بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش انفرادی بر مهارت خواندن کودکان با ناتوانی یادگیری - اختلال خواندن - است. در این پژوهش از روش تک آزمودنی از نوع خط پایه چندگانه استفاده شده است. برای این منظور از بین دانشآموزان پایه دوم ابتدایی مراجع کننده به مراکز مشکلات ویژه یادگیری نواحی یک و دو شهر یزد 4 نفر که بر اساس ارزیابی های انجام شده، با ناتوانی ویژه یاگیری خواندن - اختلال خواندن - تشخیص داده شدند به روش نمونهگیری در دسترس، انتخاب شدند. ابزارهای پژوهشی شامل: مقیاس تجدید نظر شدهی هوش وکسلر، آزمون خواندن و نارسا خوانی نما، آزمون خواندن کلمات - یکی از خرده آزمونهای نما - و پرونده تحصیلی و بهداشتی دانشآموزان بود. این مقیاس برای تشخیص افتراقی اختلال خواندن ازکم توانی ذهنی به کاربرده شد.آزمون خواندن نما جهت تشخیص اختلال خواندن و نارساخوانی و از خرده آزمون خواندن کلمات جهت ترسیم خط پایه و سطح پیشرفت آزمودنیها به کارگرفته شد. پس از اجرای برنامه آموزشی، 3 هفته برنامه پیگیری اجراشده و یافته ها نشان داد که هر 4 آزمودنی پس از اجرای برنامه آموزشی توانستند به رفتار هدف دست یافته و در مرحلهی پیگیری نشان داده شد که این تأثیر پایدار بوده و رفتار هدف کاهش نیافته است. پژوهش حاضردر نهایت به این نتیجه منجر شد که برنامه آموزشی انفرادی بر مهارت خواندن دانشآموزان با ناتوانی ویژه یادگیری خواندن تأثیر مثبت دارد.
مقدمه
سالهاست که حوزه علوم تربیتی علاوه بر پرداختن به آموزش و پرورش کودکان عادی، به مطالعه و بررسی و آموزش پرورش کودکان استثنایی نیز همت گمارده است. این کودکان که طیف گسترده ای را در بر می گیرند، دچار نوعی ناتوانی هستند و هر دسته از آنها محدودیت های ویژه ای دارند که آنهارا از سایر گروه های استثنایی متمایز می کند و درست به همین دلیل است که به برنامه های آموزشی، پرورشی، حرفه ای و شغلی متنوع و ویژه ای برای کمک به این کودکان، نیازمندیم. یکی از این گروه های کودکان استثنایی که گستره ی وسیعی را و نیز در بر می گیرند و نیازمند به طراحی و برنامه ریزی ویژه هستند، دانش آموزان با ناتوانی یادگیری - اختلال یادگیری - هستند. از آنجایی که دانش آموزان با ناتوانی یادگیری توانایی یادگیری دارند اما به گونه ای متفاوت از دیگران یاد می گیرند، نیازمند راهکارهایی هستند که امکان استفاده از توانایی ها یشان را هموارسازد وضعف و اختلال آن ها را جبران کند. - انجمن ناتوانی یادگیری کالیفرنیا 1، 2005؛به نقل از ایراندوست ،. - 1387 در دهه-های اخیر به علت طراحی ابزارهای مناسب جهت شناخت کودکان با ناتوانی یادگیری، تعداد آنها رو به افزایش است و از سوی دیگر والدین و معلمان خواستار طراحی برنامه هایی هستند تا کودکان آنها را به حد بهنجار برساند - شکوهی یکتاوپرند،. - 1385 در این میان روش آموزش انفرادی با رویکردی رفتار گرایانه، دارای ویژگی-هایی چون - اهداف مشخص، سازماندهی دقیق،گام های کوچک، ارایه مطالب از ساده به دشوار، ارایه پیش سازمان دهنده ها، تمرین سازمان یافته و هدایت شده، ارزیابی های مکرر و تقویت - است، که آن را به روشی کاملا"کارآمد برای کمک به دانش آموزان با ناتوانی یادگیری تبدیل می کند و یادگیری آنان را تا حد تسلط افزایش می دهد. این روش با هدف اصلی افزایش پیشرفت تحصیلی؛ بر رفتار معلم و متغیرهای مرتبط با کلاس درس تأکیدمی کند. - اریک وساترن2،. - 2003 در آموزش کودکان با ناتوانی یادگیری، چند نظریه عمده مطرح است. مشخصه اصلی این روش رعایت تفاوتهای فردی و رشد استقلال درعمل یادگیری و عادت به مطالعه و ایجاد مهارت به مطالعه و مطالعه خود هدایت شده و مستقل را در پی دارد. برخی ازکارشناسان و مختصصان معتقدند شیوع ناتوانی خواندن نسبتا زیاد و تقریبا بیش از 15تا 20 درصد از کودکان و نوجوانان به آن مبتلا هستند - لیون 1997وشای ویتز،2003به نقل از هالاهان و همکاران، 2005 ،ص. - 511 از بین روش های آموزشی متعددی که مورد پژوهش قرار گرفته اند اثربخشی روش آموزش مستقیم به ویژه در حوزه ناتوانی های یادگیری، مورد تأیید قرارگرفته است. از مهمترین ویژگی های روش آموزش انفرادی که اثربخشی آن را در زمینه اختلال خواندن افزایش میدهد عبارتند از: داشتن اهداف مشخص و دقیق، فعال بودن معلم حین تدریس، تحلیل تکلیف یادگیری و تنظیم درس درمراحل کوچک ارائه محتوا از ساده به دشوار،سازماندهی دقیق محتوا، ارزیابی مداوم عملکرد یادگیرنده، تعامل شفاف بین معلم و دانشآموز، تقویت پاسخهای درست و اصلاح پاسخهای نادرست. بنابراین، با توجه به اهمیت بالینی روش آموزش انفرادی در توانبخشی کودکان مبتلا به اختلال خواندن، در بررسی پژوهشهای منتشر شده درحوزه ی اختلال خواندن در زبان فارسی تاکنون پژوهشی مرتبط با بررسی اثربخشی این روش انجام نگرفته است. همچنین، یکی از مسائل مهم در کارآمدی روشهای مختلف آموزش خواندن، پایداری و دوام اثر آموزش در طول زمان است. فرض اساسی آموزش انفرادی این است که که بهترین راه افزایش زمان یادگیری ایجاد یک محیط کاملا"سازمان یافته و مبتنی بر یادگیری یادگیری است - سانتروک،2004؛به نقل ازسیف،. - 1389 یکی از دلایل ضعف در خواندن، عدم شناخت معلمان ازروش های مناسب و راهبردهای گوناگون برای شروع خواندن است. با در نظرگرفتن این نکته که دانش آموزان با ناتوانی یادگیری ازهمکلاسی های خود متفاوتند و توانایی هایشان دربرخی زمینه ها کمتر از سایرین است، بنابراین برای آموزش به اینگونه کودکان، طراحی یک برنامه مناسب براساس نظریه های روان شناسی و بررسی اثربخشی آن و نیز معرفی نتایج پژوهش به فعالان بخش آموزش و پرورش ایران، لازم و ضروری است. روش آموزش انفرادی بسیار واضح و روشن و دارای مراحلی مشخص است؛ بنابراین پژوهشگر ضمن بررسی تأثیر این روش بریادگیری خواندن دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خواندن، تصمیم دارد تا با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر و سایر پژوهش های صورت گرفته درخارج ازکشور و داخل ایران، راهبردی مناسب به مسؤلین، مربیان و دست-اندر کاران آموزش کودکان با ناتوانی ویژه یادگیری ارایه دهد.
پیشینه ی پژوهش
در پژوهشی شریفی اردانی - - 1389، تأثیر آموزش انفرادی بر یادگیری مفاهیم ریاضی، تأثیراین روش را بر سه آزمودنی پسر پایه سوم ابتدایی با اختلال ریاضی در ناحیه 2شهر یزد، - روش تک آزمودنی از نوع تغییر ملاک - اجرا نموده و به این نتیجه رسید که این روش برای آموزش 4 مفهوم اصلی ریاضی - جمع، تفریق، ضرب، تقسیم -
