بخشی از مقاله
چک لیست نشانه های بیماری 90 تجدید نظر شده (R-90-SCL)
چک لیست نشانه های بیماری 90 تجدید نظر شده یکی از پر استفاده ترین ابزارها است . این چک لیست شامل 90 سوال برای سنجش نشانه های روانی است و به وسیله پاسخ گر گزارش می گردد و اولین بار برای نشان دادن جنبه روان شناختی بیماران جسمی و روانی طرح ریزی شده است . با استفاده از این ابزار می توان افراد سالم را از بیمار تشخیص داد . در واقع برای سنجش سریع ، نوع و شدت نشانه های مراجع از طریق خود سنجی مناسب است . این چک لیست را نباید یک مقیاس سنجش شخصیت تلقی کرد بلکه بیشتر وسیله ای برای سنجش سطح فعلی نشانه های بیماری است که طی یک فاصله زمانی یک هفته ای روی می دهند .
این پرسشنامه توسط دراگوتیس و همکارانش در سال (1973) معرفی شد و بر اساس تجربیات بالینی و تجزیه و تحلیل های روان سنجی ، مورد تجدید نظر قرار گرفت و فرم نهایی آن در سال (1976) تهیه گردید .در ایران برای اولین بار میرزایی در سال ( 1359 ) برای هنجاریابی آن اقدام کرد . و بعد از آن افراد دیگری مطالعات بسیاری را روی آن انجام دادند برای مثال حیدریان (1366) ، فرجاد (1371) ، دولت آبادی (1371) ، مظاهری (1372) ، بهرامی (1378) ، آقا صادقی (1379) ، اسماعیلی (1379) اشاره کرد .
چک لیست نشانه های بیماری 90 در واقع اقتباسی از چک لیست نش
انه های بیماری هاپکینز است که آن هم به نوبه خود از پرسشنامه اطلاعات شخصی وودورث برگرفته شده است . این چک لیست متشکل از 90 گویه در مورد علائم بیماری است که مراجع بر حسب شدت ، آنها را در یک طیف 5 درجه ای (هیچ =0 ، تا شدید =4) درجه بندی می کند . داشتن مهارت خواندن حداقل در سطح کلاس ششم برای پاسخ دادن به گویه ها لازم است و زمان لازم برای اجرای آن حدود 12 تا 15 دقیقه در نظر گرفته می شود . R-90-SCL از اعتبار مطلوبی برخوردار است . گزارش ها حکایت از آن دارد که ضرایب همسانی درونی برای 9 بعد از نشانه های بیماری در مورد بیماران در دامنه حداقل 79/0 برای پارانویا تا بالای 90/0 برای
افسردگی قرار دارد . برای بررسی روایی R-90-SCL نیز بیش از 1000 پژوهش صورت گرفته است .
برای نمونه معلوم شده است که مقیاس های هر دو آزمون MMPI و پرسشنامه بهداشت عمومی (GHQ) با ابعاد پیش بینی در (R-90-SCL) رابطه همگرا و با سایر مقیاس های پیش بینی رابطه واگرا دارد . همچنین بعد افسردگی (R-90-SCL) با سیاهه افسردگی یک همبستگی بالایی حدود (80/0) را نشان می دهد .
شاخص های روایی :
تفسیر چک لیست نشانه های بیماری 90 براساس 3 شاخص بدست می آید :
کار هر یک از این شاخص های کلی آن است که با یک نمره سطح و یا عمق وضعیت روانی فرد را از نظر آسیب شناسی روانی نشان می دهند . هر یک از این شاخص ها این کار را به صورت مجزا نشان می دهد و جنبه های مختلفی از سایکوپاتولوژی را مشخص می کند . باید توجه داشت که تفسیر (R-90-SCL) به دلیل اینکه نمره آن بیشتر توصیفی است تا تفسیری روشن و سر راست است. به عبارت دیگر شدت کلی نشانه های مراجع را می توان از روی میزان برافراشتگی شاخص شدت کلی سنجید .
1- شاخص های شدت کلی (GSI) :
این شاخص یک درجه بندی ترکیبی است که شدت استرس تجربه شده را همراه با برخی از نشانه های گزارش شده بررسی می کند . قاعده کلی این است که نمره T بالای 63 حاکی از وجود سطح معنی داری از مشکلات روانی است .
2- شاخص درماندگی نشانه های مثبت (PSDI) :
این شاخص درجه بندی متوسط برای همه نشانه هایی است که مراجع آنها را تأیید کرده است . بنابراین این شاخص یک شاخص شدت نشانه است ( نه فقط تعداد نشانه های تأیید شده ) .
3- مجموع نشانه های مثبت (PST) :
در حالیکه PSDI مقیاس شدت نشانه ها است ، PST تعداد نشانه آن را نشان می دهد .
بنابراین مراجع از لحاظ نظری دارای PSDI پایین است که لزوما ً برایش ناتوان کننده نیست ، اما PST وی ممکن است از گستردگی و پیچیدگی مجموعه ای از نشانه ها حکایت کند .
نمره های T بالای 63 در دو یا چند بعد از ابعاد فوق حاکی از این است که شخص از نظر بالینی درماندگی روانی شدیدی دارد . سایر ماده های مرتبط با نشانه های بالقوه مهم که در این ابعاد نمره گذاری نمی شوند عبارتند از ماده های مرتبط با کاهش اشتها ، اختلال خواب ، ترس از مردن ، پر خوری ، بیدار شدن در صبح زود ، اشکال در حفظ خواب و احساس خواب و احساس گناه . اطلاعات اضافی را می توان با در نظر گرفتن محتوای تک تک ماده هایی که مراجع تأیید کرده است بدست آورد . برای مثال ، ماده هایی مرتبط با افسردگی می تواند اطلاعات خاص مرتبط با افسردگی رافراهم کنند .
توصیف زیر مقیاس های چک لیست نشانه های بیماری
1- خود بیمار انگاری (SOM)
در این بعد ناراحتی ها از ادراک عملکرد ناسالم بدن است . در این اشکال در کارکرد سیستم عصبی خودکار و اجزاء تشکیل دهنده آن ظاهر شده و در نتیجه به صورت شکایاتی از عملکرد سیستم قلبی – عروقی – معدی – روده ای ، تنفسی ابراز می شوند . سردردهای تکرار شونده و دردهای عضلانی نیز از شکایات جسمانی هستند .
2- بعد وسواس – اجبار (O-C)
علامتی که در این بعد گنجانده شده اند انطیاق زیادی با شکل تابلوی بالینی وسواسی دارند تمرکز ملاک بر افکار ، تکانه ها و اعمالی است که خود فرد آنها را به ناچار به گونه ای غیر قابل نشان دهنده نوعی باریک بینی عمومی در افراد است نیز در این مجموعه آورده شده اند .
3- بعد حساسیت بین فردی (I-S)
به احساس عدم کفایت و حقارت فرد در مقایسه با دیگران تکیه می کند . دست کم گرفتن خود ، احساس عدم آرامش و ناراحتی محسوس در جریان ارتباط با دیگران از تظاهرات خاص این بعد هستند . افراذی که نمرات آنها در این بعد بالا بوده است مشاهده شده که در ارتباط با دیگران بیش از اندازه آگاه بوده و از خود انتظارات منفی دارند .
4- بعد افسردگی (DEP)
مقدار افسردگی طیف وسیعی از نشانه های بالینی افسردگی را انعکاس می دهد . علائم شامل خلق و خوی افسرده ، بی علاقگی نسبت به لذات زندگی ، نداشتن انگیزه و از دست دادن انرژی حیاتی است . به علاوه احساس ، درماندگی ، افکار خودکشی و بعضی جنبه های شناختی و جسمی افسردگی در این معیار گنجانده شده است .
5- بعد اضطراب (ANX)
بعد اضطراب علائم و نشانه هایی را نشان می دهد که از نظر بالینی اضطراب آشکار شدید را منعکس می نماید . علائمی مانند عصبی بودن ، احساس فشار و لرزش در اندام ها ، ترس های ناگهانی ، احساس وحشت ، بیم و نگرانی نسبت به آینده و برخی جنبه های جسمانی اضطراب در این مجموعه آورده شده اند .
6- بعد خصوصیت (HOS)
این بعد نشان دهنده افکار ، احساسات و یا اعمالی است که نشان دهنده وضعیت خلقی منفی ناشی از خشم است . این مجموعه سوال ها شامل تظاهرات خشم و چگونگی عکس العمل نشان دادن به آنها مانند : ( حالت تهاجمی ، تحریک پذیری و خصومت ) م
ی گردد .
7- بعد فوبیا (PHOB)
ترس مرضی در بر گیرنده علائمی مانند ترس شدید نسبت به یک فرد ، شیئی به خصوص و یا موقعیتی که ویژگی آن غیر منطقی بودن و عدم تناسب با محرک آن ترس بوده و منجر به رفتار اجتنابی و فرار از آن محرک است .
8- پارائویا (PAR)
این بعد رفتارهای پارانوئیدی را به عنوان اختلال تفکر مطرح می نماید . سوال های آن شامل ویژگی های اولیه این اختلال مانند سوءظن ، خود بزرگ بینی ، خود محوری و ترس از دست دادن خودمختاری ، هذیان و پرخاشگری است .
9- بعد روان پریشی (PSY)
سوالات این بعد از یک حالت گوشه گیرانه و انزوا و نحوه زندگی اسکیزوئیدی تا علائم اصلی اسکیزوفرنی مانند هذیان و انتشار فکر را شامل می گردد . این سوال ها در بر گیرنده تدریجی اختلال از یک حالت خفیف بیگانگی تا روان پریشی حاد است .
سوال های اضافه
7 سوال در آزمون (R-90-SCL) آمده که تحت هیچ یک از ابعاد نه گانه نیست . این سوالات از نظر بالینی اهمیت دارند و به شاخص های کلی آزمون کمک می کنند و تمایل بر این است که در مجموع استفاده شوند . این سوال ها به عنوان یکی از ابعاد آزمون نمره گذاری نمی شوند ولی به نمره های ضریب کلی ناراحتی اضافه می گردند .
طریقه نمره گذاری
پاسخ های سوال ها به فرم مخصوص نمره گذاری بر حسب 9 بعد مورد نظر به علاوه سوال های اضافی انتقال داده می شوتد . سپس محاسبات زیر انجام می گیرد :
1- پاسخ های مربوط به هر بعد نمره گذاری جمع می شوند و سپس بر تعداد سوال هایی که در آن بعد وجود دارد تقسیم می شود . در نتیجه نمره هر بعد می تواند ارزشی از صفر که بیانگر عدم ناراحتی است تا بالاترین نمره یعنی جهار که نشانگر ناراحتی شدید است داشته باشد نتیجه را
باید تا دو رقم اعشار گزارش کرد . نظر به اینکه تمام ابعاد به یک روش تفسیر می شوند ، نمایش وضعیت تعداد زیادی از افراد می تواند از طریق بذذسی نمره خام سریع تر انجام شود .
2- شاخص کلی علائم مرضی (GSI) را می توان با جمع نمره های خام (9 بعد و سوال های اضافی ) و تقسیم آن بر 90 بدست آورد .
3- تعداد علائم مرضی مثب (PST) با شمارش تعداد پاسخ هایی که نمره ای غیر صفر دارند بدست می آید.
4- سطح ناراحتی از علائم مثبت (PSDI) یا میانگین شدت ناراحتی است . برای محاسبه آن جمع کل نمره های خام را بر علائم مرضی تقسیم می کنند .
میانگین نمرات یک و بالاتر از آن حالت مرضی و بالاتر از 3 حالت روان گسستگی را نشان می دهد نیمرخ روانی فرد را می توان به آسانی رسم کرد . همچنین می توان به نرم مناسب رجوع کرد تا نمرات خام شدت بیماری به نمره T تبدیل شود . همچنین می توان برای هر فرد بر اساس نمرات خام نیمرخ وضعیت روانی وی را رسم کرد . نمرات تراز شده برای زن – مرد – نوجوانان – بیماران سرپایی – بیماران بستری و افراد سالم به طور جداگانه تهیه شده است . اگر آزمودنی به بیش از 20 درصد سوال های پرسشنامه و یا بیش از 40 درصد سوال های هر بعد پاسخ ندهد نمره پرسشنامه یا بعد مورد نظر معتبر نخواهد بود . دستور اجرای پرسشنامه بسیار آسان و سوال ها نیز به زبان ساده است و معمولا ً نیاز به هیچگونه توضیحات اضافی ندارد . می توان فرد را راهنمایی کرد تا میزان ناراحتی یا اختلال خود را در طول فاصله زمانی معینی که معمولا ً یک دوره یک هفته ای است از طریق مشکلات یا شکایات ارائه شده در هر یک از 90 سوال نشان دهد . این پرسشنامه برای خودسنجی فرد توسط خودش طرح ریزی شده است . اما توسط متخصصان
بالینی نیز به عنوان وسیله ای برای توصیف وضع و علائم افراد استفاده می شود . همچنین برای ارزیابی پیشرفت درمان نیز مورد استفاده قرار می گیرد . برای بدست آوردن نمره بهنجار یا تراز شده (T) کافی است میانگین بدست آمده از هر بعد را مقابل ردیف بعد تراز شده آن قرار دهید تا نمره T بدست آید .
منابع :
- بهرامی ؛ هادی 1378 . بررسی اختلالات روانی نزد زندانیان مرد و مقایسه آن با افراد عادی ، فصلنامه اندیشه و رفتار ، سال پنجم شماره 1و2 .
- ستاد مبارزه با مواد مخدر (1381) ارزیابی سوء مصرف مواد مخدر در زندان های ایران ، پژوهشکده ملی مواد مخدر ایران .
- مارنات (2003) .
دستورالعمل
این آزمون (همانطور که در کلید آن ملاحظه می نمایید ) 9 مقیاس شخصیتی را می سنجد که شرح کامل آن در قسمت کلید آزمون آمده است . برای دستیابی به پاسخ آزمون با استفاده از طیفی که در پرسشنامه ثبت شده ( هیچ ، کمی ، تاحدی ، زیاد ، به شدت ) نمرات صفر تا چهار به میزان شدت طیف داده و بر اساس طبقه بندی سؤالات مجموع هر مقیاس را بدست آورده و با میانگین جامعه آماری خود مقایسه نمایید .
کلید آزمون 90 SCL
مقیاس سؤالات
افسردگی 79-71-54-32-31-30-29-26-22-20-15-14-5
خود بیمارانگاری 58-56-53-52-49-48-42-40-27-12-4-1
روان پریشی 90-88-87-85-84-77-62-35-16-7
اضطراب 86-80-78-72-57-39-33-23-17-2
وسواس 65-55-51-46-45-38-28-10-9-3
حساسیت بین فردی 73-69-61-41-37-36-34-21-6
فوبیا 82-75-70-50-47-25-13
خصومت 81-74-67-63-24-11
پارانویا 83-76-68-43-18-8
سؤالات اضافی 89-66-64-60-59-44-19
پرسشنامه
در زیر قسمتی از مسائل و مشکلاتی که گاهی اوقات مردم با آنها روبرو می شوند آمده است . لطفا ً هر یک از سؤالات را بدقت بخوانید و پاسخ دهید که این مسئله یا مشکل در طی هفته گذشته تا به امروز چه اندازه با عث ناراحتی شما شده است . به این منظور باید از پنج قید (هیچ ، کمی ، تاحدی ، زیاد ، به شدت ) استفاده نمایید .
لطفا ً حتما ً با دقت و توجه کافی و فقط با کلماتی که در بالا اشاره شد ، پاسخ دهید .
1- آیا از هفته گذشته تا به امروز سردرد داشته اید ؟
2- آیا از هفته گذشته تا به امروز عصبی بوده اید و از داخل بدن احساس لرزش داشته اید ؟
3- آیا از هفته گذشته تا به امروز افکار ،عقاید و یا کلمات ناخوشایند و نامربوطی مرتبا ً وارد ذهن شما شده اند که رهایتان نکند ؟
4- آیا از هفته گذشته تا به امروز دچار ضعف ، بیحالی و یا سر گیجه بوده اید ؟
5- آیا از هفته گذشته تا به امروز نسبت به روابط زناشویی بی میل شده اید ؟
6- آیا از هفته گذشته تا به امروز ایرادگیر و بهانه جو شده اید ؟
7- آیا از هفته گذشته تا به امروز این اعتقاد را داشته اید که شخص دیگری می تواند افکار شما را از راه دور کنترل کند ؟
8- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس کرده اید که دیگران باعث ناراحتی ها و گرفتاری های شما هستند ؟
9- آیا از هفته گذشته تا به امروز فراموشکار شده اید ؟
10- آیا از هفته گذشته تا به امروز در کارها بی توجه و بی دقت شده اید ؟
11- آیا از هفته گذشته تا به امروز دلخور یا عصبی شده اید ؟
12- آیا از هفته گذشته تا به امروز دردی در ناحیه قلب یا سینه داشته اید ؟
13- آیا از هفته گذشته تا به امروز از رفتن به جاهای باز یا خیابان احساس ترس کرده اید ؟
14- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس کرده اید که زور و بنیه سابق را ندارید و زود خسته می شوید ؟
15- آیا از هفته گذشته تا به امروز این فکر به ذهنتان آمده که به زندگی خود خاتمه دهید ؟
16- آیا از هفته گذشته تا به امروز صداهایی به گوشتان می آید که دیگران نمی توانستند آنها را بشنوند؟
17- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس لرزش در اندام بدن خود داشته اید ؟
18- آیا از هفته گذشته تا به امروز این احساس را داشته اید که به بیشتر مردم نمی شود اعتماد کرد ؟
19- آیا از هفته گذشته تا به امروز زود به گریه افتاده اید ؟
20- آیا از هفته گذشته تا به امروز بی اشتها شده اید ؟
21- آیا از هفته گذشته تا به امروز در روابط اجتماعی و یا در رابطه با دیگران احساس خجالت کرده اید ؟
22- آیا از هفته گذشته تا به امروز این احساس را داشته اید که در بن بستی گیر کرده اید که راه پس و پیش ندارید ؟
23- آیا از هفته گذشته تا به امروز ناگهان و بدون دلیل دچار ترس شده اید ؟
24- آیا از هفته گذشته تا به امروز طوری عصبانی شده اید که نتوانید جلوی خود را بگیرید ؟ ( به اصطلاح از کوره در رفته اید ؟)
25- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس ترس نسبت به تنها خارج شدن از خانه داشته اید ؟
26- آیا از هفته گذشته تا به امروز برای چیزهای کوچک خود را سرزنش کرده اید ؟
27- آیا از هفته گذشته تا به امروز کمردرد داشته اید ؟
28- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس کرده اید کارهایتان پیشرفت نمی کند ؟( مثل اینکه گره در کارتان افتاده باشد ؟)
29- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس تنهایی کرده اید ؟
30- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس غمگینی داشته اید ؟
31- آیا از هفته گذشته تا به امروز برای هر چیزی به شدت نگران و دلواپس شده اید ؟
32- آیا از هفته گذشته تا به امروز نسبت به همه چیز بی علاقه شده اید ؟
33- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس ترس داشته اید ؟
34- آیا از هفته گذشته تا به امروز حساس و زودرنج شده اید ؟
35- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس کرده اید سایرین از افکار خصوصی شما که به کسی نگفته اید با خبر شده اند ؟
36- آیا از هفته گذشته تا به امروز این اعتقاد را داشته اید که دیگران شما را درک نمی کنند و یا با شما همدردی نمی کنند ؟
37- آیا از هفته گذشته تا به امروز این احساس را داشته اید که مردم نسبت به شما مهربان نیستند یا شما را دوست ندارند ؟
38- آیا از هفته گذشته تا به امروز برای اینکه کارها را درست انجام بدهید مجبور بوده اید آهسته کار کنید ؟
39- آیا از هفته گذشته تا به امروز تپش قلب داشته اید ؟
40- آیا از هفته گذشته تا به امروز حالت تهوع یا دل بهم خوردگی داشته اید ؟
41- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس حقارت داشته اید یا خود را کمتر یا پایین تر از دیگران حس کردهاید ؟
42- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس درد و گرفتگی در عضلات بدنتان داشته اید ؟
43- آیا از هفته گذشته تا به امروز این احساس را داشته اید که دیگران شما را زیر نظر دارند یا درباره شما حرف می زنند ؟
44- آیا از هفته گذشته تا به امروز در خوابیدن مشکل داشته اید ؟
45- آیا از هفته گذشته تا به امروز وقتی کاری را انجام می دادید مجبور بوده اید آن را چند بار تکرار کنید تا مطمئن شوید در ست انجام داده اید ؟ مثلا ً درب را چند بار امتحان کنید که ببینید بسته است یا خیر ؟
46- آیا از هفته گذشته تا به امروز در تصمیم گیری مشکل داشته اید ؟
47- آیا از هفته گذشته تا به امروز از مسافرت با اتوبوس یا قطار احساس ترس کرده اید ؟
48- آیا از هفته گذشته تا به امروز احساس تنگی نفس داشته اید ؟
49- آیا از هفته گذشته تا به امروز دچار حالت گُر گرفتگی یا سرما شده اید ؟
50- آیا از هفته گذشته تا به امروز مجبور بوده اید بعضی کارها را نکنید یا بعضی جاها نروید ؟ یا دست به بعضی چیزها نزنید برای اینکه از آنها ترس داشته اید ؟
