بخشی از مقاله
مقدمه کارشناسان سازمان جهانی بهداشت عقیده دارند که حجم مسائل رفتاری و روانی در کشورهای درحال توسعه رو به افزایش
است و این افزایش تا حد زیادی وابسته به رشد جمعیت و تغییرات اجتماعی مانند شهرنشینی، فروپاشی خانواده های گسترده، تغییر در شیوه ی زندگی مردم و مشکلات احساسی و بیماری های خفیف روانی می باشد (یوسفی و همکاران، .(1391 فشار روانی ممکن است به صورت عصبانیت، اضطراب، حساسیت نقش، افکار بیهوده و حتی بیماری جسمی ظاهر گردند که این عوامل بر سطح اعتماد به نفس و عملکرد افراد تأثیر مخرب دارد. سلامت روان یکی از مؤلفه های مهم بهداشت عمومی است. اصطلاح سلامت روان برای توصیف سطح بهزیستی شناختی، هیجانی و برای نشان دادن مبتلا نبودن به اختلالات روانی به کار می رود. به گفته ی سازمان جهانی بهداشت هیچ تعریف رسمی برای بهداشت روانی وجود ندارد همه تفاوت های فرهنگی، ارزیابی شخصی و نظریه های تخصصی رقیب بر شیوه ی تعریف این اصطلاح اثر می گذارند (سازمان بهداشت جهانی، .(2001 سلامت روانی را حالت سازگاری نسبتاً خوب، احساس بهزیستی، شکوفایی توان و استعدادهای شخصی تعریف کرده اند. این اصطلاح عموماً برای کسی به کار می رود که در سطح بالایی از سازگاری و انطباق رفتاری و عاطفی عمل می کند، نه کسی که صرفاً بیمار نیست (ساپگتون؛ ترجمه شاهی رواتی، .(1385 به بیان دیگر سلامت روان، سلامت کامل روانی و اجتماعی است و نه فقط فقدان بیماری (سیمایی، .(1389 هدف اصلی بهداشت روانی پیشگیری از وقوع بیماری ها و حفظ سلامت روانی به
منظور ایجاد یک محیط فردی و اجتماعی سالم و مناسب و همچنین درمان اختلالات جزئی رفتار که از وقوع بیماری های روانی جلوگیری می کند، می باشد (شاهسوند و همکاران، .(1381 علاوه بر آن سلامت روانی یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در ارتقا و تکامل انسان ها محسوب می شود. این امر به ویژه در دانشجویان از اهمیت بسیاری برخوردار است. کارول (به نقل از یوسفی (1391 در پژوهش خود به بعضی تعارضات محیطی مؤثر بر سلامت روانی دانشجویان نظیر میل به تفریحات متعدد اجتماعی در مقابل تمایل به درس خواندن، احتیاج به پیشرفت در درس در برابر احساس بی کفایتی، ترس از ابراز شخصیت در برابر میل به خود نمایی، میل به ازدواج در برابر موانعی که از آن جلوگیری می کند، میل به برتری جسمانی در برابر محدودیت های عضوی، اطاعت از افراد زور گو، ارتباط با جنس مخالف، تنفر از رفتار دیگران در برابر ناتوانی ابراز احساسات خود، مشکلات اقتصادی که مانع از رسیدن به هدف های هنری، علمی، انتخاب شغل و حرفه اشاره می کند. نتایج برخی از پژوهش ها نیز مبین آن است که تعارضات فرهنگی در بین دانشجویان از عوامل مؤثر بر ناراحتی های روانی آن ها به شمار می رود (یوسفی،.(1383 کم توجهی نسبت به مشکلات دانشجویان بی گمان سبب تراکم و گره خوردن مشکلات با یکدیگر و به وجود آمدن نا بسامانی های روحی و آموزشی مختلفی برای آنان خواهد شد، چنین غفلت هایی از یک طرف باعث اتلاف منابع انسانی و از طرف دیگر باعث افت کیفیت نیروی انسانی می شود (رمضانی و همکاران، 1389، به نقل از طهماسبی .(1391
واژه تاب آوری به عوامل و فرآیند هایی اطلاق می شود که خط سیر رشد را از خطر به رفتارهای مشکل زا و آسیب روان شناختی قطع کرده و علی رغم وجود شرایط ناگوار، به پیامدهای سازگارانه منتهی می شود (هاشمی و جوکار، 1390، به نقل از طهماسبی .(1391 تاب آوری را به معنای مهارت و خصوصیات و توانمندی هایی تعریف می کنند که فرد را قادر می سازد با سختی ها، مشکلات و چالش ها سازگار شود. هر چند برخی از ویژگی های مرتبط با تاب آوری را می توان یاد داد و تقویت نمود. با یک جمع بندی کلی می توان تاب آوری را شامل موارد زیر دانست: حفظ آرامش زیر فشار، انعطاف پذیری در مواجهه
با موانع، اجتناب از راهبرد های فرسایشی، حفظ خوش بینی و احساسات مثبت به هنگام دشواری ها و خلاص شدن از موانع درونی. فرد تاب آور به طور عادی قادر به تفکر خلاقانه و منعطف است درباره ی حل مسائل است. افراد تاب آور درجه هایی از سلامتی و استقلال را نشان می دهند. آن ها قادرند که خود فکر کنند و فکر خود را عملی سازند (آلبوغبیش و همکاران، .(1394 پژوهش ها نشان می دهد که تاب آوری بر سلامت روانی تأثیر بسیاری دارد. طهماسبی (1391) در پژوهشی با هدف بررسی رابطه معنویت و تاب آوری با اضطراب و افسردگی در دانشجویان دانشگاه علوم پژشکی ایلام به این نتیجه رسید که معنویت و تاب آوری می توانند اضطراب و افسردگی را پیش بینی کنند. ارتقاء میزان معنویت و تاب آوری با پیامد های مطلوبی مانند کاهش اضطراب و افسردگی همراه است، که به ارتقاء سلامت روان می انجامد. شفیع زاده (1391) در پژوهشی با هدف بررسی ارتباط تاب آوری با صفات شخصیتی ساکنان شهر مبارکه اصفهان نشان داد که تاب آوری با روان رنجورخوییی رابطه ی منفی قوی و با برون گرایی و وجدان گرایی رابطه ی مثبت دارد و بین تاب آوری و گشودگی و توافق ارتباط معنی داری وجود ندارد. آلبوغبیش و همکاران (1394) در پژهشی با عنوان بررسی ارتباط بین تاب آوری و افسردگی در دانش آموزان مقطع پیش دانشگاهی به این نتیجه دست یافت که تاب آوری نقش مؤثر در تبین افسردگی دارد به این معنی که هر چه میزان تاب آوری افراد بالاتر باشد، میزان افسردگی آنان کمتر است. در پژوهشی که حمید (1391) با هدف بررسی رابطه ی سلامت روان و هوش معنوی با تاب آوری دانشجویان دختر و پسر دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه انجام داده است این نتایج حاصل شده است که بین سلامت روان و تاب آوری رابطه ی مثبت و معنی دار و بین هوش معنوی و تاب آوری نیز رابطه ی مثبت و معنی داری وجود دارد. محمودی (1390) در پژوهشی با عنوان عوامل مؤثر بر تاب آوری در افراد مواجه شده با ضربه روانی نشان داد که عاطفه مثبت، عاطفه منفی و خوش بینی با تاب آوری همبستگی دارند و می توانند آن را تبیین کنند. در تحقیقات دیگر این نتایج تکرار شده است.
ویسی (1379) در پژوهشی با عنوان تأثیر استرس شغلی بر خشنودی و سلامت روان:اثر تعدیل کننده سرسختی و حمایت اجتماعی نشان دادن که در شرایط پر استرس کسانی که از سرسختی بالاتری برخوردارند، سلامت روان بیشتری دارند تا کسانی که از سرسختی پایین تری برخوردارند.در پژوهشی که سامانی (1386) با عنوان بررسی تأثیر تاب آوری بر سلامت روانی و رضایت از زندگی انجام داده این نتایج به دست آمده است که تاب آوری به واسطه کاهش مشکلات هیجانی و افزایش سطح سلامت روانی رضایتمندی از زندگی را در پی دارد و اثر متغیر تاب آوری بر رضایتمندی از زندگی غیر مستقیم است. پور افضل (1392) در پژوهشی با هدف بررسی همبستگی استرس درک شده با تاب آوری دانشجویان کارشناسی پرستاری نشان داد که بین استرس درک شده و تاب آوری همبستگی آماری معنی دار و منفی وجود دارد ایسن (2003) در تحقیقات خود نتیجه می گیردکه فرد تاب آور نحوه استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگوار اتخاذ می کند، در این پردازش فکری از تمرکز به مشکل و تبعات آن به خود توجه بیشتری می کند. این تمرکز زدایی و روند فکری شخص، اشاره ای بر استفاده وی از سیستم فراشناخت خود است. بنابر مدل فرید ریکسون و جوینر (2002) عاطفه مثبت باعث مقابله مؤثرتر در رویارویی با فشار روانی خواهد شد.
