افق در اینگونه عکسها دیده می‌شود.
ویژگیهای عکسهای هوایی
اندازه متعارف عکسهای هوایی ، معمولا 23x23 سانتیمتر است. برای شناسایی و تفصیل عکسهای هوایی اطلاعاتی بر روی آنها درج می‌شود، عبارتند از: شماره عکس و شماره خط پرواز ، فاصله کانونی ، ارتفاع پرواز ، تاریخ و زمان عکسبرداری ، تراز دوربین ، شماره طرح یا شماره بلوک ، شماره دوربین و علائم گوشه‌ای و حاشیه‌ای عکس.
دید کلی
استفاده از عکسهای هوایی در زمین شناسی ، یکی از جدیدترین شاخه‌های علم زمین شناسی است که در سالهای اخیر به سرعت رشد و ترقی کرده است. بطوری که از عکسهای هوایی می‌توان نقشه های اساسی تهیه نمود و ساختمان طبقات و چینه شناسی و بطور کلی وضع زمین شناسی یک محل را مورد بررسی و مطالعه قرار داد. ولی چون ممکن است وضع محل نسبت به عکسهای هوایی تهیه شده تغییر کند، از این جهت حدود اعتماد به آنها محدود بوده ، بطوری که مطالعه و بررسی روی روی زمین را نیز ایجاب می‌نماید.
تاریخچه و سیر تحولی
• طبق گزارشات ، اولین عکسبرداری هوایی از اروپا (فرانسه) ، به وسیله Nadar در سال 1858 در پاریس انجام گردید و مقارن با او ، یعنی در همان سال ، شخص دیگری به نام Laussedat با دوربین عکاسی و فیلمهای شیشه‌ای که با خود در باسن داشت، از دهکده‌ای نزدیک پاریس عکسبرداری نمود.
• در آمریکا ، اولین عکس هوایی که با باسن گرفته شد، به تاریخ 13 اکتبر 1860 ثبت گردید.
• در اتحاد جماهیر شوروی ، تاریخ اولین عکسبرداری هوایی به سال 1886 برمی‌گردد.
• پس از اختراع هواپیما توسط برادران رایت ، اولین فیلمبرداری هوایی ، بوسیله ویلبرت رایت در سال 1909 بود، در حالیکه برای مصارف غیر نظامی ، از جنگ جهانی دوم بطور وسیع آغاز شد.
• با پیشرفت در صنایع شیمیایی و تهیه فیلم بهتر و همچنین تکنولوژی هوایی ، در مجموع این شاخه از علم توسعه پیدا نمود. مثلا ، قشر ژلاتین در 1872 بوسیله Madox و فیلم به صورت حلقه در 1885 توسط East man به وجود آمد. دوربینهای عکسبرداری هوایی با پیشرفت‌های شگرف در صنعت و هنر ، ساختمان عدسی‌ها به حد بسیار مرغوب رسید. ساختمان انواع فیلمهای سفید و سیاه به صورت پانکروماتیک و مادون قرمز توسعه یافت و فیلم رنگی نیز از 1935 به صورت «کداکرم» عرضه گردید. و فیلمهای رنگی نیز کاربردی عظیم در تفسیر پیدا نمود.
• تکامل هواپیماهای دور پرواز با دوربینهای مخصوص عکسبرداری هوایی توسعه بیشتری به کار تهیه عکس داد و در نهایت ، اعزام اولین قمر مصنوعی به نام Spatnik در 4 اکتبر 1957 بوسیله شوروی سابق و سپس فرستادن ماهواره‌های دیگر به خصوص در سری ماهواره‌های مساحی منابع طبیعی ، به نام Landsat ، بوسیله آمریکا ، تهیه عکسهای متنوع در طول موجهای گوناگون ، ابعاد جدیدی در علم سنجش از دور بوجود آمده است.
اصول تفسیر عکسهای هوایی
در شناخت عوارض عکسهای مایل یا آنها که بوسیله دوربینهای دستی گرفته می‌شوند، کمتر کسی دچار مشکل می‌گردد، چون آنچه در عکس تصویر شده ، مطابق شکلهایی است که روزانه انسان با چشم عادی می‌بیند، در حالیکه در عکسهای هوایی عمودی که از ارتفاع چند هزار متری زمین برداشته شده ، شناخت اجسام ، چندان کار ساده‌ای نبوده و بخصوص برای افرادی که هرگز زمین زیرپای خود را از هوا و از درون هواپیما یا هلیکوپتر ندیده‌اند، این مساله مشکلتر به نظر می‌رسد.
یک مفسر خوب و با تجربه ، همیشه ، دانستنیهای ذهنی خود را با درک عینی و داده‌های عکس ، در تشخیص عوارض طبیعت و شرایط مربوطه ، توام کرده و با توجه به تعدادی از عوامل مهم ، می‌تواند عکسهای هوایی را تعبیر و تفسیر نماید. بر روی این ادراکات و عمل تفسیر ، چند مورد ، دارای اثر مستقیم و قطعی هستند که می‌توان آنها را به شرح زیر طبقه بندی نمود:
• حساسیت ترکیب فیلم و فیلتر و یا حساسیت سایر
دستگاههای کشف و ضبط.
• عکس گیری در عمل آوردن فیلم و تصویر
• فصل سال
• ساعت عکسبرداری
• اثرات اتمسفر
• مقیاس تصویر
• قدرت نقش گیری یا تجزیه پذیری مجموعه سیستم ضبط تصویر
• حرکت تصویر در لحظه عکاسی
• پارالاکس استریوسکپی
• قدرت دید و درک تشخیص مفسر
• ابزار و تکنیک تعبیر و تفسیر
کاربرد عکسهای هوایی
• در شرایط موجود ، عکسهای هوایی در اکثر رشته‌های علمی برای پیشبرد عملیات شناسایی و اندازه گیری بکاربرده می‌شود و در نتیجه ، پاسخگوی بسیاری از مجهولات بوده و به خصوص ، در مسائل نظامی ، گروههای درگیر در جنگ می‌توانند وسیله بسیار مطمئنی از نظر شناسایی و برآورده‌های لازم باشند.
• نقشه برداری زمین شناسی از یک منطقه بزرگ
• بررسی و پیدا کردن معادن در روی زمین
• شناسایی پوشش گیاهی به منظور بدست آوردن اطلاعات از نوع طبقه‌ها و چگونگی قرار گرفتن طبقات در زیر آنها
فواید عکسهای هوایی
• با عکسهای هوایی می‌توان با سرعت بسیار زیاد منطقه را مورد مطالعه قرار داد، و حال آنکه این عمل بوسیله نقشه برداری زمینی امکان پذیر نیست.
• چون هر جسم به توسط عکسبرداری تصویر کاملی از خود عرضه می‌نماید، و این عمل در زمان بسیار کوتاه انجام می‌گیرد.
• با عکسهای هوایی شناسایی منطقه و تفسیر طبیعت آن در روی زمین انجام نمی‌شود، بلکه در داخل آزمایشگاه صورت می‌پذیرد. بدین معنی که بلافاصله پس از برداشت عکسهای هوایی ، کلیه عملیات وابسته در آزمایشگاه انجام می‌شود.
• مناطقی که به هیچ وجه قابل نقشه برداری نیستند، مثلا مناطق خطرناک و غیر قابل دسترسی بوسیله عکسهای هوایی می‌توانند مورد بررسی و تفسیر قرار گیرند.
یک موتور الکتریکی ، الکتریسیته را به حرکت مکانیکی تبدیل می‌کند. عمل عکس آن که تبدیل حرکت مکانیکی به الکتریسیته است، توسط ژنراتور انجام می‌شود. این دو وسیله بجز در عملکرد ،
مشابه یکدیگر هستند. اکثر موتورهای الکتریکی توسط الکترومغناطیس کار می‌کنند، اما موتورهایی که بر اساس پدیده‌های دیگری نظیر نیروی الکترو
ستاتیک و اثر پیزوالکتریک کار می‌کنند، هم وجود دارند.
ایده کلی این است که وقتی که یک ماده حامل جریان الکتریسیته تحت اثر یک میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد، نیرویی بر روی آن ماده از سوی میدان اعمال می‌شود. در یک موتور استوانه‌ای ، روتور به علت گشتاوری که ناشی از نیرویی است که به فاصله‌ای معین از محور روتور به روتور اعمال می‌شود، می‌گردد.
• چگونگي استفاده از عكس هاي هوايي و تصاوير ماهواره اي در برنامه ريزي هاي شهري "
• مقدمه :
• آنچه كه امروزه در علوم زمين مطرح است توجه به جنبه كاربردي آن است . افزايش سريع جمعيت و محدوديت منابع غذايي و معدني ، چنان مشكلاتي را براي انسان به وجود آورده است كه امر برنامه ريزي به عنوان يك ضرورت براي همه كشورها تلقي مي شود . تخليه روستاها ، گسترش شهرها ، و گرايش به زندگي شهر نشيني با توجه به مسائل خاص خود به ويژه در كشورهاي جهان سوم از چنان پيچيدگي هايي برخوردار است كه بي توجهي به آن بر مشكلات اقتصادي ، اجتماعي آنان خواهد افزود ، از اين جهت براي دستيابي به يك روند توسعه متعادل ، مطالعات و پژوهش هاي جغرافيايي هم مي تواند راهگشا باشد .
• در اين مطالعات حتي الامكان بايد از ابزار موجود و مطمئن بهره گرفت . نقشه ها و عكس هاي هوايي از جمله ابزار قدرتمندي هستند كه جغرافيدانان و برنامه ريزان شهري را در انجام تحقيقاتشان ياري مي دهند و كاربرد عكسهاي هوايي در شناسايي وضع موجود مناطق جغرافيايي و چشم اندازهاي ساخته دست انسان و بهره گيري از امكانات لازم بر كسي پوشيده نيست . مهمترين مراكز تجمع انساني شهرها هستند .
• شهر جايي است كه مركز كليه فعاليت هاي اقتصادي ، اجتماعي ، فرهنگي و سياسي است و اغلب ساكنين آن از طريق اشتغال در فعاليت هاي صنعتي و يا خدماتي امرار معاش مي كنند ، گرچه قسمت عمده شهرها را مناطق مسكوني تشكيل مي دهد ، اما بخش هاي ديگري چون
خدمات و فضاي سبز نيز در آنها ديده مي شود . مناطق داخل شهر را از نظر نقش به بخش هاي مسكوني ، صنعتي ، خدماتي ، فضاي سبز و نظاير آن تقسيم مي كنند . تمامي اين عارضه هاي شهري و به عبارتي عارضه هاي مربوط به انسان با استفاده از معيارهاي مخصوص خود در روي عكس هاي هوايي شناسايي مي شوند و اطلاعات بسيار زيادي درباره موقعيت و اندازه هر كدام از پديده هاي شهري استخراج مي گردد كه به امر برنامه ريزي شهري كمك شاياني مي نمايد .
• كاربرد ديگر عكس هاي هوايي در امور شهري مربوط به آمد و شد شهري و تشخيص و تعيين شبكه هاي ارتباطي متراكم و پرترافيك است كه دست اندركاران امور راهنمايي و رانندگي را در انجام وظايفشان ياري مي دهد .
• در باستان شناسي و جامعه شناسي نيز مي توان از عكس هاي هوايي كمك گرفت . در باستان شناسي هدف اساسي مطالعه عكس ها بررسي و شناسايي آثار ساختماني زير زمين است .
• اين بررسي به طور غير مستقيم صورت مي گيرد . بدين گونه كه ساختمان هاي مدفون شده در زير خاك تغييري قابل توجه در پوشش گياهي چه از نظر نوع و رشد آن ها به وجود مي آورد و باستان شناسان با تمرين و مطالعه و تفسير عكس ها قادر به شناسايي چنين عوارضي خواهند بود . در جامعه شناسي و جمعيت شناسي نيز عكس ها كمك مؤثري در بررسي تراكم و پراكندگي جمعيت و ساختمان هاي مسكوني مي نمايند و بدين ترتيب در برنامه ريزي مسائل جمعيتي و جامعه شناسي شهرها استعانت از عكس هاي هوايي به پيشبرد كار خواهد افزود .
•
• شهر رم
• آشنايي با ساختار شهري
• 1) ساختار شهري و عكس هاي هوايي
• بخش هاي عمده اي كه ساختار شهري را تشكيل مي دهند را به دو صورت مي توان تقسيم بندي كرد : اول منطقه مسكوني ، منطقه تجارتي ، بخش صنعتي ، بخش خدمات ، فضاي سبز ، و شبكه ارتباطي .
• دوم بخش مركزي شهر ، منطقه قديمي شهر ، منطقه جديد شهر و شهرك هاي حومه شهر . اين بخش ها به صورت دوايري متحد المركز هستند كه در بيرون همديگر قرار دارند . تقسيم بندي اول نقش شهر را مشخص مي كند . در صورتي كه در تقسيم بندي دوم وضعيت تاريخي و رشد شهر ارزيابي مي گردد . البته هيچ كدام از اين مدل ها در همه شهرهاي فعلي ايران صدق نمي كند ، بلكه اين ها مدل هايي كلي و عام هستند . براي مثال در شهر هاي فعلي ايران كمتر
شهري پيدا مي شود كه توسعه آن در همه جهات و به يك اندازه صورت گيرد . در نتيجه مشاهده دواير متحدالمركز بسيار مشخص ، چندان آسان نيست . امكانات توسعه در بعضي قسمت هاي شهر بيشتر از نواحي ديگر آن وجود دارد و سبب مي شود كه شهر در آن جهت و به صورت زبانه اي رشد پيدا كند . در هر قسمتي از شهر ممكن است انواع فعاليت هاي تجارتي و يا صنعتي و خدماتي وجود داشته باشد ولي در مجموع و در چهارچوب كلي شهر ، فعاليت هاي شهري تمركز
• مكاني پيدا مي كنند و هر كدام در قسمتي از شهر شكل غالب را پيدا مي كنند . به طوري كه مي توانيم در اكثر شهرهاي ايران بخش هايي چون بخش مسكوني ، تجارتي ، و غيره را مشخص نماييم .
•
• ميدان نقش جهان اصفهان
• 1-1) مناطق مسكوني شهر
• منطقه مسكوني به آن قسمت از شهر گفته مي شود كه قسمت عمده مساحت آن ( حداقل 50 درصد ) به واحدهاي مسكوني ساكنين شهر اختصاص داده شده است . در واقع قسمت اعظم شهرها را بخش مسكوني تشكيل مي دهد . در داخل منطقه مسكوني ، خيابان ها ، مراكز خدمات رساني ، فضاهاي سبز و خطوط ارتباطي نيز ديده مي شود . البته ممكن است واحدهاي
صنعتي – تجارتي كوچك در داخل منطقه مسكوني پراكنده شوند ولي واحدهاي صنعتي – تجارتي كوچك در داخل و يا بيرون منطقه مسكوني به خود اختصاص مي دهند . در عكس هاي هوايي كوچك مقياس تشخيص واحدهاي خدماتي و فضاي سبز پراكنده در داخل منطقه مسكوني مشكل است . در هر صورت نامگذاري يك منطقه به عنوان منطقه مسكوني يا تجارتي و ... بستگي به مقياس عكس هوايي و اندازه آن دارد .
• اغلب خانه ها در شهرهاي ايران به صورت خانه هاي تك خانواري هستند كه به وسيله ديواري از خانه هاي مجاور ، خيابان ، و يا كوچه كنارش جدا مي گردد . تقريبا نصف مساحت خانه ، بنا و نصف ديگر آن را حياط خانه تشكيل مي دهد . ديوار عمده ترين ويژگي خانه هاي مسكوني ايران است . وسعت و عظمت خانه ها نشان دهنده وضع اقتصادي مالك آن است . شرايط طبيعي نيز بر وسعت خانه هاي مسكوني تاثير دارند . مثلا در مناطق سرد خانه ها روي هم رفته كوچكتر از خانه هاي مناطق گرم است . در مجموع اندازه خانه از شهري به شهر ديگر فرق مي كند ، ولي در هر شهري خانه طبقات مرفه و پردرآمد بزرگتر و مجلل تر از خانه طبقات كم درآمد است . خانه هاي تك
خانواري اغلب يك طبقه است و به ندرت ديده مي شود كه در يك خانه يك طبقه ، دو خانوار در جوار هم زندگي كنند . اغلب خانه هاي دو طبقه يا چند طبقه مورد استفاده چندين خانواده قرار مي گيرند ، در اين واحدها هر طبقه ، محل سكونت يك خانوار مي باشد ، اين نوع خانه هاي دو طبقه جزء بافت قديمي شهرهاي ايران محسوب مي شود .
• در سالهاي اخير در اكثر شهرها ، به ويژه در شهرهايي كه توسعه امكانات شهري چندان آسان نيست ، ساختمان هاي بزرگ و چندين طبقه ساخته مي شود .
• در اين ساختمان ها ، هر طبقه به چندين واحد مسكوني تقسيم مي شود . اين گونه ساختمان هاي چندين طبقه ، از نشانه هاي معماري جديد است و در شهرهاي پرجمعيتي چون تهران ، اصفهان ، مشهد ، تبريز و ... متداول است و در شهرهاي كوچك كمتر يافت مي شوند . بهترين نشانه تعيين طبقات ساختمان ها رديف هاي پنجره هاست . هر طبقه حتما يك رديف پنجره دارد كه از روي شمارش رديف هاي پنجره ها ، تعداد طبقات معلوم مي شود . تعيين تعداد خانوارهاي ساكن در هر طبقه چندان آسان نيست . مساحت واحد مسكوني تنها معيار مناسب براي اين
منظور است . خانه ها بر اساس تعداد خانوارها به دو گروه تك خانواري و چند خانواري تقسيم مي شود . از نظر كيفيت نيز ، به خانه هاي گرانقيمت و ارزان قيمت تقسيم مي شوند . خانه هاي گران قيمت مساحت نسبي بيشتري دارند و از مصالح مرغوب ساخته شده و حياط وسيع و باغچه خوب دارند .
• در اكثر خانه هاي ارزان قيمت مساحت كل خانه كوچك است و از اين مساحت كوچك هم نسبت كمتري به حياط اختصاص يافته است . نماي بيروني خانه ها بسيار ساده و از مصالح نسبتاْ ارزان ساخته شده است .
• منطقه مسكوني شهر از نظر موقعيت مكاني و قدمت ساختمان ها به بخش هاي جداگانه اي تقسيم مي شوند . بخش قديمي شهر از نظر موقعيت مكاني و قدمت ساختمان ها هم به بخشهاي جداگانه اي تقسيم مي شوند . در بخش قديمي شهر ، خانه ها قديمي رنگ زمينه آنها نسبتاْ تيره است . كوچه ها باريك و غير مستقيم و اغلب خيابان هاي بزرگ به مركز شهر ختم مي شوند و آرايش شعاعي دارند . كوچه ها و خيابان هاي كوچك تر با زاويه كمتر از 90 درجه به خيابان
هاي بزرگتر وصل مي شوند . كل منطقه از پوشش گياهي كمتري برخوردار است و فقط در برخي خانه ها تك درخت هايي وجود دارد كه اغلب حمام ، مسجد ، و درختي بزرگ در آن ديده ميشود . در مجموع علائم مشخص منطقه قديمي شهر ، وجود خانه هاي كوچك گِلي ، كوچه هاي تنگ و خيابان هاي شعاعي ، يك ميدان مركزي ، و پوشش گياهي كمتر است . ديگر ويژگي مهم منطقه قديمي شهر هاي ايران وجود بازار سرپوشيده است .قسمت جديد شهر در بيرون منطقه قديمي به صورت كمربندي پيرامون آن را احاطه كرده است . در اين منطقه خيابان ها وسيع ، منظم ، و داراي فضاي سبز مي باشند .
• مصالح ساختماني از موادي به غير از گل مي باشد و اغلب خانه ها از آجر و يا سنگ درست شده اند .پشت بام خانه ها به وسيله موزائيك ، آسفالت و يا شيرواني پوشيده شده است .خانه ها از يك تا سه يا چهار طبقه ديده مي شوند . كنار بيشتر خيابان ها به مغازه ها و واحدهاي صنعتي كوچك اختصاص يافته است . فضاهاي سبز فراوان يافت مي شود . فضاهاي پاركينگ خودرو در كنار خيابان ها و يا در فضاهاي مخصوص مشاهده مي شود . ساختمان هاي نسبتا بزرگ كه اغلب بيمارستان يا مركز آموزشي هستند ، در داخل اين منطقه پراكنده شده است . حاشيه
بيروني منطقه مسكوني جديد ، در حال توسعه است . درنتيجه زمين هاي خالي ، ساختمانهاي در دست احداث و مواد زايد پراكنده شده در داخل مزارع بيرون شهر ديده مي شوند .توسعه اغلب شهرهاي ايران در دو شكل كاملاْ متمايز و در دو جهت متفاوت انجام مي شود . در يك طرف شهر خانه هاي گران قيمت با خيابان هاي وسيع ، مشجر و منظم توسعه مي يابد . استفاده از مصالح خوب ، توسعه بر طبق برنامه از پيش تعيين شده و بر اساس اصول معماري و شهرسازي جديد ، وجود امكانات شهري از ويژگي هاي اين بخش از شهر مي باشد . در طرف مقابل خانه هاي ارزان قيمت توسعه مي يابند . و افراد متناسب با توان اقتصادي خود سعي مي كنند كه يك سرپناهي براي خود بسازند . خيابان ها منظم و حساب شده نيستند و اغلب كج و معوج و نامنظم اند
. ويژگي عمده و علايم شناسايي اين منطقه در عكس هاي هوايي وجود خانه هاي كوچك و ساده و پراكنده ، خيابان هاي نامنظم ، وسايل نقليه ارزان قيمتي چون موتور ، دوچرخه و وانت و زمين هاي خالي وسيع بين خانه ها مي باشند .
• در سالهاي اخير ، توسعه شهرهاي ايران به صورت شهرك هاي اقماري صورت مي گيرد ، يعني در حومه شهر ، بعضي از نقاط به علت امتيازات خاص خود به عنوان يك مركز مسكوني جديد منظور مي گردد و به تدريج و طبق برنامه تنظيم شده توسعه مي يابند . ساكنين اين شهرك ها در مراكز اداري و صنعتي داخل شهر اصلي و در مراكز مجاور كار مي كنند . اين شهرك ها در واقع خوابگاه شبانه كاركنان و كارمندان و كارگران شهر مي باشند . علائم شناسايي اين شهرك ها بر روي عكس هاي هوايي ، وجود راه ارتباطي با شهر ، خيابان هاي منظم و مشجر و خانه هاي نوساز با قيمت هاي متوسط و يكنواخت است .
• 2-1) مناطق تجاري شهر
• منطقه تجاري ، مراكز خريد و فروش شهر را تشكيل مي دهد . مراكز تجاري شهرهاي قديم ايران به صورت بازارهاي سرپوشيده است كه در مركز بافت قديمي شهرها واقع اند . امروزه به علت مشكلات ترافيك و ارزش بالاي زمين در مركز شهرها ، انبار فروشگاههاي بازار مركزي در حومه شهرها قرار دارند و در اينجا فقط عمل داد و ستد انجام مي گيرد و كالا در جاي ديگر رد و بدل مي شود . توسعه شهر و مشكلات فزاينده ترافيك شهري سبب شده است كه امروزه مراكز تجاري در نقاط ديگر شهر هم ايجاد شوند . اين مراكز تجاري يا به صورت مغازه هاي كنار خيابان و يا به صورت مجتمع هاي تجاري به اسم " پاساژ " ديده مي شوند . در كشورهاي غربي ، مراكز خريد و فروش به صورت ساختمان هاي بزرگي هستند كه در حومه شهر واقع شده اند و داراي فضاي وسيع پاركينگ خودرو مي باشند .
• شناسايي مراكز تجاري كنار خيابان چند
ان آسان نيست . تنها معيار شناخت آنها وجود وسايل جلو آنها و يا وجود يك رديف طولاني بام ها در امتداد و كنار خيابان مي باشد . بدين جهت است كه شناسايي و محاسبه مساحت اين گونه مراكز برروي عكس هاي هوايي نسبتاْ دشوار است .
• 3-1) مراكز خدمات شهري
• مراكز خدماتي شهر شامل ادارات ، مدارس و دانشگاهها ، بيمارستانها و درمانگاه ها ، مساجد ، ميهمانخانه ها ، و مراكز تفريحي است كه به صورت واحدهاي پراكنده در داخل منطقه مسكوني ديده مي شوند . معيار شناسايي آن ها اغلب اندازه بزرگ و آرايش ساختمان ها و وجود حياط بزرگ آن ها است .
• مساجد و امامزاده ها توسط گنبد و مناره بلند آن ها شناخته مي شوند .
• اغلب مدارس داراي ميدان بازي و امكانات بازي مانند دروازه هاي ميدان فوتبال و خط كشي هاي ميدان واليبال و يك ميله بلند پرچم مي باشند .
• بيمارستان ها با حياط وسيع و گل كاري شده و ساختمان چندين طبقه شناخته مي شوند .
• شناسايي ادارات بر روي عكس هاي هوايي مشكل تر از واحد هاي خدماتي ديگر است . تنها معيار مناسب براي شناسايي آنها تجربه مفسر و اندازه نسبتاْ بزرگ آنها در مقايسه با خانه هاي مجاور است .
• بعضي از مراكز خدماتي شهرها مانند دانشگاه ها ، منطقه بسيار وسيعي را به خود اختصاص داده اند . معيار شناخت دانشگاه ها وجود ساختمان هاي بزرگ و چندين طبقه همراه با فضاي سبز وسيع بين آنها است .
• مراكز تفريحي عبارتند از ميدان هاي ورزشي ، استخرهاي شنا ، باشگاه هاي تفريحات سالم و پارك هاي بازي . استخرهاي شناي سرباز به آساني شناخته مي شوند . اغلب ميدان هاي ورزشي داراي چمن فوتبال ، تورهاي واليبال ، زمين هاي تنيس و سكوهاي تماشاچيان و در مجموع فضاي وسيع مي باشند .شناسايي باشگاه ها و استخرهاي شناي سرپوشيده در روي عكس هاي هوايي نسبتاْ مشكل است . پارك هاي بازي معمولا با وسايل بازي برقي مثل چرخ و فلك شناخته مي شوند .
• 4-1) فضاهاي سبز شهري
• فضاي سبز شهري شامل پاركها و ميدان ها و مناطق درختكاري شده كنار خيابان ها مي باشند . اين مناطق به دليل وجود درختان به آساني قابل تشخيص اند . در روي عكس هاي هوايي با مقياس بزرگ مي توان تعداد و نوع درختان را مشخص كرد . در قسمت هاي قديمي شهر فضاي سبز كمتر است . اما در بخش هاي تازه ساخت علاوه بر پارك ها و كنار خيابان ها ، وسط خيابان ها نيز درختكاري شده است و به اصطلاح بلوارها را به وجود آورده اند . فضاي سبز براي تبديل هواي شهر و تصفيه آلودگي هاي آنها لازم است در شهر هايي كه فضاي سبز داخل ، تكافوي نيازهاي حياتي را نمي كند ، دور شهر هم منطقه اي به نام كمربند سبز زير كشت رفته است . اين كمربند سبز در اطراف شهر تهران به خوبي مشهود است و به جنگل هاي مصنوعي معروف شده اند .
• 5-1) شبكه هاي ارتباطي و راه هاي دسترسي شهر
• ميدان ها ، خيابان ها ، و كوچه ها شبكه ارتباطي شهر را تشكيل مي دهند . خيابان ها معمولاْ به تناسب بزرگي و عرض آنها به خيابان هاي يك طرفه و دو طرفه تقسيم مي شوند . بعضي خيابان هاي دوطرفه عريض به وسيله ديوار سيماني و يا نوار سبز كاشته شده به دو مسير تقسيم مي شوند . اين گونه خيابان ها را بلوار گويند . خيابان هاي كوچك از خيابان هاي بزرگتر منشعب مي شوند و كوچه ها كوچكترين واحد ارتباطي هستند كه در داخل منطقه مسكوني به جهات مختلف خزيده اند .
• ايستگاههاي قطار ، فرودگاهها و پايانه هاي اتوبوس هاي مسافربري و توقفگاه هاي كاميون ها نيز جزء فضاي حمل و نقل و شبكه ارتباطي شهر به حساب مي آيند . شناسايي اين مراكز بر روي عكس هاي هوايي آسان است . علامت ايستگاه قطار وجود تعداد زيادي خطوط آهن است كه در دو طرف ايستگاه به تدريج به هم مي رسند . در فرودگاهها ، برج كنترل و باندهاي پرواز بهترين معيار شناسايي هستند . در ابتداي هر باند پرواز شماره باند بر اساس گراي مغناطيسي آن نوشته مي شود و پايانه اتوبوس هاي مسافربري نيز به وسيله وجود اتوبوس ها و توقف گاههاي كاميون ها از روي وجود كاميون ها شناخته مي شوند .
•
•
• شبكه ارتباطي ( برگ شبدري در كرج و سيستم شعاعي در همدان )
• 2) كاربرد عكس هاي هوايي در مطالعات شهري
