بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عزت نفس فردی و رفتار شهروندی سازمانی است،که در آن متغیر رفتار شهروندی به عنوان متغیر برون زا و متغیرهای عزت نفس وعزت نفس سازمانی به عنوان متغیرهای درون زا در نظر گرفته شده است. داده های پژوهش شامل 325 کارمند بعنوان فرودست و54 ذیحساب و معاون ذیحساب بعنوان فرادست است که از اداره کل امور اقتصادی و دارایی هرمزگان انتخاب شده اند. به منظور تحلیل کمی اطلاعات و استفاده از دیدگاه های و نگرش مدیران و کارکنان،از طریق پرسشنامه اقدم شد.پرسشنامه ها با مراجعه حضوری تکمیل شد.برای سنجش هریک از متغیرهای،رفتار شهروندی سازمانی از پرسشنامه اصلاح شده پادساکف و همکاران - - 1986،عزت نفس فردی از پرسشنامه روزنبرگ - - 1965 وبرای عزت نفس سازمانی از پرسشنامه پیرس و همکاران - 1989 - استفاده شد.
در این پرسشنامه ها از پاسخ دهندگان خواسته شد با استفاده از معیار 5 درجه ای لیکرت به سوالات - کاملا موافقم با کد5 وکاملا مخالفم با کد1 - پاسخ دهند. برای تحلیل آماری مدلهای پژوهش از تحلیل مسیر استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان می دهد که ضریب مسیر بین متغیرهای عزت نفس سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی فرودستان معنی دارتر از ضریب مسیر بین متغیرهای عزت نفس سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی فرادستان است،در سایر ضرایب مسیر،بین مدل فرادستان و فرودستان،تفاوت معنی داری وجود ندارد.
کلمات کلیدی: رفتار شهروندی سازمانی، عزت نفس فردی ،اداره کل امور اقتصادی و دارایی هرمزگان
.1مقدمه و بیان مسئله
رفتارهای فرا نقشی کارکنان، به آن دسته از عملکردها اشاره دارد که خلاقانه و خود جوش بوده عمدتا ماهیتی غیر رسمی دارند.این رفتارها در حیطه وظایف افراد نمی باشد و تنها افرادی که خود را در مقام شهروندی سازمانی می دانند به انجام آن مبادرت می ورزند،افرادی که دارای عملکردی فرانقشی می باشند شهروندانی هستند که با حضور در واحد های کاری انرژی،امید، پویایی و تلاش را در سازمان اشاعه می دهند.اما در انجام کارها به دیگران کمک می کنند وهمواره حسن نیت شان در سازمان زبانزد همکاران می باشد - کاظمی و واحد چوکده،. - 5:1384 به زعم ارگان - 1998 - 1 رفتار شهروندی سازمانی2رفتارای داوطلبانه متعهد شده پرسنل است که فراتر از مسئولیت های رسمی سازمانی می باشد.رفتارهایی که مستقیما به وسیله سیستم رسمی پاداش طراحی نشده است اما می تواند کارایی سازمان راتسریع نماید - هیونگ و لیو3،. - 1:2010
عنصری که می تواند به عنوان واسطی بین رفتار شهروندی سازمانی در جهت افزایش کارایی واثر بخشی سازمان ایفای نقش نماید عزت نفس4 است. در یک تقسیم بندی می توان عزت نفس را به دو بعد فردی و سازمانی تقسیم نمود. چن ،هیونگ و تجسولد - 2008 - 5 عزت نفس را به عنوان یک نگرش مثبت نسبت به خود،که فرد را در تعملات اجتماعی هدایت می کند تعریف می کنند. عزت نفس فردی6 به عنوان خود ارزیابی کلی فرد از شایستگی های خویش تعریف می شود. عزت نفس،خود ارزیابی و درکی توصیفی است که افراد، نسبت به خودشان دارند. در این مفهوم عزت نفس یک ارزیابی شخصی وانعکاس دهنده تفکری است که افراد از خودشان به عنوان یک فرد دارند. پس عزت نفس منعکس کننده درجه ای است که افراد خود را به عنوان فردی شایسته،و نیازمند به رضایت فردی می داند. افرادی که عزت نفس بالایی دارند احساس شایستگی شخصی بالایی دارند - پیرس،گاردنر. - 593:2004 :7
فریس، برون و هلر - 2005 - 8 بیان می کنند در سازمان بر مبنای عزت نفس9فرد به عنوان عنصری از سازمان معتقد است که مهره ای توانا، مهم و ارزشمند برای سازمان است. محققان استدلال می کنند تجربیات سازمانی و تصور کلی افراد در مورد شغل نقش مهمی در تعیین سطح عزت نفس آنان ایفا می نمایند - پیرس و گاردنر،. - 593:2004 شایستگی درک از خود و خود ارزیابی،تابعی از تجربه یادگیری اجتماعی و ارزش فرد وهمچنین تابعی از تعامل فرد با دیگران است - لی فان10، . - 5:2008 در این پژوهش عزت نفس فردی و سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی از نگاه فرادستان وفرودستان - به تفکیک در دو مدل مختلف - مورد بررسی قرار گرفته است. ضمن اینکه در این رابطه، به عزت نفس از نگاه فردی و سازمانی به عنوان یک متغییر واسط توجه شده است. پس با توجه به مطالب فوق این سوال مطرح می شود که: چه رابطه ای بین کیفیت عزت نفس اعم از فردی و سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان هرمزگان وجود دارد؟
.2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
سازمان ها واحدهایی اجتماعی هستند که تعمدا در جهت کسب اهداف عمومی به وجود آمده اند. طراحی سیستم جامع، اغلب کلید کارکرد مطلوب سازمان است. با این حال، اکثر طرح های سیستمی، طوری ارائه شده اند که فقط شامل چارچوب مدیریت، طراحی درون واحدی یا ترکیب بخش های داخلی در جهت ارتقاء مورد نیاز بخش های واقعی سازمان باشند. بنابراین تحت لوای طراحی مناسب یک سیستم، تناسب بین رهبر و پیروان عامل مهمی در جهت موفقیت سازمان است - چن، چانگ و هیو، . - 692 : 2007 عزت نفس به منزله بیان تایید یا عدم تایید فرد نسبت به خویش است و نشان می دهد که تا چه اندازه فرد خود را توانا، ارزنده و با اهمیت می داند. به عبارت دیگر عزت نفس یک تجربه شخصی است که ترجمان آن را می توان در سطح گفتار و رفتارهای معنادار مشاهده کرد - مشکی و همکاران، . - 1387 : 38 چن، هیونگ و تجسولد - 2008 - 11 عزت نفس را به عنوان یک نگرش مثبت نسبت به خود، که فرد را در تعاملات اجتماعی هدایت می کند تعریف می کنند.
عزت نفس سازمانی به درجه ای که فرد معتقد است به عنوان عضوی از سازمان مهره ای توانا،مهم و ارزشمند برای سازمان است تعریف می شود - فریس، برون و هلر12، . - 17 : 2005 این توصیف درک از خود، ارزشی است که افراد خود را به عنوان فرد مهم، شایسته و توانا در سازمان می بیند. کارکنان دارای عزت نفس سازمانی، بر این باورند که » که من در سازمان مهره ای ارزشمند محسوب می شوم - « چن، آری13، . - 230 : 2007 ارگان - 1998 - رفتار شهروندی سازمانی را رفتارهای داوطلبانه متعهد شده پرسنل می داند که فراتر از مسئولیت های رسمی سازمانی است. رفتارهایی که مستقیماً به وسیله سیستم رسمی پاداش طراحی نشده است اما می تواند کارایی سازمان را تسریع نماید - هیونگ و لیو ،. - 1 :2010
ناصر توره با موضوع »شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی « در پایان نامه کارشناسی ارشد 1384 خود بدین صورت ارائه می کند که، جامعه آماری مورد مطالعه شامل مقایسه چهار سازمان اجرایی موفق و ناموفق استان قم : سازمان مدیریت و برنامه ریزی ،اداره امور مالیاتی، شرکت مخابرات و سازمان تامین اجتماعی است . در این پژوهش نگارنده با استفاده از نظریات دانشمندانی چون مورمن، ارگان ،نهیف ،اسمیت و ... عوامل مهم تاثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی را شناسایی می کند . این شاخص ها عبارتند از : فداکاری ،وظیفه شناسی ،وفاداری توجه واحترام و تحمل پذیری - جوانمردی - . سپس به بررسی ارتباط بین این شاخص ها بر عملکرد سازمانی می پردازد. در این پژوهش برای تحلیل داده های بدست امده از آمار توصیفی ،آزمون فریدمن و ازمون تی استفاده شده است.
نتایج پژوهش بیان می دارد که در سازمان تامین اجتماعی ، شاخص وظیفه شناسی کارکنان بیشترین رتبه و تحمل پذیری کمترین میانگین رتبه ،در شرکت مخابرات شاخص وظیفه شناسی کارکنان بالاترین رتبه و تحمل پذیری کمترین میانگین رتبه ،در اداره کل امور مالیاتی شاخص وظیفه شناسی بالاترین میانگین رتبه و مشارکت کمترین میانگین رتبه ،در سازمان مدیریت و برنامه ریزی شاخص وظیفه شناسی کارکنان بیشترین میانگین رتبه و شاخص تحمل پذیری کمترین میانگین رتبه را دارد .
همچنین مقایسه شاخص های وفاداری در سازمان های موفق ونا موفق - P-Value= 0/016 -
