بخشی از مقاله
چکیده:
هدف ازپژوهش حاضربررسی تأثیرآموزش مستقیم برمهارت خواندن کودکان با ناتوانی یادگیری - اختلال خواندن - است.دراین پژوهش از روش تک آزمودنی ازنوع خط پایه چندگانه استفاده شده است. برای این منظور ازبین دانش آموزان پایه دوم ابتدایی مراجع کننده به مراکز مشکلات ویژه یادگیری نواحی یک ودو شهر یزد 4 نفرکه براساس ارزیابی های انجام شده،باناتوانی ویژه یاگیری خواندن - اختلال خواندن - تشخیص داده شدند به روش نمونه گیری دردسترس، انتخاب شدند .ابزارهای پژوهشی شامل:مقیاس تجدیدنظرشده ی هوش وکسلر،آزمون خواندن ونارسا خوانی نما ،آزمون خواندن کلمات - یکی از خرده آزمون های نما - وپرونده تحصیلی و بهداشتی دانش آموزانبود.مقیاس تجدیدنظرشده ی هوش وکسلربرای تشخیص افتراقی اختلال خواندن ازکم توانی ذهنی به کاربرده شد.آزمون خواندن نما جهت تشخیص اختلال خواندن ونارساخوانی واز خرده آزمون خواندن کلمات جهت ترسیم خط پایه وسطح پیشرفت آزمودنی ها به کارگرفته شد.برنامه آموزش مستقیم طراحی شده - متغیرمستقل - برروی هر4آزمودنی اجراشد.پس ازاجرای برنامه آموزشی،3هفته برنامه پیگیری اجراشده ویافته هانشان داد که هر4آزمودنی پس ازاجرای برنامه آموزشی توانستند به رفتارهدف دست یافته ودرمرحله ی پیگیری نشان داده شد که این تأثیرپایدار بوده ورفتارهدف کاهش نیافته است. پژوهش حاضردرنهایت به این نتیجه منجرشد که برنامه آموزشی مستقیم برمهارت خواندن دانش آموزان باناتوانی ویژه یادگیری خواندن تأثیرمثبت دارد.
مقدمه
سالهاست که حوزه علوم تربیتی علاوه بر پرداختن به آموزش وپرورش کودکان عادی، به مطالعه و بررسی و آموزش پرورش کودکان استثنایی نیز همت گمارده است.این کودکان که طیف گسترده ای رادر برمی گیرند،دچار نوعی ناتوانی هستندو هردسته از آنهامحدودیت های ویژه ای دارند که آنهارا از سایر گروه های استثنایی متمایز می کندودرست به همین دلیل است که به برنامه های آموزشی،پرورشی،حرفه ای وشغلی متنوع وویژه ای برای کمک به این کودکان،نیازمندیم .یکی ازاین گروه های کودکان استثنایی که گستره ی وسیعی رانیز دربرمی گیرندونیازمند به طراحی وبرنامه ریزی ویژه هستند ،دانش آموزان با ناتوانی یادگیری - اختلال یادگیری - هستند. از آنجایی که دانش آموزان باناتوانی یادگیری توانایی یادگیری دارند اما به گونه ای متفاوت از دیگران یاد می گیرند،نیازمند راهکارهایی هستند که امکان استفاده از توانایی ها یشان را هموارسازد وضعف واختلال آن هارا جبران کند. - انجمن ناتوانی یادگیری کالیفرنیا 5، 2005؛به نقل ازایراندوست ،. - 1387 دردهه های اخیر به علت طراحی ابزارهای مناسب جهت شناخت کودکان باناتوانی یادگیری،تعداد آنها رو به افزایش است وازسوی دیگروالدین ومعلمان خواستار طراحی برنامه هایی هستندتا کودکان آنهارابه حدبهنجار برساند - شکوهی یکتاوپرند،. - 1385 در این میان روش آموزش مستقیم بارویکردی رفتار گرایانه، دارای ویژگی هایی چون - اهداف مشخص، سازماندهی دقیق،گام های کوچک،ارایه مطالب از ساده به دشوار، ارایه پیش سازمان دهنده ها، تمرین سازمان یافته وهدایت شده، ارزیابی های مکرر و تقویت - است،که آن رابه روشی کاملا"کارآمد برای کمک به دانش آموزان باناتوانی یادگیری تبدیل می کند. این روش باهدف اصلی افزایش پیشرفت تحصیلی؛بررفتار معلم ومتغیرهای مرتبط با کلاس درس تأکیدمی کند. - اریک وساترن6،. - 2003 درآموزش کودکان باناتوانی یادگیری،چندنظریه عمده مطرح است.یکی ازمهم ترین وباسابقه ترین آنهانظریه رفتارگرایی است.این نظریه راهبردهای مختلفی ارایه داده است که یکی ازمهمترین آنها روش آموزش مستقیم است. مشخصه اصلی این روش تأکیدبر آموزش کاملا"مستقیم،زنجیره واروباگام های سریع وتجربیات عینی است که به وسیله معلم آموزش داده میشود - هالاهان وکافمن7،. - 2003 وقتی روش آموزش مستقیم برای خواندن جبرانی مورد استفاده قرارمی گیرد،برنامه خواندن اصلاحی نامیده می شود - انگلمن وهمکاران ،. - 1999 این برنامه که همان برنامه آموزش مستقیم است شامل مراحلی مانند:مطالب ودروس از پیش تعیین شده،آموزش گام به گام ،بازخوردوتکرارمطالب ودادن تکلیف میباشد - هالاهان وهمکاران،. - 2005برخی ازکارشناسان و مختصصان معتقدند شیوع ناتوانی خواندن نسبتا زیادو تقریبا بیش از 15تا 20درصدازکودکان ونوجوانان به آن مبتلا هستند - لیون 1997وشای ویتز،2003به نقل از هالاهان و همکاران، 2005 ،ص. - 511ازبین روش های آموزشی متعددی که موردپژوهش قرارگرفته اند اثربخشی روش آموزش مستقیم به ویژه درحوزه ناتوانی های یادگیری،مورد تأیید قرارگرفته است.ازمهمترین ویژگی های روش آموزش مستقیم که اثربخشی آن را در زمینه اختلال خواندن افزایش میدهد عبارتند از: داشتن اهداف مشخص و دقیق، فعال بودن معلم حین تدریس، تحلیل تکلیف یادگیری و تنظیم درس درمراحل کوچک ارائه محتوا از ساده به دشوار،سازماندهی دقیق محتوا، ارزیابی مداوم عملکرد یادگیرنده، تعامل شفاف بین معلم و دانشآموز، تقویت پاسخ های درست و اصلاح پاسخهای نادرست . بنابراین، با توجه به اهمیت بالینی روش آموزش مستقیم در توانبخشی کودکان مبتلا به اختلال خواندن، در بررسی پژوهشهای منتشر شده درحوزه ی اختلال خواندن در زبان فارسی تاکنون پژوهشی مرتبط با بررسی اثربخشی این روش انجام نگرفته است. همچنین، یکی از مسائل مهم در کارآمدی روشهای مختلف آموزش خواندن، پایداری و دوام اثر آموزش در طول زمان است.فرض اساسی آموزش مستقیم این است که که بهترین راه افزایش زمان یادگیری ایجاد یک محیط کاملا"سازمان یافته ومبتنی بریادگیری یادگیری است - سانتروک، 2004؛به نقل ازسیف،. - 1389یکی ازدلایل ضعف در خواندن،عدم شناخت معلمان ازروش های مناسب وراهبردهای گوناگون برای شروع خواندن است.بادرنظرگرفتن این نکته که دانش آموزان با ناتوانی یادگیری ازهمکلاسی های خود متفاوتند وتوانایی هایشان دربرخی زمینه هاکمتراز سایرین است، بنابراین برای آموزش به اینگونه کودکان،طراحی یک برنامه مناسب براساس نظریه های روان شناسی وبررسی اثربخشی آن ونیزمعرفی نتایج پژوهش به فعالان بخش آموزش وپرورش ایران، لازم وضروری است.روش آموزش مستقیم بسیار واضح وروشن ودارای مراحلی مشخص است؛بنابراین پژوهشگر ضمن بررسی تأثیر این روش بریادگیری خواندن دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خواندن، تصمیم دارد تابا توجه به نتایج به دست آمده ازپژوهش حاضر وسایر پژوهش های صورت گرفته درخارج ازکشور وداخل ایران ،راهبردی مناسب به مسؤلین،مربیان ودست اندر کاران آموزش کودکان باناتوانی ویژه یادگیری ارایه دهد.
پیشینه ی پژوهش:
درپژوهشی شریفی اردانی - - 1389، تأثیرآموزش مستقیم بریادگیری مفاهیم ریاضی،تأثیراین روش را بر سه آزمودنی پسرپایه سوم ابتدایی بااختلال ریاضی در ناحیه 2شهریزد، - روش تک آزمودنی ازنوع تغییر ملاک - اجرانموده وبه این نتیجه رسید که این روش برای آموزش 4مفهوم اصلی ریاضی - جمع،تفریق ، ضرب،تقسیم - مؤثر است.وی بررسی اثربخشی روش آموزش مستقیم بریادگیری خواندن ودیکته راپیشنهاد می کند.همچنین پیرزادی - 1390 - درپژوهش خوداز روش آموزش مستقیم برای آموزش آگاهی واجی، به دانش آموزان مبتلا به اختلال خواندن استفاده کرد.وی آموزش مستقیم آگاهی واجی را برروی 3دانش آموز پسر پایه دوم ابتدایی اجرا نمود.نتایج پژوهش حاضرنشان دادکه آموزش مستقیم آگاهی واجی،مهارت خواندن دانش آموزان مبتلابه اختلال خواندن راافزایش می دهدواین یادگیری در طول زمان پایدار می ماند.بنابراین ،می توان گفت که کاربرد آموزش مستقیم آگاهی واجی درتوانبخشی دانش آموزان نارساخوان تأثیر مثبت دارد . همچنین،باتوجه به تأثیرمثبت آموزش مستقیم آگاهی واجی برپیشرفت مهارت خواندن دانش آموزان،توجه بیش ازپیش معلمان به این موضوع درفرایند تدریس را می طلبد،همچنین وی معتقداست که متخصصان بالینی ودرمان گران نیز می توانند از نتایج این پژوهش درتوانبخشی مشکلات خواندن دانش آموزان با اختلال خواندن استفاده کرده ومشکلات خواندن این گروه راترمیم نمایند.دیان،ریچارد ونانسی - 2005 - 8،نتایج 37 مطالعه از سال 1970 تا 2005 را،درمورد اثربخشی آموزش مستقیم بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با اختلال یادگیری،این گونه گزارش می دهندکه؛ازاین 37 مطالعه، تنها سه مورد بیان نمودند که روش های دیگر نسبت به آموزش مستقیم نتایج بهتری به دست آورده اند.در بررسی 8 مطالعه دیگر نیز،همه ی دانش آموزانی که از برنامه های آموزش مستقیم استفاده کرده بودند تا90 آن ها بهبود عملکرد نشان داده اند.بنابرای پیشنهاد می کنند که درآینده برنامه های آموزش مستقیم درحوزه های زبان،دیکته،نوشتن، خواندن وریاضی مورد بررسی واستفاده قرار گیرد. هامپرایز9وهمکاران - - 2005 ،به بررسی تأثیر برنامه آموزش مستقیم برعملکردتحصیلی دانش آموزان بافلج دو طرفه مغزی همراه باناتوانی - درسنین6/5 تا 14/5 سالگی که میانگین بهره هوشی آن ها 71/25 بود - درزمینه ی خواندن وریاضیات پرداختند.55 دانش آموز انتخاب شدند ودرکلاس های بیمارستانی که حداکثر 8 نفر بودند، در شرکت کردند.آن ها برنامه را برای 3 الی 4 روز ونیم درهفته درطول 16 هفته دریافت کردند.نتایج نشان داد که درپس آزمون پیشرفت قابل ملاحظه ای رادرتمام زمینه های تحصیلی به استثناء تشخیص کلمه درخواندن نشان دادند - پیرزادی،. - 1389تام،میشل،کریستین،کتی وروزن - 2005 - 10دربررسی آزمایشی تأثیرآموزش مستقیم بر عملکردخواندن وریاضی 57دانش آموز6/5تا14ساله - به مدت16هفته وهفته ای3الی 4روز - که بیماری صرع واختلال یادگیری داشتند، دریافتندکه شیوع آموزش مستقیم به طورمعناداری به بهبودعملکرد این دانش آموزان درتمام حیطه های تحصیلی منجرمی شود.پژوهش های صورت گرفته در زمینه آگاهی واجشناختی در ایران عمدتاً به روش توصیفی و با استفاده از روش همبستگی به بررسی رابطه بین آگاهی واجشناختی و مهارت خواندن پرداختهاند بهطور کلی نتایج این پژوهش ها نشان داده است که بین آگاهی واج شناختی و مهارت خواندن رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. .
هدف کلی:
هدف کلی: تعیین تاثیر آموزش مستقیم بر مهارت خواندن دانش آموزان با ناتوانایی خواندن در پایه دوم ابتدایی اهداف ویژه:
-1 تعیین تاثیر آموزش مستقیم بر ناتوانایی خواندن دانش آموزان پسر دوم ابتدایی با ناتوانایی یادگیری خواندن
