بخشی از مقاله
چکیده:
میدان بلال واقع در بخش دور از ساحل خلیج فارس و در نزدیک مرز آبی ایران و قطر قرار دارد . مهمترین توالی تولیدی این میدان بخش بالایی سازند سورمه - عرب زون - است. با توجه به مطالعات پتروگرافی در دو چاه بر روی مقاطع نازک بخش عرب زون این میدان، مشخص گردید که دولومیتی شدن مهمترین فرایند دیاژنزی بوده که نقش مهمی در ناهمگنی و کیفیت مخزنی این بخش داشته است. بر این اساس می توان گفت که دیاژنز مهمترین عامل کنترل کننده کیفیت مخزنی بوده است. سایر عوامل دیاژنزی مهم شامل انحلال، دولومیتی شدن بیش از حد - - overdolomitization، انیدریتی شدن، نئومورفیسم، تراکم - فیزیکی -شیمیایی - شکستگی و سیمانی شدن بوده است.
بر اساس مطالعات صورت گرفته تخلخل های عمده به صورت بین بلوری، بین دانه ای، حفره ای، قالبی و شکستگی بوده که در این میان تخلخل بین بلوری به دلیل وجود دولومیت به صورت لیتولوژی غالب از سایر تخلخل ها مهم تر است. در بین فرایند های دیاژنزی به طور کلی دولومیتی شدن ،انحلال و نیز شکستگی کیفیت مخزنی را افزایش وسیمانی شدن با انیدریت، دولومیتی شدن بیش ازحد و تراکم کیفیت مخزنی را کاهش داده اند. به طور کلی براساس داده های تخلخل-تراوایی در دسترس دولوگرینستون ها و دولومیت های کریستالیزه شده بهترین کیفیت مخزنی و دولومیت هایی که توسط پلاگینگ انیدریت و دولومیتی شدن بیش از حد منافذ وگلوگاه های خود را از دست داده اند ضعیف ترین کیفیت مخزنی را دارند.
مقدمه :
به طور کلی دیاژنز شامل تمام فرایند های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی بوده که پس از نهشت رسوبات آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. شناخت این فرآیندها و محصولات آنها اهمیت اقتصادی زیادی دارند، به این دلیل که نقش مهمی درایجاد و یا از بین بردن کیفیت مخزنی داشته اند. . - Flugel, Erik 2004 - دیاژنز و فرآیندهای آن به همراه رخساره رسوبی اولیه یکی از مهمترین عوامل کنترل کننده کیفت مخزنی کربنات ها بوده و نقش مهمی در ایجاد ناهمگنی در این مخازن دارد.
بنابراین مطالعه دیاژنز و اثرات آن یکی از بخش های مهم در سرشت نمایی و درک صحیح ازویژگی های مخزنی کربنات ها است - Lucia, F.J. - - Ahr W.M . 2008 . - 2007 .در بین فرایند های دیاژنزی دولومیتی شدن یکی از مهمترین فرآیند ها بوده که نقش گوناگونی در مشخصات مخزنی بسته به سنگ آهک اولیه، زمان تشکیل،شکل بلورها و نیز سایر عوامل در کیفیت مخزنی دارد - - Mazzullo, S.J, 1992 در توالی مورد مطالعه دولومیت ها به طور کلی در اثر جانشینی سنگ آهک های اولیه تشکیل و نئومورفیسم نیز تحمل نموده اند بنابراین سیستم منفذی و خصوصیات مخزنی در آنها به میزان قابل توجهی متفاوت از سنگ اولیه است.
میدان بلال واقع در بخش دور از ساحل خلیج فارس در نزدیک مرز ایران و قطر قرار دارد. این میدان در حدود 80 کیلومتری جنوب غربی جزیره لاوان و 40 کیلومتری جنوب شرقی میدان پارس جنوبی واقع است. در این میدان سه توالی سورمه بالایی - عرب زون - با سن کیمریجین-پورتلندین با لیتولوژی عمده دولومیت-انیدریت-آهک ،داریان با سن آپتین و لیتولوژی آهک و نیز بخش بالایی سروک با سن سنومانین و لیتولوژی آهک مخزن محسوب می شوند. در این میدان بخش بالایی سورمه به عنوان زون مخزنی اصلی محسوب می شود . در شکل - 1 - موقعیت میدان مورد مطالعه آورده شده است.
بحث:
ابتدا فرایند های دیاژنزی مهم در توالی مورد مطالعه بحث و سپس با استفاده از داده های تخلخل و تراوایی مغزه اثر هر کدام از فرآیند های دیاژنزی بر روی خصوصیات مخزنی نشان داده می شود. فرایند های دیاژنزی اصلی در بخش بالایی سورمه - عرب زون - شامل :
-1دولومیتی شدن:
به صورت کلی بخش عرب زون سازند سورمه در میدان بلال به صورت غالب دولومیت بوده و بخش اعظم این دولومیت ها به صورت جانشینی تشکیل شده اند . هر چند ممکن است بخشی از آنها به صورت اولیه شکل گرفته وسپس تبلور مجدد تحمل نموده باشند. در حالت کلی انواع مختلفی از دولومیت با منشاء، شکل بلوری،اندازه، بافت متفاوت و تاثیر گوناگون در کیفیت مخزنی در توالی مورد مطالعه وجود دارد ولی به صورت کلی در دولومیت ها با افزایش اندازه بلورها و تشکیل بلورهای خود شکل دولومیت کیفیت مخزنی بهبود و با کاهش اندازه و ارتباط مضرس و در هم بلورها کیفیت کاهش می یابد. علاوه براین زمانی که دولومیتی شدن بیش از حد صورت گرفته باشدو توسط سیمان دولومیتی منافذ وگلوگاه ها از بین رفته باشند کیفیت مخزنی کاهش می یابد.
-2 انحلال:
با وجود این که دولومیت ها از پایداری بالایی برخورداراند ولی با این وجود در بخش های دولومیتی انحلال باعث تشکیل تخلخل ها قالبی - رخساره های دانه غالب - ، درون بلوری - دولومیت - و حفره ای - بیشتر در رخساره های دولومیتی گل غالب - شده است. به طور کلی بر اساس مطالعات صورت گرفته بیشتر این انحلال ها ناشی از دیاژنز و سیالات متئوریک بوده و به صورت غیر انتخاب کننده فابریک - Non- fabric selective - رخ داده و بیشتر اجزاء را حل نموده است. به طور کلی انحلال کیفیت مخزنی را افزایش داده است.
-3 سیمانی شدن:
سیمانی شدن و به ویژه انیدریتی شدن یکی از مهمترین فرآیند های کاهش کیفیت مخزنی در کربنات ها است. - . - Southwood, D.A. & Hill, W.O.R. 1995 در توالی مورد مطالعه سه نوع سیمان شامل انیدریتی در دولومیت ها، کلسیتی در آهک ها و دولومیتی به ویژه در دولومیت ها وتا حدودی آهک ها دیده می شود. سیمان انیدریتی زمانی که به میزان قابل توجه و فراگیر باشد کیفیت مخزنی را به شدت کاهش می دهد.
سیمان دولومیتی نیز نقش مهمی در از بین بردن منافذ و گلوگاه ها داشته و کیفیت مخزنی را در نمونه های بیش از حد دولومیتی شده به شدت کاهش می دهد. سیمان کلسیتی نیز تنها در بخش عرب پایینی دیده شده و با توجه به این که آهک ها بخش اندکی از توالی را شامل می شوند. نقش مهمی در کیفیت مخزنی ندارد. در حالت کلی سیمان انیدریتی و دولومیتی کیفیت مخزنی را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.
-4تراکم:
تراکم می تواند به صورت فیزیکی و شیمیایی یک سنگ را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه افزایش تراکم وگذر از تراکم فیزیکی به شیمیایی رگچه های انحلالی واستیلولیت ها گسترش می یابد که می تواند مسیری برای عبور سیالات دولومیت ساز و انیدریتی شدن باشد. در توالی مورد مطالعه به ویژه در بخش های دولومیتی استیلولیت ها و رگچه های انحلالی بعد از دولومیتی شدن رخساره های اولیه رخ داده است. تراکم نقش مهمی در کاهش کیفیت مخزنی و از بین بردن حفرات و ایجاد بافت متراکم داشته است.
-5شکستگی :
تقریبا تمام لایه های مخزنی بخش عرب زون در میدان مورد مطالعه به طور متوسط شکسته هستند و شکستگی نقش مهمی در افزایش کیفیت مخزنی و تراوایی بالای لایه های مخزنی دارد . برخی از شکستگی ها با انیدریت و سیمان کلسیتی پر شده اند . به دلیل مقیاس مورد مطالعه شکستگی ها در مقاطع نازک به راحتی قابل تشخیص نبوده ولی با توجه به مغزه ها شکستگی ها نقش مهمی داشته اند.
در شکل - 2 - دولومیت ها و نقش دولومیتی شدن در ایجاد یا از بین بردن کیفیت مخزنی نشان داده شده است. در حالت کلی دولومیتی شدن در گرینستون ها و رخساره های گل غالب کیفت مخزنی را افزایش داده ولی زمانی که این فرآیند بیش از حد رخ داده و به صورت سیمان عمل نموده و منافذ و گلوگاه ها را از بین برده کیفیت مخزنی کاهش یافته است. در حالت کلی در رخساره های گل غالب که به طور کامل دولومیتی شده اند.
