بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر تعیین ارتباط بین اعتیاد به اینترنت با مولفه های سلامت روانی در دانشجویان علوم و تحقیقات قزوین بود. این پژوهش که از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات قزوین بودند که تعداد 379 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب و پرسشنامه های اعتیاد به اینترنت و سلامت عمومی را تکمیل کردند. یافته های حاصل از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که بین اعتیاد به اینترنت با مولفه های سلامت روانی در دانشجویان رابطه منفی و معنی داری وجود دارد . - 3 0/01 - همچنین اعتیاد به اینترنت می تواند سلامت روانی را در دانشجویان پیش بینی کند - . - 3 0/01
کلید واژه: اعتیاد به اینترنت، سلامت روانی، دانشجویان.
.1 بیان مسئله
اینترنت بزرگترین و پرقدرتترین شبکه رایانهای در جهان است که شامل میلیونها رایانه با آدرسهایی است که افراد بیشماری از آن استفاده میکنند. دانشگاهها، مدرسهها، شرکتها از شهروندان، هرکدام به گونهای از اینترنت استفاده میکنند - کریم منصور، . - 1394 اینترنت از طریق اتصال به شبکههای انتفاعی یا غیرانتفاعی یا به وسیله اشتراک با سرویسهای اطلاعاتی که شرکتهای انتفاعی تولید کردهاند، امکانات بسیاری را در اختیار مربیان و دورههای آموزش از راه دور قرار میدهد تا بتوانند با غلبه بر زمان و فواصل دور، در راستای رساندن اطلاعات به دانشجویان گام بردارند. مربیان آموزش از راه دور میتوانند از اینترنت برای کمک به یادگیرندگان، جهت برقراری ارتباط بهتر با خود یا دیگر یادگیرندگان استفاده کنند - کامکار، نیلی و علی آبادی، . - 1392
اینترنت یکی از ابزارهای پیشرفته فناوری است که تشخیص اعتیاد آور بودن آن از مصرف بسیار دشوار است. گرچه راهنمای آماری تشخیص اختلالات روانی - - DSM-IV که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است جهت شناسایی این اختلال مواردی را عنوان کرده است - جعفری و فاتحی زاده، . - 1391 با این امروزه استفاده از اصطلاح اعتیاد به اینترنت به وفور توسط پژوهشگرانی چون کندل و یانگ 1998 - ؛ به نقل از کمپل، کوکینگ و هوقز، - 2006، دیده می شود. رشد روز افزون و عوارض ناگواتری که اعتیاد به اینترنت به همراه دارد باعث شده که از این اختلال به عنوان اعتیادی که سرآمد همه اعتیادهای رفتاری است یاد شود - لن هوا، لی-پینگ و ژائو لان، . - 2014 پژوهش ها - آندرسون، 2001؛ لن هوا، لی-پینگ و ژائو لان، - 2014
بر ماهیت اعتیاد آور بودن اینترنت به خصوص در قشر جوان تاکید داشته اند. کینگ - 2011 - ، در پژوهش خود نشان داد که افراد معتاد به اینترنت افرادی کمرو، خجالتی و تنها هستند که دچار افسردگی نیز می شوند. بر اساس پژوهشها به ازای هر ساعت استفاده از اینترنت در خانه نیم ساعت از ارتباط مستقیم جوان با اعضای خانواده کاسته می شود؛ و این گریختن به یک جامعه باز و شبکه ای باعث کناره گیری او از اجتماع میشود - جعفری و فاتحی زاده، 1391 - .حجم رو به رشد تحقیقات صورت گرفته پیرامون اعتیاد به اینترنت، نشان دهنده آن است که این نوع اختلال روانشناختی- اجتماعی است و از مشخصه های آن، تحمل، علائم کناره گیری، اختلالات عاطفی و هیجانی و از هم گسیختگی اجتماعی است - کیم و همکاران، . - 2010 همچنین تحقیقات نشان داده اند که اعتیاد به اینترنت با سلامت جسمانی و روانی در افراد در ارتباط است.
یانگ و تونگ معتقدند که زیاده روی در استفاده از اینترنت می تواند سلامت روانی و جسمانی شخص خطرناک باشد و کابران معتاد به اینترنت از مشکلات روانی نظیر افسردگی و اضطراب رنج می برند و کارکرد انطباقی آنان از لحاظ جسمانی مختل میشود - یانگ و تانگ، . - 2004سلامت روانی از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از اصول اولیه مراقبت های بهداشت روانی قلمداد می شود. مفهوم سلامت روانی در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامت است و به کلیه روش ها و تدابیری اطلاق می شود که برای بهزیستی و نیز جلوگیری از ابتلا به بیماریهای روانی به کار می رود - فرگوسن، کولسن و بارنت، . - 2012 تأمین سلامت همه افراد جامعه از از جمله دانشجویان که آینده سازان کشور هستند از مهمترین مسائل اساسی هر کشور است - کمالی، . - 1394
سلامت روانی در چهار جنبه جسمانی، روانی، اجتماعی و افسردگی مورد ملاحظه قرار می گیرد و در صورتی که بعد روانی سلامت به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد فراوانی مشکلات روانی و رفتاری رو به فزونی خواهد رفت تا حدی که عوارض ناشی از بی توجهی به آن در ابعاد فردی و اجتماعی، خانوادگی و انسانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اثرات سوء و غیرقابل جبران را در پی خواهد داشت - فرگوسن، کولسن و بارنت، . - 2012 در کنار سلامت روانی که در اثر اعتیاد به اینترنت به خطر می افتد - یانگ و تونگ، - 2004، پژوهش نیز نشان داده اند که سلامت جسمانی افراد نیز در مواجه با زیاده روی در اینترنت در معرض تهدید قرار دارد. علائمی جسمانی نظیر سندرم ترک مانند لرز یا لرزش ارادی و یا غیر ارادی انگشتان و اضطراب بدنی، افکار تکراری راجع به اینترنت و خیال و رویاپردازی در مورد اینترنت که همگی از علائم استفاده از زیاده در استفاده از اینترنت است - فیتزپاتریک، . - 2008
با توجه به اینکه دانشجویان با ورود به دانشگاه با علم کامپیوتر بیش از پیش آشنا می شوند و شانس بیشتری پیدا می کنند تا از اینترنت استفاده کنند و از طرفی دیگر این شرایط در دانشگاه بیشتر برای آنها مهیاست که فعالیت های تحصیلی و آموزشی خود را از قبیل ایمیل کردن، انتخاب واحد و جستجو مقالات و سایر کارهای دیگر را از طریق اینترنت انجام دهند، در صورت استفاده بیش از حد از اینترنت، احتمال ابتلا به اعتیاد به اینترنت در آنها افزایش می یابد که ممکن است بر سلامت روانی آنها اثرات نامطلوب داشته باشد؛ لذا هدف از انجام این پژوهش این بود بررسی کند آیا اعتیاد به اینترنت با مولفه های سلامت روانی در دانشجویان ارتباط دارد یا خیر؟
.2روش پژوهش
روش پژوهش از نوع همبستگی بود. در این پژوهش متغیر اعتیاد به اینترنت به عنوان متغیر پیشبین و سلامت روانی و مولفه های چهارگانه آن به عنوان متغیرهای ملاک در نظر گرفته شدهاند. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات قزوین که در نیمسال اول سال تحصیلی94-95 بودند و تعداد آنان 28 هزار نفر بود که این حجم جامعه در 5 دانشکده مختلف در حال تحصیل بودند. نمونه آماری پژوهش بر اساس تعداد جامعه آماری و بر حسب جدول مورگان 379 نفر محاسبه و روش نمونه گیری طبقه ای نسبی بود به این صورت که برای بررسی حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعداد 379 نفر برآورد شدند.
.3 ابزارهای پژوهش
پرسشنامه اعتیاد به اینترنت - :IA آزمون اعتیاد به اینترنت از معتبرترین پرسشنامه ها در زمینه اعتیاد اینترنتی است و روشی قابل اطمینان و معتبر برای سنجش میزان وابستگی افراد به کار با اینترنت یا کامپیوتر توسط کیمبرلی یانگ - 1988، به نقل از علوی، اسلامی، مرآثی، نجفی، جنتی فرد و رضا پور، - 1389 تهیه شده است و به روش لیکرت نمره گذاری می شود. این پرسشنامه دارای 20 سوال است و هر سوال در یک طیف لیکرت از 1 تا 5 نمره گذاری می شود. سوالات به ترتیب زیر نمره گذاری می شوند به این صورت که به گزینه به ندرت - نمره 1 - ، گاه گاهی - نمره - ،2 غالباً - نمره - 3، به کرات - نمره - 4 و همیشه - نمره - 5 تعلق می گیرد. در پژوهش علوی، اسلامی، مرآثی، نجفی، جنتی فرد و رضا پور - - 1389، تحلیل عاملی به روش تحلیل مولفه های اصلی با چرخش واریماکس، باری پرسشنامه 6 عامل برجستگی، استفاده بیش از حد، بی توجهی به وظایف شغلی و تحصیلی، فقدان کنترل، مشکلات اجتماعی و تاثیر بر عملکرد را استخراج کردند.
روایی محتوایی و همگرا، بازآمایی - - 0/82، همسانی دورنی - 0/88 - و تنصیف - 0/72 - محاسبه شد که با توجه به نتایج قابل قبول بود. ویدیانتو - 2004؛ به نقل از یانگ و تانگ، - 2004، پایایی مقیاس اعتیاد به اینترنت یانگ را بررسی و عدد 0/89 را ذکر کرده است. در پژوهش احسانی - - 1394 برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج نشان دهنده ضریب پایایی کرونباخ برای کل پرسشنامه 0/78 به دست آمد. در پژوهش حاضر برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج ضریب را برای برجستگی 0/79، استفاده بیش از حد 0/85، بی توجهی به وظایف شغلی و تحصیلی 0/84، فقدان کنترل0/79، مشکلات اجتماعی 0/69 و تاثیر بر عملکرد 0/81 و برای کل پرسشنامه 0/89 به دست آمد. پرسشنامه سلامت عمومی - : - GHQ-28
این پرسشنامه 28 سوالی توسط گلدبرگ و هیلر از روی فرم اصلی ساخته شده و شامل 4 خرده مقیاس 7 سوالی نشانه های جسمانی - علائم جسمانی - ، علائم اضطراب و اختلال خواب،اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی است - کلدبرگ و هیلر، 1979 ؛ به نقل از توکلی زاده، ابراهیمی قوام، صغری. فرخی و گلزاری، . - 1390 مطالعات اعتبار یابی بر روی GHQ-28 حاکی از اعتبار و پایایی بالای آن است - خزایی، . - 1394در پژوهش بیرامی - - 1387، روایی این پرسشنامه به دو روش روایی هم زمان و همبستگی خرده مقیاس های پرسشنامه با نمره کل استفاده شد که ضریب همبستگی بین خرده مقیاس های آن با نمره کل بین 0/72 تا 0/87 متغیر بوده است. در این پژوهش از شیوه اول که به گزینهها به ترتیب، 3-2-1-0 نمره تعلق میگیرد استفاده شد. در پژوهش خزایی - - 1394روش آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/76، برای نشانه های جسمانی - علائم جسمانی - 0/80، علائم اضطراب و اختلال خواب 0/79، اختلال در کارکرد اجتماعی 0/81 و علائم افسردگی 0/87 برآورد شد.
.3یافته ها
جدول-1 آماره های توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار اعتیاد به اینترنت و سلامت روانی
فرضیه اول پژوهش: بین اعتیاد به اینترنت و مولفه های سلامت روانی دانشجویان ارتباط وجود دارد.
جدول -2 ماتریس همبستگی بین اعتیاد به اینترنت و مولفه های سلامت روانی دانشجویان
