بخشی از مقاله
چکیده:
مسئله خواندن و درک مطلب بنیادی ترین و در عین حال ریشه ای ترین راه برای علاقمند کردن دانش آموزان به خواندن و پیشرفت دانش آموزان در همه ی دروس و همه ی موقعیتها است . چون تا فراگیر نتواند مطلبی را بخواند و آن را درک کند نمی تواند از آن لذت ببرد و در جواب دهی به آن و حل مسایل توانمند شود. در این مقاله سعی شده برای مشکلات خواندن و درک مطلب وبهبود سواد خواندن با الهام از روشهایی مثل روش چند وجهی وروش پرسش از نویسنده با فعالیتهایی ابتکاری و بازی راهکارهایی قابل اجرا برای معلمین و والدین ارائه شود.. منظور از»سواد خواندن« هم عبارت است از خواندن معطوف به درک مطلب و دریافت معناها و مفاهیم کلمهها، عبارتها، جملهها، دریافت دانستنیها و شناخت مضامین و ارزشهای نهفته در متن و در نهایت گرفتن پیامی که نویسنده با به کارگیری نشانهها و رمزهای کلامی آن را نوشته است.
زمینه:در خواندن و درک مطلب، از مهمترین نیازهای یادگیری دانشآموزان است. تا فراگیر مطلبی را درک نکند نه به آن علاقمند شده و نه پیشرفتی در آن خواهد کرد. واین میسر نمی شود جز با ارائه راهکارهایی خارج از عرف کلاس و به عبارتی همراه کردن خواندن با بازی امکان پذیر است.
هدف : برنامه درسی خواندن، آموزش درک مطلب دو هدف عمده دارد: اول، کمک به دانشآموزان برای فهم مطالب و محتوای درس، و دیگر، توسعه توانایی آنها به منظور تبدیل آنان به افرادی خود تنظیم در استفاده از راهبردهای درک مطلب.
روش:روش کتابخانه ای و مطالعه موردی فراگیرانی که به مرکزاختلالات یادگیری مراجعه کرده اند.
یافتهها: روش چند وجهی خواندن و شیوه پرسش از نویسنده وروش آموزش تبادلی1 راهبردهای درک و فهم خواندن یکی از روشهای آموزش شناختی و فراشناختی است که برای دانش آموزان ضعیف دوره ابتدایی طرحریزی شده است.که سعی در تلفیق آنها با فعالیتهایی ابتکاری شده است.
نتایج: یکی از مهمترین مهارتهای یادگیری، درک مطلب می باشد. هر چه ادراک و دریافت بهتر باشد، یادگیری و یادآوری مطالب نیز آسان تر می شود. برای درک بهتر باید هدف و انگیزه داشت.و این هدف و انگیزهباید در قالب طراحی برنامه هایی متناسب با مشکل کودک و در قالب بازی و خارج از فعالیتهای رسمی صورت گیرد. به خاطر داشته باشید که مطالعه بدون هدف و پیش زمینه همچون گردابی است که فرد را در خود گرفتار می کند.
کاربردهای احتمالی: روشهای بیان شده در اینجا می تواند هم در کلاسهای عادی بکار رود و هم ایده ای جهت استفاده همکاران در مراکز اختلالات یادگیری باشد.
اصالت/ارزش: این تحقیق چون همراه با تجربیات کاری و عملی در کار با این گونه کودکان است واقعی تر و کاربردی تر می تواند باشد.
مقدمه و بیان مسئله:
بهبود و پیشرفت سواد خواندن دانش آموزان از وظایف اصلی نظام های آموزشی کشور هاست و ارتقای این مهارت، باید یکی از نتایج و پیامدهای قطعی نظام های آموزش باشد؛ به گونه ای که دیگر نیازمند برنامه های تکمیلی بهبود سواد خواندن دانش آموزان نباشیم . مهارت خواندن در زندگی انسان اهمیت فراوانی دارد و روزبه روز نیز با پیشرفت علوم و گسترش فن آوری بر اهمیت آن افزوده می شود . به دست آوردن این مهارت،مانند هر مهارت مهم دیگری وقت گیر و زمان بر است.
- گریوز، جوئل و گریوز2 ، 2004 به نقل از سنتراک3 ، - 2008 و باید یکی از مهم ترین هدف های آموزش و پرورش در نظر گرفته شود، زیرا مهارت در خواندن برای آموختن همه ی موضوع های درسی و غیردرسی ضروری است .یکی از مهارت های مهم خواندن، درک خواندن است .درک خواندن فرایند همزمان استخراج و ساختن معنا از راه تعامل با متن است. - اسنوا4 ، . - 2002 در ارتباط با مشکل خواندن کودک، برخوردهای مختلفی از سوی والدین و معلمان صورت می گیرد. برخی والدین با اظهار به اینکه این گونه کودکان در روابط اجتماعی، بازی با همسالان و صحبت کردن هیچگونه مشکلی ندارند و تنها در خواندن و نوشتن رفتار متفاوت و چشمگیری دارند.
دلیل آن را بی رغبتی به مدرسه و درس وبی دقتی و حواس پرتی ناشی از شیطنت و... می دانند و کودک را تحت فشار قرار داده و با تمرینات اجباری به ظاهر مشکل وی را حل نموده ولی در واقع مشکل همچنان باقی می ماند و بی رغبتی دانش آموز را به درس بیشتر می کند. برخی دیگر که به مشکل آگهی دارند با کمک گرفتن از مشاورین و معلمین خصوصی،روان شناسی و گفتار درمان مشکل واقعی را می شناسد و برای برطرف کردن آن می کوشند. درک مطلب توانایی خواندن متن، پردازش آن و فهم معنایش است. درک مطلب خود وابسته به مهارتهای دیگر از جمله تشخیص واژگان است. صرف زمان زیاد برای خواندن واژهها میتواند در فرایند درک مطلب تداخل ایجاد نماید.
مبانی نظری:
اساسی ترین منظور خواندن فهمیدن است و اگر همین هدف بر آورده شودسایر اهداف آموزش خواندن باکمی کوشش بر آورده می شود. برای درگیر کردن دانش آموزان در خواندن و بهبود درک خواندن آ نها، از نظریه ی سازایی گری اجتماعی5 می تو ان بهره برد .از نظر ویگوتسکی که نظریه ی سازایی گری اجتماعی رامطرح نمود، رشد شناختی از راه گفتگوهای جمعی با اعضای ماهرتر فرهنگ حاصل میشود.
- ویگوتسگی 6 ،1978 به نقل ازاُدانل1987 ، ریو و اسمیت7 ،. - 2009 در رویکردهایی به خواندن که بر اساس نظریه ی سازایی گری اجتماعی طراحی شده اند، خوانندگان متن یک گروه اجتماعی را تشکیل می دهند که با همکاری هم، معنی را از متن می سازند - مانند آموزش دو جانبه ی پالینکسار و براون8 ،. - 1984 در این رویکرد از بحث گروهی استفاده می شود .و به طور معمول بحث با موضوعی از متن یا پرسشی مربوط به مطلبی از متن مانند پرسش در مورد انگیزه های یکی از شخصیت های داستان، آغاز می شود. - بک، مک کئون و بلیک9، . - 2009
یکی از رویکردهای سازایی گر اجتماعی به خواندن، رویکرد پرسش از نویسنده - بک، مک کئون، سیناترا و لاکسترمن10 ،:1991 سالینگر و فلیشمن2005 11 ؛ ریچنبرگ12 ، - 2008 است. هدف این رویکرد آن است که دانش آموزان بتوانند هنگام خواندن، معنا را بسازند تا درک خواندن آ نها بهبود پیدا کند - بک و مک کئون، - 2006 دراین رویکرد به دانش آموزان گفته میشود که نویسندگان متنها افرادی عادی هستند که ممکن است اشتباه کنند و سپس از دانش آموزان می خواهند که به گفتگوهای وانمودی با نویسنده متن ، بپردازند.
- اسلاوین13 ، - 2009 جنبه ی منحصر به فرد این رویکرد آن است که به دانش آموزان گفته می شود که ممکن است مشکل درک خواندن آن ها به این خاطر باشد که نویسنده نتوانسته منظورخود را به ساد ه ترین و روشن ترین شکل بیان کند .بنابراین مسئولیت معنا دادن به متن بر عهده ی دانش آموزان گذاشته می شود، به این هدف که دانش آموزان با اندیشیدن در مورد منظور نویسنده در بخشهای گوناگون یک متن، بتوانند در درک خواندن ماهر شوند .به این منظور، ابتدا متن بخش بندی میشود و در پایان هر بخش، معلم برای راه اندازی بحث در کلاس پرسشهایی را مطرح می کند، مانند این که نویسنده در این جا می خواست ما چه چیزی را بدانیم؟ »یا … ارتباط بین چیزی که در این بخش خوانده شد با آ نچه پیش از این خواندیم چیست ؟
بحث هایی که دانش آموزان برای پاسخ گویی به این پرسش ها انجام می دهند موجب میشود اندیشه های متن رادریابند. - بک و مک کئون،. - 2006 رویکرد دیگری که میتوان از آن برای درگیر کردن دانش آموزان در خواندن استفاده کرد، این است که از دانش آموزان خواسته شود متن را به سه روش گوناگون پردازش کنند .رویکرد سه وجهی به درک خواندن سه جنبه ی تحلیلی، عملی و آفریننده ی درک خواندن را ترکیب، منسجم ، و متعادل میکند. - استرنبرگ،گریگورنکو و جاروین14 ،. - 2001 بر اساس نظریه ی هوش سه وجهی ، - استرنبرگ 1997 ، 1985 - در رویکرد درک خواندن سه وجهی، دانش آموزان تشویق می شوند ازنقاط قوت خود استفاده کنند و از راه یکپارچه کردن جنبه های تحلیلی، عملی و آفریننده ی خواندن، بکوشند متن را درک کنند .
در رویکرد سه وجهی، معلم ها برای درگیر کردن دانش آموزان در متن و تعبیر و تفسیر کردن متن، انواع پرسشها را به کار می برند .برای مثال، از جنبه ی تحلیلی از دانش آموزان خواسته شود دو شخصیت داستانی را با هم مقایسه کنند .از جنبه ی آفریننده از دانش آموزان خواسته شود تصور کنند اگر یک شخصیت داستان طور دیگری رفتار کند چه خواهد شد و از جنبه ی عملی از دانش آموزان خواسته شود ببینند آیا شخصیتهای داستان آن ها را به یاد کسانی که می شناسند، می اندازد. - رندی15 ، گریگورنکو و استرنبرگ،. - 2005
پرسش ها یا فرضیه های پژوهش
با توجه به این که مهمترین و اساسی ترین هدف خواندن ، فهمیدن مطالب است و خوب خواندن باعث بهتر و سریع تر شدن یادگیری است واین که راه وروش یادگیری بهتر از یاد دادن است فرضیه های زیر را بررسی میکنیم.
- به نظر می رسد ضعف در خواندن باعث ضعف دروس دیگر شده است .
- به نظر می رسد ارتباط بین مطالب خوانده شده با بازی و فعالیتهای غیر رسمی باعث درک بهتر خواندن می شود.
- به نظر می رسد بکار بردن روشهای سه وجهی و پرسش از نویسنده باعث درک بهتر مطالب می شود.
- به نظر می رسد طرح سوال از درس باعث در ک بهتر آنچه خوانده می شود. مهارت در »خواندن« یکی از اساسی ترین و مهم ترین نیازهای یادگیری دانش آموزان به خصوص در دوران ابتدایی است. در این مقاله سعی شده مراحل یادگیری مهارت خواندن، روش های آماده سازی دانش آموزان،مشکلات یادگیری در این امر و سپس راهکارهای تقویت این مهارت موردبررسی قرارگیرد.
پیشینه پژوهش
در مطالعات پرلز سواد خواندن به عنوان " فهم، استفاده و تفکر روی متون نوشتاری به منظور دسترسی به اهداف گسترش دانش و توانایی و مشارکت در جامعه " معرفی شده است . تمرکز در سواد خواندن بیشتر " خواندن برای یادگیری " است ، تا " یادگیری برای خواندن " مهم ترین هدف آموزش زبان در دوره ابتدایی رشد نویسندگی و پیشرفت خواندن است . زیرا خواندن اساس یادگیری علوم دیگر و موضوعات دیگر درسی است. نکته مهم در امر خواندن توجه و تایید بر امر فهمیدن می باشد ، نه صرفا خواندنی که به صورت عادت در آمده است.
بررسی نتیجه آزمون پرلز 2001 و ضعف دانش آموزان ایرانی در درک و فهم و استنتاج مطالب خوانده شده و عدم توانایی ساخت معنا وگرفتن این نتیجه که عملکرد دانش آموزان ایرانی در مقایسه با کشورهای شرکت کننده به طور معنا داری پایین تر از میانگین بین المللی - 500 - است. ریچنبرگ - - 2008 در پژوهشی سه ساله رویکرد پرسش از نویسنده را برای دانش آموزان پایه ی چهارم دبستان به کار گرفت . یافته های این پژوهش نشان داد در حالی که در گروه های گواه بیشترمعلم ها از واقعیت های محض، پرسش طرح می کردند .
دانش آموزان نیز تنها اطلاعات را از متن بازیابی می کردند تا به این پرسش ها پاسخ دهند .دانش آموزان استنباط و تأمل اندکی در مورد متن داشتند؛ در گروه هایی که در آن ها رویکرد پرسش از نویسنده به کار گرفته شد، تعداد پرسشهای معلم ها درباره ی واقعیت های محض کاهش پیدا کرد و به تعداد پرسش های استنباطی و نیمه بازافزوده شد .دانش آموزان نیز تعامل پویاتری با متن داشتند و تلاش های آشکارتری برای کشف اندیشه های متن نشان دادند و استنباط ها و تأ ملهای آن ها افزایش یافت. در پژوهش گریفین - 1987 - 16 در مدارس دولتی شیکاگو17 نشان می دهد که ناتوانی در خواندن ااثر مستقیمی بر افت و ترک تحصیل دانش آموزان دارد.
روش پژوهش
این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعه ی موردی روی تعدادی از فراگیرانی که برای رفع مشکل درک خواندن از طرف مدارس به مرکز درمان اختلالات یادگیری ارجاع داده شده اند . انجام گرفته است. در این پژوهش ما با توجه به روند کار مراکز اختلالات یادگیری ابتدا آزمون هوش وکسلر کودکان را برروی فراگیران اجرا کرده و بعد از اطمینان از نبود مشکل هوشی در آنها با مصاحبه بالینی با والدین و ارائه راهکارهای لازم به آنها و بعد نظر خواهی از معلم مربوطه و اجرای آزمون های خواندن معلم ساخته نسبت به میزان مشکل و طراحی برنامه درمان فراگیران اقدام می شود. و در نهایت با آزمونهای معلم ساخته و نظر نهایی معلم مربوطه فراگیر از مراکز اختلالات یادگیری ترخیص میگردد. که تمام فعالیتها و مطالب مطرح شده در این مقاله به شیوه مناسب برای این قبیل فراگیران اجرا می شود.
تعریف خواندن:
خواندن فرایندی پویا و تعاملی است که هم خواننده و هم محتوا در آن چه آموخته می شود ،سهیم اند . هریس و سایپی - 1983 - 18 خواندن را تفسیر معنادار نهادهای کلامی نوشته شده یا چاپ شده تعریف کرده اند و بک » - 1984 - خواندن را برخورد معنا دار با متن «می نامد ».گلاور19،1381،ص«171 مشکلات خواندن مهم ترین عامل عدم موفقیت در مدرسه دانسته شده است و در واقع ساده ترین نشانه ای است که با کمک آن می توان شکست کودک را در بسیاری از زمینه های تحصیلی پیش بینی کرد..
هدفهای آموزش خواندن در دبستان :
اساسی ترین منظور خواندن فهمیدن است و اگر همین هدف بر آورده شود سایر اهداف آموزش خواندن باکمی کوشش بر آورده می شود.
ا - توانایی خواندن نمادهای نوشتاری حرفهاو کلمه ها و درک معانی آنها
- 2 پرورش قوه ی قضاوت در کودک
- 3 توانایی خواندن متن یا شعر با لحن وآهنگ متناسب با محتوای آن
- 4 گسترش خزانه ی لغات
- 5 آشنایی با ویژگیهای اجتماعی ، فرهنگی ، اخلاقی جامعه خویش و ایجاد قدرت سازگاری با آن
- 6 پرورش قوای ذهنی چونتفکّر ، تحلیل و..........
- 7 ایجاد علاقه به خواندن انواع کتابها و مطالب نوشتاری
- 8 توانایی دریافت ارتباط معنایی بخشهای یک متن
- 9 توانایی تفسیرو تعبیر تصاویر و مطالب و حدس زدن معنی لغات در ضمن جمله .
- 10 افزایش توانایی فهم و تحلیل و دریافت پیام اصلی یک متن
