مقاله در مورد بررسی رابطه عزت نفس و خلاقیت بین دانش آموزان دختر و پسر و تاثیر جنسیت بر متغیرهای عزت نفس و خلاقیت

بخشی از مقاله

بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه در کتب دینی مقطع راهنمایی

پيشگفتار
مقتداي را همان علي(ع) است، همو که واژگان تاب بزرگي روحش را ندارند. با کدامين واژه مي توان به توصيف آفتاب نشست؟ آنگاه که از روي سينه عبدود برخاست، اخلاص معنا گرفت. چون به همراه همسر و فرزندانش افطار خود را سه شب پياپي به مسکين و يتيم و اسير بخشيد، خودخواهي ها رخت بربست و دگرخواهي معنا و مفهومي تازه يافت.آن شب که ضربه شمشير ابن ملجم بر فرق نازنينش نشست، واژگان محبت و گذشت در برابرش به زانو درآمدند.

او که عارفان و مجتهدان، پدر عرفان و پيشواي زاهدان مي نامند. هم او که شجاعان و دليران، او را مظهر شجاعت و جوانمردي، عدل پيشگان و دادخواهان او را سرمشق دادگستري، حکمرانان و کارگزاران حکومتش را نمونه اعلاي حکومت انساني، فيلسوفان و انديشمندان او را در قله هاي حکمت و دانايي و مددکاران عالم وي را نمونه دستگيري مي دانند.
به راستي گفتار و کردار آن پيشواي سترگ مانند آب حياتي از چشمه سار زلال هستي مي جوشد و در جويبار اجتماع جاري مي شود و روح تعالي مي دهد.
درخشش نور حق در جمال علي (ع) چنان تابناک است که ديده ها را توان تماشاي آن نيست. علي(ع) اقيانوسي است که کرانه اش سراسر هستي را پوشانيده است. خورشيد محبت علي(ع)، روشنايي دل عاشقان و نورافشان پرده هاي زمان است.
اينک که کالبد زمان با نام زيباي او حياتي تازه يافته، در درياي موج کرامت هايش غور مي کنيم و واژه هايي از فضل و تربييت برمي چينيم و آن را ره توشه راهمان مي سازيم. آموزه هاي نوراني اش را پاس مي داريم؛ زيرا پويا، شيوا، انسان ساز و حيات آفرين است. بر عجز و ضعف خويش معترفيم ، چرا که از اقيانوس بيکران کلامش همان قدر مي دانيم آن ايستاده بر ساحل در

يا از عمق و وسعت و عجايب دريا مي داند. جز به قدر وسعت ديدمان نمي بينيم.
واپسين کلاممان اين است: اي علي، اي که زادگاهت بيت الله، زندگاني ات عبدالله، وجودت محو ذات الله، پيکارت في سبيل الله، سخنانت نورالله، سيمايت تجسم صفات الله، و سرانجامت فناي في الله است!ما را از زلال هدايت نصيب فرما، دل هايمان را از درياي کمالات سيراب و مشام جانمان را از بوي خوش علوي سرمست گردان؛ که در هر حال پيوندمان با اهل بيت(ع) ناگسستني است.
اميد آن دارم که تلاش اينجانب مقبول طبع شما تربيت يافتگان مکتب اهل بيت(ع) قرار گيرد.

چکيده تحقيق

دراين تحقيق به بررسي ديدگاه هاي امام علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي پرداخته ايم و اهداف اين تحقيق شناخت و معرفي ديدگاه هاي امام علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي و جمع آوري نظرات،توصيه ها و سيره عمل آن حضرت درباره تربيت اجتماعي مي باشد.تحقيق بر اين نظر بود که به اين سوال کلي پاسخ دهد که :
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربيتي نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعي تربيت در نهج البلاغه به طور اخص آشنايي دارد؟
2) با توجه به ديدگاه امام علي(ع) اصول و روش هاي تربيت اجتماعي کدام است؟
در اين تحقيق از روش توصيفي- تحليلي استفاده شده و با استفاده از فيش برداري از اسناد و مدارک و گردآوري اطلاعات مورد نياز به اين امر اقدام کرده ايم.در رابطه با تربيت اجتماعي اصول و روش هايي را با توجه به ديدگاه امام علي(ع) استخراج نموده ايم که از اين قرار است:ارزش اخلاقي اجتماعي زيستن، اصل عدالت اجتماعي،اصل عدم استرحام و ذلت ناپذيري،اصل عدم انظلام و ستم ناپذيري،اصل کرامت و تکريم در روابط اجتماعي،اصل شورا، اصل امربه معروف و نهي از منکر،اصل زهد، اصل قناعت، اصل کفاف.
در ادامه با عنايت به توصيه ها و احاديث از امام علي(ع) فرضيه هاي تحقيق که در قالب اصول و روش هاي تربيت اجتماعي بيان شده بودند را اثبات نموده و در پايان به بيان پيشنهادات پرداخته ايم.
مقدمه
اسلام و حکومت اسلامي پديده اي الهي است که با به کار بستن دستورات آن و نيز تلاش براي تداوم و حفظ آنها سعادت فرزندان خود را در دنيا وآخرت به بالاترين درجه تأمين مي کند و قدرت آن را دارد که قلم سرخ بر ستمگري ها و چپاول گري ها و فسادها و تجاوزها بکشد و انسان ها را به کمال مطلوب خود برساند و مکتبي است که برخلاف مکتب هاي غير توحيدي در تمام شئون فردي و

اجتماعي و مادي و معنوي و فرهنگي و سياسي و نظامي و اقتصادي دخالت و نظارت دارد و از هيچ نکته اي ولو بسيار ناچيز که در تربيت انسان و جامعه و پيشرفت مادي و معنوي او نقش دارد فروگذار ننموده است و موانع و مشکلات سر راه تکامل را در اجتماع و فرد گوشزد نموده براي رفع آنها کوشيده است.
بقاي اجتماعي مسلمين و ادامه اين حيات به صورت مؤثر و گسترش فرهنگ اسلامي در جهان کنوني ايجاب مي کند که تربيت اجتماعي اسلام به گونه اي عميق تر و جامع مورد مطالعه قرار گيرد و در شکل برنامه هاي آموزشي، تربيتي، تبليغي در مراکز آموزشي در کليه مقاطع ابتدايي تا دوره هاي مطرح عالي و در برنامه هاي هنري در رسانه هاي جمعي به دانش پژوهان و مردم عرضه گردد.
جنبه اجتماعي و سياسي حيات مسلمين و تربيت اجتماعي اسلام در طي زمان هاي گذشته مورد بي توجهي و غفلت قرار گرفته است.بينش هاي تک بعدي و يا سوق دادن تعليم و تربيت اسلامي به سوي فردگرايي و انزواي از جامعه و مسئوليت اجتماعي موجب عقب ماندگي و غفلت اعظم مسلمين از فرهنگ جامع و تمام عيار اسلام گرديده و به علاوه استعمار در چند قرن اخير با اسلام به خصوص وجه اجتماعي- سياسي اين مکتب به مبارزه برخاسته و با دسيسه ها و فريب هاي علني و غير علني سهمي در تضعيف اسلام در جهان داشته است.پويايي و تحرک و رشد جامعه اسلامي در ميان ديگر جوامع انساني به منزله عزت آيين اسلام است. بر حق بودن و رسالت دين خاتم ايجاب مي کند که امت اسلامي از حيات مستقل، پويا، قدرتمند و متشکل برخوردار باشد.اين امر منوط بر اين است که ديدگاه هاي اصيل اسلام تبيين شود.

رعايت حقوق اجتماعي، پاسداري از کيان اسلام و حراست از ناموس و عزت اسلامي و تلاش در راه بهبود و ترفيع سطح زندگي مادي و معنوي و تأمين مصالح مسلمين از اهم ضروريات اسلام و جزو وظايف الهي هر فرد مسلمان است و بدون دستيابي همگان به بينش همگون و صحيح از ديدگاه اجتماعي اسلام زمينه هاي تشکيل امت اسلامي و وحدت پايدار فراهم نخواهد شد و احساس مسئوليت در قبال آيين و امت به وجود نخواهد آمد و خوي تعاون نسبت به هم نوع به ويژه مسلمين کمتر ظهور خواهد کرد و روحيه فداکاري و ايثار در راه حق و ايصال به محبوب کندتر به بار مي نشيند.

با عنايت به اين امر که تاکنون اثر عمده اي در رابطه با ديدگاه هاي امام علي(ع) در باب تربيت اجتماعي تدوين نشده بود و تربيت اجتماعي مسئله مهمي در شکل گيري هويت و شخصيت هر انسان مي باشد و امام علي(ع) نيز به اين امر توجه شايان داشته اند و به هنگام بيان مسئله تحقيق متذکر شديم که درصدد بررسي ديدگاه هاي امام علي(ع) در خصوص تربيت اجتماعی هستيم، لذا سؤالاتي که براي انجام تحقيق و پاسخگويي به آنها در نظر گرفته شده عبارتند از:
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربيتي نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعي تربيت در نهج البلاغه به طور اخص آشنايي دارد؟
2) اصول تربيت اجتماعي با توجه به ديدگاه امام علي(ع) کدام است؟
3) با توجه به ديدگاه امام علي(ع) روش هاي تربيت اجتماعي چيست؟
4) ميزان استفاده و بهره گيري ما از نهج البلاغه در مورد مسائل تربيتي چقدر است؟
5) آيا مسائل تربيتي مطرح شده با آنچه که در نهج البلاغه آمده است مطابقت دارد ؟
فرضيات تحقيق نيز بر اساس همين سؤالات در نظر گرفته شد و محقق در طول مدت تحقيق سعي نمود که در جهت پاسخ دادن به سؤالات فوق به بررسي فرضيه هاي تحقيق اقدام نمايد. اهدافي که براي انجام تحقيق در نظر گرفته شد عبارتند از: آشنا کردن والدين و مربيان و دستندرکاران نظام تربيتي با ديدگاه تربيتي امام علي(ع) درباره تربيت اجتماعي و جمع آوري نظرات و سيره عملي آن بزرگوار به صورت اصول و روش هاي تربيت اجتماعي و معرفي نهج البلاغه به عنوان يک کتاب جامع تربيتي که در اختيار علاقمندان قرار گيرد.با توجه به اينکه پژوهش در زمره تحقيقات تاريخي قرار مي گيرد ،بنابراين به عنوان منبع پژوهش از کليه کتب روايي، تاريخي و تحقيقات ارائه شده در اين زمينه بهره گرفته شد و از روش توصيفي- تحليلي استفاده نموده ايم، در ابتدا به شناسايي و گردآوري منابع موردنياز پرداختيم و پس از گردآوري اطلاعات، طي دو مرحله به مطالعه کلي واجمالي

و نيز مطالعه عميق همراه با فيش برداري و ثبت موضوعات موردنظر پرداختيم.
پس از انجام فيش برداري به طبقه بندي اطلاعات در رابطه با تربيت اجتماعي و با مطالعه منابع موجود در ارتباط با اصول و روش هاي تربيت کودک و استنباط اصول و روش ها با استفاده از ديدگاه تربيتي امام علي(ع) پرداختيم .

فصل اول
کليات تحقيق:
1) بيان مسئله
2) اهداف تحقيق
3) ضرورت تحقيق
4) فرضيات تحقيق
5) روش تحقيق
6) تعريف اصطلاحات و واژه ها

1- بيان مسئله
يکي از اساسي ترين بخش هاي تربيت، تربيت اجتماعي است که از جايگاه ويژه اي در فرايند تعليم و تربيت برخوردار مي باشد.تربيت اجتماعي نه تنها يکي از اهداف آموزش و پرورش است بلکه تحقق آن يکي از وظايف اصلي آموزش و پرورش مي باشد و بايد به کاربرد بسيار مهم آن در توسعه فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي نيز بايد توجه نمود. به ارتباط آن با روند توسعه در هر جامعه اي تأکيد کرد. روابط نامناسب برخي از افراد دچار ناسازگاري هاي اجتماعي ، نداشتن روابط اجتماعي مطلوب با ديگران که باعث آسيب ديدگي از ديگران مي شود،نابساماني هاي اجتماعي ،

برخوردهاي غلط اجتماعي، با وجود مشکلات موجود چه راه حل ها و چه روش هايي را براي تربيت اجتماعي افراد به کار ببريم.
عده اي از روان شناسان بر اين باورند اگر روابط بين فردي بين افراد خوب باشد، سلامت رواني انسان مورد تهديد قرار نمي گيرد و جامعه شناسان معتقدند که روابط اجتماعي مطلوب اجتماعي و همگوني و اشتراک رويه باعث وحدت اجتماعي مي شود. به علاوه اين امر موجب موفقيت و

پيشرفت مردم يک جامعه مي گردد و تسهيل در امور ارتباطات ، رضايت خاطر براي انسان ها به دنبال دارد.
ما در جامعه اي اسلامي زندگي مي کنيم و مشي حاکم بر نهاد هاي اجتماعي اين جامعه بايد متأثر از ديدگاه هاي اسلامي باشد.دين مبين اسلام با هدف تربيت بشر، انسان سازي و رشد فضايل و رساندن بشر به تکامل و مقام قرب ذات باريتعالي طراحي و توسط رسول گرامي اسلام و امامان معصوم به بشريت عرضه شده است.لذا درصدد هستيم تا تربيت اجتماعي را از منظر امام علي(ع) مورد بررسي قرار دهيم.
به طور مسلم تبيين هر چه بهتر نظرات حضرت علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي راه گشايي تربيت صحيح افراد جامعه اسلامي است و در خصوص بهتر شکل بخشيدن به اجتماع و مناسبات حاکم بر آن مي توانيم از انديشه هاي زلال علي(ع) بهره گرفت .و با الهام از ديدگاه هاي امام علي(ع) اصول، روش ها، اهدافي را در اين باره استخراج نماييم و راه حل ها و روش هايي براي تربيت اجتماعي افراد به کار ببريم و در اين رابطه سؤالاتي مطرح مي گردد که به جهت پاسخگويي به آنها نيازمند تحقيق هستيم.
سؤالات پژوهش عبارتند از:
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربيتي نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعي تربيت در نهج البلاغه به طور اخص آشنايي دارد؟
2) اصول تربيت اجتماعي با توجه به ديدگاه امام علي(ع) کدام است؟
3) با توجه به ديدگاه امام علي(ع) روش هاي تربيت اجتماعي چيست؟
4) ميزان استفاده و بهره گيري ما از نهج البلاغه در مورد مسائل تربيتي چقدر است؟
5) آيا مسائل تربيتي مطرح شده با آنچه که در نهج البلاغه آمده است مطابقت دارد ؟

2 - اهداف تحقيق
1) معرفي نهج البلاغه به عنوان يک کتاب جامع در مسائل تربيتي
2) بررسي تطبيقي مسائل و اهداف اجتماعي تربيت با آنچه که در نهج البلاغه آمده است.
3) بررسي ديدگاه امام علي(ع) در نهج البلاغه نسبت به مسائل تربيتي به طور اعم و نسبت به اهداف اجتماعي تربيت به طور اخص
4) ارائه راه کارهاي مناسب براي توسعه اهداف اجتماعي تربيت با توجه به آنچه که در کتاب نهج البلاغه آمده است.

5) جمع آوري نظرات، توصيه ها و سيره عملي آن حضرت درباره تربيت به صورت منبعي که در اختيار معلمان ،مربيان ودست اندرکاران آموزش و پرورش و ديگر و ساير علاقمندان قرار گيرد.
6) هدف کاربردي تحقيق عبارت است از ارائه راهبردهايي براي تربيت اجتماعي جهت افزايش کارايي جامعه اسلامي و تسريع روند توسعه در آن.

3- ضرورت تحقيق

در نظامي که مبتني بر دين مبين اسلام است و تمام نهادهاي اجتماعي آن بايد به صورت عملي دستورات اسلام را سرلوحه برنامه ها و فعاليت هاي خود قرار دهند،بررسي ديدگاه امام علي(ع) امري ضروري است ، خصوصا در نظام تعليم و تربيت رسمي که وظيفه اصلي تربيت فرزندان را بر عهده دارند اين ضرورت بيشتر احساس مي گردد.
در مورد ديدگاه هاي تربيتي امام علي(ع) در کتب و تحقيقات مختلف، مطالبي به صورت پراکنده ذکر شده است،
اما تاکنون اثر مستقل و نسبتا جامعي که به جمع آوري نظرات و سيره امام علي(ع) در رابطه با اصول و روش هاي تربيت اجتماعي باشد، تدوين نشده است. لذا بر اساس اين ضرورت و نياز آنها پژوهشي در اين زمينه احساس مي شود و لازم است چنين پژوهشي انجام شود تا به صورت منبعي مورد استفاده مربيان و دست اندرکاران و علاقمندان به تربيت و والدين قرار گيرد.
4- فرضيات تحقيق
1) مسائل مطرح شده پيرامون اهداف اجتماعي تربيت مطابق با ديدگاه امام علي(ع) و الهام گرفته از کتاب شريف نهج البلاغه است و علي(ع) مسائل تربيتي را به بهترين صورت و شکل ممکن ارائه کرده است.
2) عدالت اجتماعي اصل تربيتي، و سپردن مسئوليت در حد توان و رعايت حقوق افراد و روش هاي تربيتي آن از ديدگاه امام علي(ع) مي باشد.
3) توجه به زهد به عنوان زيستی شايسته، مشورت، امر به معروف و نهي از منکرو روش هاي تربيتي آن از ديدگاه امام علي(ع) مي باشد.
4) توجه به اصول عدم استرحام و ذلت ناپذيري،عدم انظلام و ستم ناپذيري، کرامت و تکريم در روابط اجتماعي و روش هاي تربيتي آن از ديدگاه امام علي(ع) مي باشد.

5- روش تحقيق
براساس ماهيت موضوع مشخص مي شود که موضوع تحقيق امري نظري است ،در اين تحقيق از روش کتابخا نه اي استفاده مي شودو در زمره تحقيقاتي است که روش آن توصيفي- تحليلي مي باشد.
در اين تحقيق پس از دسترسي به منابع متعدد مطالب ،فيش برداري،دسته بندي نموده وبا تعمق واستنباط گزارش تحقيق خود را ارائه داده.
6) تعريف اصطلاحات و واژه ها

تعريف هدف و نقش هدف
هدف نقطه اي است که انسان به طرف آن حرکت مي کند.هدف، جهت زندگي و جهت کوشش هاي انسان را روشن مي سازد . اعمال بدون هدف فعاليت هايي عقيم و بدون نتيجه اند، فعاليت هايي عبث و بيهوده که ثمري به دنبال ندارد و هدر دادن نيروها و امکانات، نتيجه واقعي آن است. تعيين هدف به فعاليت ها معنا مي بخشد و به افراد براي انجام فعاليت ها ،انگيزه و نيرو مي بخشد.
اهداف همچنين معيارهاي ارزشيابي و سنجش فعاليت هايند.ميزان تحقق اهداف مقياس و ملاکي است براي تعيين صحت مسير پيموده شده و مناسب بودن روش هاي به کار گرفته شده و همچنين درستي اقدامات در دست اجرا. با توجه به اهداف است که اشتباهات مسير تصحيح مي شود و فعاليت ها در مسير و کانال اصلي خود هدايت مي شود.اهداف همچنين تابلويي از فلسفه و حقانيت افکار و اعمال تعقيب کنندگان آن است.دکتر شريعتمداري در کتاب"جامعه و تعليم و تربيت" برخي نقش هاي اهداف تربيتي را برشمرده است:
1) هدف هاي تربيتي جهت تجربيات، فعاليت ها، مطالعات و بحث هاي معلم و شاگرد را تعيين مي کند.
2) هدف هاي تربيتي نقطه اي را که کليه افراد در فعاليت هاي آموزشي و پرورشي به آن توجه دارند، مشخص مي سازد.
3) هدف هاي تربيتي کوشش هاي افراد و گروه هاي شاگردان و معلمان را هماهنگ مي سازد.
4) هدف هاي تربيتي معلمان و شاگردان را براي شرکت در فعاليت هاي متنوع تربيتي تحريک مي کند.
5) هدف هاي تربيتي اساس ارزش سنجي پيشرفت بر شاگردان و افراد را تشکيل مي دهند
فوايد و اهميت تعيين هدف:
وجود هدف براي نظام ،خود دليل موجوديت و ارزش وجودي آن نظام است.جلوي هوس ها و بي بندوباري ها را مي گيرد.مسئولان تربيت را متعهد مي سازد که در سو و جهتي که مقصد و منظور است گام بردارند و از سردرگمي نجات پيدا کنند.وجود اهداف در يک نظام نوع تلاش ها و کيفيت ها را معين مي کند.
به مربي نشان مي دهد که چه بايد بکند و آيا آنچه که انجام مي دهد کافي است؟ جلوي کوشش هاي بي ثمر و سرسري را مي گيرد و از تلاش هاي بيهوده و ضايعات در وقت و سرمايه گذاري جلوگيري مي نمايد.

وجود هدف براي ما معين مي کند که سرمايه گذاري درباره يک امر چقدر بايد باشد،آيا اين سرمايه گذاري ارزنده است يا خير؟ در اين راه چه سازماندهي هايي مطرح باشد و چگونه بايد به پيش رفت؟ و بالاخره وجود هدف مقياسي براي کار و تلاش مربيان، حدود و شرايط اقدامات، پيش بيني و تهيه وسايل و امکانات، جهت دادن حرکت و فعاليت، تعيين شرايط و ضوابط و معني دار شدن يک نظام است. در سايه آن مي توان به پوچي و بيهودگي يک نظام و يا ارزش دار بودن آن پي برد.
تعريف تربيت
تربيت از ريشه ربّو و به معني افزايش و نمو است و به معني پروردن، پروراندن، پرورش دادن، ادب

و اخلاق به کسي ياد دادن و به معني تغذيه و مراقبت کودک را عهده دار شدن و به دقت درباره او سرپرستي کردن تا اينکه دوره کودکي را تمام کند.اين رسيدگي شامل قواي ادراکي وعقلي او نيز مي شود.
واژه تربيت با توجه به ريشه آن به معني فراهم کردن و فراهم آوردن موجبات فزوني و پرورش است .

تربيت عبارتست از ايجاد تغييرات مطلوب در جسم وجان آدمي و مراد از تغييرات مطلوب، رشد کامل نيروهاي وجودي و استعدادهاي نهفته در انسان به گونه اي متوازن و متناسب است.
تربيت از قوه به فعل رساندن استعدادهاي نهفته و فطرت در جهت الهي شدن اوست .
اهداف تربيت
در اينکه انسان را چگونه تربيت کنيم بايد ببينيم که هدف از آفرينش و زندگي چيست؟
کساني که با ديد و بينش مادي به هستي مي نگرند، قهرا زندگي رامنحصرا در دنيا و تکامل انسان را تنها يک تکامل مادي و موفقيت را تنها در رفاه و بهره گيري بيشتر از طبيعت مي دانند. در نظر اين گروه تربيت وسيله اي است که مردم در بهره گيري مزاحم هم نشوند.برخورد بد نداشته باشند، درکنار هم مزاحم رفاه يکديگر نباشند، نظم و نوبت و بهداشت و مقررات را مراعات کنند. اين هدف چون مايه.و محتواي معنوي قوي ندارد بسيار ساده و سطحي است که حتي مربيان اينگونه اهداف، با پيش آمدکوچکترين مسئله هدف را رها مي کنند.نمونه آن را در توحشي که در دنياي تمدن است با چشم خود مي بينيم که چگونه با به دست گرفتن قدرت، تمام مقررات را زير پا مي گذارند و براي خود حق "وتو" قرار مي دهند و سرمايه مردم را مي ربايند و قتل عام ها و جنايت هايي مي کنند که قلم از نوشتن آن شرم دارد.

اما در جهان بيني الهي هدف تربيت چيز ديگري است . در اين ديد هدف از تربيت آن است که انسان با شناخت عميق خود راه خدا را انتخاب کرده و بنده او شود.هدف آن است که انسان خود را در محضر خدا ببيند.
شايد بتوان با توجه به آيات و روايات اهداف تربيت اسلام را به چند دسته و درجه تقسيم کرد:
اهداف جسماني، اهداف اجتماعي و سياسي، اهداف انساني، اهداف فکري ، اهداف نهايي که همان رضاي خداست.
اجتماعي بودن

به آن صفات و خصايص شخص گفته مي شود که او را براي همکاري با ديگران راهنمايي مي کند.
اجتماعي شدن :فرايندي که به وسيله آن ، فرد راه ها، افکار، معتقدات، ارزش ها ، الگوها و معيارهاي فرهنگ خاص خود را ياد مي گيرد و آنها را جزو شخصيت خويش مي نمايد.
هدف هاي تعليم و تربيت:برحسب مقتضيات زمان و مکان متغيرند.امروزه بيشتر متخصصان تربيتي در دو هدف زير موافقت دارند:
1) کمک به رشد و تکامل طبيعي فرد، 2) جاويدان و غني ساختن مهارت ها و ارزش هاي سودمند اجتماعي.
اصولي در اهداف تربيت اجتماعي
انسان موجودي است که براي ادامه حيات خود به ديگران نيازمند است و بايد در جمع زندگي کند . به همين نظر بخشي از اهداف تربيت متوجه اين جنبه بايد باشد. جمع براي ما داراي اهميت است ، از آن بابت که زبان ، فکر، عواطف، تمدن و فرهنگ انساني همه ناشي از حيات جمعي و تحت تاثير آن است.
انسان ها در نظام تربيتي اسلام هر يک چون قطره اي هستند که مي بايست با ديگر قطرات پيوستگي داشته و از همبستگي و اتحاد آنها جوي و سپس رودي تشکيل گردد و به سوي اقيانوس ابديت جاري و روان شود و البته اين رود در سر راه خود به سوي مقصد، هر آنچه پليدي و خاشاک است بشويد و محيط را پاک و سالم سازد.
از اصول مهم در تربيت اسلامي رعايت نقش محيط به معناي عام کلمه و بخشي از آن محيط انساني و نوع روابطشان با يکديگر است.
وظايف و تعهدات و نيز مسئوليت مشترک براي همه انسان هاست که در تربيت، وصول بدانها به عنوان بخشي از اهداف تربيت قرار مي گيرد و در تربيت اجتماعي براساس نظام و ضوابط اسلامي و آنچه در نهج البلاغه ذکر شده به شرح اين اصول مي پردازيم.

نهج البلاغه:

کتابي است که در وضعيت کنوني شامل 239 خطبه، 79 نامه و 472 کلام از کلمات قصار حضرت علي (ع) مي باشد. که در زمينه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، اخلاقي، کلام و عقايد، مواعظ و احتياجات صادر شده است. که توسط سيد رضي جمع آوري و در کتابي به نام نهج البلاغه نوشته شده است.

تربيت اجتماعي را از کجا بايد آغاز نمود؟
اولين آيات منزل را حضرت محمد(ص)که اينک رسول خداست بر خديجه زوجه اش و بر عل

ي بن ابيطالب که ده ساله است خواند و اين دو نفر که هوش و استعداد کافي داشتند به گوش جان شنيدند و آيات آن را حفظ کردند .
"در کتاب پيامبر از زين العابدين رهنما" در صفحه 309 مي خوانيم در همان شب وحي، علي بيش از فرزندان خديجه به کارها و گفتگوهاي محمد و خديجه مجذوب شد و همان چند آيه اي که بر محمد نازل گشته بود ،بر روي پوست بره نوشت و از بر کرد .
با توجه به اقدام پيامبر که به محض بعثت نزديکترين کسان خود را هدايت فرمود "وانذر عشيرتک الاقربين" (نخست خويشان نزديک را از خدا بترسان ) نتيجه مي گيريم که تربيت اجتماعي براي هر کس از خانه شروع مي شود و اين کار به چند دليل تقدم دارد:
1- معمولا اهل خانه زودتر از سايرين سخن را مي شنوند و مي پذيرند.زيرا به طور کلي اهل هر خانه هر يک از اعضاي همان خانواده مخصوصا پدر و مادر را صادق و بي غرض مي دانند.
2- خانه معمولا محل تفاهم است و دلسوزي و رأفت در آن وجود دارد.
3- به واسطه رفع نيازهاي اوليه زندگي که در خانه صورت مي گيرد،پيوند اجتماعي بيشتر است و حرف شنوي نيز معمولا بيشتر است.
4- در خانواده برسر قبول يک فکر يا رفتار صحيح زودتر مي توان به توافق رسيد و براي يک عقيده صحيح طرفداراني فراهم نمود تا آنرا اشاعه بدهند و اصلاحات به وجود درآورند.
چنانچه کسي در امر به معروف و نهي از منکر که در خانه مي کند موفق نشود باز هم با ديدي مثبت و مساعد مي توان بدان نگريست و و از جمله نتايج تربيتي زير را گرفت:
الف)اگر سخن مسموع واقع نمي شود شايد در گفتارگوينده يا روش برخورداو نقصاني است که بايدکشف کند و رفع نمايد."ادع الي ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه"،(بخوان به سوي پروردگارت از روي حکمت و پند نيکو) .
ب) در صورتيکه عضو، مسئول خانه خود را ناموفق ديد با صبر و بردباري به خودسازي مي

پردازد و زبان خود را با زبان علمي و اجتماعي روز انطباق مي دهد، بدون اينکه عقيده صحيح خويش را ازدست بدهد. بدين ترتيب خود را براي گسترش اعتقاد در سطح خارج از خانه آماده مي کند.

فصل دوم
پيشينه تحقيق

1) پايان نامه ها
2) کتاب ها

3) مقالات

پيشينه تحقيق
براي پربارتر شدن هر پژوهش و تحقيقي، استفاده از پژوهش ها وتئوري هايي که در رابطه با آن موضوع خاص موجود است و توسط محقق گذشته اي انجام گرفته مي تواند در کليه مراحل تحقيق محقق را ياري و راهنمايي کند تا راه رفته ديگران را تکرار ننموده يا در جهت غني تر شدن کليه مراحل تحقيق خود از آنها به خوبي استفاده نمايد.
لذا در اين زمينه به بررسي تحقيقاتي که پيرامون موضوع مورد تحقيق انجام گرفته ،اقدام شد.ابتدا به پژوهشکده تعليم و تربيت وزارت آموزش و پرورش مراجعه نمودم.در اين پايگاه علوم تربيتي با دو اثر که در رابطه کمي با موضوع با عناوين ديگر بود آشنا شدم. لذا براي بررسي بيشتر به مرکز اطلاعات و مدارک علمي ايران(وزارت علوم و تحقيقات و فناوري)، کتابخانه دانشکده علوم اجتماعي مراجعه نمودم اما در اين مرکز نيز تحقيقي تحت اين عنوان دسترسي پيدا نکردم و در کتابخانه هاي دانشگاه تربيت مدرس با دو مورد تحقيقاتي و با مراجعه به ساختمان فجر (مرکز تحقيقاتي) يک مورد تحقيقاتي که مرتبط با موضوع مورد بحث بود آشنا شدم . در پايان با مراجعه به کتابخانه دانشکده محل تحصيل اين کار را ادامه دادم.حال به تعدادي از تحقيقاتي که در رابطه با موضوع بنده ولي با عناوين ديگري مي باشد، اشاره مي کنم.

الف) پايان نامه ها
1- تربيت اجتماعي کودک از نظر اسلام (رساله کارشناسي ارشد)
پژوهشگر: اسدالله عباسي ، دانشگاه آزاد اسلامي تهران مرکزي ، 1375
در اين تحقيق عوامل مؤثر در تربيت اجتماعي از نظر اسلام که خانواده، مدرسه، دوستان و معاشران را نام برده و اهداف تربيت اجتماعي را در جامعه برادري، همکاري، عدالت و رعايت حقوق يکديگر و وفاي به عهد مي داند. لذا در زمينه موضوع پايان نامه خود سعي کردم هر مطلب مفيدي که راجع به موضوع انتخاب شده وجود دارد را گردآوري نموده تا ان شاءالله مورد قبول و استفاده قرار بگيرد.

2- بررسي تربيت اجتماعي از ديدگاه نهج البلاغه(رساله کارشناسي ارشد)
پژوهشگر: مهري محمدي، تهران، دانشگاه تربيت مدرس ، 1375 ،به راهنمايي قائمي
در اين تحقيق به بررسي مفهوم، اهداف، و روش هاي تربيت اجتماعي از ديدگاه نهج البلاغه مي پردازد و فرضيه هاي تحقيق عبارتند از:1- مفهوم اجتماعي از ديدگاه نهج البلاغه با مفهوم سازگاري اجتماعي متفاوت است. 2- اهداف تربيت اجتماعي از ديدگاه نهج البلاغه با اهداف سازگاري اجتماعي متفاوت است.3- روش هاي تربيت اجتماعي از ديدگاه نهج البلاغه با روش هاي

سازگاري اجتماعي متفاوت است.
از انسان که موضوع تربيت است و ويژگي هاي او بحث شده است.در بخش هاي ديگر اين رساله اصالت و ويژگي هاي جامعه مطالعه شده است. و نهايتا روش هاي تربيت اجتماعي از ديدگاه نهج البلاغه ، از نظر کميت و کيفيت و از نظر شرايطي که روش ها در آن به کار گرفته مي شودمد نظرقرار گرفته است.
3- ديدگاه اسلام درباره اهميت و لزوم پرورش اجتماعي
پژوهشگر: غلامرضا مدبر عزيزي وزارت آموزش و پرورش- معاونت پرورشي، 1374
دراين چکيده مقالات مجامع علمي جايگاه تربيت پرورش اجتماعي ازديدگاه اسلام موردبررسي قرار گرفته بود.
4- اهداف معنوي تربيت از ديدگاه نهج البلاغه
پژوهشگر: احمد حمزه خاني
راهنما: علي قائمي
مشاور:حسن آموزگار
در اين تحقيق نويسنده به بعضي از موضوعات در قالب بخش اهداف معنوي تربيت که بالغ بر شش فصل شده ، پرداخته است.
براي اينکه زمينه ورود به بحث فراهم گردد و خواننده آشنايي اجمالي با مباحث تربيت داشته باشد، خلاصه اي از مباحث آن در دو بخش و پنج فصل به طور مختصر مطرح گرديده و سپس با استفاده از خطب ، نامه ها، و حکمت هاي نهج البلاغه و بهره گيري از منابع ديگر که در فهرست منابع و ماخذ آمده به بخش سوم و اهداف معنوي تربيت پرداخته شده است.

5- تربيت اجتماعي از ديد قرآن
پژوهشگر: ناهيد فرجاد ، 75-74
راهنما: علي قائمي
مشاور:محمدحسن آموزگار
تربيت اجتماعي به موجود شکل جديدي مي دهد، او را به رفتارهاي حسي و مغزي مجهز مي کند که شرايط لازم آن در طبيعت زيستي وي مندرج نيست.
تربيت اجتماعي از فرد موجود تازه اي مي زايد که با وجود ماديش به معارضه برمي خيزد و سعي دارد خود را از سلطه ي جنبه مادي برهاند.

و جوان در پرتو تعليم و تربيت به جايي مي رسد که مي تواندبي آنکه زياد به زحمت بيفتد در زندگي گروهي ، در عادات گروه در سازمان هاي قانوني و حقوقيش، در احساسات و اعتقاداتش سهيم و شريک باشد.
اين پايان نامه در هشت بخش نوشته شده که در آن ضمن پرداختن به مسائل تربيتي و تعريف تربيت و تربيت اجتماعي ، به روش هاي تربيت اجتماعي، تربيت اجتماعي و خانواده، تربيت اجتماعي و قضاوت، تربيت اجتماعي و انحرافات، تربيت اجتماعي و روابط پرداخته است.
6- اهداف تربيت اجتماعي در اسلام
پژوهشگر: بتول دهش ،79-78
راهنما: صمد موحد ديلماني
مشاور: محمد رسول گلشن
اين پايان نامه در نوزده فصل نوشته شده که پژوهشگر به شرح هدف و اهميت آن، تربيت و ضرورت آن، تربيت اجتماعي و لزوم آشنايي با مسائل اجتماعي، تبيين هدف هاي تربيت اجتماعي در اسلام، توضيحاتي در رابطه با اصول اجتماعي و نقش خانواده و اجتماع در ارتباط با تربيت و انواع روش هاي تربيت ارائه داده است.
7- روش هاي تربيتي از ديدگاه امام علي(ع)
پژوهشگر: ميرهاشم جعفري ، 80-79
راهنما: احمد احمدزاده بياني
مشاور: سيد يعقوب موسوي
در اين پايان نامه ابتدا معرفي اجمالي مولاي متقيان علي(ع) از زبان قرآن کريم و پيامبر اکرم(ع)از زبان خود آن حضرت و علما و دانشمندان عنوان شده که در اين باره از آيات و روايات زيادي استفاده شده است.
در قسمت بعدي از ميان تعداد بي شمار بيانات گوهر بار امير مؤمنان(ع) در نهج البلاغه و کتاب هاي ديگر اسلامي، نظرات تربيتي آن حضرت را در حد امکان جمع آوري کرده و در بحث بعدي هدف ها و روش هاي تربيتي مثل روش هاي الگويي، محبت، تشويق، تنبيه و...، را که مولا علي(ع) در طول زندگي شريفشان به آن تاکيد داشته اند، جمع آوري کرده و در قسمت آخر به منظور روشن شدن اهميت نظريات تربيتي علي(ع) و ارتباط آنها با ديدگاه هاي امروزي علما و دانشمندان در سطح جهان، نظريات برخي از علما تعليم و تربيت را در خصوص تربيت مطرح نموده است.
8- ثمره اجتماعي تربيت در اسلام
پژوهشگر: محبوبه مساح ، 80-79
راهنما: علي قائمي
مشاور:محمد حسن آموزگار
چکيده:شناساندن بيشتر نظام تربيتي اسلام و نشان دادن جامعيت آن به خصوص در بعد اجتماعي مسائل مربوط به زندگي روزمره انسان مي باشد که رعايت و الزام به آن مي تواند

انسان را در رسيدن به جامعه ايده آل و امت نمونه اسلامي کمک کند .
اين تحقيق در پنج فصل نوشته شده که به شرح تربيت در قانون و ثمره تربيت در بعدخانواده و روابط، در بعد حقوق و قضاوت، در ارتباط با حقوق فرزندانو حقوق ديگران پرداخته است.
9- تربيت دفاعي در نهج البلاغه
پژوهشگر: مريم غفوري ورزنه
راهنما: علي قائمي
مشاور: محمدحسن آموزگار
چکيده: تربيت از رايج ترين واژه ها و مفهوم آن از عمومي ترين و متنوع ترين حقايق بشري است.به طوري که هر کس بنابر محيط تربيتي و فکري خود معنايي براب تربيت در ذهن و راهي براي رسيدن به آن در نظر دارد .
اين رساله به بررسي مختصري در مورد آنچه از تربيت به طور عام و تربيت به طور خاص آمده ، پرداخته است.اين است که تربيت براساس پرورش عقل و فکر، علم و آ گاهي يا بينش مذهبي مي تواند زمينه مساعدي را جهت رشد و تعالي و شکوايي استعدادهاي بالقوه فرد ايجاد نمايد.
هماهنگي ميان ابعاد تربيتي از جهت شخصي، اجتماعي، سياسي، مذهبي و... از ضروريات تربيت به شمار مي آيد. و اهميت دوران هاي مختلف عمر از جهت شکوفايي استعدادها از مواردي است که با تحقيقات به تاييد رسيده است .
اين پايان نامه شامل دوازده فصل است که در آن به تعريف تربيت ، معرفي نهج البلاغه، مفهوم دفاع از حقوق اجتماعي، تربيت دفاعي در بعد نظامي، انواع دفاع اعتقادي، اخلاقي، معوي و فرهنگي پرداخته است.
10- تربيت اجتماعي از ديدگاه امام علي(ع)
پژوهشگر: عزت خانم اميدبيگي ،81-80
راهنما: محسن ايماني
مشاور: علي قائمي
در اين تحقيق به بررسي ديدگاه هاي امام علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي پرداخته و اهداف اين تحقيق شناخت و معرفي ديدگاه هاي امام علي(ع) در مورد تربيت احتماعي و جمع آوري نظرات، توصيه ها و سيره عملي آنحضرت درباره تربيت اجتماعي مي باشد.
در رابطه با تربيت اجتماعي اصول و روش هايي را با توجه به ديدگاه امام علي(ع) استخراج نموده مانند : اصل بهبود بخشيدن به شرايط اجتماعي، اصل تعاون و اصل عدالت اجتماعي.........
در ادامه با عنايت به توصيه ها و احاديثي از امام علي(ع)، فرضيه هاي تحقيق که در قالب اصول و روش هاي تربيت اجتماعي بيان شده بودند را اثبات نموده است.
11- تربيت اخلاقي در نهج البلاغه
پزوهشگر: مهناز طاهري
راهنما: علي قائمي
مشاور: محمدحسن آموزگار
هدف از انجام اين تحقيق مشخص کردن امکانات و امتيازات بي شمار تربيتي و اخلاقي در نهج البلاغه است و بررسي اين مسأله که چگونه مي تواند در تحقق نظام مطلوب و مورد نياز جامعه اسلامي مؤثر واقع گردد و اجراي آن را ممکن نمايد و مشکلات و نارسايي هاي موجود در نظام کنوني را رفع نمايد و محروم ماندن ازاين کانون هدايت تاچه ميزان به زيان سلامت

جامعه وفرهنگ جاري آن تمام مي شود.
اين پايان نامه در نه بخش نوشته شده که ابتدا به تعريف تربيت و معرفي نهج البلاغه پرداخته و سپس به موضوعات اخلاقي و روش هاي تربيت اخلاقي و عوامل مؤثر بر تربيت اخلاقي اشاره شده است.
12- تربيت و نهج البلاغه
پژوهشگر: شهرزاد شاه خليلي ، 1365، 197ص
دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربيتي، فوق ليسانس
راهنما: ابراهيم ديناني
13- تربيت از ديدگاه امام علي(ع)
پژوهشگر: فاطمه مذکوري، 1368، 149 ص
دانشگاه تربيت معلم،دانشکده علوم تربيتي، فوق ليسانس
راهنما: شکوه نوابي نژاد
14- مقدمه اي بر تربيت اجتماعي در اسلام
پژوهشگر: منصور خوشخويي،1368
دانشگاه تربيت مدرس، دانشکده علوم انساني، فوق ليسانس
15- مقدمه اي بر تربيت عاطفي در اسلام
پژوهشگر: احمد يارمحمديان،1370
دانشگاه تربيت مدرس، دانشکده علوم انساني، فوق ليسانس
16- اهداف سياسي تربيت از ديدگاه نهج البلاغه
پژوهشگر: يحيي نوع وطني، 76-75
راهنما: علي قائمي
مشاور: سعيد بهشتي

ب) کتاب ها
1) تربيت در سيره و سخن امام حسن مجتبي
مؤلف : عبدالکريم پاک نيا
فهرست مطالب :
طليعه، جايگاه تربيت، ضرورت تربيت، بهترين دوران تربيت، عوامل تربيت، زمينه هاي تربيت،شرايط و صفات بري، شيوه هاي تربيت، شيوه هاي اصلاح رفتار و جلوگيري از لغزش ها، داستان هاي تربيتي از ديدگاه امام حسن(ع)، امام حسن (ع) و تربيت فرزندان شايسته
چکيده:
در اين کتاب در مورد مهمترين مسئله زندگي بشر که رمز حقيقي سعادت انسان هاست، در تاريخ زندگي و سيره و سخن امام حسن(ع) که الگوي تمام عيار و سرمشق جاودانه براي انسان، در تمام اصل ها و نسل هاست ، کاوش نموده و نقاط برجسته تربيتي – اخلاقي را در زواياي گفتار و رفتار آن حضرت يافته و با توضيحات لازم براي مربيان و والدين و به ويژ خانواده هاي جوان ارائه شده است.
ضرورت طرح اين موضوع ، افزون بر اهميتي که در خور مسئله تربيت مي باشد، به نقطه نظرات شخصي بر مي گرددکه خود نمونه بارزي از يک انسان کامل و تربيت يافته در مکتب نبوي، علوي و فاطمي است. و همچنين پرورش دهنده فرزنداني است که هر کدام به ن

وبه خود به عنوان اسوه هاي عالي و تجلي ارزش هاي والاي انساني در تاريخ بشر مي درخشد.
جايگاه تريت: موضوع تربيت امروزه نه تنها در جوامع و خانواده هاي مسلمان مورد توجه قرار گرفته وهر پدر و مادري آرزو ميکند که فرزندان خود را طبق رهنمودهاي صحيح و اصول و ارزش هاي الهي تربيت کرده و در نهايت فرزندي رشد يافته و کارآمد داشته باشد، بلکه اهداف عالي و اخلاقي تعليم و تربيت از مهم تين دغدغه هاي جهاني است.
2) تربيت اسلامي با تاکيد بر ديدگاه هاي امام خميني(ره)
مؤلف: دکتر محمدرضا شرفي
فهرست مطالب:
مقدمه، معنا و مفهوم تربيت، اصول تربيت، عوامل تربيت، انسان، موضوع تربيت، روش هاي تربيت
چکيده:
يکي از ويژگي هاي برجسته امام خميني اين بود که ايشان لحظه اي از آرمان هاي سياسي و انديشه هاي اجتماعي خويش دست برنداشت و گامي عقب نشيني نکرد.اگرچه آرمان هاي سياسي و انديشه هاي اجتماعي ايشان مبتني بر انگيزه هاي الهي بود، قرارگرفتن در قلب مبارزات سياسي وبحرانهاي اجتماعي مانع از دلبستگي ايشان به سير و سلوک اخلاقي و رعايت مسائل تربيتي و خانوادگي نبود.
يکي از مباحث تحليلي در تربيت، بررسي چگونگي تاثير دوران کودکي بر سنين جواني و بزرگسالي آدمي است.اين تحليل ها غالبا به حمايت از نظريه متکي بر مسئوليت پذيري و تحمل سختي ها ناظر است و به نفي نظريه تربيتي رفاه گرايي و راحت طلبي مي پردازد.
در آرمان تربيتي امام، کودک به منزله يک فرد نيست. بلکه به مثابه يک ملت است و در صورت تربيت مطلوب، موجب سعادت يک جامعه مي شود و در غير اين صورت مي تواند موجب شقاوت يک ملت باشد.
اين مجموعه مدخلي براي ورود به حوزه گسترده تربيت اسلامي است.
3) کودک از نظر وراثت و تربيت
مؤلف: دانشمند فقيد محمد تقي فلسفي
فهرست مطالب:
مسئوليت والدين در تربيت کودک- وفاي به عهد، پرورش راستگويي در کودک،احترام به شخصيت مردم- احترام به شخصيت کودک، اسلام و تکريم کودک، عقل وعواطف وپرورش آن، پرورش ايمان در کودک، عقده حقارت، زياده روي در محبت، پرورش اعتماد به نفس، حياي پسنديده و ناپسند، تعديل تمايل جنسي، جبران حقارت، منشا رواني تکبر، انگيزه هاي تواضع، درمان نگراني و حقارت

چکيده:
در اين کتاب سعي شده که مسئوليت هاي والدين در قبال تربيت فردي و اجتماعي رزند اولا به عنوان يک فرد و درثاني به عنوان عضوي از يک اجتماع پرداخته شود.
در اين کتاب تربيت فردي از قبيل تامين مايحتاج زندگي کودک، تربيت کودک در محيط پاک،اولين مدرسه کودک، پرورش فطريات کودک، خاطرات کودکي، پرورش براساس محبتف نصيحت به کودک و... و تربيت اجتماعي کودک از قبيل وفاي به عهد، خشم خدا و خلق، پرورش راستگويي، توقع به قدر طاقت، لذت خودنمايي، احترام به شخصيت مردم، تاثير حق شناسي، اجتناب از تحقير و... مورد توجه نويسنده قرار گرفته است.
4) سيري در تربيت اسلامي
مؤلف: مصطفي دلشاد تهراني
فهرست مطالب:
پيشگفتار، بخش اول:مقدمه، بخش دوم:موانع و مقتضيات تربيت، مانع و مقتضي اصلي، موانع و مقتضيات فردي، موانع و مقتضيات اجتماعي، موانع و مقتضيات سياسي، موانع و مقتضيات اقتصادي .

بخش سوم: مباني تربيت، شناخت انسان، اهداف تربيت، شناخت فطرت، عوامل مؤثر بر تربيت. بخش چهارم: اصول تربيت: اصل اعتدال، اصل تدرج وتمکن، اصل تسهيل و تيسير، اصل زهد، اصل تعقل، اصل تفکر، اصل تدبر، اصل کرامت، اصل عزت. بخش پنجم:روش هاي تربيت:روش الگويي، روش محبت، روش تذکر، روش عبرت، روش موعظه، روش توبه، روش ابتلاءو امتحان، روش مراقبه و محاسبه، روش تشويق و تنبيه، سختن پاياني.