بخشی از مقاله
چکیده
قرن بیست و یکم را می توان ظهور فن آوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی تاثیرگذار بر تمام ابعاد زندگی بشر دانست، این فن آوری ها تمام ابعاد زندگی انسان را متحول نموده است که یکی از مهمترین و اساسی ترین تاثیر آن در حوزه آموزشی می باشد که موجب رشد و گسترش فن آوری اطلاعات و ارائه شیوه های کارآمد، انعطاف پذیر و شیوه های نوین آموزشی شده است.
تقریبا در تمام کشورهای توسعه یافته و بخش هایی از کشورهای در حال توسعه، پس از استفاده از فن آوری اطلاعات در حوزه آموزش، تحولات اساسی در شیوه های آموزش در مقاطع دانشگاهی و پس از آن در مقاطع تحصیلی مدارس در آموزش و پرورش مشاهده می گردد. بنابراین شناسایی جنبه های مختلف کاربرد فن آوری اطلاعات در امر آموزش ضروری به نظر می رسد.
لذا هدف از تحقیق حاضر، بررسی تاثیر بکارگیری فن آوری اطلاعات بر بهبود شیوه های آموزشی در مدارس می باشد. تحقیق حاضر به شکل کتابخانه ای انجام شده است و به بررسی مبانی نظری تحقیق و پژوهش های انجام شده در خصوص موضوع تحقیق پرداخته شده است.
نتایج تحقیق نشان می دهد که پیشرفت فن آوری اطلاعات به شکل گسترده ای بر آموزش تاْثیر داشته و بطور روزافزون در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرد و با به کارگیری ابزارهای مبتنی بر فن آوری اطلاعات شیوه های تدریس دچار تحولات اساسی شده است و تمام کشورهایی که به سطح مناسبی از فن آوری اطلاعات دسترسی دارند، باید هر چه سریعتر به فکر ایجاد تحول در سیستم های آموزشی خود و استفاده گسترده از فن آوری اطلاعات در حوزه آموزش و پرورش باشند.
.1 مقدمه
دنیای قرن بیست و یکم در واقع دنیای استیلای فن آوری نوین اطلاعات و دنیای شتا بندگی تاریخ به لحاظ تغییرات و تکثرات شتاب آمیز علمی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خواهد بود. سیستم های آموزشی در یک جامعه و به تبع آن آموزش و پرورش قادر نخواهد بود همچون جزیره ای خود را از دیگر نهادهای اجتماعی، ملی و فعل و انفعالات گسترده بین المللی در دهکده ی جهانی بداند
فن آوری اطلاعات و ارتباطات - ICT - وسیله ای برای ذخیره سازی، پردازش و ارائه اطلاعات است که به صورت الکترونیکی و مبتنی بر تعدادی رسانه می باشد
امروزه مسئله کیفیت آموزش و اثربخشی نظام های آموزشی از مهمترین دغدغه های نظام های آموزشی و دست اندرکاران و تصمیم سازان امر توسعه در هر کشوری می باشد .در کشور ما ایران این مسئله به دلایل عدیده ای از نگرانی مضاعفی برخوردار شده است. به نحوی که دولت ها، طی یک دهه گذشته به سختی توانسته اند حتی هزینه های جاری آموزش و پرورش را بپردازد.
فن آوری اطلاعات و ارتباطات این ادعا و بلکه توان را دارد که طی یک برنامه مدون و با تغییر در ساختار و روش های آموزش از هزینه ها بکاهد و کیفیت را افزایش دهد و محصولات نظام های آموزشی را با نیاز های جامعه هماهنگ و منطبق نماید و در جهت کاربردی نمودن آموزش قدم بردارد
بسیاری از مشکلاتی که امروزه توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کشور با آن مواجه است از قبیل کمبود بستر های فرهنگی، کمبود نیروی انسانی ماهر، آشنا نبودن با زبانهای خارجی، پایین بودن انگیزه و روحیه جست وجو و کاوشگری، فقدان گرایش به کار و تلاش و عمل و در یک کلمه،کاهش توانمندی های مهارت های زندگی، ناشی از ناتوانی نظام آموزش و پرورش سنتی در پاسخگویی به نیازهای جامعه در حال تغییر و تحول است. نوآوری در روش های تدریس و استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس موجب توسعه یادگیری مشارکتی دانش آموزان، تقویت روحیه جست وجوگری و پژوهش، کاربردی نمودن آموزش، فراهم نمودن زمینه آموزش و یادگیری مادام العمر می شود.
فن آوری اطلاعات به عنوان یک رویکرد نوین ، در نقش مکمل نظام آموزشی – بهبود کیفیت تدریس، تنوع بخشیدن به شیوه های تدریس فراهم ساختن آموزش مستمر و خودکار کوتاه نمودن زمان آموزش، کوتاه کردن دوره تحصیل، توجه به استعدادهای فردی – انفرادی کردن آموزش و مقابله با مشکلات آموزش جمعی عمل می کند
فن آوری اطلاعات پارادایمی است که در تغییر و تحول در آموزش و پرورش نقش اساسی و پایداری داشته و دارد. این پارادایم برای تعیین روش های انجام امور آموزشی به شیوه ای تکرار شونده و پیشرونده بکار می رود. امروز اطلاعات شاخص قدرت است؛ برخلاف گذشته که تمایز میان جوامع بر چهار شاخصه دوران صنعتی - سرمایه، ماشین آلات، مواد اولیه و نیروی انسانی - استوار بود، امروزه آنچه که کشوری را در سطح اول، دو یا سوم جهان قرار میدهد و یا به کار میگیرد، آغاز هزاره سوم و شروع قرن بیست و یکم، تبلور حقیقی حضور کشورهای پیشرفته اطلاعاتی است
امروزه با دراختیارداشتن فن آوری اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته، امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش ازپیش میسرگردیده است .افراد درهرکجا که باشند می توانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خودرا درهرزمینه ای دریافت کنند. اما بی شک -بیشترین تاثیر پدیدآمدن فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی برمحیط های آموزشی بوده است
پیدایش فن آوری اطلاعات، شتاب بیشتری به تحولات جهان در عصر اطلاعات و دانایی داده است. اگر چه این پدیده ابتدا از محیط های نظامی آغاز و سپس به مراکز دانشگاهی کشیده شد، اما امروزه عرصه های مختلف زندگی جوامع را تحت تأثیر قرار داده است . اینک قریب به دو دهه است که فن آوری اطلاعات در عرصه ی تعلیم و تربیت پا نهاده و نظام های آموزشی و محیط های تحصیلی را نیز به چالش کشیده است .
نظام آموزشی کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر چه به میزان بسیار اندکی از این فن آوری در قسمت های مختلف آموزش و پرورش به کار گرفته شده است ، اما اکنون زمان آن رسیده است که ما نیز همپای دیگر کشور های جهان در سیستم های آموزشی خود تغییر اساسی ایجاد کنیم تا هم از این قافله شتابان عقب نمانیم و هم از مزایای عصر اطلاعات بهره گیریم
اطلاعات، مهمترین فاکتور تولید در فرآیند شکل گیری جامعه اطلاعاتی است. کشورهایی که قادر به انطباق با تغییرات سریع در جهان و مجهز شدن به ویژگی های برگرفته از شرایط محیطی جدید هستند و نیز از قابلیت دسترسی، تولید و استفاده از اطلاعات نوین برخوردارند، موفقیت های شایانی را بویژه در قرن بیست و یکم به خود اختصاص داده اند. شعار » کامپیوتر برای همه «، » اینترنت برای همه « و » دولت الکترونیک « در حال حاضر، توجه بسیاری از نهادهای علاقه مند به تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی را به خود معطوف ساخته است
با توجه به مطالب مطرح شده این سوال مطرح می شود که آیا بکارگیری فن آوری اطلاعات بر اثربخشی آموزشی آموزش و پرورش تاثیر دارد؟
.2 کاربرد فن آوری اطلاعات و ارتباطات
دامنه کاربردهای آموزشی فن آوری اطلاعات بسیار وسیع است. در یک طرف آن فعالیت های بسیار محدود است که عمدتا بر پایه روش های سنتی قرار دارد و در طرف دیگر آن، تغییرات اساسی در رویکردهای تدریس قرار می گیرد.به عنوان مثال، بعضی از معلمان از وایت برد تعاملی در نمایش دادن محتوا و نظریات در مباحث کلاسی به روش سنتی استفاده می کنند، در حالی که معلمان دیگر اجازه می دهند دانش آموزان برای نشان دادن نمایشنامه هایی که خودشان طراحی و فیلمبرداری کرده اند، در کلاس از این وسیله استفاده کنند.مطالعات نشان می دهد
موثرترین کاربرد فن آوری اطلاعات آن است که معلم و برنامه های نرم افزاری، فهم و فکر دانش آموز را به چالش می کشاند و این کار از طریق شرکت تمامی دانش آموزان در بحث کلاسی با استفاده از وایت برد تعاملی و یا کار دانش آموزان با رایانه به صورت فردی و گروه های دونفره صورت می گیرد.اگر معلم مهارت سازماندهی دانش آموزان را بر مبنای فعالیت هایی مبتنی بر فن آوری اطلاعات داشته باشد، آن گاه کارایی کلاسی و فردی دانش آموزان می تواند به موازات هم موثر باشد
تحقیقی که در سال 1994 در آمریکا در زمینه کاربرد نرم افزارهای آموزشی انجام گرفت نتیجه های زیر را در بر داشت:
الف- تکنولوژی آموزشی اثرات مثبت وقابل ملاحظه ای برکارکرد وبازده دانش آموزان درکلیه موضوعات درسی ودرهمه سطوح تحصیلی درکلاس های درس دانش آموزان داشته است.
ب- کاربرد تکنولوژی آموزشی در امیدواری فراگیران نسبت به آینده تحصیلی خود مؤثربوده است.
پ -تعداد دانش آموزان ،کارایی طراحی آموزشی، تأثیر نقش و کارکردهای آموزگار، نحوه ی گروه بندی فراگیران ، میزان اثر بخشی آموخته ها و کیفیت درک فراگیران، به کاربرد عوامل فناورانه در سر کلاس درس بستگی داشته است.
ت -فن آوری سبب توسعه ی رویکرد دانش آموز محوری می شود و همکاری بیشتری را در امر یادگیری ایجاب می کند.همچنین باعث تعامل بیشتر بین معلم و دانش آموز می شود.
ث- تغییرات ایجاد شده در طی یک دوره به یکباره احساس نمی شوند بلکه برای نتیجه دادن به استمرار در کاربرد تکنولوژی در فرایند آموزش یادگیری نیازمندند.
ج- تصویرهای ویدیویی تعاملی، به ویژه در صحنه آموزش مهارت ها و مفاهیم مشکل و پیچیده ای که به صورت مجرد هستند حائز اهمیتند و اثرات مثبتی بر این نوع یادگیری دارند.
چ- استفاده از امکانات ارتباط از راه دور به صورت on-line برای کارهای تیمی و گروهی درسرتاسرکشورنشان داد،کاربرد تکنولوژی در مهارت های تحصیلی موجب افزایش کار گروهی است.
ح -فراگیران ،در شرایطی که از شبکه های رایانه ای استفاده می کنند ،همکاری همیاری و مشارکت بیشتری در مورد یادگیری با یکدیگر دارند
مزایا و فرصت های ناشی از توسعه فن آوری اطلاعات عبارت است از:
· تربیت نیروی انسانی کارآمد و ماهر
· کیفیت بخشی به آموزش و پرورش
· تربیت نیروهای کار آفرین و کمک به اشتغالزایی
· دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی
· کاهش هزینه های آموزشی در بلند مدت
· روز آمد نمودن سیستم اداری و نظام آموزشی
· بازآموزی معلمان و افزایش مهارت شغل و دانش آنان
· ایجاد انگیزه و تلاش و نوآوری در برنامه های درسی
· کاهش فاصله بین توانمندی های دانش آموزان و خدمات آموزش و پرورش
· استفاده از تجارب بین المللی
از دیگر مزایای فن آوری رامی توان در موارد زیر دانست:
افزایش سرعت انتقال یادگیری و بازدهی: محاسبه و پردازش سریع اطلاعات و انتقال فوری آن، زمان انجام کار را کاهش و در نتیجه بهره وری را افزایش می دهد. تکنولوژی اطلاعات امکان جست وجو و دستیابی سریع به اطلاعات را برای دانش آموزان فراهم می کند. افزایش دقت یادگیری: تکنولوژی اطلاعات دقتی بالاو ثابت را برای دانش آموزان تامین و تضمین می کند. در انواع فعالیت های پردازشی و محاسباتی دقت کامپیوتر به مراتب بیشتر از انسان است.
کاهش اندازه فیزیکی مخازن اطلاعات: با توسعه تکنولوژی اطلاعات و به کارگیری آن دیگر لزومی به حمل و نگهداری حجم زیادی از کتاب های درسی و کمک درسی وجود ندارد. به راحتی می توان در هر دیسک فشرده اطلاعات چندین کتاب را ذخیره نمود. مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی قم، از جمله مراکزی است که به انجام این وظیفه مشغول است.
جلوگیری از اعمال نظرهای سلیقه ای معلمان: ستفاده از تکنولوژی اطلاعات شفافیت در انجام کارها را افزایش می دهد و بسیاری اعمال نظرها را حذف می کند. این مزیت کلیدی منجر به رفع تقلب های استانی از طرف دانش آموزان می گردد.
ایجاد امکان کار تمام وقت: به کمک تکنولوژی اطلاعات بسیاری از استعلام ها و مراجعات دانش آموزان و اولیای آنان از طریق شبکه های کامپیوتری و به صورت خودکار انجام می گیرد.ایجاد امکان همکاری از راه دور برای معلمان و دانش آموزان، مخابرات، تلفن، تله کنفرانس، ویدئو کنفرانس و همچنین سیستم های همکاری مشترک، نمونه هایی از کاربردهای تکنولوژی اطلاعات در این زمینه هستند. کاهش هزینه های آموزش و پرورش: با توجه به موارد فوق بخصوص افزایش سرعت که باعث انجام تعداد کار بیشتر می شود و انجام کار تمام وقت، بهره وری سیستم افزایش می یابد و در نتیجه باعث کاهش مقدار زیادی از هزینه ها برای دولت - آموزش و پرورش - و دانش آموزان می گردد
