مقاله در مورد پروژه کارآموزی بررسی مسائل بهداشت حرفه ای در کارخانه داروپخش

بخشی از مقاله

پروژه كارآموزي بررسي مسائل بهداشت حرفه اي در كارخانه داروپخش

مقدمه:
انسان از آغاز آفرينش به منظور استمرار حيات، به كار و كوشش مجبور بوده و در اين راه سختي هاي بسياري را متحمل شده است. امروزه به علت رشد روز افزون جمعيت و مصرف بيش از اندازه و بر پايي صنايع بزرگ، استفاده از انواع ماشين آلات، تجهيزات ، فرايندها و مواد شيميايي و … امري گريزناپذير شده است.
صنعتي شدن و توليد فزاينده مخاطراتي گوناگون را براي نيروي كار به ارمغان آورده و موجب شود نيروي كار در معرض عوامل زيان آور بسيار قرار گيرد، عواملي كه جزء جدايي ناپذير صنعت و توليد به شمار مي آيند و همواره تندرستي نيروي كار را تهديد مي كنند. از اين رو حفاظت از تندرستي نيروي كار و بهسازي محيط كار از اهميت شايان توجه برخوردار است.

اين گزارش جهت بررسي مسائل بهداشت حرفه اي در كارخانه داروپخش طي يك دوره كارآموزي تهيه شده و سعي شده در آن پس از بررسي ها و ارزيابي ها و اندازه گيريهاي انجام شده و ارائه اطلاعات لازم در زمينه مسائل مختلف و عوامل زيان آور كار پيشنهادات مفيد و موثري جهت بهتر سازي محيط كار ارائه شود.
اميد روزيكه نيروي كار در تمام صنايع ايران از سلامت و ايمني كامل برخوردار شود.

بهداشت حرفه اي در صنايع داروسازي :

بهداشت حرفه اي در صنايع داروسازي از اهميت بسزايي برخوردار است. زيرا محصول نهايي توليد شده در كارخانه هاي داروسازي دارويي بوده و مصرف كنندگان آن بيماران مي باشند. بنابراين حفظ شرايط صد درصد بهداشتي مطابق استانداردهاي بين المللي در محيط كارخانه امري است ضروري كه كنترل آن بر عهده مسئولين متخصص واگذار شده و آنها موظيف به نظارت مستقيم بهداشت محيط كار مي باشند.
براي درك صحيح از مفهوم بهداشت حرفه اي در كارخانجات داروسازي بهتر است به تعريف بهداشت حرفه اي توجه كافي داشته باشيم در واقع بهداشت حرفه اي عبارتست از علم و هنر پيشگيري از اثرات سوئي كه در طرز كار، محيط كار و خصلت كار وجود دارد و سلامت شاغل را به خط

ر انداخته وباعث ايجاد بيماري هاي حرفه اي، مسموميت هاي شغلي و حوادث ناشي از كار مي شود ( براساس تعريف ALHA (انجمن متخصصين مهندسي بهداشت حرفه اي آمريكا) همانطور كه مي دانيم مواد اوليه مصرفي در كارخانجات دارويي بيشتر از مواد شيميايي تشكيل مي يابد. بنابراين در صورت عدم استفاده صحيح از موارد مزبور عوامل شيميايي مورد مصرف ممكن است در اثر تماس با اعضاي بدن كارگران و با ورود به دستگاه تنفسي و گوارشي و همينطور از طريق پوست موجبات ناراحتي آنان را فراهم بسازد و با مواد شيميايي ممكن است باعث تحريك و ساير عوارض ديگر گردد.
از جمله عوراض زيان آور فيزيكي كه در كارخانجات داروسازي ممكن است روي سلامتي كارگران اثر منفي داشته باشد مي توان سروصدا، روشنايي، حرارت و امثال آنها را ذكر كردكه در بخشهاي مختلف به نحوي موجبات ناراحتي كارگران را سبب مي شوند و مي بايست راههاي كنترل صحيح آنها را شناسايي نمود و در صورتيكه راه كنترل به نحوي وجود داشته باشد با وسايل حفاظت فردي مناسب اقدام به جلوگيري از عوارض نامطلوب آنها نمود.
سازمانها و تشكيلات بهداشت حرفه اي در ايران
اين سازمانها عبارتند از سازمانهاي دولتي مسئول در امر بهداشت حرفه اي و حفاظت صنعتي وسازمانهاي اختصاصي كه از طرف صنايع ايجاد مي گردند.

سازمانهاي دولتي يا مستقيماً مجري برنامه هاي بهداشت حرفه اي و حفاظت صنعتي بوده و يا موظف در نظارت بر انجام امور و يا اينكه مسئول آموزش كادر فني مورد لزوم مي باشند. وزارت كار و امور اجتماعي مسئوليت مستقيم در مقابل مسائل كار و كارگري داشته و فعاليت گسترده اي در اين زمينه دارد.
سازمان تامين اجتماعي و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي در سطح كشور فعاليت هاي جنبي در زمينه بهداشت حرفه اي دارند. اينك به ذكر قانون كار وزارت كار و سازمان تامين اجتماعي و آيين نامه هاي كميته حفاظت و بهداشت حرفه اي مي پردازيم.

1) قوانين كار، وزارت كار مورد استناد فعاليتهاي بهداشت حرفه‌اي:
ماده هاي 2،85،86،87،88،89،90،91،92،93،94،95،96،97،98،99،100،101،102،103،
104،105،106،156،179،193
2) آئين نامه هاي سازمان تامين اجتماعي :
ماده هاي 3،4،54،60،61،65،66،88،90
3) آئين نامه هاي كميته حفاظت فني :
ماده هاي 1،2،3،4،5،6،7
تاريخچه و مشخصات شركت كارخانجات داروپخش :
شركت داروپخش در تاريخ 23/10/1334 با سرمايه 000/000/250 ريال با عنوان بنگاه خيريه داروپخش به منظور ارائه خدمت دارويي در زميني به مساحت 20 هكتار در كيلومتر 18 اتوبان كرج آغاز به كار نمود. محصولات بخش توليدي اين مجتمع در آغاز حدود 20 قلم و شامل انواع آمپول ، قرص و شربت بود، كه تا پيروزي انقلاب اسلامي تنوع توليدات كارخانه به 80 قلم رسيد.
مجموعه بزرگ داروپخش در سال 1357 پس از به ثمر رسيدن انقلاب اسلامي به وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي ملحق و با توجه به اجراي نظام نوين دارويي، همگام با ساير كارخانجات توليدي محصولات خود را با نام ژنريك توليد و به بازار عرضه نمود و از سال 1359 با دگرگوني كه در ساختار تشكيلاتي اين مجموعه رخ داد با نام شركت سهامي داروپخش به تلاش خود ادامه داد كه از اسفند سال 1371 مالكيت آن از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به سازمان تامين اجتماعي منتقل و با نام شركت داروپخش (سهامي خاص) به فعاليت خود ادامه مي دهد.
در سال 1372 شركت داروپخش از سهامي خاص به سهامي عام تغيير و در سال 1377 با تب

ديل واحدهاي خود گردان به شركتهايي با شخصيت حقوقي مستقل، كارخانه داروپخش نيز از شركت داروپخش سهامي عام منفك و از همان تاريخ تحت عنوان شركت كارخانجات داروپخش ( سهامي خاص) وظايف خود را دنبال مي كند.در حال حاضر شركت با بهره گيري از خدمات بيش از 900 نفر در رده هاي مختلف تحصيلي و تجربي در زمينه توليد حدود 140 قلم اشكال مختلف دارويي فعاليت دارد و در حدود 12% از كل محصولات مختلف دارويي و بهداشتي را تأمين مي نمايد.

شركت داروپخش با توجه به توسعه كمي و كيفي و بهره برداري از بيش از 40 سال تجربه در حال حاضر از بخشهاي زير تشكيل شده است:
- بخش قرص و كپسول
- بخش استريل
- بخش شربت وقطره خوراكي

- بخش فرآورده هاي بهداشتي
- بخش پماد ، كرم وشياف
- بخش كارتريج
- بخش سرم

در همين راستا و به منظور بهبود بخشيدن به توليدات و پاسخگويي به نياز بازارهاي جهاني در بهمن ماه سال 1376 ، شركت موفق به اخذ گواهينامه ISO 9002 گرديد.
كارگاهها و صنايعي كه شركت را احاطه كرده اند عبارتند از:
در ضلع شمالي چاپخانه جمهوري اسلامي و كارخانه توليد مواد اوليه ، در ضلع جنوبي رنگ سازي و كارگاههاي توليد قطعات، در ضلع شرقي بهزيستي و انبا

رهاي نگهداري كالاهاي توليدي و در ضلع غربي كارگاه نيروي انتظامي واقع شده است.

مقدمه
در عصر حاضر، پيشرفت فن آوري در تمام زمينه هاي صنعتي، گسترش و كاربرد وسيع وسايل، ماشين آلات و تجهيزات مختلف را به همراه داشته است. اين رشد سريع سبب گرديده تا انسان در زندگي روزمره و شغلي خود هر چه بيشتر تحت تاثير آشفتگي هاي ناخوشايند اكوستيكي يعني «صدا» با شدتهاي مختلف قرار گيرد. بطوريكه امروزه صدا جزئي از زندگي انسان را تشكيل مي دهد.

به همين ترتيب صدا يكي از عوامل زيان آور شغلي به شمار مي آيد و بسياري از كارگران در معرض اين عامل زيان آور قرار دارند. از اين رو به دليل اهميت موضوع سر و صدا و تاثيراتي كه روي افراد ايجاد مي كند سعي شده است به بررسي اين عامل در تعدادي از بخشهاي كارخانه داروپخش پرداخته شود. در ابتدا براي آشنايي بيشتر با عالم زيان آور سروصدا تعاريفي دراين رابطه ارائه مي گردد و تاثيرات زيان آور آن مطرح مي شود.
صوت چيست؟
صوت شكلي از انرژي مي باشد كه توسط حس شنوايي قابل تشخيص است به بيان ساده صورت هر چيزي است كه شنيده مي شود.
امواج صوتي :
همچنان كه نواحي تراكم وانبساط در يك محيط حركت مي كند يك موج صوتي توليد مي شود پس يك موج صوتي نمونه اي از تغيير در فشار هوا است. مولكولهاي هوا در مسير موج صوتي حركت نمي كنند. بلكه آنها در يك محل پيرامون نقطه تعادل خود به نوسان در مي آيندو مانند يك منبع ارتعاش عمل مي كنند. اصوات از نوع موج طولي بوده و تقسيم بندي آنها عبارتست از:
1- امواج مادون صوت (Infra sound) : اصواتي با بسامد كمتر از 20 هرتز مي باشد كه گوش انسان حساسيت چنداني به شنيدن آن ندارد.
2- امواج رديف شنوايي (Audible spectram): اصواتي با بسامد 20 تا 20000 هرتز مي باشند كه بسامدهاي ياد شده حس شنوايي را در انسان تحريك مي كنند و بسامدهاي 500 تا 3000 هرتز ، بسامدهاي مطالعه مي باشند.

3- امواج ماوراء صوت (Ultra Sound) : اصواتي با بسامد بيش از 20000 هرتز مي باشند و حس شنوايي انسان را تحريك نمي كنند.
سروصدا : (Noise)
عبارتست از يك صوت نامطلوب ، ناخوشايند و ناخواسته كه به مجموع امواج صوتي با طول موجهاي مختلف و شدتهاي متفاوت كه تركيب مشخص و ثابتي نداشته باشند اطلاق مي گردد.
انواع سر وصدا :

صدا از نظر توزيع زماني به انواع زير تقسيم مي گردد:
1- صداي ضربه اي ( كوبه اي) : صدايي است كه تكرار صدا كمتر از يك بار در ثانيه و يا صدايي كه در زمان كوتاهي ايجاد مي شود وس پس ميرا مي گردد.
2- صداي متغير: صدايي است كه نوسانات صدا با گذشت زمان بين 1-10 دسي بل باشد.
3- صداي منقطع : در صداي منقطع تغييرات و دامنه نوسانات بيش از 15 دسي بل باشد.
4- صداي پيوسته: به صدايي گفته مي شود كه فاصله تكرار صدا كمتر از نيم ثانيه است.
اثرات زياد آور سروصدا:
سرو صدا داراي اثرات مختلفي بر روي سيستمهاي مختلف بدن مي باشد كه در نهايت به كمبود بهره وري و بازده كاري مي‌انجامد كه از تأثيرات شديد تا خفيف آن عبارتند از:
1) اثر بر سيستم شنوايي:
الف ) تغييرات دائمي كاهش قدرت شنوايي غيرقابل برگشت ، طري دائم
Permparery Thershold Shift (PTS)
ب ) تغييرات موقت كاهش قدرت شنوايي قابل برگشت، طري مونت
Temparery Thershold shift (TTS)
ج )‌احتمال پاره شدن پرده و گوش در اثر سروصداي بسيار بالا
د ) وزوز كردن گوش و احساس سوت كشيدن در گوش حتي بعد از ساعات كار

2) اثر بر روي سيستم قلب و عروق :
افزايش فشار خون، افزايش ضربان قلب ، افزايش ميزان تنفس ، افزايش ميزان آدرنالين، افزايش ترشح هورمونها
3) اثر بر روي سيستم گوارش و اعصاب:
تغييرات سيستم گوارش ، گونتگه به عضلات و خستگي عضلاني و كاهش ساعات خواب ، افسردگي روحي و رواني
روشهاي اندازه گيري سروصدا در محيط كار:
اندازه گيري سر وصدا در محيط كار شامل دو بخش است: 1- اند

ازه گيري ميزان سروصداي عمومي محيط كار 2- اندازه گيري ميزان سروصدا به روش موضعي
عمليات اندازه گيري سروصدا شامل 3 مرحله اساسي است.
الف ) بررسي مقدماتي : در اين مرحله به جمع آوري اطلاعات مربوط به محيط اندازه گيري نظير نام كارگاه، كروكي كارگاه ، جنس سقف و كف و ديوار كارگاه، تعداد ماشين آلات و روش اندازه گيري انتخابي، استاندارد انتخابي منابع مهم سروصدا و منابع ثانويه سروصدا مي‌پردازيم. در بررسي مقدماتي وسايل ودستگاههاي موجود در كارگاه به تناسب ابعادحقيقي رسم مي‌گردند.
ب ) اندازه گيري : بعد از كشيدن كروكي انتخاب ايستگاه هاي اندازه

گيري بايد صورت بگيرد در بررسي وضعيت عمومي كارگاه از روش ايستگاه بندي استفاده مي شود و نقاطي كه بعلت وجود ماشين آلات امكان اندازه گيري ندارد حذف مي گردد تقسيم كارگاه به مربعهاي 2*2 يا 1*1 با توجه به كوچكي و بزرگي كارگاه صورت مي گيرد و در مركز هر مربع اندازه گيري انجام مي شود.
در روش موضعي نقاطي كه امكان حضور فيزيكي كارگر بيشتر است در نظر گرفته مي ش

ود.
براي اندازه گيري صدا در هر نقطه دستگاه هواسنج را در فاصله 5/1 متري از سطح زمين و با زاويه 75 درجه در يك جهت نگهداشته بگونه اي كاميكروفون دستگاه تقريباً در محدوده شنوايي فرد قرار بگيرد.
ج ) مقايسه با استانداردها: پس از اندازه گيري نوبت به ارزيابي و مقايسه با استانداردها مي رسد.
در اين گزارش براي ارزيابي كارگاهها با استاندارد ACGIH (جدول 1-2) انتخاب شده است.
در نقشه توزيع قسمت صوت به صورت زير رنگ آميزي مي گردد.
- نقاط داراي شدت كمتر از dB70 (Safe Range) به رنگ سبز
- نقاط داراي شدت dB85-70 (Hygiene Range) به رنگ آبي
- نقاط داراي شدت dB90-85 (Warning Range) به رنگ زرد
- نقاط داراي شدت بالاي dB90 (Danger Range) به رنگ قرمز

استانداردهاي سروصدا :
استاندارد سروصدا در تمام دنيا يكسان نيست حتي در داخل كشورها واحدهاي مختلفي در نظر گرفته مي شود. در ايران استاندارد مورد قبول مطابق با استاندارد ACGTH مي‌ باشد كه به صورت زير است:
استاندارد 2001 ACGIH (جدول1-2)

1 2 4 8 16 24 ساعات كار
94 91 88 85 82 80 تراز كلي شدت صوت
بررسي سروصدا در كارخانه داروپخش:
براي اندازه گيري سروصدا در اين كارخانه از دستگاه ترازسنج صورت DAWE استفاده گرديد. اين دستگاه از يك نشانگر ديجيتالي و يك ميكروفون تشكيل شده است و تراز صوت را در دو شبكه A,C در وضعيت هاي Impulse , Slow, Fast نشان مي دهد رنج عملكرد دستگاه در وضعيت HI بين dB135-65 و در وضعيت LO بين dB 100-300 مي‌باشد.
براي اندازه گيري شبكه دستگاه را در AHI قرار داده و در وضعيت Fast گذاشته شد و اندازه گيري ها صورت گرفت.
1- اندازه گيري ميزان صدا در سالن بسته بندي كارپول هاي دنداني:
اندازه گيري در اين سال به روش ايستگاه بندي صورت گرفت در ابتدا ايستگاه بندي سالن طبق شكل (1-2) انجام شد سپس در مركز مربعهاي در نظر گرفته شد و اندازه گيري انجام شد. از منابع مهم توليد صدا دستگاه دسته بندي بليستر كاريول مي باشد و از صداهاي ثانويه موجود در سالن مي توان به صداي دستگاه منگنه كارتون ها و صداي افراد اشاره كرد.
در مواقعي كه دستگاه مگنه بكار رفته است صدا در سالن بيشتر از ساير مواقع نشان داده شده است. اطلاعات مربوط به اندازه گيري انجام شده و مشخصات ديگر سالن در جدول (2-2) ذكر شده است. اعداد بدست آمده از اندازه گيريها نيز در جدول (3-2) ارائه شده است.
2- اندازه گيري ميزان صدا در سالن بسته بندي آمپول (2 mlit):
اندازه گيري صدا در اين سالن به روش ايستگاه بندي صورت گرفت. ايستگاه بندي سالن طبق شكل (2-2) رسم گرديد و در مركز مربعهاي تعيين شده اندازه گيري انجام شد.
از منابع مهم توليد صدا سه دستگاه چاپ و بسته بندي موجود در سالن را مي توان نام برد كه هر سه مشغول فعاليت بودند از صداهاي ثانويه مي توان به صداي افراد موجود در سالن اشاره كرد.مشخصات مربوط به سالن و ساير اطلاعات مربوط به اندازه گيري هاي انجام شده در ج

دول (2-2) ذكر شده است. همچنين اعداد بدست آمده از اندازه گيريها در جدول (4-2) ارائه شده است.

3- اندازه گيري در اين صدا در سالن پركني ؟؟؟ :
اندازه گيري در اين سالن به روش ايستگاه بعدي صورت گرفت. نحوه ايستگاه بعدي سالن در شكل (3-2) مشخص شده است و اندازه گيريها در مركز مربعهاي تعيين شده صورت گرفت. از منابع مهم ايجاد صدا وجود دو دستگاه پركني (Filling) ؟؟؟ مي باشد كه عمل بر كرد

ن شيشه هاي شربت و كيسه زني را انجام مي دهند. در حين اندازه گيري تنها يك خط پركني مشغول فعاليت بود. از صداهاي ثانويه مي توان به صداي برخورد شيشه ها به هم اشاره كرد. مشخصات مربوط به سالن و ساير اطلاعات مربوط به اندازه گيريها انجام شد و در جدول (2-2) و اعداد بدست آمده از اندازه گيريها در جدول (5-2) ذكر شده است.
4- اندازه گيري ميزان صدا در سالن بسته بندي قرص و كپسول :
اندازه گيري در اين سالن به روش ايستگاه بندي صورت مي گيرد نحوه ايستگاه بندي سالن درشكل (4-2) مشخص شده است. و اندازه گيريها در مركز مربعهاي تعيين شده صورت گرفت. از منابع مهم ايجاد صدا مي توان به چهار دستگاه بسته بندي قرص اولمن (Uhlmann) چهار دستگاه شمارش قرص كينگ (king)، يك دستگاه بسته بندي كپسول بوش (Bosch) ، پنج دستگاه شرينگ يك و يك دستگاه بسته بندي قرص زيبلر (Sibler) اشاره كرد كه در حين اندازه گيري 2 دستگاه شمارش قرص (King) و يك دستگاه بسته بندي شرينك پك فعاليت نداشتند. از صداهاي ثانويه مي توان به صداي افراد موجود در كارگاه اشاره كرد. مشخصات مربوط به سالن در جدول (2-2) واعداد حاصل از اندازه گيري در جدول (6-2) ذكر شده است.
5- اندازه گيري ميزان صدا در نيروگاه مركزي:
در اين قسمت اندازه گيري به روش موضعي مي باشد. در نيروگاه مركزي 6 عدد ديگ بخار قرار گرفته كه يكي از آنها هنگام اندازه گيري خاموش بود فاصله اين ريگها ا هم 5/1 متر مي باشد و در 6 نقطه اطراف ريگ ها اندازه گيري صورت گرفت نتايج بدست آمده از اندازه گيري در جدول (7-2) آورده شده است.

6- اندازه گيري ميزان صدا در نيروگاه سرم سازي :
در اين بخش اندازه گيري به روش موضعي صورت گرفت و تعداد چهار ديگ بخار و دو ژنراتور و دو دستگاه خنك كننده در اين قسمت قرار گرفته است كه صداي توليد شده توسط ديگهاي بخار وژنراتور ها اندازه گيري شد. نتايج بدست آمده در جدول (8-2) ارائه شده اس

ت.
در اندازه گيري موضعي نقاط انتخاب شده نقاطي است كه كارگر بيشتر حضور فيزيكي دارد واندازه گيري در ساعات مختلف انجام شد.

نتايج بدست آمده:

نام محل اندازه گيري روش اندازه گيري وسيله اندازه گيري تعداد ايستگاه ها حداكثر صداي موجود حداقل صداي موجود ميانگين صداي موجود انحراف معيار صداي موجود تعداد دستگاه هاي فعال جنس ديوار جنس سقف جنس كف
بسته بندي كارپول ايستگاه بندي صدا سنج ديجيتالي 94 dB2/92 dB1/80 dB 25/83 88/1 1 دستگاه گچ و آجر گچ كاذب آپوكسي
بسته بندي آمپول 82 ايستگاه بندي صدا سنج ديجيتالي 87 dB3/81 dB 63

/75 dB 63/75 82/1 3 دستگاه گچ و آجر گچ كاذب سنگ
سالن پركني شربت ايستگاه بندي صدا سنج ديجيتالي 82 dB9/87 dB33/85 dB 33/85 59/1 2 دستگاه گچ و آجر گچ كاذب آپوكسي
بسته بندي قرص و كپسول ايستگاه بندي صدا سنج ديجيتالي 203 dB8/86 dB3/76 dB15/81 99/1 15 دستگاه گچ و آجر گچ كاذب سنگ
(جدول 2-2)‌

كنترل سروصدا

پس از اينكه اقدامات شناسايي و ارزيابي اوليه سروصدا صورت گرفت بايستي تدابير كنترلي را به منظور كاهش سرو صدا و آثار زيان آور آن بر روي كارگران به كار برد. به طور كلي اقدامات كنترلي بايستي بر روي سه شاخص منبع صوت ، مسير عبور صوت و دريافت كننده صوت صورت گيرد.
يكي از مهمترين پارامترهايي كه در طراحي اقدامات كنترلي بايد مدنظر داشت، مسئله اقتصادي و هزينه در برداشتن اقدامات كنترلي است كه در وهله اول به چشم مي خرود و در دراز مدت اثرات خود را نمايان مي سازد.

اولين اقدام كنترلي از منبع صدا (Noise Saurce) آغازمي گردد و در صورت امكان چنين وضعيتي نياز به كنترل محيطي صورت وجود ندارد و زمان كوتاهتري را نيز صرف مي نمايد.
اين اقدام شامل سرويس دهي و تعميرات به موقع دستگاههاي پرسروصدا و روغن كاري بخشهاي گردنده ولغزنده دستگاه ها به منظور كاهش اصطكاك واستفاده از پي ريزي (Fandation) مناسب براي زيردستگاها و كاهش ارتعاشات و تعويض دستگاههاي فرسوده و قديمي با دستگاه هاي جديد و كم سروصدا، استفاده از حفاظهاي جاذب صوت روي دستگاهها و جلوگيري از انتشار صوت و استفاده از وسايلي كه سروصداي كمتري ايجاد مي نمايند و عدم تجمع چند دستگاه بر سرو صدا در يك محيط مي باشد.
در غير اينصورت اقدام كنترلي بر روي مسير عبور صو

ت يعني فاصله بين منبع ايجاد صوت و دريافت كننده صورت مي گيرد تا صدا به حد كمتري به فرد برسد. البته محصور كردن منبع مشكلاتي دارد از قبيل مزاحمت براي توليد، وارد آمدن فشار به ماشين در اثر گرم شدن دستگاه و كاهش بازده كار.
از اقدامات كنترلي ديگر پوشاندن سقف و ديوارها با مواد جاذب صوت مي‌باشد كه اين راه امكان بيشتري دارد.
آخرين اقدام كنترلي بر روي دريافت كننده صورت مي گيرد زمانيكه هيچگونه اقدام كنترلي نتوانيم انجام دهيم براي حفاظت شنوايي كارگر و جلوگيري از اثرات زيان آور سروصدا از وسايل حفاظت فردي (گوشيهاي حفاظتي) استفاده مي گردد.
بررسي نتايج بدست آمده:

- در قسمت بسته بندي كار پول هاي دنداني زمانيكه دستگاه منگنه بكار بيفتد صداي محيط به حدي بالاتر از حد استاندارد مي‌رسد.
- در قسمت پركني شربت ميزان صداي ايجاد شده در اكثر نقاط بالاتر از حد استاندارد است و به طور كلي صداي عمومي محيط نيز بالاتر از حدود استاندارد مي باشد. با توجه به اينكه در هنگام اندازه گيري تنها يكي از خطوط پركني مشغول فعاليت بوده

و نهايتاً نتيجه اندازه گيري بيشتر از اين معنا خواهد بود.
- در سالن بسته بندي فرض و كپسول صدا تقريباً در حد استاندارد مي باشد البته در هنگام اندازه گيري تعدادي از دستگاهها خاموش بودند.
- در سالن بسته بندي آمپول نيز صدا در حد استاندارد و مطلوب مي باشد.
- در نيروگاه مركزي صدا در نقاط اندازه گيري شده بيش از ميزان استاندارد است.
- در نيروگاه سرم سازي نيز در نقاط انتخابي ميانگين ميزان صدا بالاتر از حد استاندارد مي باشد خصوصاً در نقاطي كه اطراف ژنراتورها مي باشند صدا بسيار بالا است.

پيشنهادات
- در سالن بسته بندي كارپول هاي دنداني طبق اندازه گيريهاي انجام شده مشاهده شد زمانيكه دستگاه منگنه كارتونها بكار مي رود صدا به بالاتر از حد استاندارد مي رسد بنابراين بهتر است در كنار سالن اتاقكي ، ديوارهاي جاذب صدا تشكيل شود و منگنه كارتونها توسط يك فرد در اين محل صورت بگيرد.
- با توجه به اينكه عمل بازرسي كاريول ها در سالن بسته بندي صورت مي گيرد براي اينكه تعداد افراد كمتري در معرض سروصداي ناشي از دستگاه قرار بگيرند بهتر است كه مسيرهاي بازرسي از محل قرار گيري دستگاه جدا شود.
- در قسمت پركني شربت با وجود روشن بودن يك خط توليد، صداي موجود در محدوده خطر مي باشد توصيه مي شود ديوارها و سقف كارگاه با مواد جاذب پوشانيده شوند و طبق چك ليست هايي دستگاه ؟؟ سرويس و بازرسي شوند و قطعات فرسوده تعويض گردند.
- در نيروگاههاي سرم سازي مركزي مي توان توسط مواد جاذب صدا و نصب خفه كننده صدا مانند پشم شيشه و با بازرسي مرتب و تعويض قطعات فرسوده ميزان صدا را كاهش داد.
- در نيروگاه ها اتاقكهاي استراحتي كه براي پرسنل اين بخش در نظر گرفته شده بايد داراي ديوارهاي جاذب صدا و شيشه هاي دو جداره باشد تا صداي دستگاهها به داخل نفوذ نكند.

- انجام اديومتري براي كارگراني كه در قسمتهاي زير سروصدا فعاليت دارند ضرورت دارد تا در صورت بروز هر گونه مشكل در افراد آنها را شناسايي كرده و اقدامات درماني و پيشگيرانه صورت گيرد ودر صورت وجود افت شنوايي انتقال آنها به قسمتهاي ديگر انجام گردد.
- استفاده نمودن كارگران از گوشيهاي حفاظت فردي و نظارت مداوم ودقيق بر استفاده كردن آنها توسط پرسنل ضرورت دارد.

مقدمه :
پيشرفت صنايع ، ازدياد واحدهاي صنعتي و توليدي ونياز روز افزون به بازده بيشتر صنايع براي تأمين نيازهاي مصرف كنندگان ايجاب مي كند كه كار بيشتر در محيط‌هاي بسته در مدت شب و روز ادامه داشته باشد.
بنابراين استفاده از نور مصنوعي به تدريج توسعه يافته است. امروزه مسئله روشنايي براي كارگاههاي بزرگ ضعف اهميت ويژه يافته است. زيرا كمبود روشنايي در محيط كار افزون بر ايجاد خستگي اعصاب آسيبهاي ديگري به سلامت و بينايي كارگر وارد مي آورد.
با استناد به مواد قانوني آئين نامه حفاظت و بهداشت كار ، روشنايي محيط كار بايد بصورت زير باشد:
11011 ماده 11: در هر كارگاه بايستي روشنايي كافي (طبيعي يا مصنوعي) متناسب با نوع كار و محل تأمين شود. در صورتيكه براي روشنايي از نور مصنوعي قوي استفاده شود بايد براي ممانعت از ناراحتي چشم حبابهاي مخصوص نصب گردد.
16139 ماده 139: در نقاطي كه اشخاص بكار اشتغال دارند يا در آنها عبور مي نمايند بايد

در ساعات كار روشنايي كافي طبيعي يا مصنوعي تامين شده باشد اين روشنايي بايد در هر حال متناسب با نوع كار بوده و حتي الامكان از روشنايي و نور طبيعي استفاده گردد.
ماده 141: در موارد ضروري براي جلوگيري از شدت تابش نور و پنجره هاي سقفي و پنجره هاي معمولي را بايد با وسائل مناسبي مانند كركره و پرده متحرك و نظائر آن مجهز نمود.
ماد 145: در محل هائيكه بطور موضعي احتياج به نور شديدي باشد علاوه بر نور كلي كارگاه نور اضافي در محل مورد نياز طبق مفاد آئين نامه تامين شود.
نور :

نور از نقطه نظر فيزيكي عبارتست از امواج الكترومغناطيسي كه بين طول موجهاي 780-380 ميلي ميكرون قرار دارد واز منبع نوراني منتشر مي شود. اين طيف كوچك از امواج الكترومغناطيس كه داراي طول موج است مي تواند هر چيزي را كه بر روي آن تابيده و يا از روي آن منعك

س شده باشد را قابل رويت كند به شرطي كه انرژي كافي براي تحريك گيرنده هاي چشم داشته باشد.
واحدهاي روشنايي:
1- لومن (Luman): مقدار نوري است كه از يك منبع نوراني نقطه اي شكل به اندازة يك شمع استاندارد و در زاوية فضايي به اندازه يك استرديان منتشر مي شود.

2- لوكس (Lux): روشنايي ايجاد شده بوسيله شار نوري يك لومن بر روي سطحي برابر يك مترمربع به نام لوكس ناميده مي شود.
3- فوت – كندل (Foot Candle): عبارتست از روشنايي سطحي معادل يك فوت مربع كه شار نوري مساوي يك لومن را به طور يكنواخت از فاصله يك فوتي منبع نور دريافت مي كند.
هدف از تامين روشنايي مناسب:
1)‌ بيشترين حفاظت از بينايي كارگران
2) كاهش عوامل ايجاد خستگي و فشار ناشي از روشنايي كافي
3) پيشگيري از حوادث ناشي از كار
4) افزايش بازده كار
5) بهبود كيفيت فراورده
بي گمان مهم ترين حس انسان بينايي است و به اين دليل مهندسي روشنايي اهميت حياتي دارد. روشنايي رضايت بخش داراي ويژگيهاي زير است:
1- نور كافي باشد.
2- نور از نظر توزيع مطلوب باشد.

3- درخشندگي سطوح سبب چشم زدگي نگردد.
4- سايه هاي مزاحم موجود نباشد.
روشنايي رضايت بخش به راحتي و آسايش انسان كمك مي كند و بازده كار را بالا مي برد و با كاهش حوادث ناشي از نور غيركافي ، به ايمني كمك بسياري مي كند.
به طور كلي بايد گفت رنگ و نور ارتباط بسيار تنگاتنگي با هم دارند و اين دو را فارغ از يكديگر نمي توان مورد نظر قرار داد. نخستين گام در بررسي وضع نور در يك محيط كار توجه به وضع رنگ در آن محيط است، ميزان نور در محيط فيزيكي كار اغلب از طريق افزايش يا كاهش انعكاس آن قابل تغيير است.

بنابراين انتخاب رنگ با مسئله انعكاس نور به مقدار مورد نظر مستقيماً مرتبط است. با انتخاب رنگهاي مناسب از ميزان درخشندگي نور كاسته و تناسب آن با محيط كار حفظ مي شود.
ضمناً رنگ مستقيماً با هزينه نورپردازي ارتباط دارد. از طرف ديگر عاملي كه در گزينش رنگ بايد در نظرگرفته شود نوع نور مصنوعي مورد استفاده است.
تاثيرات روشنايي :
به طور كلي تأثير روشنايي به دو صورت كلي نور و زيادي نور مي باشد.
- عوارض ناشي از كمبود نور : خستگي فكري، فشار در چشم، خستگي در چشم به علت فشار بر ماهيچه هاي چشم نيستا گموس (Nystagmus) ، علاوه بر اينها سردرد، سرگيجه و بي ميلي به كار نيز رخ مي دهد.
- عوارض ناشي از ازدياد نور: مهمترين عارضه خيرگي چشم است. اين حالت در اثر برخورد مستقيم نور با چشم و يا در اثر برخورد چشم با سطوح شفاف بوجود مي آيد. در اين حالت احساس ناراحتي وارد به علت انقباض عضلات حلقوي چشم، كم شدن حس بينايي ، ترس از نور و اشك ريزش ديده مي شود.
انواع روشنايي هاي محيط كار:
- روشنايي عمومي كارگاه: معمولاً براي روشنايي عمومي كارگاهها هنگاميكه لامپها در ارتفاع كمتري از سقف نصب گردند معمولاً از لامپهاي فلورسنت استفاده مي كنند.( ارتفاع كمتر از 6 متر) و در مواريكه بايستي لامپها در ارتفاع خيلي بالاتر نصب گردند بايد لامپهاي معمولي يا جيوه اي مورد استفاده قرار گيرند ولي از لامپهاي فلورسنت نيز مي توان استفاده نمود به شرطي كه خوب طراحي و نگهداري گردند.
معمولاً هر چه فاصله لامپها تا كف كارگاه بيشتر باشد بايد از لامپهايي كه نور بيشتري ايجاد مي نمايند استفاده نمود. نكته مهم اينكه ميزان درخشندگي بايد در حد مناسب باشد و درصرويتكه شدت درخشندگي زياد باشد بايد لامپ را در فاصله دورتري از كارگر نصب نمود تا ايجاد خيرگي در چشم ننمايد.

- روشنايي اختصاصي كارگاه: هنگاميكه روشنايي عمومي كافي نباشد و كارهاي دقيق در كارگاه انجام شود به منظور بالا بردن قدرت ديد كارگر همراه با روشنايي عمومي از روشنايي اختصاصي نيز استفاده مي گردد. براي تامين روشنايي اختصاصي معمولا از چراغهاي روميزي كه نور را بر روي سطح كار متمركز مي نمايد استفاده مي گردد. در استفاده از اين روشنايي كاربرد صحيح آن بسيار حائز اهميت مي باشد.
منابع نور

الف ) نور طبيعي : مهمترين منبع طبيعي نور، خورشيد است و روشنايي روز يكي ازمنابع مهم تأمين انرژي نوراني مي‌باشد. روشنايي روز از نور پراكنده‌اي كه از آسمان صاف يا آسمان ابري و بازتاب پوششهاي واقع در زمين حاصل مي شود و مقداري از نور مستقيم خورشيد در ساعت هاي معين روز تشكيل شده است. كيفيت روشنايي روز مشروط بر اينكه به مقدار كافي باشد بر نور مصنوعي برتري دارد.
در بعضي ازصنايع اختصاصاً روشنايي روز به علت بازده كاري كه از آن حاصل مي گردد بر نور مصنوعي داده مي شود.
ب ) نور مصنوعي : در روشنايي مصنوعي از لامپهاي الكتريكي استفاده مي گردد كه بايد در طراحي روشنايي به نكاتي توجه نمود :
1- روشنايي به طور يكنواخت در سطح كار توزيع شود.
2- محل نصب روشنايي بايد در طرف چپ سطح كار باشد و ارتفاع آن از سطح كار

از 60 سانتي متر تجاوز نكند.
3- مقدار روشنايي براي هر شغل به صورتي محاسبه گردد كه براي تشخيص اجزاي كار كافي باشد. چون در غير اين صورت كارگر به اجبار براي تشخيص بهتر جزئيات كار ، چشم را به كار نزديك نموده وبه اين ترتيب نه تنها دروضعيت بدني نامناسبي قرار مي گيرد بلكه به بينايي خود نيز آسيب وارد مي كند.

مشخصات اصلي منابع روشنايي مصنوعي :
1- نور حاصله از منابع روشنايي مصنوعي بايد تا حد امكان به روشنايي نزديك باشد.
2- كميت نور حاصله از منابع مصنوعي بايد ثابت و كافي بوده و در كليه سطوح كار به طور يكنواخت توزيع گردد.
3- منابع روشنايي مصنوعي بايد به گونه اي نصب شوند كه باعث ايجاد خيرگي يا بازتاب نور در سطح نگردند.
4- درخشندگي منابع روشنايي مصنوعي بايد مناسب باشد.
5- منابع روشنايي مصنوعي ايجاد حرارت زياد ننمايند.
منابع روشنايي مصنوعي:
به منظور اندازه گيري روشنايي محيط كار و روشهاي گوناگوني وجود دارد ك

ه براساس هدف اندازه گيري مشخص مي شود.
روش عمومي : در اين روش هدف تعيين ميزان متوسط روشنايي محيط كار مي باشد كه در ابتدا بايد كارگاه را ايستگاه بندي نمود و سپس در مراكز مربعات نورسنجي را انجام داد. ارتفاع نگه داشتن نورسنج در 75 سانتي متري از كف كارگاه مي باشد.
روش موضعي : در اين روش روشنايي سطح كار و محلي كه ديد كارگر مي باشد اندازه گيري مي شود و سپس از نظر مناسب بودن و نامناسب بودن با مقادير استاندارد مقايسه مي گردد.
ميزان شدت روشنايي براي فعاليتهاي گوناگون ( مهندسي روشنايي كلهر1378)
نوع فعاليت شدت روشنايي (Lun)
حمل ونقل (جابه جا كردن)
كارهاي غيردقيق
كارهاي نيمه دقيق
كارهاي دقيق

كارهاي خيلي دقيق 50 تا 100
125 تا 250
250 تا 500
500 تا 1000
1000 و بيشتر
اندازه گيري ميزان نور در كارخانه داروپخش:
براي بررسي ميزان روشنايي در برخي از سالنهاي كارخانه از دستگاه فتومتر استفاده شد اين دستگاه از يك فتوسل و يك صفحه ديجيتالي تشكيل شده و ميزاننور را برحسب lam و ft/CD بيان مي كند. در ابتدا فتوسل يا سلول حساس به نور را در مكان مورد نظر نگه مي داريم و بعد از 30-20 ثانيه عددي را كه روي صفحة ديجتيال مشخص مي شود را مي خوانيم:


1- اندازه گيري ميزان روشنايي در سالن بسته بندي شربت:
روش اندازه گيري در اين سالن ايستگاه بندي مي باشد و نور عمومي سالن اندازه گيري شد. نقشه ايستگاه بندي انجام شود در شكل (5-2) و اعداد بدست آمده در جدول (11-2) ارائه شده است. ساير مشخصات مربوط به سالن واندازه گيري صورت گرفته در جدول (10-2) مشخص شده است. نمودار مربوطه در نمودار (1-2) ترسيم شده لازم به ذكر است كه سالن بسته بندي شربت داراي 2 پنجره مي‌باشد و اندازه گيري در ظهر در شرايطي انجام شد كه آسمان صاف و آفتابي بود همچنين در اين سالن 106 لامپ فلورسنت 20 وات و 25 لامپ فلورسنت 40 وات نصب شده است كه در هنگام اندازه گيري 8 تا از آنها سوخته بود.

2- اندازه گيري ميزان روشنايي در سالن چك وبسته بندي كارپول:
روش اندازه گيري در اين سالن ايستگاه بندي مي باشد و نور عمومي سالن اندازه گيري شده است.
نقشه ايستگاه بندي در شكل (6-2) و اعداد بدست آمده از اندازه گيري در جدول (12-2) ارائه شده است ساير مشخصات مربوط به سالن واندازه گيري صورت گرفته در جدول (10-2) مشخص شده است.

اين سالن فاقد پنجره مي باشد و تعداد لامپهاي موجود در سالن 30 لامپ فلورسنت 40 وات مي باشد.

3- اندازه گيري ميزان روشنايي درسالن ساخت بخش ؟؟؟ :
روش اندازه گيري در اين سالن عمومي و موضعي مي باشد . برخي از نقاط كار به صورت موضعي اندازه گيري شده كه اعداد حاصل در جدول (14-2) مشخص شده است ودر سالن ساخت به صورت ايستگاه بندي اندازه گيري ميزان نور صورت گرفته كه اعداد بدست آمده در جدول (13-2) و شكل ايستگاه بندي در شكل (7-2) ارائه شده است. ساير مشخصات مربوط به اندازه گيري در جدول (10-2) مشخص شده است.
اين سالن فاقد پنجره مي باشد و تعداد لامپهاي موجود 30 لامپ فلورسنت مي باشد.
نمودار ميزان روشنايي اين سالن با شماره (3-2) مشخص شده است.
4- اندازه گيري ميزان روشنايي در ميزهاي چك چشمي:
روش اندازه گيري در ايستگاههاي بازرسي به صورت موضعي مي باشد و اعداد حاصل از اندازه گيري انجام شود در جدول شماره (15-2) ارائه شده است نوع لامپي كه دربالاي اين ميزها نصب شده فلورسنت مي باشد.

- مناطقي كه ميزان نور در حد استاندارد (بين كمينه و پيشنهادي ) باشد با رنگ سبز
- مناطقي كه ميزان نور زير حد استاندارد باشد با رنگ قرمز
- مناطقي كه ميزان نور بالاي حد استاندارد باشد با رنگ قرمز مشخص شده اند.

نتايج بدست آمده عبارتند از:

نام محل اندازه گيري روش اندازه گيري وسيله اندازه گيري تعداد ايستگاه ها حداكثر نور موجود در محيط (Lux) حداقل نور موجود در محيط (Lux) ميانگين روشنايي محيط كار(Lux) حد كمينه
(Lux) حد پيشنهادي
(Lux) تعداد ايستگاههاي كمتر از كمينه تعداد ايستگاههاي بيش

تر از پيشنهادي تعداد لامپ نوع لامپ تعداد لامپهاي سوخته
بسته بندي شربت ايستگاه بندي 220 366 3/42 11/180 37/81 125 250 70 48 131 فلورسنت 8
بسته بندي كارپول ايستگاه بندي 97 261 7/60 9/149 56/81 125 250 13 - 3 فلورسنت -
ساخت بخش ؟؟؟ ايستگاه بندي 14 480 5/101 97/340 33/116 250 500 5 - 30 فلورسنت -
(جدول 10-2)‌

تجزيه و تحليل نتايج بدست آمده:

- در سالن بسته بندي شربت براساس ايستگاه بندي هاي انجام شده تعداد زيادي از ايستگاه ها از نور مناسب برخوردار نيستند البته اين ايستگاهها معمولاً در اطراف و كناره هاي سالن مي باشند و محل چيدن و قرار گرفتن بسته هاي آماده شده محصول مي باشند

و در نقاطي كه دستگاه بسته بندي مستقر است وجايگاه قرار گيري كارگران مي باشد ميزان نور در حد استاندارد است.
- در سالن بسته بندي كارپول ها دنداني ميزان نور در حد استاندارد و مطلوب ميباشد ولي در قسمتهاي چك چشمي كه اندازه گيري موضعي صورت گرفت نوردر اكثر ايستگاهها كمتر از حد استاندارد است و با توجه به اينكه عملكرد كارگر در اين ايستگاهها دقيق و حساس است بنابراين بايد از شرايط روشنايي مناسبي برخوردار باشد
- در سالن مساحت بخش ؟؟؟ روشنايي در حد مطلوب و استاندارد مي باشد.
- انحراف معيار بدست آمده حاصل از اندازه گيريهاي انجام شده در سالنهاي مختلف بيان كننده اين موضوع است كه نور در سالن ها يكنواخت نيست البته علت اين يكنواخت نبودن كاهش ميزان نور در كناره هاي سالن است و در قسمت مركزي سالن ها كه محل كار و استقرار كارگران است توزيع نور يكنواخت است.

پيشنهادات:
جهت بهبود و بهتر شدن وضعيت روشنايي درسالن هاي مختلف پيشنهاداتي به شرح زير ارائه يم شود :
- در سالن بسته بندي شربت تعدادي از لامپهاي موجود ( حدوداً 60% از لامپها) سوخته بودند كه تعويض به موقع اين لامپها مي تواند در ميزان روشنايي عمومي سالن و مطلوب ساختن شدت نور مؤثر باشد.

- در قسمت بسته بندي شربت به دليل قرار گرفتن دستگاه شرينگ درنزديكي پنجره، تابش نور خورشيد روي سطح آلومينيومي جلوي دستگاه وانعكاس آن به چشم كارگران باعث اذيت و خستگي چشم آنها مي شود و توصيه مي شود براي جلوگيري از اين مشكل سطح جلوي دستگاه را رنگ بزنند تا مانع ازانعكاس نور شود.
- استفاده از نور طبيعي در حد مناسب و مطلوب براي بالا بردن مقدار روشنايي تا رسيدن آن به مقادير استاندارد در سالنهاي مختلف توصيه مي شود.

- گردشي كردن كار در بين افرادي كه چك چشمي محصولات را انجام مي دهند براي افزايش بازدهي افراد وجلوگيري از خستگي چشم آنها مي تواند موثر واقع شود.
- نظافت كردن لامپها و پاك كردن حبابهاي آنها مي تواند باعث افزايش ميزان نور لامپها شود.
مقدمه
يكي از عوامل فيزيكي موجود در محيط كار شرايط جوي مي باشد كه بايد در بدو تاسيس صنايع مورد توجه قرار بگيرد زيرا هم در ميزان هزينه هاي كنترل موثر است و هم از ايجاد بيماريها و عوارض ناشي از شرايط نامطلوب جوي جلوگيري مي نمايد.

با استناد به ماده 16 آئين نامه حفاظت و بهداشت كار :
هر كارگاه بايد داراي وسائلي باشد كه در زمستان و تابستان درجه حرارت داخلي آن بوضع تمايل تحملي نگهداري شود.
براي شرايط جوي محيط معمولاً استرسها ( گرمايي، سرمايي) بيان مي گردند. در محيط هاي كار بيشتر روي حرارت بررسي صورت مي گيرد. وجود استرس گرمايي در محيط كار باعث آزار دهندگي وعدم آسايش كارگران و به دنبال آن كاهش راندمان توليد و افزايش حوادث ناشي از كار مي شود بنابراين با توجه به اهميت موضوع شرايط جوي به بررسي وضعيت شرايط جوي در برخي از كارها پرداخته شده و شاخص WBGT براي ارزيابي استرس گرمايي محيط كار محاسبه شد.
جهت بررسي بهتر شرايط جوي بايد سه عامل شناخت، ارزيابي و كنترل را مدنظر داشت يعني در ابتدا بايد منابع توليد حرارت راشناخته و مورد ارزيابي قرار داده و سپس از آن راههاي كنترلي موثر را در پيش گرفت.

منابع عمده توليد گرما:
- فرايندهاي مختلف توليد - وسايل و ماشين آلات مختلف
- سيستم هاي روشنايي - شرايط جوي خارج از محيط كار
راههاي تبادل گرمايي بدن با محيط اطراف :
1- متابوليسم (Metabulysm):

مقدار انرژي متابوليسيمي كه در اثر فعاليت هاي مختلف در بدن توليد مي گردد و به انرژي گرمايي تبديل مي شود و مقدار گرمايي كه بدن براي سوخت و ساز در حالت استراحت مطلق نياز دارد متابوليسم پايه گفته مي شود كه مقدار KG/h70-60 يا Kcol/min 1 است و هر چند فعاليت عضلاني بيشتر شود ميزان متابوليسم افزايش
مي يابد. ميزان متابوليسم به سن، جنس ، نوع تعذيه كارگر و شرايط اقليمي بستگي دارد.
2- تابش يا تشعشع (Radiation):

هنگاميكه دماي محيط اطراف بدن بالاتر يا پايين تر از دماي سطح پوست باشد بدن از طريق تشعشع از محيط گرما گرفته يا به محيط گرما پس مي دهد. 70-60 درصد انتقال گرما از طريق تشعشع صورت مي گيرد.
3- جابجايي (Convection):
يكي از فرايندهاي اصلي انتقال گرما جابجايي طبيعي است كه گرما ميان شاره و سطح پوست انتقال مي يابد.
4- تبخير (Evaporation):
يكي ديگراز راههاي انتقال گرما است كه از نظر فيزيولوژيكي حائز اهميت است و تنها راه انتقال حرارت است كه پوست از اين طريق با عرق كردن گرما از دست مي دهد.
رابطه تبادل گرمايي بين فرد و محيط پيرامون بصورت زير بيان مي گردد.

M: ميزان متابوليسم
R: ميزان گرماي تابشي

C: ميزان گرماي جابجايي
E: ميزان گرماي از دست رفته از طريق تبخير
S: ميزان ذخيره گرمايي است اگر اين مقدار برابر صفر باشد بين گرماي دريافت شده و دفع شده تعادل برقرار است و دماي بدن در حد 37 درجه سانتي گراد نگهداشته مي شود ولي اگر مقدار S بالاتر از صفر باشد گرما در بدن جمع مي شود ا

سترس گرمايي ايجاد مي گردد و اگر S زير صفر باشد استرس سرمايي ايجاد مي گردد.
عوامل محيطي موثر در شرايط جوي:
1. دما: كميتي است نسبي كه تعادل گرمايي يك سيستم را با سيستم ديگر نشان مي دهد.
در واقع دما كميتي است كه ميزان گرمي و سردي يك جسم يا محيط را نسبت به مبداء واحد اندازه گيري نشان مي دهد در واقع دما عبارتست ازدرجه گرمي و سردي يك سجم. ؟؟ واحدهايي كه براي اندازه گيري دما وجود دارد عبارتست از : درجه سانتي گراد ، درجه فارنهايت ، درجه كلوين يا مطلق و درجه رنگين
2- دما محيط : عبارتست از دماي هوا در يك محيط خاص كه با دماسنج معمولي اندازه گيري مي شود.
3- دماي تابشي : دمايي است كه متناسب با گرماي تابشي از سطوح داغ بوده و با استفاده از دماسنج ؟؟؟ اندازه گيري مي شود.
4- رطوبت: عبارتست از مقدارآب كه به اشكال گوناگون بصورت بخار آب، قطرات ريز ابر ، تگرگ و بلورهاي برف ويخ در هوايي كه اطراف ما را احاطه نموده است وجود دارد.
5- رطوبت نسبي: عبارتست از خارج قسمت بخار آب يا تراكم بخار آب موجود در هوا به فشار بخار آب اشباع شده يا تراكم بخار آب در همان درجه حرارت و از رابطه زير بدست مي آيد:

: فشار بخار آب در هوا

: فشار بخار آب اشباع در دماي محيط
: درصد رطوبت نسبي

6. فشار بخار آب :
عبارتست از فشار ناشي از وجود بخار آب در هواي اطراف، در صورتيكه بخار آب موجود در هوا به حالت اشباع درآيد فشار بخار آب در آن درجه نيز به حداكثر فشار بخار آب تبديل خواهد شد كه فشار بخار آب اشباع شده ناميده مي شود و مقدار آن را مي توان از روي جداول مربوطه بدست آورد و برحسب ميلي بار، ميلي متر جيوه ويا اينچ جيوه سنجيده مي شود.
7. سرعت جريان هوا :
عبارتست از حركت مولكولهاي هوا ارتباط پرفشار به نقا

ط كم فشار محيط. اختلاف فشار نيز ممكن است بدليل تغييرات دما در دو نقطه بوجود آمده باشد و توسط دماسنج كاتا اندازه گيري مي شود. در استاندارد سرعت جريان هوا در محيط كار بين 5/0 تا 1 متر بر ثانيه مي باشد.
شاخص WBGT ( دماي ترگوي سان)
يكي از شاخصهاي گرمايي ، شاخص WBGT (دماي تر گوسان) ميباشد. اين شاخص براي ارزيابي استرس گرمايي محيط كار مورد استفاده قرار مي گيرد. و موسسه آن مجموع اثرات دماي محيط، رطوبت نسبي، دماي تشعشي و سرعت جريان هوا به صورت يك شاخص تعيين مي گردد.
- براي محيط داخل كارگاه
- براي فضاي باز خارج كارگاه
= دماي ترمحيط = دماي تشعشعي = دماي خشك محيط
براي اينكه WBGT بعنوان يك معيار قبول شود بايد دو عامل را در نظر گرفته و اصطلاحاتي به شرح زير انجام پذيرد:
1) نوع لباس
با توجه به ميزان Clo لباس، اصطلاحات WBGT عبارتست از:
ACGIH (2001)
نوع لباس Clo عدد تصحيح WBGT
لباس كار نخي تابستاني 6/0 0
لباس كار يك لايه 0/1 5/3+
لباس كار دو لايه 4/1 5+
2) رطوبت نسبي
- اگر ميزان رطوبت نسبي تا 25% باشد يك درجه سانتيگراد به دماي دماسنج تر طبيعي اضافه مي كنيم سپس WBGT را محاسبه مي كنيم.
- اگر رطوبت نسبي بين 50%-25% باشد 5/0 درجه سانتيگراد به دماي دماسنج تر طبيعي اضافه مي كنيم سپس WBGT را محاسبه مي كنيم.
- اگر رطوبت نسبي بالاي 50% باشد همان عدد دماسنج تر طبيعي را مورد استفاده قرار مي دهيم.
ميزان WBGT در سه ناحيه سر، تنه و پا اندازه گيري مي شود و سپس ميانگين آن از طريق فرمول زير محاسبه مي شود.
4/ ((پا) WBGT + (شكم) 2 WBGT +(سر) WBGT) =
اگر كارگري در طول يك شيفت كاري در محيطهاي مختلف كار كند، براي تعيين WBGT او از فرمول زير استفاده مي شود.

t : مدت زمانيكه فرد در محيط قرار دارد.
T: زمان كل شيفت كاري
بعد از محاسبه WBGT كارگر براي ارزيابي استرس گرمايي و مقايسه آن با شرايط استاندارد ابتدا بايد ميزان متابوليسم مصرفي فرد را بدست آوريم براي تعيين متابوليسم مصرفي از جدول (16-2) استفاده مي كنيم در استفاده از اين جدول براي تعيين ميزان متابوليسم ابتدا نوع كار فرد را مشخص كرده و انرژي مصرفي آن را تعيين مي كنيم. سپس به انرژي مصرفي براي انجام كار kCal/min1 كه ميزان متابوليسم پايه است اضافه مي كنيم. اگر فرد در يك شيفت كاري فعاليتهاي مختلفي انجام دهد براي تعيين ميزان متابوليسم از رابطه زير استفاده مي كنيم.

t : مدت زمان انجام فعاليت
M : مقدار متابوليسم براي هر فعاليت
ارزيابي باركاري

متوسط ميزان متابوليسم حين فعاليتهاي مختلف
الف : وضع بدن وحركت
حالت نشسته
حالت ايستاده
در حالت راه رفتن
حركت در سربالائي Kcal/min
3/0

6/0
0/3-0/2
به مقدار تعيين شده در حالت راه رفتن به ازاء هر متر 8/0 اضافه شود.
ب : نوع كار ميانگين
kcal/min گستره تغييرات
kcal/min
كار دستي سبك

سنگين 4/0
9/0 2/1-3/0
كار با يك بازو سبك
سنگين 0/1
7/1 5/2-7/0
كار با هر دو بازو سبك
سنگين 5/1
5/2 5/3-0/1
كار با تمام بدن سبك
متوسط
سنگين
فوق سنگين 5/3

0/5

0/7
0/9 0/15-5/2

انواع كار:
اگر ميزان انرژي مصرفي Kcal/h200< باشد در نتيجه كار سبك مي باشد.
اگر ميزان انرژي مصرفي kcal/h 350-200 باشد در نتيجه كار متوسط مي باشد.
اگر ميزان انرژي مصرفي kcal/ h500-350 باشد در نتيجه كار سنگين مي باشد.
اگر ميزان انرژي مصرفي kcal/h500 بيشتر باشد كار خيلي سنگين مي باشد.
روشهاي اندازه گيري شرايط جوي:
براي اندازه گيري شاخص گرمايي WBGT بايد از وسايل ذكر شده استفاده نمود. ابتدا قبل از شروع اندازه گيري بايد به بررسي محيط پرداخت و با در نظر گرفتن مشاهدات عيني نوع كار را تعيين كرد. نقاط مورد اندازه گيري بايد با توجه به نوع كار و موقعيت محل كار انتخاب گردند.

قسمتهايي كه در بررسي هاي مقدماتي با توجه به نوع كار (سبك ، سنگين ومتوسط) مي توانند استرسهاي گرمايي ايجاد نمايند اولويت اندازه گيري را به خود اختصاص داده اند. شاخص WBGT مناسبترين نمايانگر براي ارزيابي استرس گرمايي كارگران در نظر گرفته شده است.
براي تعيين WBGT وسايلي كه در اختيارمان قرار گرفت : شامل دماسنج معمولي ، دماسنج

تر، رطوبت سنج ،چرخان،دماسنگ گوي سان و دماسنج كاتا مي باشد كه عموماً استفاده از هر كدام به اختصارتوضيح داده مي شود.
دماسنج خشك (معمولي) براي اندازه گيري دماي خشك مورد استفاده قرار مي گيرد براي ارزيابيدماي محيط دماسنج را در سه ارتفاع پا، تنه و سرقرار مي دهيم و بعداز مدت 3 دقيقه دمايي را كه در هر ارتفاع نشان مي دهد را مي خوانيم.

دماسنج تر: براي اندازه گيري دماي تر محيط بكار مي‌رود و براي اندازه گيري بايد مخزن دماسنج معمولي را با پارچه مرطوب بپوشانيم و همانند دماي خشك در سه ارتفاع اندازه گيري را انجام مي دهيم.

دماسنج گلوي سان: براي اندازه گيري دماي تشعشعي بكار مي رود، دماسنج را ارتفاع تنه قرار مي دهيم بعد از مدت زمان 25-15 دقيقه عددي را كه دماسنج نشان مي دهد مي خوانيم دماسنج گوي سان از يك كره مسي با روكش اندود شده مشكي رنگ تشكيل شده كه در مخزن اين كره يك دماسنج معمولي قرار گرفته است.
دماسنج كاتا : براي اندازه گيري سرعت جريان هوا به كار مي رود. داراي يك مخز

ن بزرگ در پايين و يك مخزن كوچك در راس مي باشد. مخزن پاييني دماسنج را در آب جوش مي گذاريم. زمانيكه مايع رنگي دماسنج يك دوم تا يك سوم مخزن بالاي دماسنج را

پر كرد آن را از آب خارج كرده و خشك مي كنيم و اجازه مي دهيم مايع رنگي پايين بيايد زمان حركت مايع رنگي بين دو خط بالا و پايين دماسنج را زمان سرد شوندگي مي گويند. با استفاده از جدول ( 17-2) رطوبت نسبي محيط را تعيين مي كنيم.

بررسي شرايط جوي در كارخانه داروپخش :
با توجه به محصولات توليدي اين كارخانه نقاطي كه جهت اندازه گيري شرايط جوي انتخاب گرديده ونقاطي بوده است كه دماي حرارتي آن بالاتر از حد استاندارد به نظر مي رسد.
اندازه گيريها در فصل پاييز و در شرايطي صورت گرفته است كه دماي محيط حدود 20 تا 23 درجه سانتيگراد مي باشد.
1- سالن ساخت پماد :
در ارزيابي WBGT نقاطي كه كارگران بيشتر در آن فعاليت مي كند براي اندازه گيري انتخاب شد و ؟؟ WBGT در اين نقاط و در سه ارتفاع سر، تنه و پا قرار گرفت سالن ساخت پماد داراي يك اتاق گرمخانه است كه درآن عمل ذوب پارافين صورت مي گرد و دما در اين محيط بسيار بالا مي باشد اكارگران فعال در اين بخش در هر شيف كاري 3 تا 4 مرتبه و هر مرتبه به مدت 20-15 دقيقه در اين اتاق كار مي كند اندازه گيري در 8 نقطه صورت گرفت. بعداز محاسبه WBGT در هر نقطه ميانگين WBGT را بدست مي آوريم. با توجه به نوع كار و نوع لباس و رطوبت نسبي محيط به اصلاح آن مي پردازيم.
كاري كه در اين تحقيق انجام مي گيرد در حالت راه رفتن مي باشد و نوع كار هر دو بازو و سبك است و كار بصورت 75% كار و 25% استراحت مي باشد.
2- سالن اتوكلاو S.V.Ps:

در اتاق اتوكلاو S.V.Ps نقاطي كه كارگر بيشتر در آن استقرار دارد براي اندازه گيري WBGT انتخاب شد و ليست WBGT در اين نقاط در سه ارتفاع ( سر، تنه و پا) قرار گرفت اندازه گيريها در 6 نقطه و دردو زمان صورت گرفت. ( قبل از باز شدن درب اتوكلاو كاري كه كارگر در اين بخش انجام مي دهد در حالت راه رفتن و نشسته مي باشد و كار با تمام بدن واز نوع متوسط است و بصورت 75% كار و25% استراحت مي باشد.
3- سالن اتوكلاو و بسته بندي سرم:
در اين بخش نيز براي اندازه گيري WBGT نقاطي در اطراف اتوكلاو انتخاب شد و در 6 نقطه اندازه گيري در سه ارتفاع ( سر، تنه و پا) صورت گرفت ، نوع كار در اين محيط راه رفتن مي باشد و كارگران بسته بند هم بصورت نشسته كار انجام مي دهند و كار با تمام بدن و بصورت 25% استراحت و 75% كار مي باشد.
4- سالن بسته بندي قرص و كپسول : و اندازه گيري در 5 نقطه انتخابي در سه ارتفاع ( سر، تنه و پا صورت گرفت نوع كار بصورت نشسته و ايستاده و سبك مي باشد و كار با دو بازو انجام مي گيرد و نسبت كار و استراحت در اين بخش نيز بصورت 75/0 كار و25%‌استراحت مي باشد.
بعد از انجام محاسبات WBGT با توجه به نوع لباس و نوع كار به اصلاح آن مي‌پردازيم. براي ارزيابي شرايط جوي محيط هاي اندازه گيري شده از استاندرد ارائه شده در جدول (18-2) استفاده مي شود و مقايسه هايل ازم با شرايط استاندارد صورت مي گيرد.

نتايج بدست آمده عبارتند از :

محل اندازه گيري ميانگين دماي خشك ميانگين دماي تر طبيعي ميانگين دماي تشعشعي مقدار متابوليسم مصرفي نوع كار رطوبت نسبي محيط % (RH) WBGT WBGT استاندارد سرعت جريان هوا (m/s)
ساخت پماد اتاق گرمخانه 5/37 23 37 300 متوسط 5/34 5/37 4/32 8/27 28 2/1 81/0
اتاق ساخت 5/26 5/17 8/26 2/39 3/23 0/43
اتوكلاو S.V.Ps قبل از بازشدن درب اتوكلاو 5/32 5/19 31 468 سنگين 33 5/45 17/28 8/28 9/25 5/0 58/0
بعد از باز شدن درب اتوكلاو 36 24 34 58 15/31 61/0
بسته بندي و اتوكلاو سرم 6/29 5/16 8/29 480 سنگين 35 4/25 9/25 94/0
بسته بندي قرص 8/24 5/14 5/25 177 سبك 6/22 2/22 6/30 52/0

(2001) ACGIH
ميزان كار و استراحت ميزان سنگين كار
سبك متوسط سنگين
كار پيوسته 30
(86) 7/26
(80) 0/25

(77)
75% كار
25% استراحت 6/30
(87) 0/28
(82) 9/25
(78)

50% كار
50% استراحت 4/31
(89) 4/29
(85) 9/27
(82)
25% كار

75% استراحت 2/32
(90) 1/31
(88) 30
(86)
بررسي نتايج بدست آمده :
- در سالن ساخت پماد 8 نقطه انتخاب شد كه از اين نقاط 3 نقطه داخل اتاق گرمخانه قرار داشت. با توجه به اينكه در 8 ساعت شيفت كاري كارگر حدوداً 1 ساعت در اين مكان كار مي كند و 7 ساعت كاري ديگر را ، در كنار دستگاهها مي گذراند بنابراين WBGT كل با در نظر گرفتن اين موضوع و از رابطه زير محاسبه مي شود.

: شاخص WBGT بدست آمده در اتاق گرمخانه
: مدت زمان حضور در گرمخانه در طول يك شيفت كاري
: شاخص WBGT بدست آمده در سالن ساخت پماد
: مدت زمان حضور در سالن ساخت در طول يك شيفت كاري
طبق اندازه گيريهاي انجام شده ميزان WBGT و همچنين ميزان سرعت جريان هوا در اين سالن در حد استاندارد مي باشد.
- دربخش اتوكلاو S.V.Ps نيز در هنگاميكه درب اتوكلاو باز مي شود دماي محيط به شدت افزايش مي يابد. در طول يك شيفت كاري درب اتوكلاو 2 تا 3 بار و هر بار به مدت حدوداً 20 دقيقه باز مي ماند بنابراين باتوجه به اين موضوع وبا استفاده از رابطه اي كه در بالا ارائه شده است ميزان WBGT كل محاسبه شده است كه مشاهده مي شود كه در اين بخش ميزان WBGT بالاتر از حد استاندارد مي باشد. قابل ذكر است كه اين بخش به دليل شرايط ويژه اي كه دارد فاقد هر گونه دريچه و پنجره اي به سمت بيرون مي باشد و تنها دو سيستم هواكش در اتاق نصب شده است

كه چندان موثر نمي باشد. ميزان سرعت جريان هوا در اين بخش در حد استاندارد مي باشد.
- در بخش بسته بندي و اتوكلاو سرم نيز به دليل وجود اتوكلاوها گرما در اين سالن زياد مي باشد يعني مواد (سرم ساخته شده) از درب خروجي اتوكلاو كه در قسمت بسته بندي و ارشاد دارد در بر مي گردد. و خود 3 عدد اتوكلاو ؟؟؟ درب خروجي آنها در اين سالن و خارج شدن بطريهاي سر

م كه فوق العاده گرم مي باشند باعث شده كه در اين سالن گرماي زيادي ايجاد شود. 6 نقطه جهت اندازه گيري انتخاب گرديد و با توجه به اندازه گيريهاي انجام شده مشخص مي شود كه ميزان WBGT و سرعت جريان هوا در حد استاندارد مي باشد.
- در سالن بندي قرص نيز 5 نقطه انتخاب شده و اندازه گيريهاي لازم صورت گرفت طبق اندازه گيريهاي انجام شده مشخص مي شود كه ميزان WBGT و سرعت جريان هوا در اين سالن درح

د استاندارد مي باشد.
پيشنهادات
- اولين اقدام براي جلوگيري از اثرات گرما انتخاب درست كارگرها مي باشد افرادي كه بيماريهايي از قبيل قلبي – عروقي ، ديابت و .. دارند را نبايد در محيطهاي گرم بكار گرفت.

- كاهش درجه حرارت محيط از طريق سيستم هاي تهويه و خنك كننده ها
- ايجاد اتاقكهاي استراحت در محل كارهاي گرم
- كاهش زمان كار و يا چرخشي كردن كارهاي گرم
- تهيه لباسهاي مناسب براي كارگران با توجه به نوع پروسه و فصل كار

مقدمه
عوامل شيميايي در محيط كار دربر گيرنده تمام مواد اوليه، مواد خام، مواد واسط و فراورده

هاي اصلي كه در صنعت بكار مي روند يا توليد مي شوند ، مي باشد. اين مواد كه به شكل گاز، مايع و يا جامد هستند ممكن است طبيعي و يا مصنوعي بوده و داراي منشاء گياهي، حيواني و يا سنتتيك ( معدني يا آلي) باشند.
هر يك از اين مواد داراي خطرات و زيانهاي مختص به خود است كه در صورت تماس فرد با آن رخ مي نمايد. زيان حاصل از تماس با راه ورود ، مقدار و طول زمان تماس و محل تجمع آنها در بدن بستگي دارد.
برطبق ماده 13 آئين نامه حفاظت و بهداشت كار:
محل كار در هر كارگاه بايد طوري تهويه شود كه كارگران هميشه هواي سالم تنفس نمايند. در مورد محلهاي كار پوشيده حداقل هواي لازم را براي هر كارگر برحسب نوع كار در هر ساعت 30 الي 50 متر مكعب مي باشد. همچنين طبق ماده 14 همين آئين نامه:
دركارگاههايي كه دود و يا گاز و گرد وغبار و يا بخارهاي مضر ايجاد مي شود بايد مواد مزبور با وسائل فني موثر طوري از محل توليد به خارج كارگاه هدايت شود كه مزاحمت وخطري براي كارگران ايجاد ننمايد.
با توجه به اهميت اين موضوع در اين فصل به بررسي وضعيت عوامل شيميايي در كارخانه داروپخش پرداخته مي شود. در كارخانجات داروسازي بيشترين عامل كه مي تواند براي كارگران خطرساز باشد عوامل شيميايي مي باشد كه از آنجائيكه اين عوامل جنبه دارويي و شيميايي دارد تاثيرات آنها بصورت دراز مدت روي افراد بروز مي كند. بنابراين تعريف كلي عوامل شيميايي ، انواع آن و راههاي ورود اين عوامل به بدن انسان ارائه شود و سعي شود كه استاندارد در تماس برخي از اين عوامل برسي شود.
آلاينده هاي شيميايي و تقسيم بندي آنها:
كره زمين بوسيله اتمسفر گازري شكل كه داراي تركيب معيني است احاطه شده است دراين اتمسفر حدود 09/78 درصد نيتروژن 95/20 درصد اكسيژن، 93/0 درصد آرگون و 03/0 درصد دي اكسيد كربن و مقادير ناچيزي نئون ، هليوم و .. وجود دارد كه ممكن است در هر محل با چند درصدي بخار آب مخلوط شود.
مقدار هر يك از اين گازها كه از حد معمول بيشتر شود و يا هر ماده ديگري غير از آنها كه در اتمسفر وجود داشته باشد ماده آلوده كننده يا آلاينده دانسته مي شود.

تقسيم بندي آلاينده ها براساس حالت فيزيكي :
براين اساس آلاينده ها را به دودسته ازها و مواد معلق تقسيم كرده اند :
1- گازها و بخارات :به طور كلي، گاز به ماده اي گفته مي شود كه در بالاي درجه حرارت بحراني (بالاترين درجه حرارتي كه در آن درجه، يك بخار مي تواند به مايع تبديل شود) خود قرار دارد و بخار به ماده اي گفته مي شود كه در حالت گازي و در درجه حرارتي قرار دارد كه آن درجه حرارت پايين تر از درجه حرارت بحراني است به همين دليل با افزايش فشار مي توان آن را به مايع تبديل

كرد.
2- مواد معلق :انتشار و پراكندگي ذرات ذره بيني جامد و يا مايع در يك فاز گازي خاص و يا در هوا آئروسل ناميده مي شود به اين ترتيب مواد معلق شامل تمام ذرات گوناگوني است كه در فضاي محيط زيست يا محيط كار به صورت آئروسل موجود مي باشند. اين مواد عبارتند از:
گرد و غبار (Dust): گرد وغبار در اثر جدا شدن و شكستن مواد جامد و تبديل آنها به ذرات كوچك تشكيل مي شود و معمولاً در هوا براي مدتي شناور و معلق مي ماند.
مه (Mist )(Fog): مه عبارتست از آئروسلهاي قابل ديدن كه بصورت ذرات و قطرات ريز مايع در هوا توليد مي شود. مه در اثر تراكم بخار آب در شرايط خاص از نظر دما و فشارايجاد مي گردد.
دود (Smoke): دود در اثر سوختن مواد آلي مانند چوب، روغن، چربي، بافتهاي حيواني، لاستيك و … توليد مي شود و عبارتست ازذراتي كه در اثر سوختن ناقص داراي مقدار زيادي كربن هستند.
دمه (Fume): دمه يا دود فلزي عبارتست از ذرات فلزي جامد كه از سطح فلز مذاب خارج شده و در هوا منتشر مي شوند. تشكيل دود فلزي معمولاً با انجام يك واكنش شيميايي مانند اكسيداسيون همراه است. ذرات دود فلزي بسيار كوچكند و اندازه آنها معمولا كمتر از يك ميكرون مي باشد.
مه دود (Smoge): مه دود يا اسماگ اصطلاحي است كه ازدو واژه مه ودود برگرفته شده و به آلودگيهاي وسيع اتمسفري ناشي از آلاينده هاي صنعتي و منابع طبيعي اطلاق مي شود و. آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ اغلب از نوع مه دود مي باشد.
افشانه : بكار بردن آئروسول ،سوسپانسيونها و با امولوسيونها تحت فشار و به صورت پاشيدني افشانه ناميده مي شود.
تقسيم بندي آلاينده ها بر پايه اثرهاي فيزيولوژيك:
1- مواد التهاب آور :موادي محرك داراي اثر سوزاننده و تاول آور بوده و سطح مخاط مرطو

ب را متورم مي كند. در مورد اثرات سوء ناشي از اين مواد عامل غلظت داراي اهميت بيشتري نسبت به عامل زمان وطول مدت تماس مي باشد.
2- مواد خفگي آور: مواد خفگي آور اثرات خود را به علت اختلالي كه در اكسيداسيون بافتها ايجاد مي كند ظاهر مي سازند. اين دسته از مواد به دو گروه خفگي آوران ساده و خفگي آوران شيميايي تقسيم مي شوند . مانند دي اكسيد كربن ، هيدروژن
3- مواد بيهوشي آور:اين دسته از مواد اثر خود را به عنوان اثر بيهوشي آور ساده بدون ايجاد عوارض شديد سيستميك ظاهر مي كنند و تعدادي از آنها داراي اثر رخوت آور بر روي سلسله اعصاب مركزي مي باشند.
4- سموم سيستميك : عبارتند از موادي كه باعث آسيب برخي از اندامهاي داخلي مي شوند مانند بيشتر هيدروكربنهاي هالوژنه؛ موادي كه باعث آسيب دستگاه خونسازي مي شوند مانند بنزن، منزل؛ موادي كه باعث آسيب عصبي مي شوند مانند متانول، سولفور و دوكربن: فلزات سم

ي مانند سرب، جيوه، كادميوم؛ مواد معدني غيرفلزي سمي مانند آرسنيك، فسفر
5- ساير مواد معلق غير از سموم سيستميك: اين مواد عبارتند از گرد و غبار بي اثر، گرد وغبارهاي مولد فيبروز گردوغبارهاي ايجاد كننده حالتهاي آلرژي و نيز موادي مثل اسيدها، باكتريها وساير ميكروارگانيسم ها.
راه‌هاي ورود مواد شيميايي به بدن:
الف )تنفس: يكي از راههاي ورود آلاينده هاي شيميايي به بدن عمل تنفس و مجاري تنفسي مي باشد.
ورود گرد وغبار، دود و مه بدرون دستگاه تنفس به اندازه ذرات آنها بستگي دارد. ذرات بزرگتر معمولاً در بخشهاي بالايي و ذرات كوچكتر دربخشهاي پاييني دستگاه تنفس جايگزين و جذب مي شوند. هر چه اندازه ذرات كوچكتر باشد مقداري از آن كه به حبابچه ها مي رسد بيشتر و اثرات آن نيز بسته به نوع گردوغبار: شديدتر و زودتر ظاهر مي گردد. ذراتي كه از پنج ميكرون كوچكترند مي توانند وارد حبابچه اي ششي شوند و از اين رو آنها را ذرات قابل استنشاق مي نامند. ذرات بزرگتر از پنج ميكرون در قسمتهاي مختلف دستگاه تنفسي پيش از رسيدن به حبابچه ها به دام مي افتند واز اين رو به آنها ذرات غيرقابل استنشاق مي گويند.
ب )پوست: پوست سالم در برابر مواد خارجي و مسموم ، بافتي مقاوم است و به طور ك

لي حفاظ خوبي انگاشته مي شود هر گاه پوست سالم به علت خراش، زخم و يا سوختگي آسيب ديده باشد مواد سمي مي توانند با سرعتي بيشتر وارد بدن شوند و در واقع ماده خارجي با تعداد بسياري از سلولهاي تماس مستقيم خواهد داشت در برخي موارد مواد سمي چربيهاي پوست را در خود حل كرده و وارد بدن مي شوند همچنين تعدادي از گازها و مايعات به مقدار جزئي از پوست سالم و از راه فضاي هوايي رشته هاي مو به غده هاي چربي و سلولهاي آنها رسيده و جذب مي شوند.

ج ) دستگاه گوارش : ورود مواد خارجي و جذب سموم از راه دستگاه گوارش كه به آن راه خوراكي نيز گفته مي شود در مسموميتهاي اتفاقي و عصري اهميت دارد. اين دستگاه مجرايي است كه از دهان آغاز و به مقعد ختم مي شود در قسمتهاي گوناگون آن جذب مواد سمي امكان پذير است. در مسموميت هاي شغلي بندرت مواد سمي از راه خوراكي وارد بدن مي شوند به طور كلي كارگران در هنگام كار بايد از خوردن و آشاميدن و استعمال دخانيات بپرهيزند. در محيط كار اگر مسموميتي از راه خوراكي رخ دهد آن مسموميت را بايد اتفاقي انگاشت.