بخشی از مقاله
بررسی رابطه تعهد سازمانی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
چکیده:
این پژوهش با هدف "بررسی رابطه بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار" آغاز شده است. از لحاظ ماهیت توصیفی _همبستگی و از نظر هدف کاربردي می باشد. جامعه مورد مطالعه ما شامل کلیه مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار که 97 را تشککیل می دهد که بر طبق نمونه گیري متناظر و یک به یک حجم نمونه آماري همان 97 نفر نفر بوده که با استفاده از روش نمونه گیري طبقه اي - تصادفی و از دو پرسشنامه استاندارد شامل؛ پرسشنامه تعهد سازمانی آلن - میر و براي اندازه گیري رفتار شهروندي سازمانی از پرسشنامه((OCD استاندارد شده اورگان استفاده شده و در سبزوار مورد مطالعه قرار گرفته است. جهت ارزیابی و بررسی فرضیه هاي تحقیق که شامل یک فرضیه اصلی و پنج فرضیه فرعی است، در آمار توصیفی از جداول فراوانی و درصدها، میانگینها و انحراف معیارها و در آمار استنباطی از آزمون رگرسیون و تحلیل واریانس یک طرفه رگرسیون و همچنین آزمون همبستگی پیرسون براي آزمون فرضهاي تحقیق استفاده شد. ضمناً براي انجام محاسبات از بسته نرم افزاري SPSS /pc 16,0Ver استفاده شده است. نتایج به دست آمده گویاي آن است که بین مولفه هاي تعهد سازمانی با رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه مثبت و معناداري وجود دارد.
کلید واژه ها:
تعهد سازمانی، رفتار شهروندي سازمانی، تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاري.
١
مقدمه:
دنیاي کنونی با شتاب فزاینده اي در حال صنعتی شدن است . این امر ضرورت نوآوري ، انعطاف پذیري، بهره وري وپاسخگویی را براي بقا و موفقیت سازمانها بیشتر می کند . از این رو استانداردهاي جدیدي باید براي سازمان ها تدوین گردد تاپاسخگویی چالشها جهانی بوده و زمینه مناسبی را براي کارکنان فراهم کند تا بتوانند از مناسب ترین مهارتها برخوردار باشنداز این رو ، روانشناسان تاکید دارند کارکنان سازمان ها باید فراتر از وظایف رسمی خود عمل کنند . با توجه به تعامل فراوان ورودررو با مشتري و همچنین ماهیت خدمات این مفهوم در بخش هاي خدماتی اهمیت بیشتري دارد (جرج1، .(34 : 2006
تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سالهاي گذشته موردعلاقه بسیاري از محققان رشته هاي رفتار سازمانی و روانشناسی خصوصاً روانشناسی اجتماعی بوده است (رکنی نژاد، .(34 :1386 این نگرش در طول سه دهه گذشته دستخوش تغییراتی شده است که شاید عمده ترین این تغییر در قلمرو مربوط به نگرش چند بعدي به این مفهوم تا نگرش یک بعدي به آن بوده است. همچنین باتوجه به تحولات اخیر در حیطه کسب و کار از جمله کوچک سازيها و ادغامهاي شرکتها در یکدیگر عده اي از صاحبنظران را بر آن داشته تا اظهار کنند که اثر تعهد سازمانی بر دیگر متغیرهاي مهم در حوزه مدیریت از جمله ترك شغل، غیبت و عملکرد کاهش یافته است و به همین جهت بــررسی آن بی مورد است .
اما عده اي دیگر از محققان این دیدگاه را نپذیرفته و معتقدند که تعهدسازمانی اهمیت خود را از دست نداده است و همچنان می تواند موردتوجه قرار گیرد (فرهنگی ،(45 :1284
بیان مساله:
در عصر حاضر نیروي انسانی یکی از مهمترین شاخصهاي پیشرفت و توسعه یافتگی جوامع بشمار می رود. وکشوري می تواند مسیر رشد و بالندگی را طی نماید که با مشارکت تمامی اقشار جامعه زمینه هاي لازم براي شکوفایی استعدادهاي نهفته و بهره گیري از امکانات مادي ,انسانی و فرهنگی جامعه را فراهم آورد. وقتی مشارکت در سازمانی پیاده شود،تمام کارکنان وجود خود را محترم ،با ارزش،کارساز یافته و خود را در سرنوشت سازمان سهیم می دانند و نسبت به سازمان تعهد پیدا میکنند.بنابر این دخالت و مشارکت کارکنان در تصمیم گیریهاي سازمان و بکارگیري نظرات آنان در عمل باعث افزایش حس مسئولیت پذیري و تعهد در قبال تصمیمات اتخاذ شده می گردد و مدیران باید کارکنان را در پیشبرد امور سازمانی با توجه به صلاحیت و کارایی شان سهیم نموده و به نظرات آنها در خصوص مسائل سازمانی احترام قائل شوند و از این طریق تعهد کارکنان را به سازمان افزایش دهند.
یکی از مهمترین موضوعات ارزشی و مورد توجه و تأکید مدیریت منابع انسانی، تعهد سازمانی است. توجه به این امر، بیانگر اهمیتی است که مدیران براي نیروي انسانی به عنوان یکی از سرمایههاي با ارزش قایل هستند . از طرف دیگر، سازمانها در فضاي رقابتی در پی کسب رضایت کارکنان و جذب آنان میباشند که لازمه بقا و استمرار حیات آنهاست (زینالی صومعه،
.(1383 این امر مسیر نمیشود، مگر اینکه به تعهدسازمانی توجه ویژهاي شود، زیرا تعهد به مثابه عامل حیات و بقاي سازمانها و نظامهاي اجتماعی شناخته شده است (پور عزت، .(1381 چرا که تعهدسازمانی بیش از پیش مورد توجه مدیریت منابع انسانی قرار گرفته است، زیرا موفقیت هر سازمانی بخصوص سازمانهاي خدماتی، به نحوة تعامل کارکنان با ارباب رجوع و مراجعهکنندگان است .پژوهشهاي انجام شده نشان میدهند که تعهد سازمانی پیش بینی کننده براي بسیاري از متغییرهاي دیگر سازمانی است. از مهمترین پیامدهاي تعهد سازمانی که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است، رفتار شهروندي سازمانی کارکنان است
یکی از مهارت هایی که می تواند به کارکنان در این راه کمک کند ، »رفتار شهروندي سازمانی« است . این مقوله به رفتارهاي فردي اشاره دارد که برخاسته از بصیرت افراد بوده و علاوه بر اینکه کارایی و اثر بخشی عملکرد سازمان را افزایش می دهند ، مستقیم و به صورت صریح ، از طریق سیستم رسمی پاداش تشویق نمی شوند (اورگان2، .( 12 : 1988 برنز و همکار2008 3رفتار شهروندي سازمانی ، حرکت کردن به وراي حداقل عملکرد مورد انتظار است(موران. (157-179 :, 20034 همه آنچه بدان اشاره شد ، به خوبی گواه این مهم است که تعهد سازمانی می تواند به عنوان یکی از پیش نیازهاي توفیق کارکنان در بروز رفتار شهروندي سازمانی ، قلمداد شود. لذا این پژوهش بر آن است که به این سؤال اساسی پاسخ گوید که بررسی رابطه تعهد سازمانی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار چگونه است؟
ضرورت تحقیق:
تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سال هاي گذشته موردعلاقه بسیاري از محققان رشته هاي رفتار سازمانی و روانشناسی خصوصاً روان شناسی اجتماعی بوده است (رکنی نژاد، .(1386 این نگرش در طول سه دهه گذشته دستخوش تغییراتی شده است که شاید عمده ترین این تغییر در قلمرو مربوط به نگرش چند بعدي به این مفهوم تا نگرش یک بعدي به آن بوده است.( همان (همچنین باتوجه به تحولات اخیر در حیطه کسب و کار از جمله کوچک سازيها و ادغامهاي شرکتها در یکدیگر عده اي از صاحبنظران را بر آن داشته تا اظهار کنند که اثر تعهد سازمانی بر دیگر متغیرهاي مهم در حوزه مدیریت از جمله ترك شغل، غیبت و عملکرد کاهش یافته است و به همین جهت بــررسی آن بی مورد است (ساقروانی ،.(1388 اما عده اي دیگر از محققان این دیدگاه را نپذیرفته و معتقدند که تعهدسازمانی اهمیت خود را از دست نداده است و همچنان می تواند موردتوجه قرار گیرد (فرهنگی ،.(1384اصلی ترین سرمایه هر سازمان به ویژه سازمان هاي خدماتی مثل آموزش و پرورش مدیران آن هستند . لذا بررسی رفتارهاي شهروندي و عوامل مرتبط با آن می تواند زمینه را براي توجه و مشارکت هرچه بیشتر مدیران در این رفتارها افزایش دهد . شتاب فزاینده صنعتی شدن ، ضرورت نوآوري ، انعطاف پذیري ، بهره وري و پاسخگویی را براي بقا و موفقیت سازمانها بیشتر می کند ، از این رو استانداردهاي جدید باید براي سازمانها تدوین گردد تا پاسخگوي چالشهاي جهانی بوده و زمینه مناسبی براي کارکنان فراهم کند تا بتوانند از مناسب ترین مهارتها برخوردار باشند . لذا بررسی رابطه تعهد سازمانی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار مورد لزوم واقع گردید .
اهداف تحقیق:
هدف اصلی:
شناسایی و تبیین رابطه تعهد سازمانی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
اهداف فرعی:
-شناسایی رابطه تعهد عاطفی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
-شناسایی رابطه تعهد مستمر و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
- شناسایی رابطه تعهد هنجاري و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
- شناسایی رابطه تعهد آموزشی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
- شناسایی رابطه تعهد اخلاقی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار
فرضیات تحقیق: فرضیه اصلی:
بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه معنی داري دارد.
فرضیات فرعی:
-1 بین تعهد عاطفی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه معنی داري دارد.
-2 بین تعهد مستمر و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه معنی داري دارد.
-3 بین تعهد هنجاري و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه معنی داري دارد.
-4بین تعهد آموزشی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه معنی داري دارد.
-5بین تعهد اخلاقی و رفتار شهروندي سازمانی مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه معنی داري دارد.
سابقه تحقیق:
-قرنچیک و ایري (1391)، به پژوهش بررسی رابطه بین تعهد سازمانی و تمایل کارکنان به تسهیم دانش سازمانی در بین کارکنان و اعضاي هیات علمی دانشگاه آزاد استان گلستان،پرداخته است.نتایج نشان داد که تعهد
٤
سازمانی رابطه مثبتی با تمایل به تسهیم دانش سازمانی دارد و همچنین از بین ابعاد تعهد سازمانی،تعهد عاطفی و هنجاري،رابطه مثبتی با تمایل به تسهیم دانش دارد.اما تعهد مستمر هیچ رابطه اي با تمایل به تسهیم دانش ندارد.
- حسن قلاوندي (1391)در تحقیقی تحت عنوان تبیین رابطه بین کارراهه شغلی و تعهد سازمانی به نتایجی دست یافت که گویاي آن است میان شایستگی فنی-کارکردي و شایستگی مدیریت عمومی و کل مؤلفه هاي تعهد سازمانی رابطه مثبت و معنی داري وجود دارد.هم چنین مؤلفه هاي شایستگی فنی-کارکردي،شایستگی مدیریت عمومی،خود مختاري-استقلال،چالش محض و سبک زندگی،پیش بینی کننده معنی دار ابعاد تعهد سازمانی هستند.
-نصر اصفهانی و همکاران((1390در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که رابطه بین رهبري خدمتگزار و تعهد سازمانی کارکنان در سازمان بهزیستی استان اصفهان،معنادار است.همچنین متغیر تواضع و فروتنی بطور معناداري می تواند تعهد سازمانی را تبیین کند.
-بورلی ( 1999) در تحقیقی تحت عنوان رابطه بین تعهد سازمانی و عملکرد سازمانی در سازمانهاي خدماتی اسپانیا انجام داد. یافتههاي این پژوهش حاکی از آن است که بین تعهد سازمانی و عملکرد سازمانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.
-مایر و همکاران((2007 در تحقیقی تحت عنوان رابطه بین تعهد سازمانی و عدالت سازمانی در سازمان هاي کشور کانادا به این نتیجه رسیدند که عدالت سازمانی و به ویژه عدالت تعاملی و رویه اي از جمله پیشایندهاي مهم تعهد سازمانی در سازمان هاي کانادا هستند.
-جانستون و همکاران( (2005، به بررسی رابطه تعهد سازمانی و رضایت شغلی کارمندان یک سازمان دولتی پرداخته اند که مطالعات این گروه نتایج زیر را در برداشت:-1رابطه معناداري بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی وجود دارد.-2رابطه معنادار،مستقیم و مثبتی بین تعهد سازمانی و نحوه ارائه خدمات افراد وجود دارد.
طرح پژوهش از آنجایی که این پژوهش به بررسی رابطه بین متغیرها می پردازد، پژوهش ازنوع بنیادي بوده و روش پژوهش با
توجه به ذات و ماهیت آن از نوع توصیفی ـ همبستگی می باشد. جامعه آماري این تحقیق را کلیه مدیران و معاونین رسمی وپیمانی و قراردادي اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار تشکیل می دهد که تعداد آن 97 نفر است روش نمونه گیري این تحقیق به لحاظ تعدا کم جامعه آماري روش متناظر و یک به یک استجهت جمع آوري اطلاعات از دو پرسشنامه به شرح زیر استفاده گردید: پرسشنامه تعهد سازمانی »آلن و مییر(1990) « و پرسشنامه رفتار شهروندي سازمانی اورگان
جدول ( ( 1- 3 تناظر خرده مقیاس یا فرضیه ها با پرسشها و آلفاي کرونباخ
آزمون فرضیات:
فرضیه اصلی). بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندي مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه وجود دارد.
جدول .5-4آماره توصیفی (تسازمانیعهد و رفتار شهروندي )
جدول.6-4 ضریب همبستگی پیرسون تعهد سازمانی و رفتار شهروندي
همانطور که در جدول بالا مشاهده می شود بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندي رابطه معنی داري وجود دارد. و ضریب همبستگی محاسبه شده ( r=0/34,p<0/01 ) از این رو؛ فرض صفر رد و فرض خلاف تأیید می گردد و با اطمینان 99 درصد نتیجه می گیریم که بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندي مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه وجود دارد.
آزمون فرضیه هاي فرعی فرضیه .(1 بین تعهد عاطفی و رفتار شهروندي مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش
شهرستان سبزوار رابطه وجود دارد.
جدول.7-4آماره توصیفی (تعهد عاطفی و رفتار شهروندي )
جدول.8-4 ضریب همبستگی پیرسون تعهد عاطفی و رفتار شهروندي
همانطور که در جدول بالا مشاهده می شود بین تعهد عاطفی و رفتار شهروندي در مدیران و معاونین رابطه وجود دارد. و ضریب همبستگی محاسبه شده ( r=0/32,p<0/01) از این رو؛ فرض صفر رد و فرض خلاف تأیید می گردد و با اطمینان 99 درصد نتیجه می گیریم که بین تعهد عاطفی و رفتار شهروندي مدیران و معاونین مقطع متوسطه دوم اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار رابطه وجود دارد.
