بخشی از مقاله
فرهنگ‌ها از محدوده قومي فراتر رفته‌اند
گزارشي از همايش ارتباطات بين فرهنگي در جوامع فرهنگي دانشگاه سوره.
همايش ارتباطات بين فرهنگي در جوامع چندفرهنگي، روز دوم ارديبهشت‌ماه در دانشكده علوم ارتباطات مؤسسه آموزش عالي سوره برگزار گرديد و به طرح مباحثي در اين زمينه از سوي صاحب‌نظران پرداخته شد.
به گزارش روابط عمومي سازمان تبليغات اسلامي، در اين همايش كه با همكاري و تلاش‌هاي مؤسسه مطالعات آمريكاي شمالي و اروپاي دانشگاه تهران، كميسيون ملي يونسكو در ايران، دانشگاه سوره وابسته به سازمان تبليغات اسلامي و با حضور جمعي از استادان، صاحب‌نظران و دانشجويان حوزه فرهنگ و ارتباطات برگزار شد، مصطفي پورمحمدي، وزير كشور، در سخناني گفت: فرهنگ، جنسي فاخر و متعالي دارد، از جنس عالم معناست و تأثير گرفته از عوامل ناشناخته است. هنگامي كه خدا انسان را خلق كرد، از روحش در انسان قرار داد.
وي در ادامه افزود: دليل اختلاف ساختاري انسان با موجودات ديگر، برخوردار بودن از همين جنس برتر است؛ ظرفيتي كه اساساً براي فراگيري معارف و بسياري از علوم و رموز است.
پورمحمدي با بيان اينكه اگر جهان بر اساس مقولات غيرفرهنگي ساخته شود، ديگر جهاني انساني نيست و اگر بخواهيم جامعه انساني بسازيم، بايد «عوامل انساني» آن را بسازند ادامه داد: مدلي كه ما در تاريخ تمدن خود داشتيم، مدلي متناسب با نياز امروز دنيا بوده است. جامعه ايران داراي تفاوت‌ها و تنوع‌هاي قومي، زباني، ديني و... در گذشته و حال است، و اين‌ها تفاوت‌هايي است كه ناشي از مهاجرت نبوده است.
وزير كشور نگاه در جامعه ايراني را كاملاً فرهنگي عنوان و تصريح كرد: نظام حكومتي ايران باستان و دستورات حكومتي آن از شاخصه‌هاي فرهنگي برخوردار بوده و به دليل همين نگاه و تفاوت فرهنگي است كه هنر و تنوع هنري كشور ما در اوج خود قرار دارد. رشد و ارتقاي هنر، به سبب وجود علم به عنوان مبناي تعقل و مديريت درست زندگي است.
وي نگاه فرهنگي را عامل و بستر رشد فيلسوفان و عرفا در ايران دانست و از تكثر و تنوع فرهنگي در ايران به عنوان يك مزيت و يك نقطه قوت نام برد.
سپس در ادامه برنامه دكتر محمدرضا سعيدآبادي، دبيركل كميسيون ملي يونسكو در ايران و استاديار دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران، تصور دنيايي يكرنگ، يكسان و بدون تنوع فرهنگي را تصوري وحشتناك دانست وگفت: همانگونه كه «مبادلات بازرگاني و گردش پول» مناطق محدودي را در برگرفته است؛ «مبادلات فرهنگي» نيز در عرصه جهاني ناهمگون است. اين نامتعادلي در
مبادلات فرهنگي، نبود اطمينان، ناامني و آشفتگي را براي بشر به ارمغان آورده است. تصور حذف فرهنگ اجتماعي، عامل مكدرشدن سيماي آرام انسان خواهد بود. سعيدآبادي خودشيفتگي افراطي را عامل به خطرانداختن صلح و امنيت جهاني و هماهنگي اجتماعي، همچنين تجاوز به حريم كرامت ذاتي انسان و مورد تهديد قرار گرفتن فرهنگ دانست و افزود: فرهنگ اگر جوهر توسعه پايدار نباشد، عامل تعديل كننده خواهد بود.
دبير كل كميسيون ملي يونسكو در ايران متذكر شد: تنوع فرهنگي ارزشمند است و بايد به تمام صداها اجازه داد روي طول موج‌هاي يكسان عرصه مشترك جهاني، شنيده شوند.
در ادامه همايش دكتر محمد روشن، رئيس دانشگاه سوره نيز گفت: بحث پيرامون فرهنگ از جمله مسائلي است كه در طول يك قرن و نيم گذشته مورد توجه بسياري از فرهنگ‌پژوهان در حوزه‌هاي مختلف علوم اجتماعي قرار گرفته و در طول اين مدت، هر از چندگاهي شاهد طرح مباحث جدي درباره آن بوده‌ايم.
روشن افزود: شايد هنوز چند دهه از زماني نمي‌گذرد كه برخي از انسان‌شناسان در بيان ويژگي‌هاي فرهنگ، سخن از عام و خاص بودن اين فرآورده زندگي اجتماعي بشر به ميان مي‌آوردند و فرهنگ را به عنوان يك معرفت بشري عام مي‌دانستند. شواهد موجود آن دوره، گوياي اين بود كه به سبب وجود فاصله ميان جامعه‌ها، هر جامعه داراي فرهنگ خاص خود بود كه از ابعاد مختلف با فرهنگ‌هاي پيرامون خود تفاوت داشت. اما امروز با گسترش وسايل ارتباط جمعي، توسعه جاده‌ها، شكلگيري صنعت توريسم و... ارتباط ميان جوامع بشري گسترش يافته و فرهنگ‌ها از محدوده قومي خود فراتر رفته‌اند و ديگر نمي‌توان مفهوم خاص بودن را، آن‌چنان كه مردم‌شناسان و جامعه‌شناسان در قرن گذشته براي فرهنگ قائل بودند، منظوركرد.
رئيس دانشگاه سوره سازمان تبليغات اسلامي يادآور شد: اگر به نقشه جهان نگاه كنيم، با اندكي تأمل درمي‌يابيم كه پس از شكلگيري دولت- ملت‌ها و تثبيت نسبي مرزهاي سياسي، تفاوت قابل ملاحظه‌اي ميان محل استقرار اقوام و مرزبندي سياسي جوامع وجود دارد؛ به گونه‌اي كه در برخي از موارد مانند كشور خودمان، شاهد آن هستيم كه درون مرزهاي سياسي يك كشور، اقوام مختلف در كنار يكديگر سكنا گزيده و در اين سرزمين بزرگ استقرار يافته‌اند.
وي در بخش ديگري از سخنانش بيان داشت: بديهي است با تسهيلات ايجاد شده در روابط بين افراد و گروه‌ها، اقوام مختلف با فرهنگ يكديگر آشنا شده و به نوعي ارتباط ميان فرهنگي شكل مي‌گيرد.
روشن ادامه داد: شكلگيري ارتباط ميان فرهنگ‌ها همواره به منزله برقراري ضوابط سنگين و استفاده از نكات مثبت و پيشرفت‌هاي دو طرف نيست؛بلكه گاه مي‌تواند بر اساس تفاوت موجود بين آن‌ها، به تضاد تبديل شده و پيامدهاي ناگواري مانند تفرقه و آشوب را در پي داشته باشد.
رئيس دانشگاه سوره افزود: چنانچه بتوان در اين زمينه راهكاري ارائه كرد و با استفاده از برنامه‌اي منسجم و مبتني بر مطالعات علمي به مديريت اين ارتباط پرداخت، خواهيم توانست بدون در پي حذف فرهنگ‌هاي موجود بودن، با تأكيد بر ارزش‌هاي مشترك و پرهيز از نكات مورد اختلاف، آينده‌اي روشن همراه با انسجام ملي براي كشور داشت.
وي تأكيد كرد: تنها به انجام مطالعه علمي و برگزاري چنين
همايش‌هايي نمي‌توان اكتفا كرد بلكه لازم است فرآيند اين تحقيقات در اختيار مديران فرهنگي جامعه قرار بگيرد تا آن‌ها نيز بتوانند با استفاده از ابزارهاي مختلف مانند رسانه‌هاي گروهي، كتاب‌ها و... به ايجاد بستر مناسب اقدام كنند. در غير اين صورت، عوامل مختلفي موجب خواهند شد تا اين ارتباط جنبه تضاد پيدا كرده و همانند آنچه در گذشته و پاره‌اي از موارد به ياد داريم، باعث برخورد فرهنگ‌ها شود.
دكتر مجيد رضائيان، معاون پژوهشي دانشگاه سوره نيز با اشاره به تحولات اجتماعي و اقتصادي فراوان و شكلگيري كلان شهرها، به نقش مهم مراكز فرهنگي و هنري در همگن‌سازي فرهنگ شهرهاي بزرگ اشاره كرد.
در بخش ديگري از اين همايش دكتر سعيد رضا عاملي، دبير همايش و دانشيار گروه ارتباطات دانشگاه تهران، اظهار داشت: سياست‌هاي متفاوتي در دنيا و حوزه «ارتباطات بين فرهنگي» وجود دارد كه يكي از آن‌ها، سياست جداسازي اقليت‌هاي ديني و فرهنگي از اكثريت جامعه است.
وي افزود: مدل ديگر، از سياست جامعه چندفرهنگي تبعيت مي‌كند كه تلاش دارد براي همه فرهنگ‌ها امكان تعامل را ايجاد كند.
دبير همايش، سياست «شهروندي دوجنبه‌اي» را مدل ديگري عنوان كرد و افزود: بر طبق سياست شبيه‌سازي دوجنبه‌اي، به اقليت‌هاي ديني اين امكان داده مي‌شود كه در احوال شخصي خويش بر اساس قوانين و مقرارت ديني خود عمل كنند و همچنين به فرهنگ‌هاي مختلف با تفاوت‌هاي زباني اين امكان را مي‌دهد كه بتوانند زبان محلي و بومي خود را حفظ كنند. اگر در مناطقي از ايران جمعيت به صورت اقليت- اكثريت باشند، قوانين مدني شهر بر اساس قانون اساسي، مي‌تواند بر مبناي قوانين آن اقليت ديني باشد و در واقع اين امكان را براي حيات تمام فرهنگ‌ها و اقليت‌هاي ديني فراهم كرده است.
عاملي يادآور شد: تلاش داريم در پرتو اين نشست، بتوانيم راهبردهايي را معرفي كنيم تا دولت بتواند بر اساس آن قدم‌هاي بهتري را براي سلامت اجتماعي ايران بردارد.
گفتني است، همايش ارتباطات بين فرهنگي در جوامع چندفرهنگي در سه بخش (پانل) برگزار شد. در بخش نخست با عنوان مديريت تضادهاي بين فرهنگي، دكتر تقي آزاد ارمكي (استاد دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران و عضو گروه مطالعات آمريكاي شمالي دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران) درباره مديريت تضادهاي بين فرهنگي و دكتر سعيدرضا عاملي (عضو گروه ارتباطات دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران) درباره راه حل تضادهاي بين فرهنگي صحبت كردند.
همچنين، دكتر علي‌اصغر سعيدي (عضو گروه برنامه‌ريزي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران) درباره موضوع توريسم و ريشه تنش‌هاي فرهنگي در ارتباطات بين فرهنگي، دكتر يونس نوربخش (عضو گروه مطالعات آلمان دانشگاه تهران) درباره سياست‌هاي روابط بين فرهنگي سخنراني كردن
د.
دو بخش بعدي همايش، نگاهي بر تجارب جوامع چندفرهنگي نام داشت كه در قسمت نخست دكتر بهناز ميرزايي (استاد دانشگاه بروك كانادا)، زهرا نژادبهرام (دانشجوي دكتري علوم سياسي)، دكتر سيدمحمدعلي موسوي (عضو هيأت علمي دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران)، دكتر حشمت‌السادات معيني‌فر (عضو هيأت علمي دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران) ويليام وارد (از دانشگاه آمريكاي قاهره)، دكتر يوسف‌علي اباذري (عضو هيأت علمي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران) و دكتر حميد عبداللهيان (عضو هيأت علمي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه
تهران) سخنراني كردند.
پايانبخش همايش نيز سخنان دكتر يونس شكرخواه، استاد علوم ارتباطات بود.
