بخشی از مقاله
چکیده
در اقتصاد دانشبنیان امروز با توجه به اهمیت مدیریت دانش و لزوم حفظ و ارتقای سرمایه انسانی، بهرهگیری از دانش خبرگان در جهت رشد سازمان ضرورت پیدا کرده است. سیستم راهنمای خبرگی یکی از انواع سیستمهای تسهیم دانش است که سازمانها میتوانند با بهرهگیری از آن، موقعیت خبرگان را در سازمان جهت بهرهبرداری هرچه بهتر و مناسبتر از دانش و خبرگی آنها شناسایی کنند. هدف اصلی این مقاله، ارائه چارچوب مفهومی و رتبهبندی اصول راهنمای پیادهسازی سیستم راهنمای خبرگی در سازمان است. پژوهش در سه مرحله انجام شده است. در مرحله اول، ادبیات موضوع سیستم راهنمای خبرگی بررسی شده و از این طریق، چارچوب مفهومی مراحل و اصول راهنمای پیادهسازی سیستم راهنمای خبرگی شامل شش مرحله و مجموع 42 اصل راهنما تدوین گردید.
در مرحله دوم، اعتبارسنجی چارچوب پیشنهادی و رتبهبندی اصول راهنما از طریق نظرسنجی از خبرگان و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شد و 41 اصل راهنما مورد تأیید خبرگان قرار گرفت. چارچوب مفهومی تأیید شده و رتبهبندی اصول راهنما میتواند در پیادهسازی صحیح و کارآمد سیستم راهنمای خبرگی در سازمانهایی که هنوز چنین سیستمهایی را راهاندازی نکردهاند به کار گرفته شود و همچنین در جهت بهبود، اصلاح و بهینهسازی سیستمهای موجود در این زمینه به کار رود . این پژوهش از این لحاظ که در آن سعی شده تا به طور جامع، مراحل و اصول راهنمای پیادهسازی سیستمهای راهنمای خبرگی مورد بررسی قرارگیرد، دارای نوآوری است.
واژههای کلیدی: اصول راهنمای پیادهسازی، خبرگی، سیستم راهنمای خبرگی
مقدمه
کسبوکار در هزاره سوم دارای شرایط ویژهای است. رقابت بین بنگاههای اقتصادی هر روز فشردهتر شده و نرخ نوآوری رو به افزایش است. در این شرایط، سازمانها بر اساس میزان دانش خود با یکدیگر به رقابت میپردازند. محصولات و خدمات سازمانها هر روز پیچیدهتر شده و سهم دانش در آنها بیشتر میشود. در این میان مدیریت دانش با در اختیار داشتن ابزارهای لازم، فرصت خوبی برای ایجاد بهبود در عملکرد سرمایه انسانی و همچنین ایجاد مزیت رقابتی فراهم میکند . امروزه تمامی سازمانهای کوچک و بزرگ نیازمند پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان خود هستند تا از گردونه رقابت عقب نمانند. انعطافپذیری و عکسالعمل سریع در برابر شرایط متغیر محیطی، استفاده بهتر از سرمایه انسانی و دانش موجود نزد آنها و همچنین اتخاذ تصمیمهای بهتر، از جمله دستاوردهای مدیریت دانش برای سازمانهای امروزی هستند - گوپتا و همکاران، . - 2007
سرمایه انسانی که از آن تحت عنوان سرمایه منابع انسانی نیز یاد میشود، ستون فقرات سرمایه فکری سازمان به شمار میرود و عنصر بسیار مهمی در ارزشآفرینی سازمانها محسوب میشود. سرمایه انسانی شامل تمام داراییهای فکری سازمان مانند دانش، مهارت و سایر قابلیتهای کارکنان است که آنان را قادر میسازد مشکلات مربوط به سازمان و مشتریان را برطرف سازند. این نوع سرمایه که از آن به عنوان مهمترین بخش سرمایه فکری یاد می شود، شامل کلیه دانش و قابلیتهای افراد سازمان است که سازمان می تواند با بهرهگیری از آن، بهترین راهحلها را برای مسائل سازمانی بیابد - کلارک و همکاران، . - 2011
هدف سازمانها از بهکارگیری دانش خبرگان، تطبیق مداوم خود با محیط خارجی - بازار، شرایط اجتماعی و ترجیحات مشتری - است. مدیریت دانش، فرآیند نظاممند و منسجمی است که ترکیب مناسبی از فناوریهای اطلاعاتی و تعامل انسانی را بهکار میگیرد تا دانش سرمایه انسانی سازمان را شناسایی، مدیریت و تسهیم کند - رویال و اودانل، 2008؛ بکرا-فرناندز و سابهروال، . - 2010سیستم راهنمای خبرگی که عنوان سیستم یابنده خبره یا سیستم پیشنهاددهنده خبره نیز به آن اطلاق میشود یکی از انواع سیستمهای تسهیم دانش است که به کمک آن میتوان موقعیت سرمایه انسانی را در سازمان جهت بهرهبرداری هرچه بهتر از دانش آنها شناسایی کرد - بکرا-فرناندز و سابهروال، 2010؛ فاضل زرندی و همکاران،. - 2013
تمرکز سیستم راهنمای خبرگی به عنوان یک سیستم تخصصی مدیریت دانش بر شناسایی و ثبت مداوم خبرگی و دانش خبرگان و متخصصان سازمان و در دسترس قراردادن آن برای کارکنان است تا بتوانند در هنگام مواجهه با سؤالات و مسائلی که حل آن فراتر از قابلیتهای فردی و گروه های کاری آنهاست، به خبرگان مورد نظر مراجعه کنند - مک دونالد ،2006؛ لیو و همکاران، . - 2011 هرچقدر که مهارتها و توانایی های فردی کارکنان یک سازمان زیاد باشد، بازهم آنها در بسیاری از موارد و در حین انجام وظایف خود به طور اجتنابناپذیری با پرسشها و مسائل ناآشنایی روبرو می شوند که برای حل آن به کمک نیاز دارند. این مشکل میتواند با دسترسی به مستندات و یادگیری از آنها، مشورت با خبرگان موضوع و یصرفاً سؤال از همکارانیکه قبلاً تجربه برخورد با مسائل مشابه را داشتهاند، حل گردد.
در راستای بهبود فرآیند شناسایی خبرگان در سازمان، مطالعه و توسعه سیستمهای مدیریت دانش خاصی که افراد دارای خبرگی را در حوزههای دانشی معین شناسایی و به جستجوکنندگان پیشنهاد میدهند در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران و سازمانها قرار گرفته است. سیستم های کنونی دارای محدودیت ها و مسائلی هستند که به دلایل مختلف چون عدم بهینهسازی و بهکارگیری و تطابق با ابزارهای فناورانه جدید مانند شبکههای اجتماعی و یا به دلیل عدم پیادهسازی اصولی، ایجاد شدهاند؛ در نتیجه پژوهشها در زمینه افزایش کارآمدی این سیستمها ادامه دارد.در این مقاله، چارچوب مفهومی اصول راهنمای پیادهسازی سیستم راهنمای خبرگی در سازمان ارائه و رتبهبندی اصول راهنما انجام شده است. این چارچوب و رتبهبندی اصول راهنما میتواند در پیادهسازی صحیح و کارآمد سیستم راهنمای خبرگی در سازمانهایی که هنوز چنین سیستمهایی را راه اندازی نکرده اند مؤثر باشد و به کار گرفته شود و همچنین در جهت بهبود، اصلاح و بهینهسازی سیستمهای موجود و فعال در این زمینه به کار رود.
اهداف این پژوهش شامل موارد زیر است:
• هدف اصلی:
شناسایی، ارائه چارچوب مفهومی و رتبهبندی اصول راهنمای پیادهسازی سیستم راهنمای خبرگی.
·اهداف فرعی:
1.شناسایی اصول راهنمای پیادهسازی سیستم راهنمای خبرگی.
2.رتبهبندی اصول راهنمای پیادهسازی سیستم راهنمای خبرگی.
پیشینه پژوهش
پیشینه نظری
عبارت خبرگی در واژهنامه وبستر میریام به صورت "فناوری یا دانش ویژه" ترجمه شده است. از نظر هرتزوم - 2014 - ، خبره کسی است که دارای سطح بالایی از دانش و مهارتهای قابل اندازهگیری در یک حوزه خاص است. شانتی - 1992، به نقل از لیو و همکاران، - 2011 بر این عقیده است که خبرگی نه تنها مجموعهای از خصوصیات در فرد است بلکه شامل استراتژی منحصر بفرد و همچنین ارتباطات و مسئولیتهای اجتماعی که فرد خبره باید دارا باشد نیز میگردد. از نظر وی افراد خبره دارای تواناییهای شناختی توسعهیافته، درک موارد مرتبط و ضروری و اعتماد به نفس در هنگام تصمیمگیری، توانایی سادهسازی مسائل و مقابله با مشکلات، حس قوی مسئولیت و پشتیبانی و اصلاح پیشنهادات خود هستند. کلیزر و چی 1988 - ، به نقل از لیو و همکاران، - 2011، خبرگی را به صورت یک سازوکار منحصربفرد شناختی شکل گرفته در فرد خبره و منشأ عملکردهایی چون ظرفیت بالای حافظه، درک بهتر الگوها و فرآیندهای ایجادکننده فعالیتهای شناختی مانند حل مسئله تعریف کرده اند.
به نظر آنان، خبرگان بیشتر در حوزه تخصصی خود است که نسبت به دیگران برتری دارند، الگوهای معنادار را راحتتر و بیشتر تشخیص میدهند و نسبت به افراد تازهکار که در آن حوزه دارای دانش کمی هستند، در انجام مهارتها سریعترند و مسائل را به صورت عمقی تحلیل کرده و با کمترین میزان خطا حل میکنند. خبرگان همچنین دارای مهارتهای خودنظارتی قوی هستند.لیو و همکاران - 2006 - هدف سیستمهای راهنمای خبرگی را مدیریت جامع منابع خبرگی سازمان به عنوان اجزایی از سرمایه فکری و هوشمندی سازمان با تمرکز بر توسعه، هماهنگ کردن و یکپارچهسازی این منابع و در راستای دستیابی به سه هدف میدانند که عبارتند از:
-1 شناسایی چگونگی توزیع خبرگی در سازمان - شناسایی افراد خبره، گروههای آنان در سازمان و شبکه اجتماعی مورد استفاده برای ارتباط بین این افراد و گروهها - ، -2 ایجاد روشهایی برای یافتن خبرگان و تبیین حوزههای
