بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با با هدف بررسی وضعیت تربیت دینی در اسلام در بین جوانان و نوجوانان و راههای انتقال آن به آنها می باشد. در ابتداء به پیشینه تعلیم وتربیت اسلامی از نظر دانشمندان اسلامی که از متخصصین امر تعلیم وتربیت هستند پرداخته است. در بخش دیگر تعاریف ومفاهیم تعلیم وتربیت از منظر اندیشمندان مختلف اسلامی وغربی معاصر مطرح و در تعریف تربیت به سه هدف اساسی بیدارسازی فطرت وعقل ،ایجاد رغبت وشوق به طاعت خدا و عبادت او وایجاد محاسن ومکارم اخلاق اشاره شده است. همچنین اهمیت علم ودانش درادیان الهی مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به فلسفه تربیت ومکتب تربیتی اسلام با استفاده از آیات وروایات و منابع معتبر دینی پرداخته است. در این قسمت روش های تربیتی اسلام مورد بحث قرار گرفته است.
در فراز دیگری از مقاله ، در باره شیوه های آموزش اخلاقی و دینی با بهره گیری از نظرات اندیشمندان اسلامی نکاتی ذکر شده با عنایت به اینکه عملیاتی نمودن آن منوط به توجه به ویژگی های معلم ومربی و خصوصیات اخلاقی آنان می باشد. در فرایند تربیت دینی مطلوب جوانان ونوجوانان، توجه به سائق های تربیتی وسفارش قرآن ومعصومین علیهم السلام حائز اهمیت است. در پایان ضمن جمع بندی مطالب ،به مسئولان امر تعلیم وتربیت بویژه آموزش وپرورش توجه به نهادینه کردن آموزه های قرآنی و روایی در تربیت نسل امروز وفردا و پرهیز از سطحی نگری و اعمال هرگونه روش های غیر دینی را توصیه نموده است.
مقدمه:
انسان همواره نیازمند دستیابی به تکیهگاه و کانونی است که ضمن پاسخگویی به نیازهای درونی، به او آرامش بخشد. دین و باور به خدا، یک نیاز متأفیزیکی و روانشناختی است که قدرت عظیم و بیپایانی به انسان میبخشد و در بحرانهای فکری و تنشها و فراز و نشیبهای حیات، یاریگر وی بوده، قادر است او را به ساحل نجات رهنمون گردد. لذا تربیت دینی از ضروریات جامعه انسانی بوده و هست - واجارگاه، . - 1383
نقش هایی چون مادری ، شهروندی ، آموزشی - تربیتی ، بسیجی و.. مرا واداشت به سراغ منابع معتبری مثل سنن النبی ،سیره رسول اکرم - ص - ، نهج الفصاحه و برخی کتب تربیتی بروم و با مروری مجدد بر آنها بتوانم حتی الامکان از آنهااستفاده نمایم. اما این کافی نبود و همچنان نیاز به انجام کاری عمیق تر ومنسجم تر را احساس می کردم . همایش تربیت دینی درجامعه اسلامی معاصر و عناوین اعلام شده ، این فرصت را برایم فراهم کرد تا به مطالعاتم نظم بیشتری دهم و دامنه آن را وسیع تر و کامل تر نمایم .بنابراین به یاد داشت ها و دست نوشته هایم سر وسامان داده و این مقاله را تدوین کردم.امیدوارم مطالعات انجام شده در درجه اول دستمایه اخلاقی و تربیتی موثری برای ایفای نقش ها ومسئولیت های شخصی ام قرار گیرد و در درجه بعد برای علاقمندان به این موضوع مفید واقع شود.
تربیت دینی و آسیبهای آن
تربیت به معنای پرورش دادن، پروردن، پروراندن، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن به کار رفته است. دین به معنای ملت، کیش، مذهب، آیین، ورع، طاعت، حساب، پاداش، جزا، مکافات به کار رفته است. تربیت بر یک معنای اصلی دلالت دارد و آن زیادت و رشد و نمو است. ربﱡیته و تربﱡیته به معنای غذا دادن است و غذا دادن موجب رشد و نمو است و ممکن است تربیت از تربیب به معنای اصلاح باشد. تربیت دینی به منزله یک ترکیب میتواند بر دو معنا دلالت کند.
اول تربیتی که منسوب به دین است. یعنی تربیتی که محتوای خود را از دین میگیرد؛ در مقابل تربیتی که محتوای خود را از غیر دین، مثلاً از تجربه از تجربه و عقل و علم بشری، میگیرد. دوم تربیتی که برای دین است؛ یعنی تربیتی که در خدمت اهداف دین است، خواه محتوای آن از دین گرفته باشد یا نباشد. تعریفهایی که از تربیت دینی ارائه شده است به سه دسته قابل تقسیماند. دسته اول تعریفهایی هستند که با تعریف تربیت و تعریف دین شروع و با ترکیب این دو تعریف پایان مییابند - داودی، . - 1388
در تعریف نخست ازشاملی - به نقل از داودی، - 1388، تربیت دینی مجموعهای از فعالیتهاست که به منظور مؤمن کردن متربی و شکل دادن به روابط چهارگانه وی با خود، خدا، مردم و طبیعت مطابق نظر اسلام انجام میشود. وی در ادامه بیان میکند که بحث اصلی تربیت دینی در اسلام این است که چه کنیم که متربّی آیینمدار و ملتزم به دین باشد. وقتی که بحث آیینمداری یا دینداری را مطرح میکنیم، این بحث به چگونگی تحقق کفر و ایمان در تربیت دینی مربوط میگردد و نقطه شروع تربیت دینی، که تحقق ایمان و تلاش یک مربی دینی است، از اینجا شروع میشود که فرد ابتدا متربّی را مؤمن کند، از کفر بیرون بکشد، سپس کاری کند که چهار نوع رابطه او با خودش، با طبیعت، با جامعه و با خدا به شکل خاصی درآید. دین برای هر یک از اینها، دستورالعملها و روشهایی ارائه میدهد که با شیوه یک شخص سکولار و غیر متدین متفاوت است.
دوم تعریف آرام توماس از تربیت دینی است. وی نیز در دایرهالمعارف بینالمللی تعلیم و تربیت، تربیت دینی را تعریف کرده است. او بیان میکند که از دین دو نوع تعریف شده است. برخی دین را در معنای وسیعی به کار میبرند و آن را معادل مجموعهای از ارزشهای انسانی، پیگیری جدی و قوی اهداف، یا نظامی از ارزشها میدانند. این تعریف علاوه بر اسلام، مسیحیت و هندو، کمونیسم، دموکراسی و پوزیتیویسم منطقی را نیز در بر میگیرد.
برخی دیگر دین را در معنای محدودتری به کار میبرند. این افراد دین را نظامی منسجم متشکل از خداشناسی - باورهای مربوط به ماهیت خدا و جهان - ، عبادت و مناسک، اخلاقیات، معرفت شناسی و غایت و هدف زندگی میدانند. این تعریف تنها شامل ادیانی مانند اسلام، مسیحیت و هندو میشود و کمونیسم و مانند آن را در بر نمیگیرد. وی تعریف دوم را انتخاب میکند و در تربیت دینی را اینگونه تعریف میکند: تربیت دینی آموزش برنامهریزی شده و نظاممند باورهای مربوط به خدا و جهان، و آموزش برنامه ریزیشده و نظاممند عبادات و مناسک، اخلاقیات، و هدف و معنای زندگی، میباشد - همان - .
در ایران از آنجا که مبنای نظری آموزش بر اساس جهانبینی توحیدی میباشد و اساس این تفکر، زیر بنای نظریه تعلیم و تربیت دینی است؛ تربیت دینی حائز اهمیت است - کرمعلیان، . - 1386 با این حال به تناسب تغییر شرایط جامعه و بروز موانع، میزان پایبندی افراد به دین، دچار ضعف شده است. همانگونه که بدن و جسم انسان دچار بیماری میشود ممکن است دینداری انسان به عنوان پدیده روحی و معنوی دچار آسیب گردد.
در ایران نیز در راه تعمیق تربیت دینی در نوجوانان و جوانان آسیبهای وجود دارد؛ آسیبهای که در فرهنگ، طرز تفکر و ساختار نظام آموزشی ریشه دوانده است.در آسیبزا بودن تربیت دینی عوامل مختلفی دخیل هستند؛ از جمله، کم توجهی یا بی توجهی خانوادهها، برداشتهای ناصحیح و استفاد ابزاری از دین، ضعف شیوههای پیام رسانی دینی، تهاجم فرهنگی، ضعف نظام آموزشی و عوامل مربوط به آن. به طور کلی عوامل آسیبزا و موانع تربیت دینی را میتوان به عوامل درونی - عوامل مربوط به خود نوجوانان و جوانان - و عوامل بیرونی - عوامل مربوط به خارج از نوجوانان و جوانان - تقسیم نمود و عوامل بیرونی را به عوامل و موانع خارج از نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی و عوامل مربوط به نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی دسته بندی نمود - بناری، . -
