بخشی از مقاله
چکیده
امروزه فناوری اطلاعات، نقش اساسی در حوزههای گوناگون بازی می کند. یکی از حوزه هایی که با ورود فناوری اطلاعات، دچار تحول اساسی شده، حوزه آموزش است. کیفیت آموزش و پژوهش، از جمله دغدغههای اصلی نظامهای آموزش عالی در اغلب کشورهای جهان بوده است. بهبود کیفیت آموزش یکی از تکنیکهای مؤثر برای افزایش بهرهوری مدرسان دانشگاه و استفاده بهینه از ظرفیت و تواناییهای فردی و گروهی آنها در راستای اهداف آموزشی دانشگاه است. در این راستا داشتن سیستم اطلاعات مناسب سازمان در توانمندی مدرسان نقش ارزندهای دارد. سطح توانایی افزارد در نظامهای آموزشی و میزان درک و فهم آنان از سیستمهای اطلاعات از جمله مواردی هستند که منجر به افزایش کیفیت آموزش در میان اساتید خواهد شد.
سیستمهای اطلاعات مدیریت به کار گرفته شده باید به صورتی باشند که بتوانند از تمام ظرفیتها و تخصصهای کارکنان استفاده نمایند و توانایی کسب موفقیت را در آنها افزایش دهند و همچنین دانش و تخصص کارکنان را افزایش دهند که در نهایت منجر به افزایش حس شایستگی کارکنان خواهد شد. این تحقیق بعد از مروری کلی سیستمهای اطلاعات، فناوری اطلاعات و سیستم اطلاعات مدیریت در نظامهای آموزشی به آینده این ابزارها در این حیطه پرداخته و این نتیجه استخراج گردید که براساس نرخ رشدی که انسان در زمینه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی تا به امروزه داشته است و همچنین جهانی شدن کشورها از لحاظ فرهنگی احتمالاً ظرفیت نظامهای آموزشی در آینده از نظر سیستمهای فناوری اطلاعات غنیتر شوند.
کلمات کلیدی: سیستم های فناوری اطلاعات، نظام های آموزشی، بهره وری
مقدمه
امروز اطلاعات شاخص قدرت است؛ برخلاف گذشته که تمایز میان جوامع بر چهار شاخصه دوران صنعتی - سرمایه، ماشین آلات، مواد اولیه و نیروی انسانی - استوار بود، امروزه آنچه که کشوری را در سطح اول، دو یا سوم جهان قرار میدهد و یا به کار میگیرد، آغاز هزاره سوم و شروع قرن بیست و یکم، تبلور حقیقی حضور کشورهای پیشرفته اطلاعاتی است - منتظر، 1381، ص . - 103دنیای قرن بیست و یکم در واقع دنیای استیلای فناوری نوین اطلاعات و دنیای شتابندگی تاریخ به لحاظ تغییرات و تکثرات شتاب آمیز علمی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خواهد بود. سیستم های آموزشی در یک جامعه و به تبع آن آموزش و پرورش قادر نخواهد بود همچون جزیرهای خود را از دیگر نهادهای اجتماعی، ملی و فعل و انفعالات گسترده بین المللی در دهکدهی جهانی بداند - عالی،1381،ص. - 6
امروزه مسئله کیفیت آموزش و اثربخشی نظام های آموزشی از مهمترین دغدغه های نظامهای آموزشی و دست اندرکاران و تصمیم سازان امر توسعه در هر کشوری می باشد .در کشور ما ایران این مسئله به دلایل عدیدهای از نگرانی مضاعفی برخوردار شده است . به نحوی که دولتها، طی یک دهه گذشته به سختی توانستهاند حتی هزینههای جاری آموزش و پرورش را بپردازند. فناوری اطلاعات و ارتباطات این ادعا و بلکه توان را دارد که طی یک برنامه مدون و با تغییر در ساختار و روشهای آموزش از هزینهها بکاهد و کیفیت را افزایش دهد و محصولات نظامهای آموزشی را با نیازهای جامعه هماهنگ و منطبق نماید و در جهت کاربردی نمودن آموزش قدم بردارد - صالحی امیری و حیدریزاده، 1386، ص. - 111
یکی از مهمترین الزامات هر سیستم و به طور خاص سیستمهای آموزشی، دسترسی متناوب به آخرین اطلاعات در جنبههای مختلف آموزش و برنامههای مداوم در سطوح مختلف است. اگراطلاعات به هنگام در آموزش عالی در دسترس باشد، حمایت و پشتیبانی بزرگی در برنامهریزی و مدیریت بهینه آموزش اعمال خواهد نمود - مهتا1، . - 2007 بسیاری از مشکلاتی که امروزه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور با آن مواجه است از قبیل کمبود بستر-های فرهنگی، کمبود نیروی انسانی ماهر، آشنا نبودن با زبانهای خارجی، پایین بودن انگیزه و روحیه جست وجو و کاوشگری، فقدان گرایش به کار و تلاش و عمل و در یک کلمه، کاهش توانمندی های مهارتهای زندگی، ناشی از ناتوانی نظام آموزش و پرورش سنتی در پاسخگویی به نیازهای جامعه در حال تغییر و تحول است.
نوآوری در روش-های تدریس و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس موجب توسعه یادگیری مشارکتی دانش آموزان، تقویت روحیه جست وجوگری و پژوهش، کاربردی نمودن آموزش، فراهم نمودن زمینه آموزش و یادگیری مادامالعمر میشود - همان منبع، ص. - 112فناوری اطلاعات به عنوان یک رویکرد نوین ، در نقش مکمل نظام آموزشی – بهبود کیفیت تدریس ، تنوع بخشیدن به شیوههای تدریس – فراهم ساختن آموزش مستمر و خودکار- کوتاه نمودن زمان آموزش – کوتاه کردن دوره تحصیل، توجه به استعدادهای فردی – انفرادی کردن آموزش و مقابله با مشکلات آموزش جمعی عمل می کند - ملکی، 1388، ص. - 1
فنآوری اطلاعات پارادایمی است که در تغییر و تحول در آموزش و پرورش نقش اساسی و پایداری داشته و دارد. این پارادایم برای تعیین روشهای انجام امور آموزشی به شیوهای تکرار شونده و پیشرونده بکار میرود - بزاز جزایری، 1375، ص. - 3پیدایش فناوری اطلاعات، شتاب بیشتری به تحولات جهان در عصر اطلاعات و دانایی داده است . اگر چه این پدیده ابتدا از محیط های نظامی آغاز و سپس به مراکز دانشگاهی کشیده شد، اما امروزه عرصه های مختلف زندگی جوامع را تحت تأثیر قرار داده است . اینک قریب به دو دهه است که فناوری اطلاعات در عرصه ی تعلیم و تربیت پا نهاده و نظام های آموزشی و محیط های تحصیلی را نیز به چالش کشیده است .
نظام آموزشی کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست . اگر چه به میزان بسیار اندکی از این فناوری در قسمت های مختلف آموزش و پرورش به کار گرفته شده است ، اما اکنون زمان آن رسیده است که ما نیز همپای دیگر کشور های جهان در سیستم های آموزشی خود تغییر اساسی ایجاد کنیم تا هم از این قافله شتابان عقب نمانیم و هم از مزایای عصر اطلاعات بهره گیریم - کیاسی، 1386، ص. - 77از اینرو، تحقیق فوق بر مبنای درک اهمیتی که اکنون فناوری اطلاعات دراثربخشی آموزش ایفا می کند شکل گرفته و هدف آن بررسی بکارگیری فناوری اطلاعات در اثربخشی آموزش، در آموزش و پرورش است.
پیشینه تحقیق
نیاز روزافزون مردم به آموزش، ضرورت حفظ ارتباط میان آموزش و کار، کمبود آموزشگران متخصص، بودجه زیادی که صرف آموزش میشود؛ وجود نظامهای جدید مقرون به صرفه و با کیفیت را که علاوه بر جنبههای اقتصادی گستره وسیعی را تحت پوشش داشته باشد و به طور همزمان عده زیادی از فراگیران را تحت آموزش قرار دهد، را ضرورت میبخشد. فناوری اطلاعات علاوه بر پاسخگویی به نیازهای یاد شده، به فراگیران این امکان را میدهد تا در زمانهای مناسب به یادگیری بپردازند - فرهادی، . - 1381موحد محمدی - 1381 - در تحقیق خود تحت عنوان تعیین نقش شبکه اطلاع رسانی و وب در فعالیت های آموزشی-پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی نتیجه گرفت که استفاده از اینترنت در تسهیل یادگیری، بهبود فعالیت های درسی، بهبود کیفیت پژوهش، افزایش علاقه به یادگیری، و دسترسی سریع به اطلاعات موثر بوده است - اسدی و کریمی، 1386، ص. - 278
در بسیاری از کشورها به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزشی به منظور ارتقای کیفیت روشهای یاددهی- یادگیری مورد توجه خاصی قرار گرفته است. فناوری اطلاعات و ارتباطات چهارچوب و یا ساختاری را به وجود میآورد که از این طریق کیفیت آمورش و پرورش ارتقا یافته، دانش آموزان و معلمان میتوانند با استفاده از این فناوری به منابع یادگیری وسیعی دست یابند، انگیزه یادگیری خود را افزایش دهند و شکلهای مختلف یادگیری را مورد استفاده قرار دهند - رحمانی و همکاران، 1385، ص. - 50تغییرات مهم ناشی از فناوری اطلاعات، منبع تحولاتی اساسی در کلاسهای درس شده است . مهم ترین آن ها را می توان در این واقعیت دانست که فناوری، دانش آموزان را قادر ساخته است تا به اطلاعات خارج از کلاس دسترسی پیدا کنند و این مسئله موجب افزایش انگیزه آنان برای فراگیری شده است.
فناوری اطلاعات با تغییر شیوه های آموزشی، مفهوم سنتی » یادگیری بر اساس حافظه « را به سوی » یادگیری خلاق و پویا « هدایت کرده است .با بهره گیری از فناوری اطلاعات، معلمان به سهولت به منابع جدید آموزشی مورد نیاز خود دست می یابند و اطلاعات و مواد آموزشی کلاس خود را آسان تر و سریعتر تهیه میکنند - نوروزی و همکاران، 1387، ص. - 16از نظر بکر - 1991 - [4] رایانهها نقش های گوناگونی را در مدارس بازی میکنند. آنها برای تدریس و تسهیل مطالعه مطالب دشوار و همچنین در ایجاد فرصت هایی برای دانش آموزان در زمینه استفاده از فناوری کمک میکنند و ابزارهایی سودمند برای اجرای تکالیف مدرسهای هستند - شیخزاده و مهرمحمدی، . - 1383
