بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توجه به فرهنگ در هر سازمانی از ملزومات سازمان می باشد و رفته رفته دارای اهمیت روز افزونی شده است. و در علم مدیریت از فرهنگ سازمانی بهعنوان یکی از مؤثّرترین عوامل پیشرفت و توسعه سازمان یاد شده است. فرهنگ قومی، یکی از انواع فرهنگ در نظریه ی کویین و کمرون2 می باشد که سازمان های که از این نوع فرهنگ استفاده می کنند به دلیل شباهتشان به سازمانی شبیه به خانواده می باشند، این گونه سازمان ها را سازمان های قبیله ای نیز می نامند.
همچنین رهبری، فرایندی است که با آن، یک فرد بر گروهی از افراد تأثیر می گذارد تا به یک هدف مشترک برسند . رویکرد مبادله ی رهبر پیرو - ال.ام.ایکس - 3 از انواع سبک رهبری است که بر رابطه ی مبادله ای منحصر به فرد میان مدیر و هریک از کارمندان تأکید داشته و در این گونه سازمان ها، وجود یک سبک خاص برای تمامی کارکنان وجود ندارد. در این پژوهش مروری بر فرهنگ قومی و رویکرد مبادله رهبر پیرو و رابطه ی آنها با یکدیگر می پردازیم و بررسی می کنیم که آیا بین فرهنگ قومی و رویکرد مبادله ی رهبر پیرو رابطه معناداری برقرار است .
-1 مقدمه
در خلال چند دهه ی گذشته فرهنگ و رهبری در سازمان ها به موضوعاتی مهم در پژوهش های علمی تبدیل شده اند. نگاهی به این مطالعه ها نشان می دهد، فرهنگ سازمانی و رهبری دو مقوله بسیار مهم هستند که در پژوهش های مختلف اغلب به صورت مجزا و بدون ذکر نوع خاصی از فرهنگ یا رهبری، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند و تنها می توان مطالعه های تجربی محدودی در خصوص ارتباط میان آنها یافت نمود - بلاک4، . - 2003 همچنین در منابعی که به بررسی ارتباط میان فرهنگ و سبک رهبری پرداخته است، کمتر به تأثیر نوع خاصی از فرهنگ بر سبک رهبری خاصی پرداخته اند.
چهارچوب ارائه شده توسط کویین هم دارای صورت و اعتبار تجربی است و هم کمک به تکمیل نظریههای مطرح شده توسط دیگر نویسندگان و پژوهشگران فرهنگ سازمانی میکند. نوع فرهنگ قومی یا قبیله ای انعطاف پذیری را ارزش میداند و به پایداری و نظارت کمتر گرایش دارد، در این نوع از فرهنگ، همکاری گروهی و مشارکت از روشهای کنترل محیط به شمار می آیند - لاند5،. - 2003 در فرهنگ قبیله ای رضایت فردی و انسجام معیار اثربخشی هستند و در مقایسه با تحقق اهداف مالی از اهمیت بیشتری برخوردار می باشند. سازمان هایی که این فرهنگ در آنها حکم فرماست بیشتر به خانواده هایی گسترده شبیه هستند تا واحدهای تجاری که فقط در آنها مبادلات بازرگانی انجام می شود.
مبادله رهبر پیرو عبارت است از سیستمی از عناصر و روابط آنها که شامل اعضای یک رابطه دو عضوی و متشکل از الگوهای رفتاری بههم وابستهای است که باعث تسهیم پیامدهای متقابل و دوسویه، ایجاد مفاهیم محیطی و خلق مسیرها و ارزشها می شود - کانگ و استوارت 6،. - 2007 تئوری مبادله رهبر پیرو رهبری را بهعنوان یک فرآیند، مفهومسازی کرده و تمرکز آن، بر رابطه تعاملی بین رهبر با پیرو با تأکید بر فرآیند ارتباط دو عضوی است - فلمینگ7،. - 2009 این تئوری بر این باور است که رهبری، یک فرآیند تبادلی بین رهبر و پیروان او است. یعنی تأثیر فرودستان بر رهبران و رفتار آنها، به همان اندازه تأثیر رهبران بر رفتار فرودستان است. - خلیلی شورینی، . - 1373
سبک رهبری مبادله رهبر پیرو به تسهیل تغییر اجتماعی مثبت در سازمانها کمک می کند و باعث ترک خدمت کمتر، عملکرد بالاتر زیردستان، رفتار شهروندی سازمانی کارکنان می شود. همچنین یکی از گونه های فرهنگ سازمانی که نیل به موفقیت داشته است فرهنگ قومی بوده است که میتواند به صورت بالقوه تعهد سازمانی را بالا ببرد. اگر ما موفق شویم به صورت هم زمان بنا به شرایطی که سازمان ما دارد، از یک سبک رهبری و فرهنگی که با یکدیگر سازگاری داشته باشند استفاده کنیم نتایج دلخواهی را خواهیم داشت. این امر موجب بهبود شرایط سازمان و در نتیجه کارایی بهتر می شود. در این پژوهش به بررسی فرهنگ قومی و رویکرد مبادله رهبر پیرو و رابطه ی آنها با یکدیگر می پردازیم.که اگر رابطه مثبت و معنا داری بین آنها یافتیم بتوانیم در بهبود کیفیت امور سازمان از وجود هردوی آنها بهره ببریم.
-2 انواع فرهنگ از دیدگاه کویین و کمرون
کویین چهار گونه فرهنگی را بیان کرد. این چهار گونه فرهنگی شامل موارد زیر می باشد.
-1 فرهنگ سلسله مراتبی این فرهنگ، بر نظریه بروکراسی ماکس وبر استوار است که در آن بر سنت ها، رسمیت، پایداری و همکاری تأکید می شود. ثبات و قابلیت پیش بینی از ویزگی های این نوع از سازمان ها می باشد - بی لاند8، 220،. - 2003
-2 فرهنگ بازار در این فرهنگ بر نظارت و پایداری تاکید می شود و به مسائل برون سازمانی بیش از مسائل درون سازمانی اهمیت داده می شود - کمرون، . - 1985 اثر بخشی سازمان از طریق بهره وری اندازه گیری می شود که از مکانیسم بازار به دست آمده باشد - گانر9، . - 2001
-3 فرهنگ قومی - قبیله ای - این فرهنگ انعطاف پذیری را ارزش می داند و به پایداری و نظارت کمترگرایش دارد، همکاری گروهی، مشارکت روشهای کنترل محیط به شمار می آیند - بی لاند ، . - 2003
-4 فرهنگ ویژه سالاری - ادهوکراسی - 10 این فرهنگ به مسائل برون سازمانی و انعطاف پذیری بیشتر از پایداری و نظارت گرایش دارد. در این فرهنگ، اثر بخشی در قالب یافتن فرصت ها، بازارها و یافتن مسیرهای جدید برای رشد تعریف می شود - گانر،. - 200 شکل 1 چاچوب ارزش رقابتی را نشان می دهد. علت چیدمان هریک از این نوع جهار فرهنگ در خانه های مربعی برحسب اتفاق نیست بلکه این حرکت براساس منطق و استدلال می باشد. ضمنأ ابعادی در اطراف این شکل مشخص شده است.
-3 فرهنگ قومی
از دیدگاه کوئین و کامرون11 سومین شکل ایدهآل از فرهنگ سازمان فرهنگ قومی یا قبیله ای نامیده میشود وبه این علّت که سازمان همانند یک خانواده است، محیط دوستانه و مثل یک خانواده بزرگ می باشد. تعهد به میزان بالایی در افراد سازمان وجود دارد. سازمان بر منافع بلند مدت توسعه منابع انسانی و همبستگی و انسجام و روحیه افراد تاکید بسیار زیادی دارد. در سازمانی که فرهنگ قومی بر آن غالب است به جای رویهها و قوانین سلسله مراتب یا مراکز بازاری مزیت های رقابتی، ویژگی های فرهنگ قومی یعنی کارگروهی، برنامههای مشارکت کارکنان، تعهد سازمانی وجود دارد، گروه های کاری بر اساس عملکرد گروهی - نه فردی - پاداش دریافت کرده و نیز دوایر کیفی سازمان به تشویق کارکنان در اصلاح و بهبود کار و عملکرد خود و سازمانشان در یک محیط پر قدرت میپردازند.
