بخشی از مقاله
چکیده:
محیط معماري به عنوان بستر فعالیتهاي انسان تأثیرات عمیقی را بر سلامت روان او میگذارد. استرس در انسان به عنوان یکی از شاخصه هاي سلامت روان می تواند با طراحی درست این بستر کاهش یابد. یکی از محیطهاي معماري که پر استرس میباشد مراکز درمانی است. استرس موجود در مراکز درمانی از جمله بیمارستان با اثرات منفی که در پی دارد بهبودي بیماران را به تأخیر می اندازد. یکی از گروه هایی از بیماران که در این مورد آسیب پذیرترند کودکانند.
هدف از این تحقیق رابطه طراحی معماري مراکز درمانی بر استرس مراجع کنندگان کودك شهر تهران است. روش تحقیق این مقاله با رویکرد توصیفی می باشد و اطلاعات به روش مطالعات کتابخانه اي و مشاهدات نمونه ي موردي جمعآوري شده است . نمونهي مورد بررسی »بیمارستان فوق تخصص محک کودکان تهران« بوده و جامعه ي آماري شامل 25 کودك بیمار 6 تا 14 سالهي بستري و 25 تن از والدین آنها میباشد. براي جمع آوري اطلاعات از والدین با آن ها مصاحبه هایی به عمل آمد و جمعآوري اطلاعات از کودکان از طریق مشاهده و مصاحبه با کودك درباره ي محیط بیمارستان و اتاق بستري انجام شد. پس از بررسی مشاهدات، نتایجی مبنی بر اینکه طراحی داخلی میتواند تأثیر بسیاري بر کاهش استرس کودکان بیمار بگذارد به دست آمده و راهکارهاي معمارانهاي براي این موضوع ارائه شده است.
مقدمه:
در اواسط دههي1970، دانشمندان جامعه شناس در خصوص فضاهاي موجود در بیمارستانها، بحث کرده و اذعان داشته اند که راهروهاي بدون پنجره، کریدور هاي پر پیچ و خم، محوطه هاي داخلی استرلیزه شده با بوي نامطبوع، حسی از ناخوشایندي در فضا را بوجود می آورد و در نتیجه سبب افزایش استرس در بیماران می شود. از دههي 1980، این بحث ها معماران را به طراحی بیمارستانهاي کودکان که هدف آن بزقراري ارتباط میان علم پزشکی در خصوص بیماران بستري شده و پرورش حسی از نشاط و ایجاد محیطی مطلوب می باشد، سوق داده است این هدف از طریق ایجاد محیطی بدون ترس و وحشت و همچنین استفاده از محیطهاي خیالی و جذاب صورت پذیرفته است.
به طور مثال، با استفاده از به کارگیري رنگ هاي روشن، نور طبیعی، استفاده از طبیعت و گلها در فضاهاي داخلی، نیمکتهاي پاركها، حضور آب و فواره ها، اثر هاي هنري مخصوص نوجوانان و کودکان، تصاویر کودکان و شخصیت هاي کارتونی، مغازهها و مکانهایی به منظور رستوران وتریا به صورتی که بوي خوش و مطبوع احساس شود - آدامز و همکاران،. - 2010 این خصوصیات طراحی و معماري به خصوص در تعداد کثیري از بیمارستانهایی کودکان به کارگرفته شده است .
از سوي دیگر با توجه به این که وقتی یکی ازفرزندان خانواده بیمار می شود زندگی کل اعضا را تحت تأثیر قرار می دهد و همگی بسیج می شوند تا او بهبود یابد پس می توان رویکرد کاهش استرس را در معماري مراکز درمانی کودکان براي تسریع بهبودي کودکان ایران نیز وارد نمود. رویکرد کاهش استرس در معماري با این هدف پا به عرصه ي وجود نهاد که تجهیزات بیمارستانی هرچقدر پیشرفته هم باشند و به لحاظ درمانی پاسخگوي نیازهاي تمام کاربران باشند اما بازهم، اگر بدون در نظر گرفتن نیازهاي بیماران طراحی شوند مشکلات و موانع بسیاري براي بیمار و بهبودي او به وجود خواهندآورد.
می توان در این پژوهش پس از بررسی بیمارستان هاي ایران، جاي خالی این امر و اهمیت آن در طراحی مراکز درمانی احساس شد، ابتدا در مقالات منتشر شده ي داخلی و خارجی به جستجوي عوامل محیطی مرتبط با عوامل بوجود آورنده ي استرس در کودکان بستري شده در بیمارستان که با تحقیق و سرمایهگذاري بر روي آنها میتوان نتایج درمانی مثبتی را حاصل نمود پرداخته شد به صورت زیر:
-1 کاهش استرس، افزایش سطح کیفیت زندگی وتسریع بهبودي کودکان بیمار
-2 بهبود امنیت بیماران و کیفیت مراقبت
-3 بهبود کیفیت سطح درمان و کاهش هزینهها
پس از بررسی این شاخه ها، عواملی که به معماري مربوط می شد و امکان تحقیق بر روي آن ها در این پروژه وجود داشت انتخاب شده و به عنوان پایه ي پژوهش قرار گرفتند، سپس از کتاب هاي معماري و مقالات مرتبط به مراکز درمانی، مؤلفه هاي کاهش استرس در معماري که به تحقق عوامل محیطی که در بالا به آنها اشاره شد استخراج شد، سپس براي تشخیص اینکه این مؤلفهها در مراکز درمانی ایران به چه نحوي باید در نظر گرفته شود تا سلایق و علایق بیماران و خانواده شان در آن لحاظ شود، از طریق جمع آوري اطلاعات از والدین آنها از چک لیست مصاحبه اي و جمع آوري اطلاعات از کودکان،از طریق مشاهده وپرسش در مورد احساسات و علایق کودك دربارهي محیط بیمارستان و اتاق بستري استفاده شده است نتایجی به دست آمد و به عنوان راهکارهاي"کاهش استرس" قرار گرفتند..
استرس و تاثیر آن بر وضعیت فیزیکی بیماران:
استرس به عنوان یک عامل مزاحم در روند درمانی بیماران در رشتههاي مختلف علوم پزشکی و یک عامل بازدارنده در مقاومت بیماران براي انجام اعمال جراحی کاملا شناخته شده است. - طلایی،1383،ص. - 1 استرس غالبا به صورت احساس اضطراب تجربه می شود. هنگامی که فرد احساس می کند در معرض خطر و تهدید قرار گرفته است، سیستم اعصاب سمپاتیک ،او را آمادهي فرار از از خطر یا مقابله با آن می کند و در عین حال در درون فرد پاره اي واکنشهاي فیزیولوزیکی نظیر تپش قلب ،تعریق ،دلشوره و افزایش ترشح آدرنالین و مواد شیمیایی دیگر رخ میدهد - طبائیان،1393،ص. - 74
استرسهاي محیطی:
علاوه بر استرس ناشی از بیماري ،فرد بیمار با حضور در بیمارستان و بستري شدن ،در تعامل با محیط قرار گرفته و در صورت وجود محرکهاي تنش زاي محیطی بر استرس وي افزوده می شود. از نظر روانشناسی تداوم اضطراب به اختلال افسردگی منجر می شود که سلامت روان فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.این مرحله منجر به تداوم بیماري و کم اثر شدن دارو هاي تجویز شده و همچنین پیچیده شدن درمان میشود - خلوت،. - 1386 بنابراین وجود استرس باعث ایجاد تاخیر در روند بهبودي بیماري خواهد شد.
