بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش توصیف مفهوم دانشگاه پژوهی به عنوان رهیافتی نودر تصمیم سازی مدیریت دانشگاهی وارائه الگوی ابعاد ومولفه های دانشگاه پژوهی است. دانشگاهپژوهی شامل مجموعه فعالیتهای پژوهشی است،که مجموعه اطلاعاتی را به منظورحمایت از فرایندهای سیاستگذاری، برنامهریزی وتصمیمگیری در دانشگاهها وموسسات آموزش عالی فراهم میکند. پژوهش حاضرپژوهشی مروری با تاکیدبر رویکرد کیفی ومبتنی بر شیوه تطبیقی - تحلیلی است.
براین اساس تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق،ازطریق طبقهبندی مقوله ای محتوای اسنادصورت پذیرفت و سازهها - مفاهیم - دانشگاهپژوهی ،شناسایی واستخراج شد. اسناد مورد مطالعه رویکردهای علمی در حوزه دانشگاهپژوهی است که شامل 28مقاله از مقالات مرتبط چاپ شده درسالهای1980تا 2015است.مفاهیم استخراج شده ازمتون ،درفرایندکدگذاری بازاولیه،کدگذاری باز ثانوی وکدگذاری گزینشی طبقه بندی وتحلیل گردید.
یافتههای حاصل از مطالعه و بررسی تحلیلی متون رویکردهای علمی صاحبنظران دانشگاهپژوهی حاکی از وجود وجوه اشتراکی از ویژگیهای دانشگاهپژوهی یا به عبارتی دیگر تم2های دانشگاهپژوهی است که پس از فرایند کدگذاری باز مقوله های فرعی دانشگاهپژوهی در24 مولفه شناسایی شدوسپس در مرحله کدگذاری گزینشی مقوله های فرعی درپنج مقوله اصلی - 1مرجعیت اطلاعات؛ - 2 سیاست پژوهی؛ - 3تصمیم سازی؛ - 4 پاسخگویی - 5ارزشیابی ، طبقه بندی مقوله ای ومفهوم پردازی شد. درنهایت برمبنای یافتههای حاصل از این مطالعه مروری الگوی ابعاد ومولفه های دانشگاهپژوهی ارائه شده است.
مقدمه
شناخت فرایندتصمیم گیری،مدیران رادرجهت بهینه سازی فعالیتهایاری می دهدبرخی ازمدیران دست به تصمیماتی می زننددرحالی که اطلاعات کافی ویا تحلیل درستی از وضعیت موجود وشرایط محیطی سازمان ندارند وتصمیمهایی می گیرند که برای سازمانشان،در برخی موارد ،مشکلاتی ایجاد می کند.فرایند تصمیم گیری دارای مراحل - 1 بررسی ودرک مسئله - 2 یافتن راه حل - 3 تصمیم سازی و - 4 اجرا است.
خداوند متعال در قرآن کریم با عنایت به ضرورت وشناخت موضوع تصمیم می فرماید: "ولا تقف مالیس لک به علم" - اسراء، - 36آنچه را که بدان علم نداری،پیروی ومتابعت مکن،وهمچنین درکلام گهربارامیرمومنان علی - ع - آمده است:"ولاتجعلوافی امرحتی تتبینوا" - نهج البلاغه،خطبه - 172در هیچ امری - تصمیمی - عجله نکنید تا اینکه تحقیق وبررسی نمایید ودر مرحله اجرای تصمیم می فرماید: - نهج البلاغه،حکمت - 274 وقتی که دانستید،عمل کنید وآنگاه که یقین پیداکردید،اقدام نمایید.
ازجمله مولفه هایی که درتصمیم گیری اثرگذارهستند مشورت است در این باره حضرت علی - ع - می فرماید:" لا مظاهره اوثق من المشاوره" - نهج البلاغه ،حکمت - 113هیچ حامی وپشتیبانی، استوارتر ومحکم تر از مشورت کردن نیست.اطلاعات از اصلی ترین عناصر تصمیم گیری درست وموثراست.در این خصوص کلام نورانی امام صادق - ع - به همین نکته اشاره دارد که درفرازی از وصیت خود به عبداله بن جندب می فرماید:"قف عند کل امر حتی تعرف مدخله من محرجه،قبل ان تقع فیه فتندم"به هنگام هرامری - تصمیم - توقف کن،تاورودی راازخروجی شناسایی نمایی،قبل ازاینکه درآن تصمیم واقع گردی وپشیمان شوی. - الوانی،-1384ص. - 78-69
با عنایت به مباحث و دیدگاه مدیرت اسلامی در اهمیت امر تصمیم گیری ،هدف این پژوهش توصیف مفهوم دانشگاه پژوهی به عنوان رهیافتی نودر تصمیم سازی مدیریت دانشگاهی است.دانشگاهپژوهی شامل مجموعه فعالیتهای پژوهشی است،که مجموعه اطلاعاتی را به منظورحمایت از فرایندهای سیاستگذاری، برنامهریزی وتصمیمگیری در دانشگاهها وموسسات آموزش عالی فراهم میکند.
به عبارت دیگر هدف آن »تصمیم سازی« و انجام مطالعات و پژوهشهای گسترده به منظور تأمین اطلاعات موردنیاز مدیران دانشگاهی جهت کسب تصمیمات اثر بخش است. اگرچه دانشگاهپژوهی بیش از نیم قرن است که در اغلب دانشگاههای معتبر جهان طراحی واجرا شده است. لیکن این نهاد تاثیرگذار درپشتیبانی از تصمیم گیری مدیریت دانشگاهی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی ایران تاکنون نهادینه نشده است؛این درحالی است که آموزش عالی ایران با مشکلات وبحرانهایی دست به گریبان است ویکی از دلایل آن توسعه نیافتگی سازمانی دانشگاهها در ایران است .این توسعه نیافتگی را می توان در همه ابعاد کلان آن ملاحظه کرد،یکی ازابعاد بسیار عینی وعملیاتی آن فقدان نهادینه شدن دانشگاه پژوهی - - IR است.
- فراستخواه،. - 75 :1388استقرار وتوسعه نهاد دانشگاه پژوهی دردانشگاه های ایران مستلزم بررسی تجارب این نهاددردانشگاه های پیشرو دنیا است. لذادراین پژوهش به مطالعه تطبیقی - تحلیلی رویکردهای علمی صاحبنظران حوزه دانشگاه پژوهی پرداخته شده است.نتایج حاصل از این مطالعه مروری،ارایه الگوی ابعاد ومولفه های دانشگاه پژوهی است،که می تواند زمینه ساز تدوین اهداف ووظایف دانشگاه پژوهی دردانشگاه های کشور باشد.
نقش ها وکارکردهای دانشگاه پژوهی
صاحبنظران مدیریت آموزش عالی برضرورت مشاوره وکسب اطلاعات قبل ازتصمیم گیری تاکید می نمایند.فراستخواه - 1388 - براین باوراست که ازدهه 1980به بعد ،مشکلاتی مانند کاهش تامین دانشگاه ها از طریق منابع عمومی از یک سو وسایر تغییرات محیطی از سوی دیگر سبب شد که اهمیت اطلاعات برای دانشگاه ها افزایش پیدا کندودر این راستا کارکرد اطلاعاتی دفتر دانشگاه پژوهی برای برنامه ریزی ،تحلیل وتوسعه سیاست،تخصیص منابع وارزشیابی،بیش از پیش مورد توجه مدیریت های دانشگاهی قرار بگیرد.
صرافیزاده - - 2003دراین خصوص می نویسد: دانشگاهها در مسیر بقا، توسعه و تعالی خویش، ناگزیر از هماهنگی و سازگاری مستمر با تحولات محیط پیچیده، مبهم و متلاطم پیرامون خویش هستند که این امر جز از طریق برنامهریزی و تصمیمگیری مبتنی بر اطلاعات دقیق و بهروز درون و برونسازمانی محقق نخواهد گردید. به عبارت دیگر، نیاز مهم مدیران دانشگاهی دستیابی به اطلاعاتی است که آگاهی و شناخت آنها را در مورد مسائل و مشکلات، راهکارهای گوناگون، فرصتها و تهدیدها افزایش دهد - رنگریزی و خورشیدی، . - 84: 2008 تحقق این امر به صورت نظاممند و مستمر از طریق دفتر دانشگاهپژوهی - OIR - 3در دانشگاه فراهم میشود.
دفتر دانشگاهپژوهی، با هدف توسعه سازمانی دانشگاه و انجام دادن پژوهشهای گسترده بهمنظور تأمین اطلاعات مورد نیاز مدیران دانشگاهی برای گرفتن تصمیم های اثربخش، به شناسایی فرصتها و اطمینان از عملکرد بهینه بخشهای مختلف دانشگاه، می پردازد. این دفتر، متشکل از محققان رسمی و سازمانی، دادهها را به اطلاعات معنیداری برای برنامهریزی و سیاستگذاری تبدیل میکند تا دانشگاهها بتوانندخودرابامحیط متغیرهمراه سازندوآینده راشکل دهند. - اولسن،. - 36: 2000
نایت4،2010وظیفه اصلی دانشگاه پژوهی رامشاوره درتصمیمگیریهای دانشگاهی قلمداد نموده است،رسالت "دانشگاه پژوهی"دردانشگاه به عنوان مشاوردرتصمیمگیریهای مدیریتی، مهمترین وجامعترین نقش این واحدکلیدی دردانشگاه محسوب میشود. دراین نقش، متخصصان دانشگاه پژوهی به مجموعهای از مهارتها نظیر جمعآوری و تجزیهوتحلیل اطلاعات، مهندسیاطلاعات، تسهیل و طراحی فرایندبرنامهریزی وتصمیمگیری و مشاوره و ارائه راهحلهای پیشنهادی به مدیران دانشگاهی نیازمندند.
میدو - 1990 - 5 نقش اصلی»دانشگاه پژوهی«راتدوین راهبردهای تحلیلی پشتیبانیکننده ازفرایند تصمیمگیری برای مدیریت دانشگاه دانسته،است. وبر - 2012 - 6در پژوهشی با هدف "توصیف نقش تخصصی دانشگاه پژوهی" نشان داد،فعالیت های دفتر دانشگاه پژوهی شامل: - 1جمع آوری داده ها - 2 برنامه ریزی،سنجش وارزیابی براساس ادغام اطلاعات مرتبط با نظریه،روشهای تحقیق،تحلیل داده ها،آگاهی از اولویت های دانشگاه وتکنیک های ارتباط موثر. - 3 کسب حمایت از همکاران دانشگاهی به منظور کار مشترک با دانشگاه پژوهی که به عنوان یک عمل پشتیبانی برای تصمیم گیری اهمیت دارد،است.
اشمیلان - 1985 - 7 معتقد است،که اکثرمؤسسات آموزش عالی دارای واحدهای دانشگاهپژوهی متمرکز هستند،که در آنها دادههای سازمانی بهمنظورتزریق اطلاعات به»فرآیندهای تصمیم گیری«درسطوح مختلف جمعآوری میشوند. تیلوروهمکاران - - 2014فعالیت دانشگاه پژوهی راموجب بلوغ - بالندگی - سازمانی می دانند."ترنزینی - 2012 - "8 نیز به سه ردیف هوش سازمانی مورد نیاز برای دفتر IR حرفه ای اشاره نموده است. که عبارتند از: هوش تحلیلی، هوش موضوعی و هوش زمینه ای. درسال های اخیرآنچه بیشتر از واحدهای دانشگاه پژوهی انتظار است ارائه داده های کمی در کنار داده های کیفی است.به عبارت دیگر ،داده هایی که با تصمیمات آکادمیک مرتبط بوده ومی توانند،درجایگزینی مشاهدات وداده های روایت گونه که اغلب موجب تضعیف اعتماد به نفس وروحیه در محیط های آکادمیک می شوند.
تاثیرگذارباشند - فرن وآیلیسورث،2001، . - 69لذاانجام مطالعات وپژوهش برای تصمیمگیری ازجمله وظایف مدیران تلقی میگردد - نیو59،. - 2003 فعالیت هایی که دردهه1990 اهتمام دانشگاه پژوهان رابه خود جلب کرده بودند، عامل مطالعات برنامه ریزی راهبردی، مطالعات نیازوتقاضا، مطالعات بازاریابی واستخدام، ارزشیابی وارزیابی دانشجویان،دانشکده ها وبرنامه ها، طراحی سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری، مطالعات اجرایی، وتحلیل سیاستگذاری ها می شدند - پیترسون،89،. - 1999در چند دهه اخیر شاهد بوده ایم که دانشگاه پژوهی از محدودشدن به ارزیابی وارائه گزارش صرف،فاصله گرفته وتوجه خود را به نقش آفرینی فعال در سیاستگذاری های سازمانی وآمایش آموزش عالی متمرکز کرده است - کالدرون10،87،. - 2011
آلتنباخ وکلی - 1985 - 11 دانشگاهپژوهی را پژوهشی تعریف میکنند که در مؤسسات آموزش عالی بهمنظور جمعآوری داده و تحقق برنامهریزی سازمانی و تصمیمگیری انجام میشود ، لازمه چنین سبک تصمیمگیری، پژوهش و ارزشیابی یا به عبارتی » ارزشیابی پژوهش محور« است - ص. - 7 دراین راستا ، ساکتی - - 1384 در تعریفی از دانشگاه پژوهی "این چنین مطرح می نماید: دانشگاه پژوهی - - IR،فرایند نظامیافته پژوهش ها وارزشیابی های منظم کلیه: - 1فرایندها - 2برنامهها - 3 عملکردها - 4 منابع و - 5اثربخشی واحدهای سازمانی
