بخشی از مقاله
چکیده:
نگارش مقاله علمی یکی از دغدغههای اصلی دانشجویان و محققان در سطوح بالای آموزش عالی است. نگارش علمی مستلزم کسب مهارت و توانمندیهای خاصی است که به دست آوردن آنها به راحتی امکانپذیر نیست. جهت نگارش یک مقاله علمی-پژوهشی و درج آن در مجلات معتبر داخلی یا ISI رعایت برخی نکات الزامی است. پژوهش علمی را با روش صحیح پژوهش میشناسند و بخاطر داشته باشید همیشه روش پژوهش از موضوع پژوهش مهمتر است. بهترین موضوع اگر با روش صحیح مورد پژوهش قرار نگیرد و با روش صحیح نگارش نشود فاقد هرگونه اعتبار و ارزش علمی است.اصطلاحی به نام In The Bin در جوامع آکادمیک رایج است که به معنای "بدرد سطل زباله میخورد" است. این اصطلاح به مقالاتی گفته میشود که در آنها اصول پژوهش و نگارش علمی رعایت نشده است و به هنگام داوری بدون آنکه موضوع پژوهش مطالعه شود مستقیماً درون سطل زباله انداخته میشود. در این مقاله ابتدا ویژگیهای یک مقاله علمی علمی-پژوهشی شرح داده میشود و سپس به ذکر ویژگیهای اصلی یک مقاله ISI - که بیشتر مورد نیاز دانشجویان دکترا است - بحث و بررسی میگردد.
کلمات کلیدی : ملاکهای محتوایی مقاله ، شیوه ارجاع در متن ، ویژگیهای یک مقاله علمی- پژوهشی - ISI -
مقدمه:
منصوریان مقاله علمی را به شکل زیر تعریف میکند:
»مقاله علمی، نوشتهای موجز و منسجم است که در یک زمینه موضوعی مشخص و به زبان رسمی تدوین شود. معمولاً ساختار مقاله چند جزیی و در چارچوب یکی از الگوهای مورد تأیید مجامع علمی است. مقاله علمی باید بیابهام باشد، هدفی مشخص داشته باشد، به پرسشهایی معین پاسخ دهد، بیانگر اندیشهها، یافتهها و دیدگاههای نویسنده یا نویسندگان آن باشد، و به نتیجهای روشن منتهی شود. مقاله از فراگیرترین ابزارهای انتشار نتایج پژوهشهای علمی است وجایگاهی ویژه در انعکاس پیشرفتهای علمی دارد« - منصوریان، . [1] - 1389نگارش مقاله علمی، یکی از مهمترین فعالیتهای پژوهشگران در سراسر دنیاست، زیرا بدین طریق خواهند توانست یافتههای پژوهشی خود را در اختیار دیگران بگذارند.
اما این امر، تنها انگیزه انتشار محسوب نمیشود. در بسیاری ازنظامهای دانشگاهی و مراکز پژوهشی جهان از جمله ایران، تولید مقاله علمی شرط اصلی برای حفظ شغل و ارتقا به مراتب بالاتر علمی است و این نکته انگیزهای قوی برای انتشار مقالات علمی ایجاد میکند چرا که پیشرفت اعضای هیئت علمی عمدتاً وابسته به تعداد و کیفیت تولیدات علمی آنها خواهد بود. هرچند میتوان انگیزههای دیگری مانند کسب شهرت؛ تبدیل دانش شخصی به دانش اجتماعی را هم متصور بود. البته قوانین نوشته و نانوشته بسیاری از دانشگاههای ایران نیز شرط تولید مقاله علمی مستخرج از پایان نامه - کهمعمولاً اولین تجربه تحقیق واقعی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی است - را ضروری ساخته است و بنابراین بنابراین دانشجویان نیز انگیزه و دغدغه نگارش مقاله علمی را دارند و به دنبال منابعی درباره شیوه نگارش مقاله علمی هستند.
در خصوص شیوه نوشتن مقاله و شروع مقالهنویسی تألیفات و مقالات زیادی وجود دارد از جمله آیین نگارش علمی »حری« کارگاه شیوه نگارش مقاله علمی »فتاحی« چگونه مقاله علمی بنویسیم و آنرا چاپ کنیم »ابوالمحسنی« و.....همچنین با جستجو در موتور جستجوی Google به راحتی میتوان به تعداد زیادی مقاله در این خصوص دست یافت، که کما بیش در خصوص شیوه نگارش علمی، اجزای مقاله، نحوه پرداخت به موضوع و...در پاسخ به این سؤال که چرا باید نوشت، دلایل زیادی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
.1بیان مسائل و مشکلات موجود .2 انتقال مهارت و دانش خود به دیگران .3 به جا ماندن اثر و اندیشه .4 نزدیک شدن اندیشه و عمل .5 ورزیدگی در نگارش .6 مطرح کردن و شناساندن تواناییهای خود به دیگران در محیط کار و جامعه .7 صیقل خوردن دانستههای ذهنی و رفع نواقص آن .8 رشد ایدههای نو و ایجاد انگیزه پژوهش بیشتر در آن زمینه .9 رشد و گسترش آگاهیهای انسان - فتاحی، . [2] - 1384اولین گام در تهیه یک مقاله علمی-پژوهشی انتخاب موضوعی است که چیزی به علم اضافه کند. یک پژوهشگر تازه کار ممکن است تصور کند یک موضوع با اهمیت در زمینه مدیریت مانند TQM یا CRM یا موارد دیگری از این دست یک موضوع بسیار علمی و قابل توجه است.
بنابراین مطالعات گسترده در این زمینه و استفاده از چندین و چند منبع داخلی و خارج، تلخیص، مقایسه و ارزیابی و نتیجهگیری از این منابع یک پژوهش کامل و جدید را شکل میدهد اما این بزرگترین اشتباهی است که برای نگارش یک مقاله علمی-پژوهشی بدان دچار میشوید. انتخاب یک موضوع بزرگ و گسترده از عهده یک مقاله خارج است و انتخاب یک موضوع گسترده برای یک مقاله اشتباه است.اشتباه بزرگ دوم این است که به چنین مقالاتی Review گفته میشود و فاقد ارزش علمی است. گردآوری آثار و نتایج مؤلفین دیگر و درکنار هم قرار دادن آنها مجموعاً ادبیات پژوهش یک مقاله علمی-پژوهشی را تشکیل میدهد. پس از انتخاب یک موضوع مناسب سپس باید به گردآوری آثار و نتایج مؤلفین داخلی و خارجی در زمینه موضوع منتخب بپردازید. به این ترتیب ادبیات پژوهش شما شکل میگیرد. مهمترین ویژگی و ارزش هر پژوهش علمی اتکای آن بر اطلاعات دست اول است که در روند انجام پژوهش بدست میآید.نوشتن مقاله مستلزم رعایت اصولی در ابعاد مختلف محتوایی، ساختاری و نگارشی است.
ملاکهای محتوایی مقاله
یکی از مهمترین ابعاد مقاله علمی، محتوای علمی وارزشمندیِ کیفی آن است. مقاله باید یافتههای مهمی را در دانش بشر گزارش نماید و دارای پیامی آشکار باشد؛ بنابراین پیش از تهیه مقاله، محقق باید از خود بپرسد که آیا مطالب او آن قدر مهم است که انتشار آن قابل توجیه باشد . آیا دیگران از آن بهره خواهند برد؟ و آیا نتایج پژوهش او کار آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ - هومن، . [3] - 1387در اینجا به چندین اصل مهم از اصول و معیارهای محتوایی پژوهش علمی اشاره میگردد که توجه به آنها قبل از تهیه مقاله به ارتقای کیفیت آن کمک مینماید.
الف - فرایند »تفکر:« تفکر، تلاش برای معلوم کردن مجهول با استفاده از علوم موجود است - غرویان،. [4] - 1368 بنابراین اساسیترین محور محتوایی یک پژوهش علمی، آن است که مجهولی را روشن نماید. بر این اساس، ه پژوهش علمی در پی پاسخ دادن به پرسشهایی است که تاکنون برای مخاطبان کشف نشده است. از این رو پژوهش علمی همیشه با طرح یک یا چند سئوال آغاز میشود که محقق در صدد پاسخگویی به آنهاست.
ب - منطقی بودن: منطق که راه درست اندیشیدن - تصور - و صحیح استدلال آوردن - تصدیق - را میآموزاند، - مطهری، [5] - 1372 ابزار ضروری یک مقاله علمی است و محقق باید شایستگی لازم را در استدلال آوردن، تحلیل محتوا و نتیجهگیری داشته باشد. قواعد تعریف، طبقهبندی، استنباطهای قیاسی و استقرایی، روشهای مختلف نمونهبرداری و غیره همه از ویژگیهای منطقی یک مقاله علمی است که محقق باید به آنها توجه داشته باشد - هومن، . [6] - 1387
ج - انسجام و نظامدار بودن: مرتبط بودن اجزای مختلف مقاله با همدیگر، همچنین متناسب بودن آنها با عنوان مقاله و ارتباط عناوین فرعی با همدیگر، از جمله مواردی است که به تحقیق، یکپارچگی و انسجام میبخشد. بر این اساس، محقق باید عناوین فرعی مقاله خود را با نظمی منطقی از یکدیگر مجزا کرده، ارتباط بخشها را مشخص نماید.
د - تراکمی بودن: از آنجا که هدف پژوهش پاسخ به سئوالهایی است که تا آن زمان دست کم از نظر محقق، پاسخی منطقی برای آن وجود نداشته است، هر پژوهش علمی باید از یک سو به منظور کشف دانش جدید، و از سوی دیگر، برای تکمیل دانش، صورت پذیرد. بنابراین هدف اصلی یک مقاله، کشف یا تکمیل دانش بشری است، نه تکرار دوباره آن با عبارات مختلف . - هومن، . [7] - 1387
ر - تناسب موضوع با نیازهای فعلی جامعه علمی: هر پژوهش علمی باید نیازهای اساسی جامعه علمی خود را در نظر گرفته، در صدد حل آن مسایل برآید؛ بنابراین از طرح موضوعاتی که از اولویت تحقیقی برخوردار نیستند و جامعه علمی، بدانها نیاز ندارد، باید احتراز نمود.
س - خلاقیت و نوآوری: هر تحقیق علمی زمانی میتواند در ارتقای سطح دانش، موفق و مؤثر باشد که از فکری بدیع وخلّاق برخوردار باشد. مقالاتی که به جمعآوری صرف بسنده میکنند، نمیتوانند سهم عمدهای در پیشرفت دانش بشری داشته باشند.
ص - توضیح مطلب درحدّ ضرورت: از جمله مواردی که محقق در گزارش نویسی پژوهش خود - مقاله - باید بدان توجه کند، پرهیز از حاشیهروی و زیادهگوییِ افراطی است؛ همچنان که خلاصهگویی نباید بهحدّی باشد که به ابهام و ایهام منجر شود؛ بر این اساس محقق باید بهحدّی مطالب را تبیین کند که مقصود وی برای خواننده، روشن شود.
ط - متناسب بودن با نظریهها: هر رشته علمی، متشکل از نظریهها و قوانینی است که مورد اتفاق صاحبنظران آن فن است؛ در تحقیقات میدانی یا توصیفی نباید مطالب با اصول مبانی و همچنین با قوانین کلی آن رشته تخصصی منافات داشته باشد.
ع - اجتناب از کلیگویی: هدف نهایی علم، صورتبندی یک »نظریه« و »تبیین کردن« یکی از اصول مهم نظریه است. - دلاور، . [8] - 1388 از این رو محقق باید بتواند مباحث علمی خود را به روشنی توضیح دهد و با زبان گویا آن را تبیین و از کلی گویی اجتناب نماید.
ف - گزارش روششناسی تحقیق: »تحقیق« فرایندی است که از طریق آن میتوان درباره ناشناختهها به جست و جو پرداخت و از آن، شناخت لازم را کسب کرد. در این فرایند چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافتهها »روششناسی« نامیده میشود. این سئوال که چگونه دادهها باید گردآوری شود و مورد تفسیر قرار گیرد، به طوری که ابهام حاصل از آنها به حداقل ممکن کاهش یابد؟ از موارد مهم تحقیق علمی است. - سرمد و همکاران،.[9] - 1379 … یک
