بخشی از مقاله
چکیده:
محدودیت منابع آب از مشکلات مهم تولید چغندرقند در ایران است. با تغییر تاریخ کاشت و تنظیم دور آبیاري مناسب می توان کارائی مصرفآب را افزایش و مقدار آب مصرفی کاهش داد. این تحقیق به صورت کرتهاي نواري خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار، طی دو سال در کرج انجام شد. تاریخ کاشت با سه سطح اردیبهشت، خرداد و تیر ماه سطوح عامل اصلی و رژیمهاي آبیاري پساز 80، 120 و 160 میلیمتر تبخیر از سطح طشتک تبخیر کلاسA، سطوح عامل فرعی در نظر گرفته شد.
پس از جوانه زنی و سبز بذور - پس از دو نوبت آبیاري اولیه - ، اعمال رژیمهاي آبیاري شروع شد.نتایج نشان داد که تاریخ کاشت بر صفات کمی محصول تاثیر معنی دار داشته ولی خصوصیات کیفی تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. بیشترین و کمترین عملکرد با 76/6 و 44/5 تن ریشه در هکتار به ترتیب با تاریخ کشت اول و سوم بدست آمد.دور آبیاري و اثرات متقابل تاریخ کاشت و آبیاري بر صفات بررسی شده تاثیر معنی دار نداشت. بیشترین کارائی مصرف آب در تاریخ کاشت اول با 5/4 کیلوگرم و رژیم آبیاري 160 میلیمتر تبخیر با شش کیلوگرم ریشه بر مترمکعب بدست آمد.
واژه هاي کلیدي: چغندر قند، دور آبیاري، زمان کاشت، کارائی مصرف آب
مقدمه:
طی سالهاي اخیر، بیش از 2/6 میلیون هکتار از اراضی آبی، 4 میلیون هکتار از اراضی دیم، 1/1 میلیون هکتار از اراضی باغی کشور تحت تأثیر خشکسالی واقع شدهاند. چغندرقند بهعنوان یک گیاه وجینی و اصلاح کننده فیزیک خاك، نقش مهمی در تناوب زراعی داشته و علاوه بر اینکه مهمترین منبع تامین کنندهي قند می باشد، تولیدات جانبی آن نیز در بخشهاي صنعت و دامپروري اهمیت زیادي دارد. کاشت زود هنگام چغندرقند باعث افزایش شاخص سطح برگ و میزان تشعشع جذب شده میشود که این موضوع به افزایش عملکرد نهایی محصول منجر میگردد . - 1 - بر اساس گزارش نتوانا و تووانا - 2013 - کاشت چغندرقند در ماه می نسبت به ماههاي مارس و جولاي نتیجه بهتري داشت . - 4 - بیشترین کارایی مصرف آب آبیاري براي عملکرد شکر سفید چغندرقند، با دور آبیاري چهارده روز و تامین 75 درصد نیاز آبی بدست آمد . - 2 - آبیاري بارانی نسبت به آبیاري جویچهاي 31 درصد کاهش در میزان مصرف آب آبیاري و 55 درصد افزایش کارائی مصرف آب - بر اساس وزن ریشه - نشان داد . - 3 -
مواد و روش:
این تحقیق آزمایش به صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال در ایستگاه تحقیقاتی مهندس مطهري در کرج اجرا گردید. تاریخهاي کاشت با سه سطح به عنوان سطوح عامل اصلی - - A و رژیمهاي آبیاري بر اساس میزان تبخیر انجام شده از سطح طشتک تبخیر کلاسA با سه سطح - 80mm ، 120 mm و - 160 mm سطوح عامل فرعی - B - آزمایش در نظر گرفته شد.عملیات خاك ورزي اولیه، در پائیز انجام و آماده سازي نهایی بستر کشت قبل از هر تاریخ کاشت، انجام شد. اولین تاریخ کشت در سال اول 27 فروردین و در سال دوم، پنجم اردیبهشت ماه و کشتهاي دوم و سوم به فاصله یکماه از همدیگر انجام میشد. هر کرت فرعی شامل شش خط کشت بهفاصله 50 سانتیمتر و بطول 12 متر در نظر گرفته شد.
پس از انجام دو نوبت آبیاري نرمال و ایجاد سطح سبز مناسب، دور آبیاري در تیمارهاي مورد بررسی بر اساس مقادیر تبخیر صورت گرفته از سطح طشتک تبخیر تنظیم و بهروش نشتی انجام و مقدار آب مصرفی با WSC فلوم اندازه گیري شد. درپایان فصل رشد با در نظر کرفتن خطوط حاشیه، محصول هر کرت آزمایشی برداشت و عملکرد محصول در واحد سطح محاسبه شد. پس از تهیه خمیر ریشه، اجزاء کیفی نمونهها شامل عیار قند، ناخالصی ها، قابلیت استحصال قند، قند ملاس اندازهگیري و سپس قند خالص وعملکرد قند ناخالص و خالص در واحد سطح محاسبه شد. کارائی مصرف آب براساس عملکرد ریشه، زیست توده کل - بیوماس کل - و عملکرد قند خالص و ناخالص محاسبه شد. تجزیه مرکب نتایج دو سال، با در نظر گرفتن امیدریاضی هر اثر با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و میانگین هاي حاصل با استفاده از آزمون LSD در سطح5٪ گروهبندي شد.
نتایج و بحث:
تجزیه واریانس نتایج نشان داد که تاثیر تاریخ کاشت بر صفات کمی مورد بررسی در این تحقیق در سطح 5٪ معنی دار شد.زمان کاشت تاثیر معنیداري بر خصوصیات کیفی محصول نداشت. رژیمهاي مختلف آبیاري تاثیر معنیداري بر صفات کمی وکیفی نداشت. اثرات متقابل سطوح آبیاري و تاریخ کاشت نیز بر صفات بررسی شده تاثیر معنیدار نداشت و میانگینها در یک گروه آماري قرار گرفتند - جدول . - 1
تاریخ کاشت اول، با میانگین 76/6 تن ریشه، 11/8تن قند ناخالص و 9/3 تن قند خالص در هکتار بیشترین عملکرد محصول را تولید کرد. با تاخیر در زمان کشت چغندرقند، عملکرد محصول نیز به مقدار بیشتري کاهش یافت. بهطوریکه عملکرد ریشه،در کاشتهاي دوم و سوم بهترتیب با 26/5 و 42 درصد کاهش نسبت به تاریخ کشت اول، به 60/5 و 44/5 تن در هکتار رسید - جدول . - 2 با تاخیر در کشت، عملکرد قند ناخالص و خالص نیز از روند کاهشی مشابهی تبعیت نمود و به ترتیب از11/8 و 9/3 تن در هکتار در تاریخ کاشت اول به 6/9 و 5/4 تن در هکتار در تاریخ کاشت سوم رسید - جدول . - 2 گرچه بیشترین عملکرد ریشه و قندخالص و ناخالص با رژیم آبیاري بر مبناي 80 میلیمتر تبخیر از سطح طشتک تبخیر بدست آمد ولی اختلافات عملکرد بین این رژیم آبیاري با رژیمهاي 120 و 160 میلیمتر در یک گروه آماري قرار گرفت - جدول . - 2
بیشترین کارائی مصرف آب بر اساس عملکرد ریشه و قند خالص وناخالص به ترتیب با 5/6، 0/84 و 0/66 کیلوگرم بر مترمکعب با تاریخ کاشت اول بدست آمد. بیشترین کارائی مصرف آب بر اساس زیست توده کل برابر 7/3 کیلوگرم بر مترمکعب با کاشت چغندرقند در اول تیرماه حاصل شد. این بدان معنی است که با کاشت چغندرقند در تیر ماه و بدلیل کوتاه بودن طول دوره رشد در این تاریخ کاشت محصول چغندرقند به مرحله رسیدگی نرسیده و نسبت اندام هوایی به ریسه در این تیمار بیشتر از تیمارهاي دیژر است. در بین رژیمهاي آبیاري بالاترین کارائی مصرف آب با بر اساس عملکرد ریشه، بیوماس کل و قند خالص و ناخالص به ترتیب با 6، 8/26، 0/9 و 0/71 کیلوگرم بر مترمکعب با رژیم آبیاري 160 میلیمتر تبخیر و کمترین آن با رژیم آبیاري 80 میلیمتر تبخیر بدست آمد - جدول. - 2
علیرغم اینکه در تیمار انجام آبیاري پس از 160 میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر نسبت به تیمار دور آبیاري پس از 80میلیمتر تبخیر - دور آبیاري نرمال - صرفه جوئی قابل توجهی در مصرف آب آبیاري صورت گرفت، ولی با توجه به نتایج جداول 1 و2، هیچکدام از صفات کمی و کیفی محصول بطور معنی دار تحت تاثیر دور آبیاري قرار نگرفت.
