مقاله در مورد پروژه گلخانه موز

بخشی از مقاله

پروژه گلخانه موز

فصل اول
مقدمه
موقعيت جغرافيايي
نقشه

مقدمه:
گلخانه ها از گياهان در برابر سرما، باران و تگرگ محافظت مي كنند و در مقايسه با محيط باز شرايط محيطي مساعدتري براي كشت گياه فراهم مي آورند. در گلخانه ها مي توان توليدات خارج از فعال در سرتاسر سال و با كيفيت بالاتري نسبت به محيط كشت بار بدست آورد. علاوه بر آن در گلخانه ها مي توان محصولات جديدي كه معمولا در منطقه خاص به طور معمول كشت نمي شده را توليد كرد.
هدف از توليد كشت محصولات در گلخانه ها، افزايش تعداد فصول قابل كشت و حفاظت از محصولات در برابر شرايط ناهنجار محيطي از قبيل درجه حرارت بالا، تغييرات دما، آفات و بيماري هاي گياهي مي باشد. سازه هاي
گلخانه اي در واقع داربست هاي سبكي هستند كه توسط شيشه، فايبرگلاس و يا پلاستيك پوشيده. اين مواد براي جذب حداكثر نور و حفظ حرارت طراحي شده اند و از لحاظ غيرفيزيكي توانايي جذب محدوده اي خاص از انرژي نور خورشيد را دارند.
فن آوري جديد ابزار مديريتي بسيار ارزشمندي را براي توليد در اختيار گلخانه داران قرار داده است كه منجر به توليد محصولاتي با ارزش افزوده بيشتر و در محيطي با حفاظت بيشتر مي شود.

در واقع بيماري از اين محصولات به هنگام برودت هوا نيازمد مراقبت و كار فشرده و صرف انرژي بيشتر مي باشند. به همين دليل محصولات به هنگام برودت هوا نيازمند مراقبت و كار فشرده و صرف انرژي بيشتر مي باشند. به همين دليل توليدات گلخانه اي براي حصول بازگشت مناسب در قبال سرمايه گذاري صورت گرفته است و دستيابي به اينكه كيفيت مناسب احتياج به مراقبت گياهان در برابر آفات و مديريت در برابر بيماري ها مي باشند و علاوه بر آن توليدات گلخانه اي بايد از سطح قابل قبولي از زيبايي ظاهري برقرار باشند. صنعت توليدات گلخانه اي هم اكنون نسبت به

آنچه كه تا پيش از جنگ جهاني دوم، به آن پرداخته مي شد، آسانتر به نظر مي رسد. دليل آن اين است كه در آن زمان گلخانه هاي پلاستيكي يا داراي مداد شفاف(براي عبور نور)، سيستم حرارت مركزي، محيط هاي كشت بدون خاك، پاستوريزه كردن محيط رشد ريشه، آبياري و كودهاي اتوماتيك(خودكار)، اتوماسيون وجود نداشت كه خوشبختانه اين مشكلات حل شده و شرايط مناسب تري براي كشاورزان براي كشت محصولات گلخانه ها مهيا شده است.

موقعيت جغرافيائي
كل زمين براي احداث طرح گلخانه 8000 متر مربع مي باشد كه مساحت 6000 متر مربع آن را به احداث گلخانه و 2000 متر مربع آن را براي احداث موتورخانه، نگهباني، انبار، خزانه يا شاسي و محوطه نيز اختصاص مي دهيم. زمين در اين طرح از سمت جنوب اصلي حدود 300 متر فاصله دارد و از سمت شمال به زمين مجاور متصل است و از سمت شرق و غرب هم به همين صورت به زمين هاي مجاور متصل است. به همين منظور ما در اطراف گلخانه ها راه هايي براي عبور و مرور در اطراف گلخانه قرار داده ايم. چاه مادر بغل گلخانه ها قرار دارد كه به وسيله برق فشار قوي كار مي كند و ساير قسمت ها مانند نگهباني و پست برق و موتورخانه و استخر آب و چاه آب در قسمت پايين يا جنوب گلخانه ها قرار دارند.
زمين جهت گلخانه ها نيز مسطح و زمين كشاورزي بوده نياز به تسطيح آن نمي باشد و مي توان اسكلت گلخانه را نيز در آن احداث كرده و زمين از هر نظر آمادگي و مشكلي جهت احداث گلخانه ندارد. استفاده از برق از تاباو سه فاز نيز در زمين قرار داده ايم كه جهت روشنايي در گلخانه ها و همچنين روشنايي در ساير قسمت ها استفاده مي شود. موتورخانه در بغل و جنوب گلخانه ها قرار گرفته كه آب به سهولت به گلخانه برسد و مسير طولاني طي نكند به دليل آبياري به همين دليل نزديك باشد بهتر است و اطراف زمين را با فنس كشي دور تا دور گرفته ايم.
فاصله گلخانه از مركز خدمات يك كيلومتر
جاده آسفالته يك كيلومتر
جاده خاكي 300 متر فاصله گلخانه از مركز شهرستان
15 كيلومتر
جاده آسفالته 15 كيلومتر نوع منبع آب:
از نوع آب چاه مي باشد

توضيحات:
گلخانه ها توسط فواصلي به عرض 2 متر از هم جدا مي شوند تا از به وجود آمدن سايه در نواحي رويش گياهان جلوگيري به عمل آيد.
ساختمان سرويس بايد داراي عرض 9/4 متر باشد تا بتوان از درهاي با عرض 7/3 و ارتفاع 2/4 استفاده كرد. چنين درهايي براي عبور تريلر و كاميون هايي كه براي تخليه مواد اوليه و همچنين محصولات لازم اند مناسب مي باشند.

نقشه
1. گلخانه شماره 1 9. موتورخانه آب(پمپ آب)
2. گلخانه شماره 2 10. استخر آب
3. گلخانه شماره 3 11. جاده فرعي(جاده خاك)
4. گلخانه شماره 4 12. جاده اصلي(جاده آسفالته)
5. شاسي 13. تيره هاي برق
6. خانه نگهباني 14. دور زمين
7. انبار 15. چاه آب
8. پست برق

فصل دوم
مرحله كاشت
تاسيسات مورد نياز براي گلخانه موز

انواع گلخانه از نظر شكل
گلخانه يك طرفه
گلخانه يك طرفه معمولا در كنار ديوار ساخته مي شود و ديواره شمالي با مصالح ساختماني و ديواره شرقي و غربي آن تماما يا نصف آن از آجر ساخته مي شود. ديواره جنوبي كوتاه تر از شمالي و رو به جنوب است. زاويه شيب سقف با زمين 55-30 درجه اس

ت. مقدار اين زاويه بستگي به عرض جغرافيايي دارد، به اين معني كه در نيمكره شمالي هر چه از خط استوا دور مي شويم، سقف مايل تر و هر چه به استوا نزديك مي شويم زاويه سقف با سطح زمين بايد كمتر باشد. چون حداكثر استفاده از نور در گلخانه موقعي صورت مي گيرد كه نور به صورت عمودي بر سطح گلخانه بتابد و انعكاس نداشته باشد، بنابراين هر چه به طرف قطب نزديك مي شويم، اشعه خورشيد مايل تر مي تابد.

گلخانه نيم استوانه اي يا كوانست(Quonset)
اسكلت آن توسط لوله هاي آب ساخته مي شود كه قوس 180 درجه دارند(قطر لوله 5/2-88/1 سانتي متر) و توسط تيرهاي فرعي كه در امتداد طولي گلخانه قرار گرفته اند، نگهداشته مي شود. فاصله تيرهاي اصلي از هم 5/4 متر و فاصله تيرهاي فرعي از هم 2/1-9/0 متر مي باشد. به صورت مجزا يا جوي پشته اي مي تواند ساخته شود.
گلخانه جوي پشته اي(Furrow and Ridge or Gutter Connected)
در اين نوع گلخانه ها، ديوار بين گلخانه ها برداشته مي شود، بنابراين به اسكلت كمتري نياز دارد و داراي يك فضاي داخلي واحد است. هزينه اتوماسيون كمتر، نيروي كار كمتر، مديريت پرسنل بهتر و مصرف سوخت كمتر(به علت كاهش سطوح تماس هدر دهنده گرما) از مزاياي اين نوع گلخانه است. تنها عيب اين نوع گلخانه اين است كه برف نمي تواند سر برخورد و براي ذوب برف بايد لوله هاي حرارتي زير ناودان ها قرار داده شوند و ناودان ها بايد داراي شيب مناسب جهت انتقال آب باشند.
طراحي گلخانه بايد چنان باشد كه واحدهاي گلخانه توسط يك گريدور مركزي به هم وصل شوند، در اين صورت گياهان در اثر انتقال از يك واحد به واحد ديگر صدمه نمي بينند. شكل 2-1 طرز قرار گرفتن گلخانه هاي تك واحدي و جوي پشته اي را نشان مي دهد.

شكل 2-1- انواع ساختمان گلخانه(شكل بالا سمت چپ گلخانه تك واحدي را نشان مي دهد و اطاق كار در قسمت شمالي قرار دارد، شكل پايين سمت چپ گلخانه جوي پشته اي با اطاق هاي كار در قسمت شمالي و شكل سمت راست مجموعه اي از گلخانه هاي جوي پشته اي كه اطاق كار در وسط قرار دارد را نشان مي دهد)
گلخانه مورد نياز از نظر دما
گلخانه گرم
گلخانه گرم مخصوص توليد سبزي در خارج از فصل است( در مناطق سردسير به منظور كاهش تغييرات هواي خارج گلخانه روي دما و رطوبت داخل گلخانه، آن را به صورت گود و ديوار آن را سيماني انتخاب مي كنند).
ساختمان گلخانه
چوب
استحكام چوب كمتر از آهن و آلومينيوم است و نور كمتري را به داخل گلخانه وارد مي كند. قابليت هدايت حرارت در آن كم است. بايد آن را با مواد نفتي از جمله نفتنات مس 2 درصد يا نفتنات روي(Cuprinol) آغشته كرد. هرگز نبايد چوب را با موادي از جمله جوهر قطران يا كريوزوت(Creosote) و پنتاكلروفنول(Pantachlorophenol) رنگ كرد، چون دود حاصل از اين مواد سمي بوده و براي گياه مضر است. از چوب انواع درختان از جمله درخت غول يا درخت ماموت(Redwood)، درخت سليمان(Cedrus)، درخت كاج و درخت سرو(Cupressus) به عنوان اسكلت گلخانه استفاده مي شود. قارچ ها با تغذيه از چوب باعث پوس

يدگي آن مي شوند، چون قارچ ها در دماي
29-21 درجه سانتيگراد و هوايي با رطوبت بيش از 20 درصد رشد مي كنند و گلخانه داراي اين شرايط مطلوب براي رشد قارچ ها مي باشد. حشرات از جمله موريانه ها با تغذيه از چوب باعث از بين رفتن آن مي شوند. قبلا سمومي از جمله آلدرين، ديلدرين و هپتاكلر با خاك مخلوط مي كردند و از اين راه با موريانه ها مبارزه مي كردند. با توجه به خطرناك بودن اين سموم براي سلامتي انسان و آلودگي محيط زيست استفاده از اين سموم ممنوع شده است و ب

راي مبارزه با موريانه ها، مورچه هاي نجار، سوسك هاي چوب خوار و قارچ هاي عامل پوسيدگي پوست، از سم سديم اكتا برات تتراهيدرات با نام تجاري بورات(Borate) استفاده مي كنند. اين سم داراي خصوصياتي از جمله نداشتن بو، غير قابل اشتعال بودن، سهولت جذب در چوب، سهولت شستشو با آب و صابون، غيرقابل جذب از راه پوست سالم و مسموميت كم براي پستانداران مي باشد. از انواع تجارتي بورات مي توان به TIM-BOR اشاره كرد كه داراي 98 درصد درصد ماده موثره مي باشد. علاوه بر مواد محافظت كننده و سموم حشره كش، چوب را بايد با رنگ سفيد كه عاري از گزيلول و جيوه باشد، رنگ كرد. اين مواد باعث مسموميت گياه مي شوند.
روش تجاري مقاوم كردن چوب ولمانيزه كردن(Wolmanizing) ناميده مي شود كه در آن چوب را در نمك قرار داده، سپس چوب تيمار شده با نمك را در اطاقي با فشار زياد قرار مي دهند و نمك با فشار وارد چوب مي شود. چوب كاج، طول عمر كمي دارد و رنگ كردن آن با رنگ سفيد باعث جلوگيري از پوسيدگي و افزايش شدت نور داخلي مي شود. عيب چوب هزينه بالا و نياز به نقاشي مداوم است.

آهن
استحكام و قابليت انتقال حرارت در آهن بيشتر از چوب، ولي هزينه اوليه آن بالاتر است. انقباض و انبساط آهن در اثر تغييرات دما باعث شكستگي تعدادي از شيشه ها مي شود، به خصوص اگر اسكلت خوب نصب نشده باشد. به همين دليل در گلخانه هاي با اسكلت فلزي لازم است شيشه ها با زوارهاي قاب(پنجره ها) فاصله مناسبي داشته باشند، در غير اينصورت در اثر انقباض و انبساط آهن شيشه ها مي شكنند. در اسكلت هاي منحني از لوله آهني استفاده مي ش

ود.
براي مقاوم كردن آهن آن را با فلزات ديگر اندود مي كنند. به عمل قرار دادن لعاب فلز روي(Zn) روي آهن گالوانيزه كردن(Galvanization) گويند و آهن سفيد شده را آهن گالوانيزه يا سفيد(Galvanized Iron) گويند. اگر عمل گالوانيزه كردن در شرايط گرم صورت گيرد(Hot- dip galvanization)، پوشش بهتري نسبت به گالوانيزه كردن سرد روي آهن ايجاد مي شود.
در ساخت گلخانه هاي تونلي برحسب مورد از لوله گالوانيزه با قطرهاي مختلف استفاده مي شود. اجزاي اسكلت توسط پيچ و مهره به هم متصل مي شوند و از جوش استفاده نمي گردد.
آلومينيوم
آلومينيوم بيشتر در گلخانه هاي كوچك و فانتزي به كار مي رود. هزينه اوليه آن بيشتر از آهن و قابليت انتقال حرارت آن نيز بيشتر از چوب مي باشد. براي مقاوم كردن آن را با فلزاتي مانند آهن تركيب و آلياژ آلومينيوم توليد
مي كنند(Aluminium Alloys) كه مقاومت آن شبيه فولاد و در برابر خوردگي از فولاد هم مقاوم تر است.
تراس هاي اسكلت كوانست از آلياژ آلومينيوم يا فولاد گالوانيزه ساخته مي شود.
امروزه گلخانه هاي فلزي با جوش و بدون جوش ساخته مي شوند و در صورت پيچ و مهره اي بودن از قيمت بالاتري برخوردار هستند و در عوض قابليت جابجايي و انتقال دارند. در شكل 2-2 انواع مختلف اسكلت بندي گلخانه و در شكل 2-3 انواع اسكلت مورد استفاده در گلخانه با پوشش پلاستيك نشان داده شده است.

شكل 2-2- انواع اسكلت بندي گلخانه(شكل بالا گلخانه آ شكل Semi- iron، شكل وسط گلخانه طاق ضربي و شكل پايين گلخانه دو طرفه Clear Span كه داراي ميله هاي حفاظت كننده زيادي است)

شكل 2-3- روش هاي مختلف اسكلت بندي گلخانه با پوشش پلاستيك(در شكل سمت چپ بالا گلخانه در بيرون داراي حفاظتي است كه باعث مقاومت اسكلت مي شود، شكل سمت چپ پايين گلخانه دو طرفه كه ميله هاي حفاظت كننده آن به صورت قيچي قرار گرفته اند، شكل

سمت راست بالا گلخانه آ شكل با يك ميله حفاظت كننده، شكل سمت راست پايين نوعي گلخانه دوطرفه كه داراي سه ميله حفاظتي است و شكل وسط پايين گلخانه كوانست را نشان مي دهد)
زاويه شيب بام گلخانه
زاويه شيب بام گلخانه بستگي به شكل گلخانه و منطقه مورد استفاده دارد. در گلخانه هاي پلاستيكي اين زاويه حدود 40 درجه و در گلخانه هاي شيشه اي 33 درجه است. زاويه سقف گلخانه در ميزان ريزش قطرات ناشي از بخار آب بر روي گياهان داخل گلخانه موثر است. هر چه اين زاويه بيشتر باشد، ميزان ريزش قطرات آب كمتر است.
پوشش گلخانه
مهمترين خصوصيت پوشش گلخانه توانايي عبور نور آن است. پوشش گلخانه بايد بتواند حداكثر مقدار نور موجود را به گياه برساند. بنابراين، درصد عبور نور از پوشش گلخانه عامل مهمي در انتخاب آن است. عبور نور به صورت مقدار نوري كه از سطح عبور مي كند تعريف مي شود. هيچ ماده اي نمي تواند صد درصد نور را عبور دهد. وقتي نور به سطحي برخورد مي كند، قسمتي از آن منعكس مي شود، قسمتي از آن جذب و بقيه از آن عبور مي كند. اين مقادير بسته به نوع پوشش متفاوت است. مثلا وقتي نور به يك سطح سياه برخورد مي كند، مقدار كمي از نور منعكس مي شود. مقدار زيادي جذب و مقدار بسيار كم، يا هيچ، از آن عبور مي كند. بيشترين ميزان عبور نور توسط شيشه شفاف حاصل مي شود. به علاوه مقدار بسيار كمي از نور جذب و منعكس مي شود. درصد عبور نور در طول موج هاي مختلف بسته به نوع پوشش متفاوت است. جدول 2-1 ميزان عبور پوشش هاي مختلف را نشان مي دهد.
شيشه
هزينه اوليه آن نسبت به پلاستيك زيادتر است، اما عبور نور از آن خوب است(90 درصد). چون فضاي بين قطعات شيشه اجازه ورود هوا را به داخل گلخانه مي دهد، اصطلاحا گفته مي شود كه

شيشه نفس مي كشد و باعث جلوگيري از رطوبت اضافي در گلخانه مي شود. شيشه نه نور ماوراي بنفش(400-200 نانومتر) را عبور مي دهد نه نور مادون قرمز(2500-700 نانومتر) را. هزينه متوسط گلخانه شيشه اي به دليل مصرف سوخت زياد، بيشتر از گلخانه هاي پلاستيكي است.
شيشه مشجر(داراي سطح زمخت و ناهموار) نور را به صورت يكنواخت در تمام فضاي گلخانه پخش مي كند و باعث رشد يكنواخت گياهان مي شود، اما به دليل تلفات زياد در حين جابجايي، كمتر مورد استفاده قرار مي گيرد. جدول

2-1 درصد عبور نور خورشيد با طول موج هاي مختلف از پوشش گلخانه و جدول 2-2 اجزاي تشكيل دهنده ي شيشه را نشان مي دهند. شيشه داراي فلز(آهن به مقدار كم) 92-90 درصد و شيشه بدون فلز 88 درصد نور را عبور مي دهد. در صورتي كه مقدار آهن شيشه افزايش يابد، درصد عبور

نور كاهش مي يابد.
شيشه در اندازه ها و وزن هاي مختلف ساخته مي شود. انواع مرسوم شيشه شامل درجه يك، درجه دو، صفحه سنگين(Heavy sheet)، صفحه براق شده(Polished plate)(كه صفحه كريستال هم ناميده مي شود) و صفحه سنگين(Heavy plate) هستند. جهت پوشش گلخانه شيشه درجه دو با كيفيت AA، A يا B مورد استفاده قرار
مي گيرند. شيشه AA و A نسبت به B كيفيت بهتري دارند، اما خيلي گران هستند. شيشه درجه B از نظر عبور دور قابل قبول است و زياد گران نيست.
بيشترين اندازه شيشه قابل دسترس براي گلخانه، ابعاد 65/3*2 متر مي باشد. اين نوع شيشه آب داده با فلز و كمي
چين دار است. گلخانه داران كانادا يكي از مصرف كنندگان اين نوع شيشه هستند. استفاده از قطعات بزرگ شيشه تعداد ميله سقفي را كاهش و درصد نور عبوري را افزايش مي دهد. اين افزايش عبور در مناطقي كه داراي زمستان با روزهاي ابري زياد هستند، بسيار حايز اهميت است. گلخانه هاي انگلستان از شيشه هايي با ابعاد 6/1*71/0 متر ساخته مي شود. شيشه با ابعاد زياد به آساني توسط تگرگ، برف و باد شديد شكسته مي شوند. استفاده از قطعات شيشه ي بزرگ باعث كاهش مواد مورد نياز چسباندن و كاهش مناطق هدر رفت گرما مي شود، همچنين در زمان و نيروي كار مورد نياز نصب پوشش صرفه جويي مي شود.
به دليل وزن زياد و جلوگيري از شكستگي بايد رابطه اي بين عرض شيشه و ضخامت آن وجود داشته باشد. شيشه با ضخامت كم(3-2 ميلي متر) و عرض كم(35-25 سانتي متر) مناسب سقف گلخانه است. معمولا در گلخانه هاي
شيشه اي طول قاب در جهت شيب سقف، زياد در نظر گرفته مي شود. شيشه ها در جهت طول قاب هستند، به نحوي كه كمي روي هم قرار گيرند تا نفوذ آب بين دو لايه شيشه و يخ زدن آن

جلوگيري شود، در غير اينصورت نفوذ آب و يخ زدن باعث شكستن شيشه ها مي شود.
شيشه دو جداره(Thermopane Glass) داراي دو لايه شيشه است كه با لايه اي از هوا از هم جدا شده است. ضخامت هوا بين دو لايه شيشه 2/1-6/0 سانتي متر است.
نصب شيشه مشكل تر از ساير پوشش هاست، چون در مقابل ضربات احتمالي مقاوم نيست، بهتر است قطعات شيشه كوچكتر در نظر گرفته شوند. شكاف هاي بين آن ها بايد كاملا مسدود شوند تا از نفوذ سرما و آب به داخل گلخانه جلوگيري و هزينه گرم كردن كاهش يابد.

جدول 2-1- درصد عبور نور خورشيد با طول موج هاي مختلف از پوشش گلخانه
طيف عبور(درصد)
نوع پوشش ماوراي بنفش مريي(نور فعال فتوسنتزي) مادون قرمز
شيشه صاف و تميز(12/3 ميلي متر)
پلي اتيلن(15/0 ميلي متر)
آكريليك دو لايه(8 ميلي متر)
پلي كربنات دو لايه(8 ميلي متر)
پلي كربنات داراي پوشش نگهدارنده UV
فيبر شيشه -
9/47
7/44
1/18
10
6/19 3/89
8/77
5/84
3/79

9/86
5/90 -
6/79
9/73
3/76
85
6/86
تركيب فرمول شيميايي درصد
دي اكسيد سيليسيم
اكسيد سديم
اكسيد كلسيم
اكسيد منيزيم
تري اكسيد آلومينيوم
تري اكسيد آهن SiO2
Na2O
CaO
MgO
MgO
Al2O3
Fe2O3 73-70
15-12
14-9
3-0
5/1-0
15/1-0
پلاستيك
به طور كلي در تمام دنيا پوشش هاي مورد استفاده جهت ساخت گلخانه نايلون هايي هستند كه از مواد پليمري LDPE(Low Density Polyethylene) ساخته مي شوند. انواع پلاستيك عبارتند از:
پلاستيك نرم(ترموپلاست)
پلاستيك نرم در برابر حرارت به شكل دلخواه در مي آيد و شامل پلي اتيلين، پلي وينيل كلرايد، پلي استر، پلي وينيل فلورايد و تنيت(Tenite) مي باشد.
پلاستيك سخت(دوروپلاست)
پلاستيك سخت در برابر حرارت مقاوم است و شامل فيبر شيشه يا فايبرگلاس و اكريليك مي باشد.
مواد افزودني خاصي به پلاستيك اضافه مي شوند كه برخي از آن ها عبارتند از:
1- مواد تثبيت كننده اشعه ماوراي بنفش(UV Stabilizer Additive)
اشعه ماوراي بنفش خورشيد داراي طول موج پايين است و بر روي پوشش گلخانه پلاستيكي اثر مخرب و منفي دارد. اين مواد تثبيت كننده اشعه ماوراي بنفش بوده و با تغيير دادن طول موج اين اشعه آن را به طول موج هاي مفيد براي رشد گياه تبديل مي كنند. افزايش اين مواد تثبيت كننده باعث افزايش عمر پلاستيك مي شود. اغلب پلاستيك ها داراي 11-3 درصد مواد جاذب اشعه ماوراي بنفش هستند.

2- مواد ضد مه(Anti Fog Additive)
موادي هستند كه باعث پخش قطرات آب متراكم به صورت يك لايه يكنواخت مداوم و شفاف روي پوشش داخلي گلخانه مي شوند و از بازتاب كلي نور خورشيد جلوگيري مي كنند. اين مواد باعث تبديل اشعه مادون قرمز به نور قرمز- نارنجي ش

ده و در نتيجه ميزان فتوسنتز افزايش يافته و باروري گياه بين 20 تا 40 درصد افزايش مي يابد. برخي پلاستيك هاي ساخت داخل داراي 1 درصد ماده ضد مه مي باشند.
3- مواد نگهدارنده اشعه مادون قرمز(FR Stabilizer Additive)
گياهان مانند هر جسم ديگر در روز انرژي نوراني خورشيد را جذب كرده در شب به صورت اشعه مادون قرمز (FR ) به اطراف مي تابانند و در نتيجه مقدار زيادي گرما از گلخانه هدر مي رود . پلي اتيلن مانع ضعيفي در برابر اين تابش است، اما

شيشه اين نور را عبور نمي دهد . اشعه مادون قرمز نه تنها اثر منفي روي پوشش ها ندارد ، بلكه مي توان با مواد افزودني خاصي از خاصيت گرمازايي آن استفاده كرد . اين مواد باعث نگهداري اشعه مادون قرمز تابش شده از سطح داخلي گلخانه شده و باعث حفظ حدود 50 درصد گرماي تابشي مي شود.
فيلم هاي LDPE علاوه بر تك لايه به صورت سه، پنج و هفت لايه توليد مي شوند كه در بين تمام آنها با توجه به كيفيت و قيمت ، فيلم هاي سه لايه بيشتر مورد توجه و استفاده قرار مي گيرند.
در بخش باغباني دانشگاه كارولينا تحقيقي در حال انجام است تا اثر رنگ هاي مختلف پلاستيك بر انعكاس نور، كنترل بيماري ها و ساير واكنش هاي رشدي گياه مورد بررسي قرار گيرد.
پلاستيك اجازه عبور دي اكسيد كربن و اكسيژن را مي دهد ، ولي قابليت پلاستيك براي عبور دي اكسيد كربن سه برابر قابليت عبور براي اكسيژن است . اپلي اتيلن از نظر شيميايي ماده بي اثر و در دماهاي پايين نيز قابليت انعطاف دارد.
پوشاندن گلخانه شيشه اي با پلاستيك باعث 38 درصد صرفه جويي در مصرف سوخت مي شود، اما شدت نور گلخانه 15-4 درصد كاهش مي يابد. به گفته شركت هاي توليد كننده، عمر پلاستيك سه تابستان و دو زمستان است. پلاستيك در عرض هاي 4/15-3/0 متر و ضخامت 10-1

ميل(250-25 ميكرون) ساخته مي شود. شركت هاي داخلي پلاستيك با ضخامت هاي مختلف توليد مي كنند(200-100 ميكرون). واحد ضخامت پلاستيك ميكرون، ميلي متر يا ميل است. هر 1000 ميكرون يك ميلي متر و هر ميل 025/ ميلي متر است. بنابراين پلاستيك با ضخامت 100 ميكرون برابر 1/0 ميلي متر و يا 040/0 ميل است. پلاستيك هاي موجود در بازار در عرض 8 و ط

ول 50 متر(مساحت پلاستيك 400 متر مربع و وزن طاقه 80 كيلوگرم) و عرض 14 و طول 43 متر(مساحت 602 متر مربع و وزن طاقه 118 كيلوگرم) براي پوشش گلخانه در دسترس مي باشند. هر كيلوگرم پلي اتيلن معمولي داراي 5-3 درصد مواد نگهدارنده اشعه ماوراي بنفش، حدود 8

متر مربع مساحت دارد و هر كيلوگرم انواع سه لايه داراي سطحي حدود 6 متر مربع مي باشد.
پلاستيك سه لايه Kritifil داراي حداقل 12 درصد مواد نگهدارنده اشعه ماوراي بنفش و ضخامت 100 ميكرون است كه به دليل كاهش تعرق، چكه كردن سقف در آن كمتر است. هر كيلوگرم آن

حدود 6 متر مربع مساحت دارد.
فيبر شيشه يا فايبرگلاس مقاوم FRP(Fiberglass Reinforced Plastic)
ويژگي
- صفحات محكم صاف يا موجدار با صمغ پلي استر است( انواع كنگره دار 40-30 درصد بيشتر از انواع صاف گرما نياز دارد).
- 20-10 سال دوام دارد.
- سبك است و هر متر مربع آن 500-400 گرم وزن دارد( انواع با ضخامت 096/0 سانتي متر يا بيشتر مناسب گلخانه است.
- 90-80 درصد شيشه نور را عبور مي دهد. با كهنه شدن زرد شده و ميزان عبور نور كاهش مي يابد(در اثر شستشوهاي مكرر و شرايط آب و هوايي فيبرهاي آن ظاهر و از شفافيت آن كاسته مي شود).
- آتشگير است(پوشش فيبر شيشه گلخانه به ابعاد 30*9 متر 5 دقيقه بعد از اشتعال به طور كامل مي سوزد).
- گرانتر از پلي اتيلن و ارزانتر از شيشه است.
- آسانتر از شيشه خنك مي شود.

- رنگ هاي مختلف دارد، ولي تنها رنگ روشن مناسب پوشش گلخانه است.
مزايا
- مقاوم تر به تگرگ و طوفان است(نسبت به شيشه).
- باعث پخش يكنواخت نور به گياهان شده و در نتيجه رشد بهتر گياهان را تامين مي كند(ه است و سايه كمتري در گلخانه ايجاد مي شود.
- به دماي 38 درجه سانتي گراد زير صفر مقاوم است. ساير پلاستيك ها در اين دما شكننده مي شوند.
معايب
- در معرض ساييدگي و فرسودگي قرار دارد.
- جمع شدن گرد و غبار و رشد جلبك ها باعث سياه شدن و كاهش انتقال نور مي شود(براي رفع اين مشكل با فرجه و سيم ظرف شويي آغشته به رزين آكريليك آن را تميز مي كنند).
- عمر كمتري نسبت به شيشه(نصف عمر شيشه) دارد. انواع داراي مواد نگهدارنده اشعه ماوراي بنفش(UV Stabilizer) عمر طولاني تري دارند. در صورت استفاده از نوار پلاستيك تدار(Tedllar) در قسمت بيروني باعث عبور نور براي سال هاي متمادي مي شود. تدار مانع اشعه ماوراي بنفش است.
ميله هاي سقف گلخانه با پوشش فيبر شيشه كمتر از گلخانه شيشه اي است. بنابراين سايه كمتري در گلخانه ايجاد
مي شود كه 10 درصد كاهش عبور نور را جبران مي كند. انواع كنگره دار در پوشش گلخانه و انواع صاف براي بستن درهاي انتهايي گلخانه پلي اتيلني به كار مي رود.
چون ورقه هاي فيبر شيشه بزرگ تر از شيشه است، بنابراين محل هاي اتصال كمتري دارد و گرماي كمتري به هدر
مي رود. گلخانه با پوشش فيبر شيشه كنگره دار نسبت به انواع صاف به گرماي بيشتري نياز دارد. يك گلخانه پوشيده با فيبر شيشه كنگره دار و بدون سيستم گرمايشي نسبت به پوشش فيبر شيشه صاف خنك تر است.
مواد پوشش دهنده سخت
آكريليك(Acrilic, Plexiglass, Lucite, Exolite Polymethyl or PMMA Methacrylate)
ويژگي ها
- مقاومت آن به شرايط آب و هوايي بيشتر از شيشه است.
- با كهنه شدن زرد نمي شود.
- 92-90 درصد نور را عبور مي دهد.
- حفظ دماي آن 2 برابر شيشه است(اشعه مادون قرمز بيشتري نسبت به PVC از خود عبور مي دهد).
- مقاوم به فشار، اما شكننده است.
- گرانتر از فيبر شيشه است.
- انواع دو لايه عايق خوبي ايجاد مي كند( مشكل تراكم رطوبت و ايجاد قطرات آب را ندارد).
- قابل اشتعال(همانند فيبر شيشه) است.

- در اثر مواجه شدن با گرماي خورشيد قابليت انبساط آن بيشتر از PVC است، در نتيجه بايد صفحات آن طوري نصب شوند تا حداقل اجازه نرم شدن در اثر تغييرات دما را داشته باشند.
آكريليك دو لايه به اسامي تجارتي AcrylicR acrylic و AcrylicR polycarbonate در بازار موجود هستند. نوع اول در صفحات به عرض 2/1 متر و طول هاي 6/3-3-4/2 متر ساخته مي شود. دو لايه با صفحاتي كه 15 ميلي متر از هم فاصله دارند، جدا مي شوند. وزن اكريليك دو لايه 9/4 كيلوگرم در متر مربع است. صفحات اكريليك نوع اول در رنگ هاي بيرنگ، برنزه و دو نوع سفيد

سفيد شفاف ساخته مي شوند. تنها انواع بيرنگ براي پوشش گلخانه به كار مي روند. اكريليك دو لايه تقريبا 82 درصد نوري كه به آن برخورد مي كند را از خود عبور مي دهد و به راحتي
مي سوزد. اكريليك نوع دوم براي پوشش هاي تجارتي غير از گلخانه به كار مي رود. 73 درصد نوري كه به آن
مي رسد از آن عبور مي كند و قدرت آن كمتر از نوع اول است.
بسترهاي كشت گياه
نياز اقليمي موز
مناطق اصلي رشد موز در جهان در موقعيت هاي جغرافيائي بين خط استوا و عرض جغرافيائي 20 درجه شمالي و 20 درجه جنوبي قرار دارند. شرايط اقليمي در اين مناطق اساسا گرمسيري بوده و بطور مقايسه اي نوسان دما بين روز و شب و تابستان و زمستان كم است. در مناطق نيمه گرمسيري نوسانات دمائي بين روز و شب و تابستان و زمستان زياد بوده، دما در تابستان خيلي زياد و در زمستان خيلي كم است، در ضمن اين مناطق بارندگي كم با پراكنش ناچيز دارند. در مناطق بدون محدوديت آبي سرعت رشد و توسعه موز توسط دو عامل دما و نور تعيين مي شود.
الف) دما
در بيشتر مناطقي كه موز در آنها توليد مي شود، دامنه دما بين 15 تا 38 درجه سانتيگراد است. بهترين دما براي تجمع ماده خشك و رسيدن ميوه، دماي 20 درجه سانتيگراد بوده و برگهاي جديد در دماي حدود 30 درجه سانتيگراد ظاهر مي شوند. در 10 درجه سانتيگراد، گياه دچار پيچ خوردگي ساقه خوشه دهنده شده و با توقف جوانه زني گل آذين، ميوه ها ريز مي شوند. يخبندان باعث مرگ سريع گياه شده و در دماي بالاتر از 38 درجه سانتيگراد موجب تلف رشد و سوختگي برگ ها مي شود. گياهاني كه در مناطق نيمه گرمسيري مي رويند در مقايسه با مناطق گرمسيري تعداد برگهاي كمتري در سال توليد كرده و دوره توليد و توسعه ميوه طولاني تر دارند. ميانگين دما براي رشد موز در ماههاي سرد سال در جدول ذكر شده است.
جدول 2-3 راهنماي شرايط بقاء، حالت اقتصادي و وضعيت مطلوب موز براساس ميانگين دما در ماههاي سرد سال.

محصول نام گياه شناسي ميانگين دماي حداقل در ماههاي سرد(درجه سانتيگراد)
شرايط بقاء حالت اقتصادي وضعيت مطلوب
موز Musa spp. 8-6 16> 8>
انتخاب محل كشت
مناطق گرمسيري مرطوب عموما توپوگرافي مسطح و اقليم گرم داشته و انتخاب محل كشت

اساسا برپايه زهكشي و رده بندي خاك است. بهترين خاك براي كشت موز خاكي با بافت لومي عميق و حاصلخيز است كه داراي مواد آلي بوده، زهكشي مناسب داشته و فاقد تراكم خاك، رس زياد، اسيديته و شوري بالا باشد.
انتخاب مكان كشت موز در مناطق نيمه گرمسيري با دماي مناسب به عوامل زير بستگي دارد.
1- ارتفاع مناسب منطقه براي جلوگيري از يخبندان
2- حفاظت مناسب براي غلبه بر بادها
3- اجتناب از مناطقي كه از نظر تگرگ و طوفان معروف هستند.
4- اجتناب از مناطقي كه مستعد شرايط غرقابي و شوري هستند.
5- اطمينان از وجود منبع دائمي آب براي آبياري تكميلي
6- خاك لومي حاصلخيز با زهكشي خوب
7- منظره شيب مناسب مطابق با نيمكره و عرض جغرافيايي
نياز آبي
توليد محصول زياد به آبياري نياز داشته و آب تامين شده نبايد كمتر از تبخير گياه باشد. منبع آب مورد استفاده براي آبياري بايد كيفيت بالا، شوري كم(كمتر از 2/1 گرم NaCl در هر ليتر) و كربنات فعال كم داشته باشد. فواصل و مقادير آبياري بستگي به نوع خاك، شرايط اقليمي و بالاخره مراحل رشد گياه دارد. با توجه به سطحي بودن ريشه موز بررسي ميزان رطوبت خاك در لايه سطحي مي توان ملاك خوبي براي آبياري باشد، ضمنا كوددهي همراه با آب آبياري نيز مي تواند سودمند باشد.
غلظت گاز كربنيك(Co2)
در كشت گلخانه اي موز و در فصول سرد سال كه درها و منافذ گلخانه كاملا بسته مي شود، كمبود گاز كربنيك و يا فزوني منواكسيد كربن در اثر سوخت ناقص مشعل ها ممكن است خساراتي به محصول وارد كند، در اينصورت بايد از هر چند گاهي با اسفاده از هواكش در گرماي روز به جابجائي هوا ساكن داخل گلخانه پرداخت و با باز نمودن سقفها و يا ديواره هاي جانبي تهو

يه را بنحو مطلوب انجام داد.
ضد عفوني كردن بستر كشت
روش هاي بخاردهي
بخاردهي همراه با هوادهي(Aerated Steaming)

شامل استفاده از بخار هوادهي شده در دماي 60 درجه سانتي گراد و به مدت 30 دقيقه است(يا تزريق هوا به داخل بخار). بعد از پاستوريزه كردن خاك در دماي 84 درجه سانتي گراد، عوامل بيماري زا به سرعت گسترش مي يابند، چون دشمنان طبيعي آنها در اثر دماي بالا از بين رفته اند. وقتي خاك با بخار هوادهي شده پاستوريزه مي شود(دماي 60 درجه سانتي گراد)، موجودات مفيد از بين نمي روند و در نتيجه گسترش بيماري كندتر است. مزاياي اين روش عبارتست از انرژي مورد نياز كمتر، از بين رفتن موجودات بيماري زاد و از بين نرفتن موجودات مفيد.
بخاردهي با لوله(Buried Pipe Steaming)
اين روش براي پاستوريزه كردن خاك استفاده مي شود. لوله آلومينيومي با قطر 10 سانتي متر با سوراخ هايي به قطر 6/0 سانتي متر و فاصله سوراخ ها 5/30 سانتي متر كه قطر خاك بالاي لوله 2 برابر خاك زير لوله است، انتخاب مي شود. خاك بايد نه خيلي خشك و نه خيلي مرطوب باشد. خاك خشك مانند عايق عمل مي كند و زمان زيادي براي رسيدن به دماي مورد نظر نياز دارد. از طرف ديگر خاك خيلي مرطوب نياز به گرماي بيشتري براي گرم كردن آب اضافي دارد. بهترين ميزان رطوبت خاك در زمان بخاردهي، در حد ظرفيت زراعي است.
ضد عفوني كردن با مواد شيميايي
در صورت مقدور نبودن استفاده از بخار و ساير روش ها از مواد شيميايي استفاده مي شود. محيط كشت بايد شخم خورده باشد و داراي رطوبت 80-40 درصد ظرفيت زراعي باشد. دماي بستر بايد حدود 24-18 درجه سانتيگراد بوده و خاك پس از تيمار با مواد شيميايي با پلاستيك پوشش داده شود.
معايب ضد عفوني با مواد شيميايي
- در موقع وجود گياه امكان پذير نيست و كشت در تمام سطح يا در بسترهاي اطراف بايد متوقف شود.
- 3-2 هفته محيط كشت غير قابل استفاده است.
- بعضي مواد شيميايي باعث مسموميت در برخي گياهان مي شوند.
- هزينه در واحد سطح در مقايسه با بخار بيشتر است.
- براي افراد شاغل در محل ضد عفوني ايجاد مسموميت مي كند.
ضد عفوني با انرژي خورشيد(Soil Solarization)
ضد عفوني خاك با بخار دهي يا تدخين بوسيله متيل برومايد، كلروپيكرين و... موثرترين روش براي كنترل بيماري هاي خاكزاد در اغلب سبزيها و گياهان زينتي محسوب مي شود. بخاردهي به

دليل هزينه زياد تنها براي برخي محصولات مورد استفاده قرار مي گيرد و كاربرد مواد تدخيني در خاك نيز به دليل اثرات نامطلوب در انسان و حيوانات و بر حاي گذاشتن بقاياي سمي در خاك و هزينه بالا، اغلب نامطلوب است.
سولاريزاسيون خاك يك روش ضدعفوني است كه در بسياري از موارد موثر و قابل اعتماد است.

تصميم اخير براي از دور خارج كردن متيل برومايد، سولاريزاسيون خاك را براي پرورش دهندگان خوشايندتر ساخته است، بنابراين انتظار مي رود كاربردش گسترش يابد.
به دليل از دور خارج شدن متيل برومايد در سال 2005 تحقيقات براي يافتن روش هاي غيرشيميايي كنترل عوامل بيماري زا خاكزاد افزايش يافته است. در اين ميان روش هاي فيزيكي و زراعي به دليل عدم آلودگي محيط نقش اصلي را بازي مي كنند. سولاريزاسيون خاك، بسياري از عوامل بيماري زاي خاكزاد و آفات را كنترل مي كند. اين تكنيك ساده انرژي حرارتي- تابشي خورشيد را به دام مي اندازد و از اين طريق موجب تغييرات فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي در خاك مي شود. در طول يك دوره 2 تا 8 هفته اي در طول ماه هاي گرم تابستان، پلاستيك پلي اتيلني شفافي روي خاك مرطوب قرار مي گيرد و دماي خاك در زير پوشش پلاستيك به ميزان كشنده براي اغلب عوامل بيماري زاي گياهي خاكزاد، بذر علف هاي هرز و داننهال ها(در برگيرنده گياهان بذري انگلي)، نماتدها و برخي آفات خاكزي افزايش مي يابد. سولاريزاسيون خاك همچنين تغذيه گياهي را بوسيله افزايش قابليت دسترسي نيتروژن و ديگر مواد غذايي ضروري افزايش مي دهد. بيماري هاي گياهي خاصي كه خاكزاد هستند مي توانند با موفقيت توسط انرژي تابشي خورشيد كنترل شوند.
سولاريزاسيون خاك فرآيندي است كه در آن دماي خاك به اندازه كافي براي كشتن حشرات، ارگانيزم هاي بيماري زا و بذر علف هاي هرز موجود در خاك، بالا برده مي شود. تاثير پذيري آن به غني بودن خاك و نگهداري دماي به اندازه كافي بالا در يك دوره زماني مستمر بستگي دارد.
در آينده كاربرد بسياري از آفت كش هاي موثر محدود خواهد شد و در اين ميان سولاريزاسيون خاك ممكن است به يك بخش كارآمد اقتصادي در مديريت آفات مبدل شود. طيف گسترده اي از قا

رچ هاي بيماري زا گياهي، نماتدهاي گياهي و علف هاي هرز كه توسط سولاريزاسيون كنترل مي شوند، آن را به يك ابزار مفيد در مديريت IPM تبديل كرده است.
سولاريزاسيون ساختار جمعيت ميكروبي خاك را تغيير مي دهد به طوري كه به دنبال سولاريزاسيون جمعيت Bacillus spp.، اكتينوميست ها و Pseudomonas fluorescent افزايش مي يابد. مش

خص شده كه گروه هاي ياد شده از عوامل كنترل كننده زيستي(Biocontrol) مي باشند و منجر به افزايش رشد گياه مي شوند. سولاريزاسيون به دليل اين كه موجب كاهش مصرف آفت كش ها و توسعه شيوه هاي توليد محصول پايدار مي شود مي تواند يك روش دوستدار محيط زيست محسوب شود. گرچه عوامل آب و هوايي و اقتصادي مناطقي را كه انجام سولاريزاسيون در آنها ممكن است را محدود مي كند. در مناطق گرم و خشك و مناطق نيمه گرمسير سولاريزاسيون به طور موفقيت آميزي انجام مي شود. چون گرما از نور خورشيد كسب مي شود، لذا موفقيت اين روش در مناطق سايه دار يا در طول دوره با شرايط آب و هوايي ابري، كمتر است.

روش كار
منطقه اي كه قرار است در آن ضدعفوني انجام شود بايد همواره و عاري از علف هاي هرز، باقيمانده گياهان و كلوخه هاي بزرگ باشد، كه پلاستيك را از روي زمين بلند نكنند. حداكثر گرم شدن خاك وقتي است كه پلاستيك نزديك خاك قرار گيرد. بنابراين بايد از ايجاد حفره هاي هوا بوسيله كلوخ هاي بزرگ ممانعت شود، لازم است خاك به خوبي شخم زده و نرم شود(شخم عميق). اين عمليات منجر به نفوذ عميق و يكسان آب براي نگهداري رطوبت
خاك در مدت سولاريزاسيون مي شود. رطوبت موجب افزايش هدايت گرمايي خاك مي شود و حساسيت
ميكروارگانيزم هاي خاك را به گرما افزايش مي دهد.
ورقه هاي پلاستيك شفاف(نه رنگي و نه سياه) به ضخامت 1 تا 4 ميل(025/0 تا 1/0 ميلي متر) با زير خاك كردن
لبه هايشان در اطراف ناحيه تيمار شده محكم مي شوند. براي جلوگيري از ايجاد حفره هاي هوا كه فرآيند گرم شدن خاك را كند مي كنند، بايد بين صفحات پلي اتيلن و سطح خاك حداقل فضا وجود داشته باشد. سپس خاك زير پلاستيك با وارد كردن خروجي يك لوله يا شيلنگ زير يك انتهاي صفحه پلاستيك خيس مي شود. اگر اين روش خيساندن عملي نباشد، مي توان خاك را قبل

از پهن كردن پلاستيك آبياري كرد، اما بايد براي جلوگيري از هدر رفتن آب، هر چه سريعتر اقدام به پهن كردن پلاستيك نمود. براي گرم كردن بيشتر قسمت عميق خاك پلاستيك 4 تا 6 هفته در محل رها مي شود. سپس بايد پلاستيك را برداشت تا خاك خشك شود. خاك استريل مي تواند بلافاصله استفاده شود يا جهت مصارف بعدي روي آن پوشش پلاستيك كشيده شود.
زمان سولاريزاسيون
گرم ترين دماي خاك زماني حاصل مي شود كه طول روز بلند، دما بالا و آسمان صاف بوده و آب و هوايي و موقعيت ممكن است نتايج خوبي در ماه هاي ارديبهشت، خرداد و تير حاصل شود.

فصل سوم
مرحله داشت

تهويه گلخانه
انواع سيستم تهويه
سيستم تهويه مكانيكي(Ventilation Sash Operation)
- سيستم دستي كه با دستگيره، زنجير و چرخ دنده كار مي كند.
- سيستم موتوري كه به صورت اتوماتيك پنجره ها باز و بسته مي كند. در اين سيستم يك ترموستات باز و بسته شدن پنجره ها را كنترل مي كند. بسياري از دستگاه هاي كنترل داراي اين توانايي هستند كه وقتي لازم است در مرحله اول تنها 5 سانتي متر باز مي شوند و اگر اين مقدار باز شدن نتوانست گلخانه را به دماي مورد نطر برساند، پنجره بيشتر باز
مي شود تا اين كه حداكثر بازشدگي اتفاق افتد. اگر سيستم تهويه طوري باشد كه پنجره كاملا باز يا بسته شود، نوسان زيادي در دماي گلخانه رخ مي دهد. بنابراين استفاده از سيستم كنترلي از بروز چنين نوساناتي جلوگيري مي كند.
اگر سيستم تهويه موتوري مورد استفاده قرار مي گيرد، بايد امكان باز يا بسته كردن آن

ها با دست نيز وجود داشته باشد تا در مواقعي كه به علت طوفان در زمستان به كابل هاي برق صدمه وارد مي شود، قابل استفاده باشند.
سيستم تهويه به پنكه(Fan Ventilation)
پنكه ها به تنهايي براي تهويه گلخانه هاي پلاستيكي مورد استفاده قرار مي گيرند. هواي تازه بايد از بيرون گلخانه وارد شود تا جاي خواي خارج شده توسط پنكه خارج كننده هوا را بگيرد. بنابراين سوراخ يا سوراخ هايي در ديوار جانبي يا انتهايي گلخانه در مقابل پنكه ايجاد مي شود. واي بسيار سرد در اواخر پاييز، زمستان و اوايل بهار باعث صدمه شديد به گياهان مي شود. براي تهويه زمستان، هواي سرد بيرون بايد وارد لوله پلي اتيلن سوراخدار شود. هواي سردي كه لوله را ترك مي كند تا مسافتي حدود 30-20 برابر قطر سوراخ با هواي گرم داخل گلخانه مخلوط مي شود(4، 6، 24). مخلوط شدن هواي سرد با هواي گرم باعث معتدل شدن هواي سرد شده و از سرمازدگي ناگهاني گياهان جلوگيري مي كند.
يك دريچه محافظ كه با نيروي ثقل كار مي كند در محل سوراخ ورودي لاله پلاستيكي قرار داده مي شود تا از ورود باران يا برق به داخل لوله جلوگيري كند. دريچه مشابهي در بيرون گلخانه و در مقابل پنكه قرار داده مي شود تا در مواقعي كه پنكه خاموش است، از ورود هواي سرد به گلخانه جلوگيري نمايد.
به منظور جلوگيري از برخورد افراد با پنكه بايد يك تور فلزي كه سوراخ هاي آن كمتر از 5/2 سانتي متر باشد در داخل گلخانه و در مقابل پنكه قرار داده شود.

فن جت(Fan-Jet)
اين روش بسيار معمول است و جريان دايمي از هواي تازه در گلخانه ايجاد مي كند اين سيستم از قسمت هاي زير تشكيل شده است.
- پنكه وارد كننده هوا(فن جت): پنكه به يك كانال روي ديوار نصب مي شود و هواي خارج را به داخل كانال پلاستيكي هدايت مي كند.
- كانال پلاستيكي سوراخدار(قطر سوراخ 5/7 سانتي متر و فاصله بين آن ها 75 سانتي متر): محل نصب كانال قسمت فوقاني گلخانه و در امتداد طول گلخانه است.
گاهي به منظور تسريع عمل تهويه از پنكه خارج كننده(Exhaust – Fan) استفاده مي شود. اين پنكه ها روي ديوار گلخانه نصب مي شوند و بعد از ورود هوا به داخل گلخانه آن را خارج مي كنند. در اين روش هواي تازه از داخل دريچه هاي باز وارد كانال پلاستيكي شده و پس از خروج از سوراخ هاي آن از طريق پنكه هاي خارج كننده هوا به خارج از گلخانه هدايت مي شود.
در صورت عدم استفاده از پنكه خارج كننده هوا، فن جت فقط عمل چرخش هواي گلخانه را به عهده دارد. اگر دريچه پنكه وارد كننده هوا بسته باشد، هوا پس از خروج از سوراخ هاي كانال پلا

ستيكي از اطراف پنكه دوباره وارد كانال
مي شود، به عبارتي هواي گلخانه هيچ ارتباطي با بيرون ندارد.
فن جت در تمام طول سال عمل تهويه را انجام مي دهد و در مواقع سرما و فصل زمستان با اتصال كانال هاي آن به منابع حرارتي باعث گرم شدن گلخانه مي شود(Plastic Tube Heating).
پنكه خارج كننده(Exhaust- Fan)
پنكه خارج كننده هوا جهت تغيير هواي گلخانه پلاستيكي و نيم استوانه اي به كار مي رود. اگر

در ديوار مقابل پنكه ها دريچه هايي تعبيه شوند تا هواي تازه وارد گلخانه شود، نقش تهويه را به عهده دارند. در تابستان يا نقاطي با دماي بالا، بزرگي اين دريچه ها بايد به اندازه اي باشد تا هواي كافي در اختيار پنكه قرار گيرد. هواي گلخانه بايد هر 5/1-1 دقيقه يك بار به طور كامل عوض شود.
در صورتي كه اين پنكه ها با پوشال مرطوب به كار روند(سيستم پوشال و پنكه) براي خنك كردن گلخانه مورد استفاده قرار مي گيرند.
پنكه ها بايد در خلاف جهت باد غالب منطقه نصب شوند. استفاده از چندين پنكه كوچك و دو سرعته بهتر از يك يا دو پنكه بزرگ است.

روش هاي گرم كردن گلخانه
حرارت خورشيدي
پوشش گلخانه در روي انرژي تابش را به صورت نور و امواج الكترومغناطيسي(در محدوده طول موج 5/2-38/0 ميكرون) جذب و اين انرژي گياهان، خاك و ساير اشياي موجود در گلخانه را گرم مي كند. اين حرارت جذب شده توسط اشياي در شب و در دماهاي پايين از آن ها منتشر مي شود و با طول موج هاي بزرگ تر(35-5 ميكرون) ساطع مي شود كه از پلي اتيلن عبور كرده، ولي از شيشه خارج نمي شود. گرفتن پرتوهايي با طول موج كوتاه و ساطع كردن پرتوهايي با طول موج بلند را اثر گلخانه اي(Greenhouse Effect) گويند(شكل 3-1). اثر گلخانه اي در مورد انواع پوشش متفاوت است. به اين معني كه اين امواج از پلاستيك خارج مي شود، ولي از شيشه نمي تواند خارج شود.

چون گلخانه(به ويژه در زمستان) نمي تواند همه انرژي مورد نياز گياهان را از اين طريق جذب كند، بنابراين لازم است تا گلخانه به طريقي گرم شود.
سيستم حرارت مركزي
در اين سيستم يك يا چند ديگ بخار در يك محل واقعند و بخار آب يا آب داغ از طريق لوله هايي به نقاط مختلف گلخانه منتقل مي شود. هزينه اوليه اين سيستم زياد است.
اين سيستم مناسب گلخانه هايي با مساحت 4000 متر مربع مي باشد. بايد تناسبي بين ديگ بخار و فضاي گلخانه وجود داشته باشد. گرماي زيادي صرف گرم كردن ديگ بخار و لوله كشي هاي مربوط به آن مي شود تا گلخانه گرماي قابل قبولي دريافت كند.
سيستم آب گرم
اين سيستم بر اين اصل استوار است كه اگر دماي يك گرم آب يك درجه سانتي گراد كاهش يابد، يك كالري گرما آزاد مي كند.
ويژگي ها

- مناسب گلخانه با مساحت پوشش كمتر از 1500 متر مربع است.
- دماي آب گرم حدود 82 درجه سانتي گراد مي باشد(دما در مدخل ورودي گلخانه بايد 95 درجه سانتي گراد باشد).
- مقدار آب زيادي مورد نياز است.

- براي به جريان درآوردن آب، به يك پمپ نياز دارد.
- سيستم آب گرم به فشار بالا(تقريبا يك كيلوگرم بر سانتي متر مربع) نياز دارد.
- چون آب كندتر گرم شده و كندتر سرد مي شود، بنابراين دما ثابت تر از سيستم بخار آب داغ است و در صورت از كار افتادن ديگ بخار تا ساعت ها از يخ زدن گلخانه جلوگيري مي شود.
- به رغم نياز به لوله بيشتر، مقدار حرارت توليد شده كمتر از بخار است.