بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی این پژوهش رابطه بین میزان استفاده از محیط هاي مبتنی بر وب 2.0 با سلامت روانی دانشجویان بوده است. روش پژوهش توصیفی و همبستگی بوده است. جامعه آماري شامل کلیه ي دانشجویان کاربر اینترنت در سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه سال تحصیلی 94-95 به تعداد 800 نفر برآورد شده در ماه که تعداد 260 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان - - 1970 مورد مطالعه قرار گرفتند. جمع آوري داده ها با استفاده از مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس لاویبوند و لاویبوند - - 1995 و پرسشنامه ي محقق ساخته ي میزان استفاده از محیط هاي مبتنی بر وب 2 بوده است.
داده ها با آزمون همبستگی پیرسون و گروه هاي مستقل مورد مطالعه قرار گرفتند که مهم ترین یافته ها عبارتند از: بین استفاده آموزشی و سلامت روانی در مؤلفه اضطراب رابطه وجود دارد و نوع رابطه منفی می باشد و در مؤلفه هاي افسردگی و اضطراب از نظر آماري رابطه معنی داري وجود ندارد. همچنین بین استفاده ارتباطی و سلامت روانی با هیچ یک از مؤلفه هاي افسردگی، اضطراب و استرس رابطه معنی داري از لحاظ آماري دیده نشد، اما بین استفاده تفریحی و سلامت روانی درهر سه مؤلفه افسردگی، اضطراب و استرس رابطه معنی داري وجود دارد که هر سه رابطه از نوع منفی می باشند.
.1 مقدمه
»شبکه جهانی اینترنت« به عنوان یک عرصه ي مجازي با سرعتی غیرقابل تصور همه ي عرصه هاي زندگی بشر امروز را مورد تأثیر قرار داده است. ما در برهه اي از زمان قرار گرفته ایم که هیچ شباهتی با گذشته ندارد،زندگی پرشتاب و سریع است، تولید اطلاعات ،اختراعات ،دانش،فن آوري و پیشرفت،سرعتی شگفت انگیز دارند.یکی از فن آوري هاي دنیاي امروز "اینترنت و محیط هاي جدید آن" است. اینترنت هر روز با برنامه و خدمات جدید، سیل بیشتري از افراد را به سوي خود می کشاندو زندگی را هر چه سریعتر به سمت ماشینی شدن سوق می دهد.
ترکیب ویژگی هاي اینترنت شامل وسعت اطلاعات، سهولت دسترسی، هزینه پایین و گمنامی استفاده کننده آن را به صورت تهدیدي براي جامعه ي قرن بیست ویکم درآورده است - نوري،1386،ص. - 7 با این وجود اینترنت به عنوان یک دنیاي جدید و محیطی گسترده فضایی را خلق کرده است به عنوان" فضاي الکترونیکی1 "که وسعت آن با کره خاکی برابري میکند. فضایی بسیار گسترده که حتی میتوان آن را دنیایی جدید خواند، دنیایی که بشر موفق به خلق آن شده است. این دنیاي مجازي رفته رفته جاي پاي خود را آشکارتر و عرصه را بر رقباي خویش تنگتر میکند. عالمی که ویژگیهایی دارد که در دنیاي واقعی نیز به چشم نمیخورد.
سرعت، یکی از مؤلفههاي این دنیاي جدید است. توانایی این مؤلفه آنقدر آشکار است که به هیچ وجه نمیتوان آن را کتمان کرد یا از آن چشم پوشید. کارایی نیز در دامن اینترنت به توانهاي بالا میرسد. سرعت بالا و کارایی قابل توجه در کنار هم سبب شده است که بشر سعی کند تا همه وظایفش را به دنیاي جدید دیجیتال محول کند تا هم با سرعت بالا و هم کارایی مناسب وظایف خود را به بهترین نحو ممکن به انجام برساند. آنچه در کنار این دو مؤلفه سبب قابل توجهتر شدن فضاي مجازي میشود ،هزینههاي کاهشیافته آن است. برعکس محیط واقعی در فضاي مجازي وقتی کارها سریعتر انجام میشود هزینهها بالا نخواهد رفت. هر چند نامهها در زمانی باورنکردنی به مقصد میرسند و دستورها به موقع اجرا میگردند ،ولی هزینهها کاهش غیرقابل تصوري داشتهاند.
با وجود همهي این موارد برخی مسائل نیز هست که بدون دقت در آنها کام شیرین بشر هنوز تلخ مانده است. بشر هنوز دانش و فرهنگ استفاده از اینترنت را به خوبی فرانگرفته است و حتی نتوانسته است فرهنگنامهاي مناسب براي آن بنویسد. دلیل این امر نه فقط عقب ماندن دانشنامهنویسان از کاشفان اینترنت، بلکه ذات فناوري وب و ویژگیهاي آن است - صمدي،. - 1384 گسترش روز افزون فضاي مجازي و فناوري هاي اطلاعاتی و ارتباطی در سال هاي اخیر، تأثیرهاي آن در حیات بشري در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی را نمایان و روش هاي سنتی در تمام ابعاد را به روش هاي نوین، تبدیل کرده است.
در سال هاي اخیر، با گسترش این فناوري ها و در رأس آن نفوذ روزافزون اینترنت، شاهد مشکلات بسیاري در زمینه سلامت روانی افراد در بهره گیري از این فناوري هاي جدید هستیم؛ امري که در کنار مزیت هاي خود آسیب هایی را هم به دنبال داشته است. اگرچه این فضا و به کارگیري فناوري اطلاعات و ارتباطات امکانات بسیاري را فراهم آورده تا بخش قابل توجهی از فعالیت هاي انسانی با سرعت بیشتر و هزینه کمتر انجام گیرند،اما همین فناوري اطلاعات باآثار جبران ناپذیري که بر جاي می گذارد بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
با این وجود مدت زیادي است که از اینترنت استفاده می شود،اماطی چند سال اخیر است که اینترنت به یک وسیله ضروري براي کلیه مؤسسات اعم از کوچک و بزرگ تبدیل شده است.بخش تصویري اینترنت که کاربرد ساده اي دارد شبکه جهانی وب1 نامیده می شود.اینترنت داراي ابعاد گوناگون است و همواره در حال تغییر و تحول می باشدو همیشه نیز موضوع گفتگو خواهد بود.اما در حال حاضر مهمترین نکته اي که باید به خاطر داشت این است که اینترنت جامع ترین کتاب راهنمایی است که تاکنون وجود داشته است.
اطلاعاتموجود معمولاً به روز نگهداري می شود که بعضی از آنها به طور ماهانه و بعضی حتی هر دقیقه به هنگام می شود.کلیه صفحات وبدر نقاط مختلف جهان نگهداري می شود ،اما اینترنت این روال را تغییر داده است ،به این معنی که زمانی که به شبکه اینترنت متصل می شوید می توانید هر اطلاعاتی را به سهولت با سرعت و هزینه یکسان به دست آورید.کلیه مطالب اینترنت از سراسر جهان در کامپیوتر شما موجود است که اغلب آن را فضاي مجازي می نامند،زیرا منحصر به نقاط خاصی نیست - موریس2 ودیکینسون3،. - 1379
اما وابستگی به اینترنت باعث بروز مشکلات روانی واجتماعی فراوانی می شود.تحقیقات نشان داده است کسانی که به طور پیوسته و بیمارگونه از اینترنت استفاده می کنند،در روابط خانوادگی از جمله زناشویی ،فعالیت هاي اجتماعی و موقعیت هاي درسی و شغلی خود دچار مشکلات متعددي می شوند،و نه تنها روح و روان آنها را به خطر می اندازد، بلکه استفاده طولانی مدت از اینترنت بر جسم آنها نیز تأثیر می گذارد - نوري،1386،ص. - 9 روان شناسی با طرح مباحث گوناگون سعی می کند ابعاد رفتاري و شخصیتی انسان رابه او بنمایاند.
ما به کمک روانشناسی می توانیم ویژگیهاي مختلف خود را در بعد رفتاري بشناسیم به گونه اي که مجموعه این رفتار ها می تواندما را به شناخت شخصیت کلی مان رهنمون شود - فوداجی،1386،ص. - 2 در جهان امروز" بهداشت روانی" از اهمیت بسیاري برخوردار است. زیرا در عصري زندگی می کنیم که به موازات پیشرفت هاي تکنولوژیکی،صنعتی ،اقتصادي و نابسامانی هاي روانی و نفسانی روز به روز در حال گسترش است و بسیاري از ناراحتی ها و نابسامانی هاي روانی به شدت رنج می برند. بهداشت روانی ،علمی است در جهت بهزیستی،رفاه اجتماعی و سلامت زندگی که با تمام دوره هاي زندگی از قبل از تولد تا مرگ و با تمام زوایاي زندگی از محیط خانواده تا محیط کار ومدرسه، دانشگاه و.......ارتباط دارد - فوداجی،1386،ص. - 5
در هر جامعه اي جوانان و نوجوانان و بخصوص دانشجویان سرمایه هاي بالقوه آن جامعه هستند ،جوانان ، پرجمعیت ترین قشر سنی کاربران اینترنتی در جامعه ایران به شمار می روند.نتایج مطالعات - سازمان ملی جوانان ،1384،1381، - 1376 نشان می دهد بیشترین تعداد کاربران اینترنتی را جوانان 18-28 سال تشکیل داده و میزان استفاده از اینترنت طی سال هاي اخیر در میان جوانان رو به افزایش بوده است ؛ به طوري که در سال 1376 ،10 درصد ، در سال 19،1381 درصد و در سال 1384 ،29 درصد از جوانان از اینترنت استفاده می کرده اند ، لذا سلامت روانی آنان با اهمیت می باشد و بیماري هاي روانی سبب اختلال در عملکرد شغلی و اجتماعی و پیشرفت تحصیلی آنان می گردد و با کاربرد تمهیدات لازم ، این موضوع به مقدار قابل توجهی قابل کنترل می باشد.
بنابراین با توجه به این واقعیت که امروزه اینترنت و محیط هاي جدید آن از جمله محیط هاي مبتنی بر وب 2.0 جاي روابط انسانی را در دنیاي امروز می گیردو از آنجا که اهتمام به نیازهاي روحی و روانی نسل جوان و بویژه دانشجویان ،به عنوان یک قشر آسیب پذیر و شناخت به موقع بسیاري از اختلالات روانی آنان ،بسیار با اهمیت می باشد،در این پژوهش سعی شده است به بررسی رابطه بین میزان استفاده از محیط هاي مبتنی بر وب 2.0 و سلامت روانی دانشجویان پرداخته شود تا از این طریق و کاربرد تمهیدات لازم ،موضوع به مقدار قابل توجهی قابل کنترل شود و اقدامات لازم در این مورد به عمل آید.
.2 بیان مسأله
رسیدن به آرامش و اطمینان و دوري از افسردگی و اضطراب از اساسیترین نیازهاي سرشتین آدمی و از دیرباز جزو مسائل اساسی بشر بودهاست. همین مسئله موجب شده تا در ادیان و آیینهاي کهن بشري، ضمن تشریح علل آرامش روحی و روانی، راهکارهایی براي پاسخ به این نیاز اساسی بشر ارائه شود. از طرف دیگر، بهداشت و سلامت روانی یکی از نیازهاي اجتماعی نیز هست؛ چراکه عملکرد مطلوب جامعه مستلزم برخورداري از افرادي است که از نظر سلامت و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند. ارتباط آنلاین در دنیاي مجازي موضوع جدیدي نیست. روانشناسی، همان علم مطالعه رفتار و علل به وجود آورنده آن است؛با این تفاوت که در دنیاي مجازي امروز،ارتباط نیز برقرار می کند.
با شناخت رفتار فرد وعلل آن در فضاي الکترونیکی و مجازي،دگرگونی بزرگی در روانشناسی به وجود آمدو به رشد و پیشرفت این شاخه از علم کمک قابل توجهی کرد - رستگار نسب ومجدي،1390،ص. - 1 بر این اساس ، در غرب امروزه از وب درمانی1 واینترنت درمانی به عنوان یکی از موثرترین روشها براي درمان ناسازگاري ها و پریشانی هاي روانی ،افسردگی2 ،پرخاشگري،پیشگیري از اختلالات عاطفی،کاهش انحرافات اخلاقی و اجتماعی استفاده می شود.به دیگر سخن، وب درمانی می تواند از ساده ترین و موثرترین روشها براي درمان بسیاري از پریشانی هاي روانی باشد و حتی می توان از وب درمانی براي ایجاد انگیزه و تغییر نگرش افراد و تقویت احساس اعتماد به نفس ،خود شناسی و عزت نفس آنان بهره گرفت.
با این وجود مطالعات نشان میدهد که 8 ساعت کار در هفته براي دانشجویان و دانشآموزان و 20 ساعت کار در هفته براي وبگردان، مشکلات عمدهاي از نظر روانی براي آنان به وجود نمیآورد. البته این که از اینترنت چه استفادهاي میشود نیز به همان اهمیت مدت استفاده است. برخی از فعالیتهاي بر خط به نظر میرسد که به طور بالقوه »اعتیادآورتر« از بقیه باشند. در این رابطه میتوان از بازيهاي بر خط و گپزنی نام برد. هر چند برخی مطالعات دیگر نیز از فرضیه اعتیاد آور بودن گپزنی پشتیبانی نمیکنند. کار با اینترنت هنگامی آسیبرسان میشود که بر سر راه بقیه فعالیتهاي زندگی شما قرار گیرد. اعتیاد به معنی »استفاده وسواسی و بیاختیار علیرغم آسیب و زیان« است. هم اکنون نیز پژوهشهاي مختلفی در این زمینه در جریان است.
هر چندمی توان به خوبی هاي اینترنت هم اشاره کردو در واقع از این فضا استفاده بهینه کرد، اما خیلی از کارشناسان معتقدند حتی اگر براي استفاده مفید هم به اینترنت عادت پیدا کنید، مضراتش همان مضرات گفته شده است.دکتر علی کامکار در این خصوص می گوید : اعتیاد به اینترنت شبیه یک اختلال روحی است و استفاده بی رویه از اینترنت ممکن است با علائم و پیامدهاي روانی و اجتماعی توام باشد - به نقل از نصیري، - 1390لذا. مدت هاست وقتی بحث عادت و اعتیاد که پیش می آید، یاد اینترنت هم به ذهن ها می رسد .در واقع کار به جایی رسیده است که برخی ها ساعت ها پاي رایانه می نشینند و ترجیح می دهند همه وقت آزاد و غیر آزادشان را در فضاي مجازي طی کنند.
با وجود این، این مسأله فقط شامل حال ما ایرانی ها هم نیست، تا جایی که در برخی کشورها از جمله آمریکا و چین مراکز ترك اعتیاد هم برپا شده است، اما فراگیر شدن چنین موضوعی نمی تواند تاییدي بر این کار باشد . استفاده از فضاي اینترنت براي دستیابی به اطلاعات در دنیاي حاضر حتی به یک ضرورت تبدیل شده، اما این که در فضاي مجازي به دنبال تفریح و سرگرمی باشید به اندازه هر عادت ناپسند دیگري می تواند به ضرر شما باشد .درخصوص این مشکل کارهاي تحقیقاتی زیادي هم انجام شده است تا جایی که پژوهشگران علائم اعتیاد به رایانه و اینترنت را اعلام کرده اند .بر این اساس افرادي که زمان هاي طولانی و متمادي را صرف بازي هاي رایانه اي کرده یا در گروه هاي بحث اینترنتی شرکت می کنند، در شمار معتادان به این تکنولوژي قرار دارند.
