مقاله روانشناسی سلامت

بخشی از مقاله

چکیده

وجود افراد سالم، از شرایط مهم واساسی برای رشد یک جامعه است. جامعه ای که به سلامت جسم وروان اعضای خود توجه کند، ضمن عدم صرف هزینه های سر سام آور درمانی، انسان هایی سالم نیز پرورش می دهدکه خود ضامن رشد فردی واجتماعی آن جامعه است. دوره جوانی از مهمترین و حساسترین دورههای زندگی انسان به شمار میرود; زیرا در این دوره جوانان به دنبال یافتن هویت خویش، در مسیر شکل دادن به شخصیتی متکی به خود گام برمیدارند. داشتن امنیت روحی و روانی در این دوره تاثیر به سزایی در هویت یابی جوانان دارد.همه انسانها درتمام عمر، خصوصا دوران پر مخاطره جوانی نیازمند احساس امنیت و آرامشاند، اما بیشتر آنان نمیدانند که چگونه باید آن امنیت روحی و روانی را به دست آورند.ازجمله راههای بسیار مهم و موثردر احساس امنیت روحی و روانی و کسب آرامش ، ارتباط مستقیم و بی واسطه با پروردگار است.

افراد متدین هرگز دچار اضطراب ناشی از گناه نمی شود، احساسی که بسیاری از جوانان بی دین از آن رنج می برند این عدم اضطراب نتیجه و ثمره ارتباط او با خالق مهربان اوست که باعث می شود که همواره احساس آرامش و امنیت روحی و روانی نموده ، در مقابل افت و خیزهای غیر منتظره زندگی دچار ترس و اضطراب نشوند، و در نتیجه به حذف آن گروه از تغییرات هیجانی که سبب بهم خوردن امنیت روحی و روانی آنان است ، از زندگی خود بپردازند. در این مقاله سعی شده است راهکارهای قرآن - مثل ازدواج ،روزه،دعا ونیایش و.... - که سبب سلامت روحی و روانی می شود وهزینه های سرسام آور درمانی برای بیماری روانی را کاهش می دهد بیان گردد .

مقدمه:

دستیابی به آرامش وسلامت روان یکی از خواسته های همیشگی بشر بوده است و دراین راستا انسان در طول تاریخ تلاشها و رنج های بسیاری را به جان دل پذیرفته است. بی شک بخش وسیعی از تلاشهای علمی بشر و کشف رازهای ناگشوده جهان طبیعت به منظور دسترسی به امکاناتی بوده است که آرامش و آسایش را برای انسان به ارمغان آورد ازسوی دیگر مطالعات آکادمیک و تحقیقات روانشناسی پیرامون آرامش و اضطراب و عوامل و موانع هریک بخش قابل توجهی از پژوهش های علوم انسانی را به خود اختصاص داده است.

باتدبّر در آیات و روایات و جستجو در مطالب روان پزشکی، دینی، اخلاقی و. ..، این فرضیه ثابت گردید که: قرآن در تسکین دردهای جسمی و ایجاد آرامش روحی دخالت مستقیم دارد. به همین دلیل مهمترین و سازنده ترین اثرقرآن که همان، ایجاد آرامش روحی وسلامت روان می باشد،را مورد بررسی قرار می دهیم. خواندن قرآن در تقویت روحیه مثبت اندیش نیز دخالت دارد.و افسردگی از انسان رخت بر می بندد.،و همچنین در تسکین آلام روحی مؤثر است و روحیه ی امید و نشاط و شادابی را در انسان به وجود می آورد.و تمامی این مسائلمیسّر نیست مگر در سایه راز و نیاز وارتباط با خالق هستی. - حسینی، اصول بهداشت روانی، ص. - 89 هنگام راز ونیاز و قرب به خداست که انسان،نسبت به گذشته، حال و آینده خود امیدوار می شود و در ایجاد روحیه ی مثبت اندیشی او دخالت دارد.

در هنگامتوسّل وتعبّد به خداست که تمام مشکلات، دلهره ها و افسردگی ها که ناشی از مشکلاتروزمّره یا بیماریهای روحی و روانی است،از انسان رخت بر می بندد. امنیت روحی و روانی از نیازهای نخست جوانان به حساب می آید، چراکه در سایه امنیت، شکوفایی استعداد، خلاقیت ها و رشدوبالندگی آنها محقق می شود. بی شک آرامش واحساس امنیت روحی وروانی اکسیرنجات وهمای سعادت همه انسانها خصوصاجوانان است.

درمیان جمعیت جوانان ، گروهی هستند که علی رغم وفور عوامل اضطراب زا، از آرامش روحی و روانی زایدالوصفی برخوردارند و در ساحل »امن و آسایش روحی و روانی« بسر می برند. - غباری نباب، اولین همایش بینالمللی نقش دین در بهداشت روان، ص . - 233ریشه ی احساس به دین، ژرف و عمیق است واین احساس یک وابستگی مطلق است. به دیگر سخن، انسان گرایش و کشش های دائمی به سوی آفریدگار خویش دارد و زمزمه ها، طلب ها، راز و نیازهایش نیز برخاسته از آن کشش هاست.

عبادت تجلی خواست روحی بشر است و منظومه ی عبادات نیز شکل دادن و قالب ساختن برای آن حقیقت و تجلی فطری است که در عمق فطرت انسان وجود دارد. آدمی قادر نیست از قلمرو راز و نیاز بگریزد، انسان ممکن نیست که خود را نیازمند خداوند احساس نکند. یکی از نیازهای بشر، گوش دادن به کلام خداوند است. حتی آوای دل نشین قرآن نیز دردهای او را تسکین می دهد و نیازش را برمی آورد.وآثار غیر قابل انکاری بر سلامت جسم وروح وروان انسان ها دارد.

کتاب روزه درمان بیماریهای روح و جسم"همچنین جوانان متدین که دائم در ارتباط با خدا هستند هرگز به بیماری های روحی نظیر احساس پوچی و اضطراب دچار نخواهندشد، زیرا در پرتواین ارتباط دریافته اند که هدفی والا درحیات آنان وجود دارد که همان وصول به قرب پروردگار میباشد و چون چنین است هیچگاه در پیچ و خم های زندگی مادی، احساس پوچی نمی کنند .. قرآن فردی را سالم و سلیم النفس می داند که با تکیه بر فطرت توحیدی از ایمان قلبی برخوردار بوده و در رفتار با ایجاد تعادل میان قوای متضاد درونی و نیز تقابلات بیرونی و درونی برخاسته از غرایز و محیط بهترین شیوه را در دستیابی به خوشبختی و قرب الی االله برگزیند. از نظر قرآن کسانی که در عقیده، کفر و در عمل، نفاق را برگزیدند از سلامت روانی برخوردار نبوده و دچار بیماری روانی هستند

بیان مساله:

اکنون سؤالی که در مقاله پیش رومطرح است این است که اولا: چگونه قرآن بر امنیت و آرامش روانی افراد اثر میگذارد و مکانیزم این اثر گذاری به چه نحو و آثار آن چیست؟آیا با توسل به خدا وخواندن قرآن فرد ازسلامت وبهداشت روانی برخوردار خواهد بود؟ راهکار های قرآن برای تامین سلامت وبهداشت روان افراد چیست؟

اهمیت و ضرورت بهداشت روان:

عدم وجود سلامت و بهداشت روان در اکثریت جوامع بشری و فشارهای ناشی از برخی عوامل بازدارنده، یکی از عواملی است که ضرورت این موضوع را بر همگان گوشزد می نماید. این مسئله مورد پذیرش تمام عقلاست که حل مسائل ملی و بین المللی تا حد زیادی به روشن بینی در زمینه روح و روان بشر و جلوه های گوناگون آن بستگی دارد؛ چرا که وجود یک جامعه سالم و جامعه ای عاری از هر گونه پریشان حالی، مشکلات و مصیبتها، منوط به داشتن افرادی سالم از لحاظ جسم و روان است.

بدین ترتیب، این موضوع، از موضوعاتی است که پیش رو محققان است. بهداشت و سلامت روانی یکی از نیازهای اجتماعی است و در شرایط کنونی جوامع و گسترش و تعمیق روابط روزافزون ارتباطات انسانی در سطوح بین المللی، این نکته احساس می شود که عوامل برهم زننده تعادل، آرامش روان و علل پدیدآورنده بحران های روانی، افزایش و پیچیدگی خاصی یافته و احساس نیاز فردی و اجتماعی به سلامت و آرامش روانی، افزایش روزافزونی یافته است.

بدیهی است هر گونه تلاش در زمینه دستیابی به آرامش و سلامت روان، مستلزم پژوهشها و تحقیقات وسیع پژوهشگران و محققان و به کار بستن نتایج پژوهشها توسط دستگاههای اجرایی است. رابطه بهداشت روان افراد با دیگر بخشها و عوامل تأثیرگذار جامعه، رابطه مستقیم است و اینان لازم و ملزوم یکدیگرند. چون شرایط مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و... متأثر از بهداشت روان افراد جامعه است. سازمان جهانی بهداشت - 1990 - ، ضمن توجه دادن مسئولان کشورها به تأمین سلامت و بهداشت روانی افراد، همواره بر این مهم تأکید دارد که میزان شیوع اختلالات روانی در کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه، رو به افزایش است و این در حالی است که در برنامه ریزیهای توسعه اجتماعی و اقتصادی پائین ترین اولویت به آنها داده شده است.

دلیل این افزایش را تاحدّ زیادی می تواند وابسته به رشد روزافزون جمعیت، تغییرات سریع اجتماعی همچون شهرنشینی، فروپاشی خانواده های گسترده و مشکلات اقتصادی دانست. د - ام رابین دیماتئو، روانشناسی سلامت، . - 757 / 2 تأمین سلامتی اقشار جامعه یکی از مسائل اساسی هر کشور است که باید آن را از سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی مد نظر قرار داد. با توجه به افزایش بیماران روانی در سراسر جهان، زیانهای مالی و معنوی ناشی از این بیماری ها و همچنین کمبود تسهیلات، امکانات و نیروهای تخصصی لازم برای ارائه خدمت به آن ها به نظر می رسد که انجام خدمت پیشگیرانه در این زمینه ضروری است و تأمین بهداشت روانی افراد به عنوان یک اقدام مثبت اجتماعی، اقتصادی، پزشکی و بهداشتی برای تمام کشورها و ملت ها جنبه الزامی دارد.

مفهوم شناسی

انسان مرکب از دو جزء ماده بدنی و دیگری جوهر مجرد که همان نفس و روح است میباشد و این دو تا زمانی که انسان در این دنیا زندگی می کند ملازم و همراه اوست اما از این دو آنچه حقیقت او را تشکیل میدهد روح است که با لفظ من از او یاد میکند و بدن تنها ابزار و آلت برای انجام کارهای مادی اوست وروح و روان اوست که درک میکند و اراده میکند. روح انسانی، از شریفترین موضوعاتی است که میطلبد آدمی مطالعات و تأملاتی نسبت به آن داشته باشدروح مریض، بدخواه، آلوده و تیره، بدن را نیز بیمار و رنجور و تاریک میسازد، در حالی که صاحب روح امیدوار، پاک و نیکخواه، جسمی شاداب و سالم و چهرهای باز و نورانی دارد.پس برای داشتن جامعه ا ی سالم وبدون تنش باید به بهداشت روانی وسلامت آ در جامعه توجه داشت.

بهداشت روانی را چنین تعریف کردهاند: »استعداد روان برای هماهنگ، خوشایند و مؤثر کار کردن، برای موقعیتهای دشوار انعطاف پذیر بودن و برای بازیابی تعادل خود توانایی داشتن« - گنجی، بهداشت روانی، ص . - 10 سازمان جهانی بهداشت، نیز آن را چنین تعریف میکند: »توانایی کامل برای ایفای نقشهای اجتماعی، روانی و جسمی« - همان - . بهداشت روانی در تعریف دیگر عبارت است از »مجموعه عواملی که در پیشگیری یا جلوگیری از پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی، عاطفی، و رفتاری در انسان نقش مؤثر دارند - شاملو، بهداشت روانی، ص . - 18 بهداشت روانی در گستره وسیعتر عبارت است از آگاهی به عوامل معنوی و مادی و انگیزههایی که سلامت فکر و وضع مثبت و اعتدال رفتار و کردار را سبب میشود، که بدان وسیله ساز و کار با ارزشی در مورد تحرک و پیشرفت معنوی و مادی انسان در همه زمینهها فراهم آید« 

هدف بهداشت روانی

برخورداری از روان سالم و معتدل برای موفقیت در زندگی و رسیدن به آسایش و سعادت از اهداف بهداشت روانی است. »هدف از بهداشت روانی آن است که شرایطی فراهم آید تا عوامل مخربی که روان بشر را می آزارد و راحتی درونی را از او سلب میکند از بین ببرد به گونهای که آسایش و رفاه او تأمین شود و تشویش خاطر نداشته باشد« - همان -